‘Ia E Faatoʻilaloina Pea le Leaga i le Lelei’

“Aua le faatoʻilaloina oe i le leaga, a ia e faatoʻilaloina [pea] le leaga i le lelei.”—ROMA 12:21.

1. Aiseā tatou te mautinoa ai e mafai ona tatou faatoʻilaloina le leaga?

PE E mafai ona tatou tutū mausalī e tetee atu iā i latou e matuā tetee mai i le tapuaʻiga moni? Pe mafai ona tatou faatoʻilalo taaʻiga na e taumafai e toe faafoʻi i tatou e faia uiga lē amio Atua a lenei lalolagi? O le tali i ia fesili e lua, o le ioe! Aiseā ua tatou tali atu ai i le ioe? Ona o le faamatalaga a Paulo o loo taʻua i lana tusi i Kerisiano Roma. Na ia tusi atu e faapea: “Aua le faatoʻilaloina oe i le leaga, a ia e faatoʻilaloina [pea] le leaga i le lelei.” (Roma 12:21) Pe a tatou faatuatua iā Ieova ma maumauaʻi e aua neʻi faatoʻilaloina i tatou e le lalolagi, o le a lē faatoʻilaloina la i tatou e lona leaga. O le faaupuga “ia e faatoʻilaloina [pea] le leaga,” e faaalia ai e mafai ona tatou faatoʻilaloina le leaga, pe afai e faaauau pea ona tatou faasagatau atu i le leaga. Ua na o ē ua lē toe mataala ma lē toe tau, o le a faatoʻilaloina e lenei lalolagi amio leaga ma lona pule leaga o Satani le Tiapolo.—1 Ioane 5:19.

2. Aiseā o le a tatou iloiloina ai nisi o mea na tutupu i le olaga o Ieremia?

² Pe tusa ma le 500 tausaga a o leʻi soifua Paulo, na faaalia e se auauna a le Atua na nofo i Ierusalema le moni o faamatalaga a Paulo i le taua faasaga i le leaga. O lenā auauna o Neemia, e lē gata na ia lavātia teteega mai tagata lē amio Atua, ae na ia faatoʻilaloina foʻi le leaga i le lelei. O ā ni tulaga faigatā na ia fesagaʻia? O le ā na mafai ai ona ia taulau? E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i lana faaaʻoaʻoga? Ina ia taliina ia fesili, seʻi o tatou iloiloina nisi o mea na tutupu i le olaga o Neemia. *

3. O le ā le ituaiga o siʻomaga na soifua ai Neemia, ma o le ā le mea mataʻina na ia ausia?

³ Na auauna Neemia i le maota o le tupu o Peresia o Aretaseta. E ui na soifua Neemia faatasi ma tagata lē talitonu, ae e leʻi “amio faatasi [o ia] ma lenei lalolagi” i na aso. (Roma 12:2) Ina ua iai se manaʻoga i Iuta, na ia tuua lona olaga i le tele o mea sa ia maua,  faia se malaga faigatā i Ierusalema, ma faataunuu se galuega tele o le toe fausiaina o pa o le aai. (Roma 12:1) E ui o ia o le kovana o Ierusalema, ae na ia galue faatasi ma ona uso Isaraelu i aso taʻitasi “e afua i le malama aʻe o le taeao e oo ina fepulafi mai o fetu.” O le iʻuga, na uma le galuega ae leʻi atoa le lua masina! (Neemia 4:21; 6:15) E mataʻina lea mea na ausiaina, auā na fesagaʻia e tagata Isaraelu ni teteega eseese a o faia le galuega. O ai na tetee iā Neemia ma o le ā lo latou sini?

4. O le ā le sini a ē tetee iā Neemia?

⁴ O tagata autū lava na tetee ane o Sanepalata, Tovia ma Gesemu, o ni tane taualoa na nonofo latalata i Iuta. O i latou o fili o tagata o le Atua, auā ua latou manatu “ua sau le tagata [Neemia] e saʻili i se lelei mo le fanauga a Isaraelu.” (Neemia 2:10, 19) Na matuā naunau fili o Neemia e taofi fuafuaga a Neemia e ati aʻe le pa, lea na oo ai lava ina latou faia ni faufauga leaga. Po o le a faataga e Neemia ona ‘faatoʻilaloina o ia e le leaga’?

‘Ita ma Matuā Tigā Lava’

5, 6. (a) O ā le tali mai a fili o Neemia i le galuega? (e) Aiseā na lē fefe ai Neemia i ē na tetee ane?

⁵ Na timaʻi atu ma le loto tele Neemia i ona tagata: “Inā tatou faia le pa o Ierusalema.” Ona faapea mai ai lea o i latou: “Inā tatou faia ia.” Na taʻua e Neemia: “Ona latou faamalolosi ai lea i lenei galuega lelei,” ae o ē na tetee na “tauemu mai lea iā te i matou, ma ʻinoʻino mai iā te i matou, ma ua faapea mai, Se ā ea lenei mea tou te faia? Pe tou te fouvale ea i le tupu?” Sa leʻi fefe Neemia i a latou taufaifaiga ma tuuaʻiga sesē. Na ia faapea atu i ē tetee: “O le Atua o le lagi, o ia lava na te faamanuia mai iā te i matou; o le mea lea e tulaʻi ai o i matou ana auauna, ma faia le galuega.” (Neemia 2:17-20) Na maumauaʻi Neemia e faaauau le “galuega lelei.”

⁶ O se tasi o ē na tetee ane o Sanepalata na “ita ma matuā tigā lava” ma faateteleina ai ana tuuaʻiga. Na ia tauemu: “Se ā le mea o faia e ia tagata vaivai o sā Iutā? . . . Latou te toe atiina aʻe ea maa ai faupuʻegaotaota ua susunuina?” Na tauemu atu foʻi Tovia e faapea: “A alu aʻe i ai se alope, na te soloia lo latou pa maa.” (Neemia 4:1-3) Na faapefea ona tali atu i ai Neemia?

7. O le ā le auala na tali atu ai Neemia i tuuaʻiga a ē na tetee ane?

⁷ Sa lē amanaʻia e Neemia tauemuga. Na ia usitai i le faatonuga a le Atua ma e leʻi saʻili e taui ma sui. (Levitiko 19:18) Na i lo lea, na ia tuu atu le mataupu i aao o Ieova ma tatalo: “Lo matou Atua e, ia e faafofoga mai; auā o loo inosia i matou; ma ia e faafoʻi atu lo latou faaluma mai i luga o latou ulu.” (Neemia 4:4) Na talitonu Neemia i le faamautinoaga a Ieova: “O iā te aʻu le taui ma sui, atoa ma le taui atu.” (Teuteronome 32:35) E lē gata i lenā, na “atia [pea] le pa” e Neemia ma ona tagata. E leʻi tosina ese i latou mai le fausia o le pa. O le mea moni, “ua fesootaʻi foʻi le pa uma e oo i lona vaeluagalemu; auā sa loto lava le nuu i le galuega.” (Neemia 4:6) Na lē taulau fili o le tapuaʻiga moni e taofi le galuega! E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā Neemia?

8. (a) E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā Neemia pe a tuuaʻia sesē i tatou e ē tetee? (e) Faamatala mai se mea na tupu iā te oe po o se mea na e faalogo i ai e faaalia ai le atamai o le lē taui ma sui.

⁸ I aso nei, e tauemua ma tuuaʻia i tatou e ē tetee i le aʻoga, galuega, po o le aiga. Peitaʻi, e sili atu ona lelei pe a taulima nei tuuaʻiga sesē e ala i le faatatauina o le taʻiala a le Tusi Paia: “O ona pō e faalologo ai.” (Failauga 3:1, 7) E pei o Neemia, e tatou te teena le taui ma sui i ni upu faatigā. (Roma 12:17) E tatou te ōle atu i le Atua i le tatalo, ma talitonu i lē na faamautinoa mai iā i tatou: “Ou te taui atu.” (Roma 12:19; 1 Peteru 2:19, 20) I lenā auala, e lē mafai e i latou e tetee mai ona faatosina ese lo tatou taulaʻi atu i le galuega faaleagaga lea e ao ona faia i aso nei, le talaʻia o le tala lelei o le Malo o le Atua ma le faia o soo. (Mataio  24:14; 28:19, 20) O taimi uma tatou te auai ai i le talaʻiga ma teena le faavaivaia e teteega, o loo tatou faaalia le agaga faamaoni e tasi lea sa iā Neemia.

‘Ia Tatou Fafasi iā te i Latou’

9. O ā ituaiga o teteega na aumaia e fili o Neemia, ma na faapefea ona tali atu i ai Neemia?

⁹ Ina ua faalogo ē tetee i le tapuaʻiga moni i taimi o Neemia “ua saga ati aʻe pea pa o Ierusalema,” na ave a latou pelu ina ia “sii mai le taua i Ierusalema.” I tagata Iutaia, ua foliga mai ua leai so latou faamoemoe. O mātū na iai tagata Samaria, o le itu i sasaʻe o tagata Amoni, i saute na iai tagata Arapi ma sisifo o tagata Asetota. Na siʻomia Ierusalema; ma na foliga mai ai ua maileia ē na fausia le pa! O le ā le mea o le a latou faia? Na faapea atu Neemia: “Ua matou tatalo atu i lo matou Atua.” Na faamataʻu atu fili faapea: ‘Ia tatou fafasi iā te i latou, ma faagataina le galuega.’ Na tali atu Neemia e ala i le tofia o ē na fausia le pa e puipuia le aai i “a latou pelu, ma o latou tao, ma a latou aufana.” E moni, i manatu o tagata e lē mafai e le ʻau toʻaitiiti o tagata Iutaia ona manumalo i le tele o ʻau a o latou fili, ae na apoapoaʻi atu Neemia iā i latou: “Aua neʻi fefefe . . . ia outou manatunatu i le Alii silisili ma le mataʻutia.”—Neemia 4:7-9, 11, 13, 14.

10. (a) O le ā le mea na ala ai ona suia faafuaseʻi tulaga o mea i fili o Neemia? (e) O ā sauniuniga na faia e Neemia?

¹⁰ E leʻi umi ae suia faafuaseʻi tulaga o mea. Na taofia e fili le osofaʻiga. Aiseā? Na taʻua e Neemia: “Ua faalēaogāina e le Atua la latou filifiliga.” Peitaʻi na iloa e Neemia na avea pea fili ma faamataʻu. O lea na ia suia ai ma le atamai le auala e galulue ai ē na atia le pa. Mai i lenā taimi, “ua taʻitasi ma galue i lona lima e tasi, a e uʻu le tao i le tasi lima.” Na tofia foʻi e Neemia se tane e “ili le pu” e logo ai ē na atia le pa pe a osofaʻi mai le fili. Ae e sili i nei mea uma na faamautinoa e Neemia i tagata: “E tau lo tatou Atua mo i tatou.” (Neemia 4:15-20) Na faaauau pea ona galulue ē na atia le pa ina ua uma ona faalaeiau ma sauniuni e fesagaʻi ma se osofaʻiga. O ā ni lesona tatou te aʻoaʻoina mai i lea mea na tupu?

11. E faapefea ona onosaia e Kerisiano moni le leaga i atunuu e faasā ai le galuega o le Malo, ma e faapefea ona latou faatoʻilaloina le leaga i le lelei?

¹¹ E iai taimi e fesagaʻi ai Kerisiano ma teteega malolosi. I nisi atunuu e faia aʻe i se vaega tele lava ē e matuā tetee i le tapuaʻiga moni. I manatu o tagata, e lē mafai e o tatou uso talitonu i na atunuu ona manumalo. E ui i lea, e talitonu Molimau e ‘tau le Atua mo i latou.’ Ioe, ua tele ina iloa e nisi o ē e sauāina ona o o latou talitonuga, e tali mai Ieova i a latou tatalo ma ‘faalēaogāina filifiliga’ a fili malolosi. E oo foʻi i atunuu e faasā ai le galuega o le Malo, e saʻili e Kerisiano auala e talaʻia ai pea le tala lelei. E pei lava ona suia le  auala na galulue ai ē na atia le pa, e faapena foʻi Molimau a Ieova i aso nei latou te fetuutuunaʻi ma le poto auala e talaʻi ai pe a osofaʻia i latou. E latou te teena le faaaogāina o ni auupega. (2 Korinito 10:4) E oo foʻi i faamataʻu i sauāga e lē taofia ai la latou talaʻiga. (1 Peteru 4:16) Na i lo lea, o ia uso ma tuafāfine lototetele ua latou “faatoʻilaloina le leaga i le lelei.”

“Sau ia, Inā Tatou Fetaiaʻi”

12, 13. (a) O le ā le faufauga leaga na faaaogā e ē na tetee iā Neemia? (e) Aiseā na musu ai Neemia e talia le valaaulia e fetaiaʻi ma ē na tetee?

¹² Ina ua iloa e fili o Neemia ua lē taulau a latou osofaʻiga, ona latou faia ai lea o ni auala e iloagatā ina ia tetee atu ai. Na latou faia ni faufauga leaga se tolu. O ā la nei faufauga leaga?

¹³ Muamua, na taumafai fili o Neemia e faasesē o ia. Na latou fai atu iā te ia: “Sau ia, inā tatou fetaiaʻi i aai i le fanua laugatasi o Ono.” O Ono e i le va o Ierusalema ma Samaria. Na faapea atu ona fili e latou te fetaiaʻi i le ogatotonu o ia aai e foʻia ai o latou feeseeseaʻiga. Atonu na mafaufau Neemia: ‘E manaia ma talafeagai lea tonu. E sili le talanoa na i lo le tau.’ Ae na musu Neemia. Na ia faamatala mai le māfuaaga: “Ua latou manatu e fai se mea leaga iā te aʻu.” Na ia iloa la latou faufauga leaga ma lē seetia ai. Na faafā ona fai atu Neemia i ē na tetee: ‘Ou te lē mafai ona alu ifo. Se ā le mea e tuua ai le galuega i loʻu tuulafoaʻi ma alu ifo iā te outou?’ E leʻi taulau taumafaiga a fili o Neemia ina ia faia se maliega. Na ia taulaʻi atu pea i le galuega o le atia o le pa.—Neemia 6:1-4.

14. Na faapefea ona tali atu Neemia i ē na tuuaʻia sesē o ia?

¹⁴ O lona lua, na faasalalau e fili o Neemia ni tala pepelo na tuuaʻia ai Neemia faapea, e “faatautee” i le tupu o Aretaseta. Na toe fai atu foʻi iā Neemia: “Ia ta filifili faatasi.” Na toe musu foʻi Neemia e alu, ona na ia iloa faanaunauga o ona fili. Na ia faamatala: “Na faamataʻu i latou uma iā te i matou, ua faapea ane, E faavaivaia o latou lima i le galuega, ia lē faia.” Peitaʻi i lenei taimi na taʻu sesē e Neemia tuuaʻiga a ona fili: “E leai ni mea ua faia e pei o ia mea ua e fai mai ai, a ua e fatu fua ai i lou lava loto.” E lē gata i lenā, na saʻili e Neemia le fesoasoani a Ieova e ala i le tatalo: “Ia e faamalosi mai oʻu lima.” Na iai le talitonuga o Neemia, pe afai e iai le fesoasoani a Ieova, e mafai ona ia faatoʻilaloina faufauga leaga ma faaauau pea le galuega o le pa.—Neemia 6:5-9.

15. O le ā le fautuaga na avatu e le perofeta pepelo, ma aiseā na lē taliaina ai e Neemia?

¹⁵ O lona tolu, na faaaogā e fili o Neemia se tagata faalata, o le tagata Isaraelu o Semaia, ina ia solia ai e Neemia le Tulafono a le Atua. Na faapea atu Semaia iā Neemia: “Ia ta ō faatasi i le fale o le Atua i totonu o le malumalu, ma pupuni faitotoʻa o le malumalu; auā latou te ō mai e fasioti iā te oe; latou te ō pō mai lava e fasioti iā te oe.” Na faapea atu Semaia o le a fasiotia Neemia ae e mafai ona ia faasaoina lona ola pe a lafi i totonu o le malumalu. Peitaʻi e lē o se ositaulaga Neemia. O le a ia faia se agasala pe afai e lafi i totonu o le fale o le Atua. Po o le a ia solia ea Tulafono a le Atua ina ia faasaoina ai lona ola? Na tali atu Neemia: “O ai ea e pei o aʻu e alu i le malumalu ia ola ai o ia? Ou te lē alu lava.” Aiseā na lē faavaleaina ai Neemia i le mailei na faia mo ia? Auā na ia iloa e ui o Semaia o se tagata Isaraelu, ae “e leʻi auina mai o ia e le Atua.” Auā ana faapea o Semaia o se perofeta moni, e na te lē fautuaina o ia e solia le Tulafono a le Atua. Ioe, e leʻi faatoʻilaloina Neemia e ē leaga na tetee iā te ia. O lea e leʻi umi ae ia taʻua: “Ua faauma foʻi le pa i le aso e luafulu ma le lima o le masina o Elula; na faia i aso e limagafulu ma le lua.”—Neemia 6:10-15; Numera 1:51; 18:7.

16. (a) E ao faapefea ona tatou feutagaʻi ma uō pepelo, ē e tuuaʻia sesē i tatou, ma i latou e faafoliga o ni uso? (e) E faaalia faapefea e te lē manaʻo e faagutugutulua i ou talitonuga i le aiga, aʻoga po o le galuega?

 ¹⁶ E pei o Neemia, atonu tatou te feutagaʻi ma teteega mai uō pepelo, ē e tuuaʻia sesē i tatou ma i latou e faafoliga o ni uso. O nisi tagata e ono valaaulia i tatou e fai se maliega. E latou te ono taumafai e faatalitonu i tatou faapea, pe afai e aua le soona maelega i le auaunaga iā Ieova, e mafai lava ona tatou tuliloa ni sini a le lalolagi i le taimi e tasi. Peitaʻi, ona tatou te faamuamua le Malo o le Atua i o tatou olaga, tatou te lē mananaʻo ai e faagutugutulua. (Mataio 6:33; Luka 9:57-62) E faasalalau foʻi e ē tetee tuuaʻiga sesē e faatatau iā i tatou. I nisi atunuu ua tuuaʻia i tatou o ni ē e faamataʻu i le malo, e pei ona tuuaʻia ai Neemia e faatautee i le tupu. O nisi tuuaʻiga ua mafai ona faasaʻoina i le faamasinoga. Ae po o le ā lava le iʻuga i ia tulaga eseese, ae e tatou te tatalo ma le mautinoa o le a faia e Ieova mea e tusa ma lona finagalo. (Filipi 1:7) E ono ala mai foʻi teteega iā i latou e faafoliga e auauna iā Ieova. E pei lava ona taumafai se tagata Iutaia e tauanau Neemia e solia Tulafono a le Atua ina ia faasaoina ai lona ola, e ono taumafai foʻi sē na avea ma Molimau e taaʻina i tatou i ni auala e faagutugutulua ai. Peitaʻi, e tatou te teena manatu o ē ua liliu ese mai le upu moni, ona tatou te iloa e faasaoina o tatou ola i le tausia o tulafono a le Atua ae lē o le solia o ana tulafono! (1 Ioane 4:1) Ioe, e mafai ona tatou faatoʻilaloina so o se ituaiga o leaga pe a iai le fesoasoani a Ieova.

Talaʻi Pea le Tala Lelei e Ui i Faiga Leaga

17, 18. (a) O le ā le sini a Satani ma ana ʻau? (e) O le ā le mea ua e maumauaʻi e faia, ma aiseā?

¹⁷ Ua taʻua i le Afioga a le Atua uso faauuina o Keriso: “Ua latou manumalo iā te ia [Satani] ona . . . [o] le upu a la latou mau.” (Faaaliga 12:11) O lea la, e iai le sootaga saʻo o le faatoʻilaloina o Satani le puna o mea leaga ma le talaʻia o le feʻau o le Malo. E lētioa lē muta osofaʻiga a Satani i le vaega totoe faauuina ma le “motu o tagata e toʻatele” e ala i le faapogaia o teteega!—Faaaliga 7:9; 12:17.

¹⁸ E pei ona tatou molimauina, o teteega e ono ala mai i faamatalaga, faamataʻu i sauāga, po o nisi auala iloagatā. I ia tulaga uma, e tumau pea le sini a Satani o le taofi o le talaʻiga. Peitaʻi, o le a ia lē taulau ona ua maumauaʻi tagata o le Atua e “faatoʻilaloina [pea] le leaga i le lelei” e pei o Neemia anamuā. E latou te faia faapea e ala i le talaʻia pea o le tala lelei seʻia oo ina fetalai mai Ieova ua māʻea le galuega!—Mareko 13:10; Roma 8:31; Filipi 1:27, 28.

[Faamatalaga pito i lalo]

Pe E te Manatua?

• O ā teteega na fesagaʻi ma auauna a le Atua i aso ua teʻa ma o loo fesagaʻia foʻi e Kerisiano i aso nei?

• O le ā le sini autū o fili o Neemia, ma o le a le sini o fili o le Atua i aso nei?

• E faapefea ona tatou faatoʻilaloina pea le leaga i le lelei i aso nei?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Pusa/Ata i le itulau 29]

Lesona o Loo Maua i le Tusi o Neemia

E fesagaʻi auauna a le Atua ma

• tauemuga

• faamataʻuga

• taufaasesē

Taufaasesē e ala mai

• uō pepelo

• ē faia tuuaʻiga sesē

• i latou e faafoliga o ni uso

E faatoʻilalo e auauna a le Atua le leaga e ala i le

• tumau i la latou tiute tauave mai le Atua

[Ata i le itulau 27]

Na āti e Neemia ma lana ʻaufaigaluega le pa o Ierusalema e ui i teteega mataʻutia

[Ata i le itulau 31]

Ua talaʻia ma le lē fefe e Kerisiano moni le tala lelei