Matou te Leʻi Fefefe—Sa Faatasi Ieova ma i Matou

Faamatalaina e Egyptia Petridou

I le 1972, na faapotopoto ai Molimau a Ieova uma mai Kuperu i Nicosia ina ia faalogologo i se lauga faapitoa na tauaaoina e le uso o Nathan H. Knorr, o lē sa taʻimua i le galuega talaʻi a Molimau a Ieova i lenā taimi. Sa ia manatua lelei aʻu, ma a o oʻu leʻi taʻuina atu po o ai aʻu, sa ia fesili mai: “O e sau ma ni tala mai i Aikupito?” Sa ou feiloaʻi i le Uso o Knorr i le 20 tausaga muamua atu, i loʻu nuu o Alesania, i Aikupito.

SA OU fanau i Alesania iā Ianuari 23, 1914, ma o aʻu o le ulumatua o le fanau e toʻafā. Sa matou ola aʻe i se nofoaga e lē mamao mai le sami. I lenā taimi, sa avea Alesania ma aai tamaoaiga matagofie, ona sa taʻutaʻua i lona fausaga ma lona talafaasolopito. Talu ai sa ola faatasi aʻe tagata Europa ma le ʻau Arapi, na matou iloa ai ma loʻu uso ma oʻu tuagane ona tautatala i le gagana Arapi, faa-Peretania, faa-Falani, ma le faa-Italia, faapea foʻi ma le gagana a lo matou aiga, le faa-Eleni.

Ina ua ou faauu mai le aʻoga, na maua laʻu galuega i le fale e fai ai ofu fou a tagata Falani, ma o i inā sa ou galue ai i le mamanuina ma le suʻiina o ofu mananaia mo tamaʻitaʻi taualoa. O aʻu foʻi o se tagata e mapo lotu ma fiafia e faitau le Tusi Paia, e ui lava ou te leʻi malamalama atoatoa i mea sa ou faitauina.

E tusa o lenā taimi—i se vaimea o tausaga amata mai le 1934-1937—sa ma feiloaʻi ai ma se tama talavou aulelei, o se tagata Kuperu. O Theodotos Petrides, o se tagata sa poto e pii, ae sa lelei foʻi lona faiga o ituaiga o mea e fai ai lole, ma sa faigaluega i se fale fai pai sa iloga i lenā taimi. Na iʻu ina alofa faananau mai Theodotos iā te aʻu, o se teine puupuu lauulu uliuli. E masani ona ia usuina pese faa-Eleni faaoso naunau alofa i fafo o loʻu potu i le tele o pō. Na ma faaipoipo iā Iuni 30, 1940. O ni aso fiafia tele na aso. Sa ma nonofo ai i se fale mautotogi i le fogāfale i lalo o le fale o loʻu tinā. Na fanau le ma tama muamua o Ioane, i le tausaga 1941.

Aʻoaʻoina Upu Moni o le Tusi Paia

Sa umi se taimi, o lē faamalieina Theodotos i mea o loo faia i la matou lotu, ma na ia fesiligia fesili e faatatau i le Tusi Paia. Ma loʻu leʻi iloa, ua amata ona latou suʻesuʻe ma Molimau a Ieova i le Tusi Paia. I se tasi aso, a o oʻu iai i le fale ma laʻu tama, na tuʻituʻi mai se fafine i lo matou fale ma tuu mai se pepa iā te aʻu o loo iai se feʻau mai le Tusi Paia. Ona o loʻu faaaloalo, na ou faitauina ai le pepa. Ona ia tuu mai lea o ni tusi faale-Tusi Paia iā te aʻu. Na ou teʻi i le vaai atu, e tutusa lava ma tusi na aumai e Theodotos i le fale!

Sa ou faapea atu: “I, o loo iā te aʻu tusi na.  Susū mai i totonu.” Sa ou fesiligia le Molimau, o Eleni Nicolau, i le mau fesili eseese. Ae sa ia onosai lava, ma faaaogā le Tusi Paia e tali mai ai aʻu fesili. Sa ou fiafia ai lava. Ma ua amata ona ou malamalama i le feʻau o le Tusi Paia. A o faia sina mālōlōga mai le talanoaga, na iloa atu e Eleni le ata o laʻu tane. Na ia faapea mai: “Ou te iloa le tamāloa lenā!” Ua amata ona iloa mai le mea o loo faia e laʻu tane e aunoa ma soʻu iloa, ma sa faateʻia ai aʻu. Sa alu Theo i sauniga a Molimau a Ieova e aunoa ma le taʻuina mai iā te aʻu! Ina ua sau Thedotos i le fale i lenā aso, na ou faapea atu iā te ia: “I le vaiaso lenei, o le a ta ō ai i le nofoaga lea sa e alu ai i le Aso Sa lea na teʻa atu!”

I le sauniga muamua na ou alu i ai, e pe ā ma le toʻasefulu tagata sa latou talanoaina le tusi o le Tusi Paia o Mika. Sa ou aʻoaʻoina le tele o mea! I lenā taimi ma faasolo mai ai, sa asiasi mai ai George ma Katerini Petraki e fai la matou suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Sa lē fiafia loʻu tamā ma isi oʻu tei ina ua matou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova, ae na o loʻu uso laʻitiiti sa fiafia e ui lava e leʻi avea o ia ma Molimau. Peitaʻi, na talia e loʻu tinā le upu moni. I le tausaga 1942, na matou papatiso ai, o Tinā, Theodotos, ma aʻu i le sami i Alesania e faailoga ai lo matou tuuina atu iā Ieova.

Ua Faalavelavea o Matou Olaga

I le 1939, na amata ai le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ma na oo ina faateteleina. I le amataga o tausaga amata mai le 1940-1945, sa nonofo ai le taʻitaʻiʻau a Siamani o Erwin Rommel ma lana vaegaʻau e latalata i El Alamein, ae sa faatumulia Alesania i ʻautau a Peretania. Sa matou faaputuina le tele o meaʻai. Ona sosoo ai lea ma le talosagaina o Theodotos e na te vaaia le fale fou e fai ai lole a lana pule i Port Taufiq e latalata i Suez, o lea, sa matou siitia atu loa i inā. Na ō atu se ulugalii Molimau e tautatala i le gagana Eleni, e suʻe i matou i inā. E ui lava e la te leʻi iloa le mea na matou nonofo ai, ae sa la maua i matou e ala i le talaʻi mai lea fale i lea fale.

A o matou iai i Port Taufiq, sa matou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Stavros ma Giula Kypraios, ma le la fanau o Totos ma Georgia, ma sa māfana la matou mafutaga ma i latou. Ona o le fiafia tele o Stavros e suʻesuʻe le Tusi Paia, na ia seti ai i tua i le tasi le itula uati uma o loo i lona fale, ina ia ma misia ai le nofoaafi mulimuli e malaga ai i le fale, ma matou nonofo pea mo se taimi umi. E faaauau lava a matou talanoaga seʻia oo ina leva le pō.

Sa matou nonofo i Port Taufiq mo le 18 masina, ina ua uma lenā, sa matou toe foʻi i Alesania ona o le maʻi o si oʻu tinā. Na maliu o ia i le tausaga 1947, a o loo faamaoni pea iā Ieova. Sa matou toe maua foʻi faalaeiauga mai iā Ieova, e ala mai i aufaatasiga e atiaʻe ai ma aumea Kerisiano malolosi faaleagaga. Sa mafai foʻi ona  matou faasafua atu le agaga talimālō i misionare o loo galulue i oganuu mamao, pe a taula o latou vaa mo taimi puupuu i Alesania.

O Faafitauli ma Mea na Fiafia Ai

I le 1952, na fanau ai le ma tama lona lua, o Iakopo. I le avea ai o ni mātua, na ma iloa le aogā o le aʻoaʻoina o la ma fanau i se siʻomaga lelei faaleagaga, o lea na ma faaaogā ai lo matou fale e faia ai suʻesuʻega o le Tusi Paia faifai pea, ma e masani foʻi ona mālōlō ai faifeʻau faataimi atoa. Ona o le faia faapea, sa atiaʻe ai e la ma tama matua o Ioane, lona fiafia i le upu moni, ma sa amata ona ia paeonia a o talavou lava. Ae i le taimi e tasi, sa ia auai atu i vasega faaopoopo e faia i le pō ina ia faauma ai ana aʻoaʻoga.

A o faagasolo taimi, na iʻu ina maua Theodotos i le maʻi fatu, ma fautuaina ai e aua neʻi toe faigaluega. E na o le fā tausaga o Iakopo i le taimi lenā. O le ā nei le ma mea o le a fai? Pe na leʻi folafola mai ea e Ieova: “Aua e te fefe, auā ou te iā te oe”? (Isa. 41:10) Maʻeu le faateʻia ma le olioli ina ua valaaulia i maʻua e galulue o ni paeonia i Ismailia, e latalata i Suez Canal! Na mātauina le vevesi o tausaga na sosoo ai i Aikupito, ma sa manaʻomia e o tatou uso Kerisiano i inā ni faalaeiauga.

I le tausaga 1960, sa ma tuua ai Aikupito, ma e na o le taʻitasi ato malaga na ma ō ma ave. Na ma siitia atu i Kuperu i le motu na ola aʻe ai laʻu tane. O le taimi lea, sa matuā maʻi lava Theodotos ma ua lē mafai ona toe faigaluega. Peitaʻi, na tuuina mai e se uso ma se tuafafine Kerisiano agaalofa se fale i lo la fanua, matou te nonofo ai. Ae pagā lea, na maliu si aʻu tane i le lua tausaga mulimuli ane ai, ma tuua ai na o maʻua ma Iakopo. A o Ioane, lea ua toe siitia mai i Kuperu, ua uma ona faaipoipo ma ua iai foʻi lona ia lava aiga e ao ona tausia.

Tausia a o Feagai ma Taimi Faigatā

Ona ofo mai lea o Stavros ma Dora Kairis e matou te nonofo i lo latou fale. Na ou tootuli ma faafetai iā Ieova ona ua ia toe tausia foʻi o maʻua manaʻoga. (Sala. 145:16) Ina ua mananaʻo Stavros ma Dora e faatau le la fale ae fau se isi fale ma faia ai se Maota mo Sauniga i le fogāfale a lalo, sa la faia foʻi ni tamaʻi potu se lua i le faasee mo maʻua ma Iakopo.

Sa oo foʻi ina faaipoipo Iakopo ma faapea ai ona la galulue ma lana avā o ni paeonia, seʻia oo i le taimi na fanau ai le la tama muamua mai le la fanau e toʻafā. I le 1974, e tusa ua lua tausaga talu ona uma le asiasiga e lē faagaloina a le Uso o Knorr, na tutupu ai ni  vevesiga faapolotiki i Kuperu. * E toʻatele tagata e aofia ai ma Molimau a Ieova, sa latou tuua o latou fale ae siitia atu i se isi nofoaga e nonofo ai. Na aofia ai ma laʻu tama o Ioane. Na siitia atu ma lana avā ma lana fanau e toʻatolu i Kanata e nonofo ai. Ae e ui lava i le vevesi, sa matou olioli i le vaaia o loo faateleina pea le aofaʻi o tagata talaʻi o le Malo i Kuperu.

Ina ua maua laʻu penisione, sa mafai loa ona faateleina loʻu sao e faia i le galuega talaʻi. Ae i nai tausaga talu ai, na ou aafia ai i se tulaga ua pē se vaega o loʻu tino, ma faapea ai ona matou nonofo faatasi ma laʻu tama o Iakopo ma lona aiga. Mulimuli ane, ina ua faatetele loʻu maʻi, sa taofia ai aʻu i le falemaʻi mo nai vaiaso ma sosoo ai ma le siitia atu i le falemaʻi mo tagata matutua. E ui lava i mafatiaga na feagai ma aʻu, ae na ou talaʻi atu pea i le ʻautausimaʻi, i tagata mamaʻi, ma ē na asiasi ane. Sa ou faaalu foʻi se taimi umi e suʻesuʻe ai, ma e ala i le fesoasoani a uso ma tuafafine faaleagaga, o loo mafai ai ona ou auai i le Suʻesuʻega Tautusi a le Faapotopotoga e latalata mai i le mea o oʻu i ai.

Faamāfanafanaga i Taimi o le Soifuaga Matua

Sa faalaeiauina aʻu ina ua ou faalogo i tala o i latou na ma fesoasoani i ai ma Theodotos. O le toʻatele o a latou fanau ma fanau o a latou fanau, o loo galulue i le auaunaga faataimi atoa—o nisi o loo galulue nei i Ausetalia, Kanata, Egelani, Eleni, ma Suisilani. I le taimi nei, o loo nonofo Ioane ma lana avā i Kanata faatasi ma le la tama tama. O loo galulue o ni paeonia le la tama teine matua ma lana tane. Na valaaulia le la tama teine laʻitiiti o Linda ma lana tane o Joshua Snape, ina ia auai i le vasega 124 o le Aʻoga i Kiliata.

O loo nonofo nei laʻu tama o Iakopo ma lana avā i Siamani. E toʻalua le la fanau tama o loo galulue i le Peteli—o le isi o loo galue i Atenai, i Eleni, ae o le isi o loo galue i Selters, i Siamani. O loo galulue le la tama tama laʻitiiti, ma le la tama teine ma lana tane, o ni paeonia i Siamani.

Maʻeu le tele o tala o le a mafai ona ou faamatala i loʻu tinā ma si aʻu pele o Theodotos pe a toe tutū mai. O le a la olioli i le iloaina, maʻeu se tofi matuā matagofie na la faatinoina mo le la aiga. *

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 24]

Sa matou toe maua foʻi faalaeiauga mai iā Ieova, e ala mai i aufaatasiga e atiaʻe ai ma aumea Kerisiano malolosi faaleagaga

[Faafanua i le itulau 24]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

KUPERU

NICOSIA

SAMI METITIRANI

AIKUPITO

CAIRO

El Alamein

Alesania

Ismailia

Suez

Port Taufiq

Suez Canal

[Ē Ana le Ata]

Based on NASA/Visible Earth imagery

[Ata i le itulau 23]

Maʻua ma Theodotos i le 1938

[Ata i le itulau 25]

O laʻu tama o Ioane ma lana avā

[Ata i le itulau 25]

O laʻu tama o Iakopo ma lana avā