O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi o Auega

NA VAAIA e le perofeta o Ieremia le faataunuuga o le feʻau faafaamasinoga, lea na ia taʻutaʻu atu mo le 40 tausaga. O ā ni faalogona o le perofeta a o ia molimauina le faatafunaina o le aai e pele iā te ia? Na faapea mai le tusi Eleni o le Septuagint i ana upu tomua o loo tusia i le tusi o Auega: “Na nofo ifo i lalo Ieremia ma tagi auēuē ma tusia lenei auēga mo Ierusalema.” Na tusia nei upu i le 607 T.L.M. a o manatua lelei pea e le perofeta le 18 masina na vagaia ai le aai o Ierusalema ma sosoo ai ma le susunuina. Ma o loo faaalia manino mai e le tusi o Auega le tigā o le loto o Ieremia i le mea ua tupu. (Ieremia 52:3-5, 12-14) E na o le pau lenei o le aai i le talafaasolopito ua faia i ai ni auēga e sili ona ootia ai le loto.

O le tusi o Auega o loo faia aʻe i ni solo se lima e lagi faapese. O solo muamua e fā o auēga; a o le lona lima o se faatoga po o se tatalo. O auēga muamua e fā o loo tusia i laina taʻitasi, e amata faasolosolo lelei fuaiupu taʻitasi i mataʻitusi o le faasologa o le pi faitau faa-Eperu lea e 22 mataʻitusi. E ui o le auēga lona lima e 22 ona fuaiupu e tutusa ma le aofaʻiga o mataʻitusi o le pi faitau faa-Eperu, ae lē o tusia i le faasologa saʻo mai o le alafapeta.—Auega 5:1.

“UA AVEA OʻU MATA I LE TAGI”

(Auega 1:1–2:22)

“E! ua nofo toʻatasi le aai sa tumu i tagata; ua se fafine ua oti lana tane lē sa mamalu i nuu; o le saʻo tamaʻitaʻi i nuu ua fai o ia ma lē ua avatu taulaga.” O le amataga lenā o auēga a le perofeta o Ieremia e faatatau iā Ierusalema. Na faapea mai le perofeta i le māfuaaga ua tupu ai le mala: “Ua faatigāina o ia e Ieova ona o le tele o lona solitulafono.”—Auega 1:1, 5.

I le faatusaina o Ierusalema i se fafine faanoanoa ua oti lana tane ma lana fanau, na ia fesili: ‘Pe iai se tigā e tusa ma loʻu tigā?’ E tusa ai ma ona fili, na ia tatalo i le Atua: “Ia oo la latou amio leaga uma i ou luma, ma ia e faia iā te i latou e pei ona e faia iā te aʻu ona o oʻu solitulafono uma; auā ua tele oʻu mapuitigā, ua vaivai foʻi loʻu loto.”—Auega 1:12, 22.

Na faapea mai Ieremia o lē na mafatia tele: “Ua vavaeeseina e [Ieova] i lona toʻasā tele o nifo uma o Isaraelu; ua faafoʻi atu e ia lona aao taumatau i luma o ē ita mai; ua mū foʻi o ia e pei o se afi mumū iā Iakopo, ua susunu ai i itu uma.” I le faailoaina atu o faanoanoaga o Ieremia, na ia pese faanoanoa ai: “Ua avea oʻu mata i le tagi, ua sapotuvale loʻu mānava, ua masaa loʻu ate i le eleele.” Na maofa i latou e ui ane i le ala ma faapea mai: “O le aai ea lenei sa taʻua ua atoatoa ona matagofie; o lē sa fiafia i ai le lalolagi uma?”—Auega 2:3, 11, 15.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:15—Na faapefea ona ‘solia e Ieova le soligavine a le taupou, o le tama fafine a Iuta’? I le faatafunaina o le aai, lea ua pei o se taupou, na faamasaaina e le ʻau Papelonia le tele o le toto lea ua faatusa atu i se soligavine. Sa valoia e Ieova lenei mea ma ia faataga e tupu, lea ua faapea ai ua ia solia ‘le soligavine.’

2:1—Na faapefea ona ‘lafo i lalo le matagofie o Isaraelu mai le lagi i le lalolagi’?  “E pei ona sili ona maualuga o le lagi i le lalolagi,” ua faapena le faatoʻilaloina o ni mea maualuluga, ua faaataina ai le ‘lafo i lalo mai le lagi i le lalolagi.’ O “le matagofie o Isaraelu”—lea e faaataina ai lona taʻuleleia ma lona malosi a o iā i latou le faamanuiaga a Ieova—na lafo i lalo ina ua oo le faaumatiaga iā Ierusalema ma le faatafunaga o Iuta.—Isaia 55:9.

2:1, 6—O le ā le ‘mea e tū ai aao’ o Ieova ma lona “āi”? Na pese le faisalamo: “Tatou te ō lava i ona afioaga; tatou te ifo atu i luma o le mea e tū ai ona aao.” (Salamo 132:7) I le Auega 2:1, o loo faauiga atu le “mea e tū ai ona aao” i le malumalu lea e faia ai le tapuaʻiga iā Ieova. Na ‘susunuina le fale o Ieova’ e le ʻau Papelonia, e pei o se tamaʻi fale po o se faleoo i totonu o se togālaau.—Ieremia 52:12, 13.

2:16, 17—Faamata e lē tatau ona amata le fuaiupu e 16 i le mataʻitusi Eperu o le ayin ma le fuaiupu e 17 i le pe, ina ia mulimuli ai pea i le faasologa masani o le alafapeta faa-Eperu? A o tusia nei solo, sa masani lava ona mulimuli tusitala faagaeeina i le faasologa o le alafapeta faa-Eperu. Peitaʻi, e lē manaʻomia ona latou tautū pea i ai i taimi uma, pe afai ua lē o logolelei i le faalogo a tagata. O le mea sa tatau ona faatāuaina i nei solo, o le manatu autū, ae lē o le taumafai lava e mulimuli i tulafono o tusitusiga. O loo faapena foʻi ona toe fesuiaʻi le faaaogāina o mataʻitusi lava na e lua, i le Auega lona 3 ma le 4.—Auega 3:46, 49; 4:16, 17.

2:17—O le ā le fetalaiga po o le “upu” patino a Ieova na faataunuu iā Ierusalema? O nei faamatalaga o loo maua i le Levitiko 26:17, lea e faapea mai: “Ou te faia outou moʻu fili, e fasia foʻi outou i luma o ē ita iā te outou; e pule foʻi iā te outou ē o ʻinoʻino iā te outou; e sosola foʻi outou a o lē tuliloaina e se tasi.”

Lesona mo i Tatou:

1:1-9. Ua matuā tagi auēuē Ierusalema i le pō, ua iai foʻi i ona alafau o ona loimata. Ua taaligoligoa ona faitotoʻa uma, ua mapuitigā ona faitaulaga, ua matuā tigā ona taupou, ua ogotia foʻi o ia. Aiseā? Auā ua matuā agasala lava Ierusalema. Ua i ona pito ofu lona leaga. O fua o le agasala e lē o le olioli, a o loimata, mapuitigā, faanoanoaga, ma le tigā matuitui.

1:18. E amiotonu ma saʻo Ieova i taimi uma e faasalaina ai ē faia le agasala.

2:20. Sa lapataʻia tagata Isaraelu, pe afai e latou te lē faalogo i le siʻufofoga o Ieova, o le a oo iā i latou le malaia lea e aofia ai le ʻaina ‘o tino o latou atalii ma afafine.’ (Teuteronome 28:15, 45, 53) O se gaoioiga lē atamai le faaauau ona lē faalogo i le Atua!

 “AUA NEʻI ʻALO OU FOFOGA I LOʻU MAPUITIGĀ”

(Auega 3:1–5:22)

I le Auega mataupu e 3, o loo faatusaina ai le nuu o Isaraelu i se “tagata.” E ui na oo puapuaga i lenei tagata, ae o loo ia pese e faapea: “O loo agalelei Ieova i ē faatalitali iā te ia, o le tagata e saʻili iā te ia.” Sa ia tatalo i le Atua moni, ma faatoga atu: “Na e faafofogaina loʻu leo; aua neʻi ʻalo ou fofoga i loʻu mapuitigā ma laʻu alaga.” Na ia faatoga atu iā Ieova e uaʻi i le luma o ona fili i le faapea atu: “Ieova e, ia e taui atu iā te i latou, e tusa ma mea ua faia e o latou lima.”—Auega 3:1, 25, 56, 64.

Ua sasaa e Ieremia ona faalogona e tusa ai ma le vagaia o Ierusalema mo le 18 masina, ma ia tagiauē ai: “Ua tele foʻi le sala a le tama fafine a loʻu nuu i le sala a Sotoma lē na faaumatia e pei o le emo o le mata, na lē oo i ai ni lima.” Na toe faapea atili mai Ieremia: “E sili ona lelei o i latou ua fasiotia i le pelu i ē ua oti i le oge; auā o i latou ia ua mole i latou ua otilaina ina ua leai ni mea e tutupu i le fanua.”—Auega 4:6, 9.

O loo faaataina i le solo lona lima, tagata o Ierusalema o loo talatalanoa. Ua latou faapea mai: “Ieova e, ia e manatua le mea ua oo iā te i matou; inā e silasila mai ia, ma ia e silafia le faalumaina o i matou.” A o latou manatunatu i o latou puapuaga, na latou faatoga atu ai e faapea: “Ieova e, e tumau oe e faavavau; o lou nofoālii e augā tupulaga lea. Ieova e, ia e faaliliuina o i matou iā te oe, ona faaliliuina ai lea o i matou; ia e faafouina o matou aso e pei o anamuā.”—Auega 5:1, 19, 21.

Taliina o Fesili Faa-le Tusi Paia:

3:16—O le ā le uiga o le faamatalaga: “Ua ia faamomomo oʻu nifo i ʻiliʻili”? Ua faailoa mai e se isi faamaumauga: “A o agaʻi atu sa Iutā i lo latou tafeaga, sa iʻu ina latou ʻeliina le palapala e fai ai ni umu areto, ma oo ai ina fefiloi a latou areto ma ʻiliʻili.” O le ʻaina o nei areto sa ono afāina ai o latou oloa.

4:3, 10—Aiseā e faatusa ai e Ieremia “tama fafine a [lona] nuu” i “iaena o i le vao”? Ua taʻua i le Iopu 39:16, o le iaena e na te soona faia pe “agavale ia i ana tama, e peiseaʻī e lē ni ana.” Mo se faaaʻoaʻoga, pe a uma loa ona fofoa ona fua, ona alu loa lea o le manu fafine e faatasitasi ma isi iaena fafine, ae tuu i le manu poʻa na te vaaia le toloaʻi. Ae o le ā e tupu pe a latou fesagaʻi ma ni lamatiaga? E sosola ese le manu poʻa ma le manu fafine ae tuu ai na o tamaʻi manu i le faamoega. A o siʻomia e ʻautau a Papelonia ia Ierusalema, sa faateteleina le oge ma o tinā sa iai lagona alofa, ua avea nei ma ē ua sauā i a latou fanau, ma ua pei i latou o ni iaena o le vao. E matuā tuufaafeagai lea i tulaga e faaalia e luko pe a fananau mai.

 5:7—Pe e faasalaina e Ieova tagata ona o mea sesē na fai e o latou augātamā? E leai, e lē faasalaina e Ieova tagata ona o agasala na faia e o latou augātamā. Ua faapea mai le Tusi Paia: “E taʻitasi i tatou ma tala i lana amio i le Atua.” (Roma 14:12) Peitaʻi, e mafai ona faaauau pea āuga o mea sesē ma oo atu i isi augātupulaga. Mo se faaaʻoaʻoga, o le liliu atu o tagata Isaraelu anamuā i ifoga tupua, sa faafaigatā ai mo tagata Isaraelu faamaoni i luma mai ona piiama i ala o le amiotonu.—Esoto 20:5.

Lesona mo i Tatou:

3:8, 43, 44. A o faagasolo puapuaga ia na oo i Ierusalema, e leʻi fia faafofoga Ieova i le tagiauē a tagata o le aai mo se fesoasoani. Aiseā? Ona sa lē usiusitai i latou ma faaauau ona lē salamō. Pe a tatou mananaʻo e faafofogaina e Ieova a tatou tatalo, e tatau ona tatou faalogo iā te ia.—Faataoto 28:9.

3:20. O Ieova “o le Silisili ese i le lalolagi uma,” o ia e aupito i maualuga ae na te faamaulaloina o ia ina ia “silasila mai i le lagi atoa ma le lalolagi.” (Salamo 83:18; 113:6) Peitaʻi, na iloa lelei e Ieremia le naunau o Lē e Ona le Malosi uma lava, e punou mai o ia i lalo pe faamaulaloina o ia, ina ia faalaeiau i latou. Maʻeu lo tatou fiafia e iloa, e lē gata e aupito i malosi ma atamai le Atua, ae agamalu foʻi o ia!

3:21-26, 28-33. E faapefea ona tatou onosaia mafatiaga matuitui? Ua taʻu mai e Ieremia. E lē tatau ona galo iā i tatou ia gaoioiga alofa mutimutivale a Ieova. E tatau foʻi ona tatou manatua o le mauaina pea o le ola, ua lava lea māfuaaga ina ia aua neʻi o tatou faavaivai ai i le faamoemoe, ae ia onosai ma faatalitali ma le filemu, e aunoa ma le faitio i le olataga mai iā Ieova. E lē gata i lea, e tatau ona ‘tuu o tatou gutu i le efuefu,’ o lona uiga, ia tatou onosaia ma le loto maulalo tofotofoga, ma iloa e iai se māfuaaga tatau e lē taofia ai e le Atua ia mea e tutupu.

3:27. O le fesagaʻia o tofotofoga o le faatuatua a o talavou, o le a manaʻomia ai ona onosaia faigatā ma tauemuga. Ae ‘lelei i le tagata ia tauave e ia le amo ina o tauleʻaleʻa.’ Aiseā? O le aʻoaʻoina e tauave le amo o mafatiaga a o tauleʻaleʻa, o le a fesoasoani i le tagata e fesagaʻia luʻi i lona olaga mulimuli ane.

3:39-42. O le “muimui” a o mafatia i āuga o a tatou agasala, e lē o se gaoioiga poto lea. Na i lo le faitio i āuga o a tatou mea sesē, “seʻi tatou suʻesuʻe i o tatou ala ma filifili, ma ia tatou toe foʻi atu iā Ieova.” Ia tatou popoto ma ia salamō, ma ia faatonutonu lelei o tatou ala.

Ia Avea Ieova ma Ou Faatuatuaga

O le tusi o Auega o loo faaalia ai le silafaga a Ieova mo Ierusalema ma le nuu o Iuta, ina ua uma ona susunuina ma faatafunaina le nuu e ʻautau a Papelonia. O faamatalaga o le faailoaina o agasala o loo tusia i le Auega, e manino ai le silafaga a Ieova, o le māfuaaga mo puapuaga ona o mea sesē a tagata na faia. O pese faagaeeina o lenei tusi o loo iai upu e faaalia ai le faamoemoe iā Ieova, ma le faanaunauga e savali i le ala tonu. E ui e lē o le taofi lea o le toʻatele o tagata i aso o Ieremia, ae o i latou na o sui o Ieremia ma le vaega totoe ua salamō.

O le silafaga a Ieova i le tulaga o Ierusalema lea o loo tusia i le tusi o Auega, o le a tatou aʻoaʻoina mai ai ni lesona tāua se lua. Muamua, o le faaumatiaga o Ierusalema ma le faatafunaina o Iuta o loo faamalosia ai le faalogo iā Ieova, ma avea o se apoapoaʻiga ina ia aua lava neʻi galo le finagalo o le Atua. (1 Korinito 10:11) O le lesona lona lua e maua mai le faaaʻoaʻoga a Ieremia. (Roma 15:4) E oo lava i taimi ua peiseaʻī ua leai se faamoemoe, ae sa faamoemoe atu pea le perofeta loto mafatia iā Ieova mo le olataga. E tāua tele lo tatou faalagolago atu iā Ieova ma lana Afioga, ma fai o ia ma o tatou faatuatuaga!—Eperu 4:12.

[Ata i le itulau 9]

Na molimauina e Ieremia le faataunuuga o lana feʻau faafaamasinoga

[Ata i le itulau 10]

Sa tofotofoina le faatuatua o nei Molimau Korea i lo latou solitū faa-Kerisiano