Talaaga o le Soifuaga

Maua Aogā Ona o le Faamaoni o Ē Pele

FAAMATALAINA E KATHLEEN COOKE

A O ASIASI atu le tinā o loʻu tinā o Mary Ellen Thompson, i ona tauaiga i Glasgow, i Sikotilani i le 1911, sa ia auai ai i se lauga na faia e Charles Taze Russell, o se sui iloga o Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, lea na iloa mulimuli ane o Molimau a Ieova. Na matuā fiafia le tinā o loʻu tinā i mea na ia faalogo ai. Ina ua toe foʻi i Aferika i Saute, sa ia faafesootaʻia Tagata Aʻoga o le Tusi Paia. Iā Aperila 1914, sa avea o ia o se tasi o le ʻaupapatiso e toʻa 16, i le uluaʻi tauaofiaga a Tagata Aʻoga o le Tusi Paia i Aferika i Saute. O le taimi lenā e na o le ono tausaga o lana tama teine e igoa iā Edith, lea na avea ma oʻu tinā.

Ina ua maliu Charles Taze Russell i le 1916, sa iai feeseeseaʻiga i le va o Tagata Aʻoga o le Tusi Paia i le lalolagi aoao. Na faaitiitia le aofaʻi o ē na tumau faamaoni i Durban mai le 60 i le 12. Na aofia ai i le vaega na tumau faamaoni le tinā o loʻu tamā o Ingeborg Myrdal ma lana tama talavou e leʻi leva ona papatiso o Henry. I le 1924 na amata ai ona paeonia Henry e pei ona taʻua ai tagata talaʻi faataimi atoa a Molimau a Ieova. Sa ia talaʻi i le tele o vaega eseese o Aferika i Saute mo le lima tausaga na sosoo ai. I le 1930, na faaipoipo ai Henry ma Edith, ma i le tolu tausaga mulimuli ane, na la fanaua ai aʻu.

 Se Aiga Toʻatele

Na matou nonofo i Mozambique mo sina taimi, ae i le 1939 na matou ō ai i Johannesburg e nonofo faatasi ai ma mātua o loʻu tinā. E leʻi fiafia le toeaina po o le tamā o loʻu tinā i upu moni faale-Tusi Paia ma i nisi taimi sa tetee i le loomatua, le tinā o loʻu tinā. Peitaʻi sa talimālō tele o ia. Na fanau mai loʻu uso laʻitiiti o Thelma i le 1940 ma na aʻoaʻoina i maʻua e tausia tagata matutua. O le tele o taimi, sa umi le ʻaiga o le afiafi ona o le faamatalaina o mea na tutupu i le aso ma talatalanoa e uiga i aso ua teʻa.

Na fiafia lo matou aiga e talimālō i Molimau na faimalaga ane, aemaise i latou na i le faiva faataimi atoa. Latou te auai i talanoaga i taimi o le ʻaiga o le afiafi ma o tala i mea tutupu iā i latou na atili ai ona matou talisapaia le tofi faaleagaga. O inā na atili fia avea ai i maʻua ma Thelma o ni paeonia pei o i latou.

Talu ona ma laiti na aʻoaʻoina i maʻua ina ia fiafia i le faitau tusi. Na feauauaʻi Tinā, Tamā ma le loomatua i le faitauina o ni tala iā i maʻua mai ni tusifaitau po o le Tusi Paia foʻi. Na tāua tele sauniga ma le talaʻiga iā i matou. O le taimi lenā na ovasia taʻimua ai Tamā i le faapotopotoga a Johannesburg ma na manaʻomia ona matou vave taunuu mo sauniga. Na pisi lava Tamā i le sauniunia o mea uma pe a faia tauaofiaga, ae fesoasoani Tinā i le ʻauusufono i mea e api ai.

Se Tauaofiaga Faapitoa mo i Matou

Na faapitoa le tauaofiaga o le 1948 i Johannesburg. O le taimi muamua lea na auai ai sui mai le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Brooklyn, i Niu Ioka. Na tofia Tamā e ave taavale mo Nathan Knorr ma Milton Henschel i le taimi atoa na iai. Na ou papatiso foʻi i lenā tauaofiaga.

E leʻi leva atu lenā taimi ae faapea ane le tamā o loʻu tamā ua ia toe salamō ona o le taaʻina o ia ma lē tumau ma le faamaoni ina ua maliu Charles Taze Russell. E leʻi umi ae maliu o ia. Ae na muta le soifuaga i le lalolagi o le tinā o loʻu tamā, o avea pea o se Molimau faamaoni i le 1955.

Mea na Taaʻina ai Loʻu Olaga

Na amata ona ou paeonia iā Fepuari 1, 1949. E leʻi umi ae faasilasila o le a faia se tauaofiaga faavaomalo i le aai o Niu Ioka i le tausaga na sosoo ai, o se tala na matuā fiafia ai. Na matou naunau e fia auai, ae lē taitai ona matou gafatia. Ae iā Fepuari 1950, ina ua maliu le tamā o loʻu tinā, na faaaogā e le loomatua lana tupe na maua i le uili a le toeaina, e totogi ai pasese o i matou uma e toʻalima.

I ni nai vaiaso a o leʻi alu la matou malaga,  na maua ai se tusi mai le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Niu Ioka. O se tusi valaaulia mo aʻu e auai i le vasega 16 o le aʻoga faamisionare o Kiliata. Maʻeu se fiafiaga iā te aʻu ona e leʻi atoa loʻu 17! Ina ua amata le aʻoga, e toʻasefulu i matou mai Aferika i Saute na olioli i lenā faaeaga.

Ina ua uma le faauuga iā Fepuari 1951, e toʻavalu i matou na toe foʻi e auauna o ni misionare i Aferika i Saute. O isi tausaga na sosoo ai na ma talaʻi ma laʻu paga i aai laiti na tautatala i le gagana faapitoa a Aferika i Saute. I le taimi muamua e leʻi mafai ona ou tautala ai i lenā gagana ma ou te manatua se aso na ou tiʻetiʻe ai i laʻu uila ma ou tagi ona o le lē malamalama o se isi i laʻu talaʻiga. Peitaʻi, na faasolosolo ina faaleleia ma faamanuia Ieova i aʻu taumafaiga.

Faaipoipo ma le Galuega Femalagaaʻi

I le 1955, na ma feiloaʻi ai ma John Cooke. Na ia fesoasoani e amata le talaʻiga i Falani, Potukali, ma Sepania, a o leʻi faia ma ina ua uma le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ma avea ai loa ma misionare i Aferika i le tausaga na ma fetaui ai. Na ia tusi mulimuli ane: “E tolu ni mea mataʻina na tupu iā te aʻu i le vaiaso e tasi . . . Na foaʻi mai e se uso se tamaʻi taavale mo aʻu; na tofia aʻu o se ovasia itumalo; ma ou maua se tamaʻitaʻi na ou alofa tele i ai.” * Na ma faaipoipo iā Tesema 1957.

A o ma feoaʻi, na faamautinoa mai e John iā te aʻu o le a fiafia i taimi uma loʻu olaga pe a ma nonofo, ma e saʻo lava. Na ma asia faapotopotoga i Aferika i Saute, e tele i pitonuu e tele ai tagata uli. O vaiaso taʻitasi na ma fesagaʻi ai ma taumafaiga faigatā ia maua ni pemita e faataga ai maʻua i na aai, e oo lava i se pemita mo se pō e tasi. I nisi taimi na ma momoe ai i luga o le simā o se faleoloa e lē o toe faaaogāina, i se aai lata ane e nonofo ai tagata papaʻe, ma lalafi ai neʻi iloa i maʻua e  i latou e savavali ane. Ae o le tele lava o taimi ma te api ai i ni Molimau papaʻe, e ui ina mamao le mea na nonofo ai.

O se isi luʻi na fetaiaʻi ma maʻua o mea e faia ai fonotaga i le togāvao. Ma te faaalia ni ata na faia e Molimau a Ieova e fesoasoani i tagata ia talisapaia le ʻauuso i le lalolagi aoao. Sa ave le ma afi eletise ona e leai se eletise i na oganuu. Na faafaigatā foʻi oganuu na pulea e Peretania ona e faasā ai lomiga, ma le luʻi o le aʻoaʻoina o le gagana Zulu. Peitaʻi, na ma olioli e auauna mo le ʻauuso.

Iā Aokuso 1961, na avea ai John ma faiaʻoga muamua o le Aʻoga o le Faiva o le Malo i Aferika i Saute e fā vaiaso le umi, na faapitoa mo ovasia o faapotopotoga. Na tomai o ia i le aʻoaʻo atu, ma na pāʻia loto o tagata i ana talafaatusa faigofie ma manino. E toeitiiti atoa le tausaga ma le ʻafa o ma femalagaaʻi solo mo aʻoga i le gagana faa-Peretania. A o faia aʻoga a John sa ou auai i le talaʻiga ma Molimau o lenā aai. Ona faateʻia lea o i maʻua i le maua o se tusi e valaaulia ai e auauna i le ofisa o le lālā i Aferika i Saute e lata i Johannesburg i le amataga o Iulai 1, 1964.

O le taimi lea ua faafaigatā le soifua mālōlōina o John. I le 1948 na ia maua ai mo sina taimi i le fatafata vaivai, ma ina ua manuia sa masani ona maua i le tino vaivai. O nisi taimi sa foliga e fulū ma e maʻi ai mo se taimi umi, ma sa lē mafai ona faia se mea ma lē fia vaai i se isi. A o leʻi valaaulia i maʻua i le lālā, na fai mai se fomaʻi na vaaia John sa maua o ia i le mafatiaga o le mafaufau.

Na fautuaina i maʻua e le fomaʻi e faaitiitia tiute tauave i o ma olaga, ae sa lē mafai. Na tofia John i le Matagaluega o le Auaunaga ae na ou galue i le Matagaluega o le Faaliliu. Maʻeu se faamanuiaga o le iai o le maʻua lava potu! Ona sa galue muamua John i oganuu Potukali a o ma leʻi faaipoipo, o lea na talosagaina ai i maʻua i le 1967 e fesoasoani i se aiga Molimau Potukali e lata ane ina ia talaʻi i tagata o lea gagana e lata i Johannesburg. Na manaʻomia ai ona ou aʻoaʻoina lea foʻi gagana.

Ona sa taape solo mea e nonofo ai tagata Potukali, sa tele foʻi ina ma malaga ai, o nisi taimi mo le 200 maila (300 kilomita) ina ia oo atu ai i ē loto faamaoni. O le taimi lea na amata faatasi ane ai Molimau Potukali mai Mozambique mo fonotaga, o se fesoasoani tele mo ē fou. I le 11 o tausaga na ma auai ai i le talaʻiga i le gagana Potukali, na avea ai le vaega toʻalaiti pe ā ma le 30 tagata ma faapotopotoga e fā.

Suiga i le Aiga

O le taimi foʻi lenā na iai ni suiga i lo matou aiga. I le 1960 na faaipoipo ai loʻu uso o Thelma iā John Urban o se paeonia mai Amerika. I le 1965 na la auai i le vasega 40 o Kiliata ma auauna o ni misionare i Pasili mo le 25 tausaga. I le 1990 na la foʻi ai i Ohio e tausi mātua o John ua mamaʻi. E ui i faigatā o le tausiga o mātua, ae o loo la tumau pea i le auaunaga faataimi atoa e oo mai i le taimi nei.

Na muta le soifuaga faalelalolagi o le tinā o loʻu tinā i le 1965 i le 98 o ona tausaga a o faamaoni pea. O le tausaga lava lenā na litaea ai loʻu tamā mai lana galuega. Ina ua talosagaina i maʻua e fesoasoani i le oganuu Potukali, na tauofo foʻi oʻu mātua e fesoasoani. Na avea i laʻua ma taaʻiga lelei i le vaega Potukali ma ina ua mavae ni nai masina na avea ma faapotopotoga. E leʻi umi ae amata ona aafia tele loʻu tinā i le kanesa lea na oo ina maliu ai i le 1971. Ae fitu tausaga mulimuli ane na maliu ai loʻu tamā.

Feagai ai ma Auga o le Maʻi o John

E oo ane i le vaitaimi o le 1970 i le 1979, na manino le faasolo ina lē lelei le soifua mālōlōina o John. Na faasolo ina tuua ona faaeaga i le auaunaga sa faapelepele i ai, e aofia ai le taʻimua i suʻesuʻega faalevaiaso o le  Olomatamata a le aiga i le lālā, ma talanoaga o le Tusi Paia i taeao taʻitasi. Na suia lana galuega mai le Matagaluega o le Auaunaga i le potu mo meli seʻia oo ina galue i le togālaau.

O le uiga maumauaʻi o Ioane na faafaigatā ai ona ia faia ni suiga. Pe a ou fai i ai e faaitiitia ana mea e fai, sa masani ona taufaalili iā te aʻu ma faapea ua avea aʻu ma faalavelave i lona olaga, ae i le taimi e tasi na te opoina aʻu i se auala māfana. Mulimuli ane, na ma iloa ua tatau ona tuua le oganuu Potukali ae auai i le faapotopotoga sa feiloaʻi i le Maota mo sauniga i le lālā.

A o faasolo ina leaga tele le soifua mālōlōina o John, na matuā pāʻia aʻu ona o le vavalalata o le la faiā ma Ieova. Pe a lē mafai ona moe John i le leva o le pō ona o se mafatiaga tugā, ma te talatalanoa seʻia oo ina toʻa lona mafaufau ma mafai ona tatalo mo le fesoasoani a Ieova. Na faasolo ina mafai ona ia feagai ma na tulaga na o ia e ala i le tauloto o le Filipi 4:6, 7: “Aua neʻi popole outou i se mea e tasi . . . ” Ona ia lagona lea o le toʻafilemu ma mafai ona tatalo. O nisi pō ou te teʻi ane o loo ia tatalo faatauanau iā Ieova.

Ona o le tumu tele o le lālā, na amata ai ona fausia se lālā fou ma telē, i fafo atu o le aai o Johannesburg. Sa masani ona ma asiasi i ai ma John ona o le filemu o le siʻomaga, ma sa mamao ese mai le pisapisaō ma le polusione o le taulaga. Ina ua faatagaina i maʻua e nonofo mo sina taimi i inā seʻia māeʻa le fausiaina o le lālā, sa fesoasoani tele iā John.

Ni Luʻi Fou

Ina ua faasolo ina leaga tele le tulaga faalemafaufau o John, na atili faigatā ai foʻi le faataunuuina o ona tofiga tau galuega. Na matuā pāʻia aʻu i le auala na lagolagoina ai e tagata taumafaiga a John. Mo se faaaʻoaʻoga, pe a alu se uso i le faletusi lautele e faia ai ni ana suʻesuʻega sa alu ma ave John. Sa matuā tumu taga o le ofu o John i sāvali ma mekasini e sauniuni ai lana talaʻiga mo lenā aso. Na fesoasoani lea iā te ia e maua ai se lagona aogā ma mafai ai ona faataunuuina se mea.

Na iʻu ina lē toe mafai ona faitau e John se mea ona o aafiaga o le maʻi o le Alzheimer’s. Na matuā aogā ai lipine o lomiga faale-Tusi Paia ma pese o le Malo. Na ma faalogologo i ai i le tele o taimi. Sa masani ona manaʻo John ma te faalogologo faatasi, o lea sa faaalu ai le tele o na itula e faia ai aʻu galuega kolosē. Maʻeu le tele o ma ofu ma ie māfanafana i lenā taimi!

Na faasolo ina sili atu loʻu taimi na manaʻomia mo le tausiga o John. E ui lava ina ou lē lavā i le tele o taimi e faitau se tusi pe suʻesuʻe foʻi, ae na avea o se faaeaga le tausia o John seʻia oo ina iʻu lona soifua. I le 1998, na iʻu filemu ai lona soifua a o taoto i oʻu lima a o leʻi leva talu ona atoa lona 85, a o faamaoni pea. Maʻeu loʻu naunau ou te fia vaai iā te ia i le toe tū, i le taimi o le a toe faafoʻisia lona soifua mālōlōina!

Ua Faafouina

Ina ua faatoʻā maliu Ioane e leʻi faigofie mo aʻu le nofo toʻatasi. O lea iā Me i le 1999, na ou asiasi ai iā Thelma ma lona aiga i Amerika. Maʻeu le manaia ma le faafouina o le toe feiloaʻi ma le tele o uō pele aemaise lava le taimi o la matou tafaoga i le ofisa ulu o le lālā a Molimau a Ieova i Niu Ioka! O se faalaeiauga na ou manaʻomia tele.

Pe a ou mafaufau i soifuaga o ē na pele iā te aʻu, ou te manatua ai le tele o mea na aogā mo aʻu. O a latou faatonuga, faaaʻoaʻoga, ma fesoasoani, na mafai ona faalautele ai loʻu alofa mo tagata o isi atunuu ma lanu. Na ou aʻoaʻoina le onosaʻi ma le faamasani i so o se tulaga. Ae sili i lea, na ou tofo i le alofa o Ieova le Faafofoga tatalo. Ua ou maua lagona o le faisalamo lea na tusi: “Amuia lē ua e filifilia, ma e faalatalataina o ia iā te oe, e nofo o ia i ou lotoā; e maoona i matou i mea lelei o i lou fale.”—Salamo 65:4.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 8]

Le tinā o loʻu tinā ma lana fanau teine

[Ata i le itulau 9]

Ma oʻu mātua i le taimi o loʻu papatisoga i le 1948

[Ata i le itulau 10]

Matou ma Albert Schroeder, se tasi o faiaʻoga i Kiliata, ma isi tagata aʻoga e toʻa iva mai i Aferika i Saute

[Ata i le itulau 10]

Maʻua ma John i le 1984