“O Ieova o Loʻu Malosi”

Faamatalaina e Joan Coville

Na ou fanau iā Iulai 1925 i Huddersfield, i Egelani. E na o aʻu lava le tama a oʻu mātua ma e tele ina ou faamaʻimaʻi. E masani ona faapea mai loʻu tamā: “E te saviligia loa, e maʻi.” Ma sa foliga mai e saʻo lenā faamatalaga!

A O OʻU laʻitiiti, sa ou faalogo o tatalo faatauanau faifeʻau ia maua le filemu, ae ina ua tupu le taua lona lua a le lalolagi, ona latou tatalo lea ia manumalo a latou vaegaʻau. O le māfuaaga lenā na ou lē mautonu ma tele ai ni fesili na oso aʻe i loʻu mafaufau. Ae i lenā taimi, sa asiasi mai ai Annie Ratcliffe i lo matou fale, e na o ia lava le Molimau a Ieova i le vaipanoa lea matou te nonofo ai.

Iloaina le Upu Moni

Sa tuu e Annie le tusi o le Salvation iā i matou ma valaaulia loʻu tinā e auai i se talanoaga faale-Tusi Paia e faia i lona fale. * Na fai mai loʻu tinā e ma te ō. Ou te manatuaina lava lenā talanoaga. Sa talanoaina ai le togiola, ma na faateʻia aʻu ona o le manaia o le talanoaga. Na mafai ona taliina ai le tele o aʻu fesili. I le vaiaso na sosoo ai, na ma toe auai foʻi. O le taimi lenā, na talanoaina ai valoaga a Iesu e uiga i le faailoga o aso e gata ai. I le vaai atu i le tulaga leaga o loo iai le lalolagi, sa ma iloa ai ma loʻu tinā, o le upu moni lava lenei. Na valaaulia i maʻua i lenā lava aso e ō atu i le Maota mo Sauniga.

I inā, na matou feiloaʻi ai ma ni paeonia talavou, ma o se tasi o i latou o Joyce Barber (lea ua faaiʻu nei iā Ellis) ma o loo galulue pea ma lana tane o Peter, i le Peteli i Lonetona. Sa ou faapea lava aʻu o le auaunaga paeonia, e fai e tagata uma. O lea, sa ou talaʻi ai mo le 60 itula i masina taʻitasi e ui lava o loo oʻu aʻoga i lenā taimi.

I le lima masina mulimuli ane ai, iā Fepuari 11, 1940, sa papatisoina ai loa i maʻua ma Tinā i se tasi o fonotaga a le sone (ua taʻua nei o le fonotaga matagaluega) i Bradford. E leʻi teena e Tamā le ma talitonuga fou ua iai, ae e leʻi avea lava o ia ma Molimau. I le taimi na ou papatiso ai, na amata ai le talaʻiga i magāala. Na ou auai i ia talaʻiga, ma na ou alu ma tauave se ato mekasini ma ni pepa na tautau i tauʻau e tusia ai le feʻau. I se tasi Aso Toonaʻi, sa tofia ai aʻu ou te talaʻi i se nofoaga e fai ai faatauga e pito sili ona pisi. Sa ou lagona pea le fefe i tagata, ma o le mea tonu lava lea sa ou popole i ai lea na tupu, ona na pasi ane aʻu uō mai le aʻoga i le mea lea sa oʻu talaʻi ai!

I le tausaga e 1940, sa manaʻomia ai ona vaeluaina le kamupani (o le taʻu sa taʻu ai faapotopotoga i na aso) sa ou iai. Ona o lea, e toeitiiti  lava ō uma aʻu uō i le isi kamupani. Na faaali atu loʻu lē fiafia i le auauna o le kamupani (lea ua taʻu nei o le ovasia taʻimua) e uiga i lenei tulaga. Na ia faapea mai, “A fia maua ni au aumea talavou, alu e saʻili mai nisi i le galuega talaʻi.” Ma o le mea lenā na ou faia! E leʻi umi ae ma feiloaʻi loa ma Elsie Nobel. Na ia taliaina le upu moni ma iʻu ina avea pea o ia ma aʻu uō.

Le Auaunaga Paeonia ma Ona Faamanuiaga

Ina ua uma le aʻoga, na ou faigaluega o se suʻetusi. Peitaʻi, ina ua ou iloaina le olioli e maua mai le auaunaga faataimi atoa, na atili ai ona ou faanaunau e fia auauna iā Ieova. Iā Me 1945, na amata ai ona ou auauna o se paeonia faapitoa. I le aso muamua lava o laʻu paeonia, sa matuā timuga lava. Ae ona sa ou fiafia e alu i le galuega talaʻi, o lea sa ou lē faavaivai ai. O le mea moni, sa telē se aafiaga lelei i loʻu malosi, ona o loʻu alu pea i le talaʻiga i aso uma i laʻu uilavilivae. E ui i loʻu paee e lē silia i le 90 pauna (42 kilokalama) loʻu mamafa, ae ou te leʻi faavaivai ai lava i le auaunaga paeonia. O lea a o faagasolo tausaga, ua ou iloaina moni ai lava, “O Ieova, o loʻu malosi.”—Sala. 28:7.

Ina ia amataina ni faapotopotoga fou, na auina atu aʻu e paeonia i nuu e lē o iai ni Molimau. Sa ou paeonia muamua i Egelani mo le tolu tausaga, ona sosoo ai lea ma le isi tolu tausaga i Aialani. A o oʻu paeonia i Lisburn, i Aialani, sa ma suʻesuʻe ma se tamāloa sa avea ma faifeʻau fesoasoani i le lotu Porotesano. Ina ua ia aʻoaʻoina le upu moni e uiga i aʻoaʻoga faavae a le Tusi Paia, na ia faasoa atu lenā malamalamaga fou i lana ʻaulotu. Sa faitio nisi o le ʻaulotu ona o lea tulaga i le pulega a le lotu, ma sa fesiligia o ia pe aiseā ua ia aʻoaʻo atu ai nei aʻoaʻoga. Na ia faapea atu e na te iloa o lona tiute tauave o se Kerisiano, le faailoa atu i le lafu mamoe, e sesē le tele o aʻoaʻoga sa ia aʻoaʻoina ai i latou. E ui lava na matuā tetee lona aiga iā te ia, ae na ia tuuina atu lona ola iā Ieova ma auauna ma le faamaoni iā te ia seʻia oo i lona maliu.

I loʻu tofiga faapaeonia lona lua i Larne, i Aialani, sa ou paeonia ai na o aʻu mo le 6 vaiaso, ona sa auai atu laʻu paga i le Fonotaga o le Faatelega Faatiokarate sa faia i Niu Ioka, i le 1950. O se taimi faigatā tele lea iā te aʻu. Sa ou manaʻo ou te auai i le fonotaga. Peitaʻi, a o faagasolo na vaiaso, sa faalaeiauina ai aʻu i ni mea na tutupu i le galuega talaʻi. Sa ou feiloaʻi i se tamāloa matua sa taliaina a tatou lomiga i le silia ma le 20 tausaga ua tuanaʻi. A o faagasolo tausaga, sa ia faitau ma toe faitau i nei lomiga ma na toetoe lava a ia taulotoina mea uma o loo iai. Sa ia taliaina le upu moni, ma e faapena foʻi lona atalii ma lona afafine.

Toleniga i le Aʻoga i Kiliata

I le 1951, sa valaaulia ai aʻu ma isi paeonia e toʻasefulu mai i Egelani, e auai i le vasega 17 o le Aʻoga i Kiliata i Lansing i Saute, i Niu Ioka. Maʻeu loʻu talisapaia o aʻoaʻoga faale-Tusi Paia sa ou maua a o faagasolo masina o le aʻoga! I le taimi lenā, e leʻi mafai ona auai tuafāfine i le Aʻoga o le Auaunaga Faatiokarate i faapotopotoga taʻitasi, ae i Kiliata sa matou maua ai ma isi tuafāfine tofiga e fai atu lauga ma lipoti i tagata aʻoʻoga. Sa matou lagona le popole! A o faia laʻu lauga muamua, na tetete oʻu lima. Na faapea  mai le Uso o Maxwell Friend o ia o se faiaʻoga o le aʻoga, i ni faaupuga fia mālie: “E lē gata na e popole i le amataga, e pei o failauga lelei uma, ae na e popole foʻi seʻia oo lava i le taimi na uma ai.” A o faagasolo le aʻoga, sa faaleleia uma o matou tomai e tautala atu ai i luma o le vasega. E leʻi umi, ae faaiʻuina le aʻoga, ma na tofia i matou le ʻaufaauu e galulue i isi atunuu. Sa tofia aʻu ou te galue i Taialani!

“Le Nuu o Tagata Laufofoga Fiafia”

O se meaalofa mai iā Ieova le tofia o Astrid Anderson e fai ma aʻu paga misionare i Taialani. E fitu vaiaso sa alu ai le malaga a le vaa. Ina ua ma taunuu atu i le taulaga i Bangkok, sa ma iloa ai se taulaga e pisi tele o latou maketi ma e iai alāvai tetele e faaaogā e femalagaaʻi ai. I le 1952, e na o le 150 tagata talaʻi i Taialani.

I le taimi muamua sa ma vāai ai i Le Olomatamata i le gagana Taialani, sa ma faapea ifo, ‘E lē iloa po o afea o le a ma iloa ai tautatala i lenā gagana?’ O le mea pito sili ona faigatā, o le faaleoina o upu. O se faataʻitaʻiga, o le upu khaù, e uiga i le “araisa” pe a amata i se leo maualuga ona toe faapaʻū ifo lea i lalo, ae a faaleoina le upu lava lenā e tasi i se leo maulalo, o lona uiga o le “tala.” O lea, pe a ma ō atu i le galuega talaʻi, sa masani ona ma faapea atu i tagata, “Ou te fia taʻu atu iā te oe le araisa lelei” ae sa tatau ona ma faapea atu o le “tala lelei”! Ae a o faagasolo taimi, sa ma iloa ai loa tautala i le gagana, ma ua tele foʻi taimi e ma te toē ai i le sesē o a ma upu na taʻu.

O tagata Taialani, o ni tagata mataʻataʻata. O le māfuaaga lea ua taʻua ai Taialani o Le Nuu o tagata Laufofoga Fiafia. O le nuu muamua lava sa ma talaʻi ai, o le aai o Khorat (lea ua taʻua nei o Nakhon Ratchasima), lea sa ma galulue ai mo le lua tausaga. Ona tofia lea o i maʻua e galulue i le aai o Chiang Mai. O le toatele o tagata Thai e tapuaʻi iā Puta ma e lē masani i le Tusi Paia. I Khorat, sa ma suʻesuʻe ai ma le pule o le falemeli. Sa ma talanoa e faatatau i le augātamā o Aperaamo. Ina ua faalogo le tamāloa i le igoa o Aperaamo, na ia fai mai na te iloaina. Ae na ou iloa mulimuli ane, e lē o le augātamā o Aperaamo lea ma te talanoa i ai. Sa ia manatu iā Abraham Lincoln, o lē sa avea ma peresitene o le Iunaite Setete!

Sa ma olioli i le aʻoaʻoina o tagata Taialani lotofiafia i le Tusi Paia, ae i le taimi e tasi, sa aʻoaʻo foʻi i maʻua e tagata Taialani i le auala e maua ai le fiafia i se olaga faigofie. Sa matuā aogā lenā manatu iā i maʻua, ona i le ma fale misionare muamua sa ma iai i Khorat, e leʻi iai se eletise ma se vai. I nei tofiga, sa ma “iloa ai ona feagai . . . ma le tele o mea, ma le pagatia i le lē tagolima.” I le pei lava o le aposetolo o Paulo, na ma tofo moni lava i le uiga o le faaupuga e “maua le malosi mai iā te ia o lē na foaʻi maia . . . le mana.”—Fili. 4:12, 13.

Se Paga Fou ma se Tofiga Fou

I tuā i le 1945, sa ou asiasi atu ai i Lonetona. I lenā taimi, sa matou ō ai ma nisi o le ʻaupaeonia ma le ʻau Peteli i le falemataʻaga a Peretania. O se tasi o i latou o Allan Coville, o lē sa auai mulimuli ane i le vasega e 11 a Kiliata. Na tofia o ia e galue i Falani ma mulimuli ane galue i Peleseuma. * I se taimi mulimuli ane, a o oʻu galue pea o se misionare i Taialani, na ia talosaga mai pe mafai ona ma faaipoipo, ma sa ou talia lana talosaga.

Na ma faaipoipo i Brussels, i Peleseuma, iā Iulai 9, 1955. Sa ou moomoo lava e fia alu i Pale mo se tafaoga pe a uma le ma faaipoipoga. O lea, sa faatulaga ai e Allan e ma te auai atu i se fonotaga e faia i inā i le vaiaso e sosoo ai. Peitaʻi, ina ua ma taunuu i Pale, sa vave ona talosagaina mai le fesoasoani a Allan e avea o se faamatala upu a o faagasolo le fonotaga atoa. I aso uma, e usu o ia i le taeaopō, ae ma te toe foʻi mai i le fale o loo ma nonofo ai i le leva o le pō. E ui lava sa ma tafafao i Pale ina ua uma le faaipoipoga, ae sa tele lava ina ou vaai mamao atu iā Allan—i luga o le pulelaa! Ae ui i lea, sa ou fiafia i le vaai atu i laʻu tane lea faatoʻā ma faaipoipo o loo auauna i uso ma tuafāfine, ma sa ou mautinoa lelei, afai e faamuamua Ieova i le  ma faaipoipoga, o le a ma maua le fiafiaga moni.

Sa suia foʻi le oganuu ou te talaʻi ai—o Peleseuma, ona o lea ua ou faaipoipo. Sa ou manatu o Peleseuma o se nofoaga e tele ni taua sa faia ai, ae na ou iloa mulimuli ane, e filemu ma alolofa ona tagata. Sa manaʻomia foʻi ona ou aʻoaʻoina le gagana Falani i lea tofiga, ona o le gagana lea a tagata o loo i le vaega i saute o le atunuu.

I le 1955, e pe ā ma le 4,500 tagata talaʻi i Peleseuma. E toeitiiti lava 50 tausaga o ma galulue ma Allan i le Peteli ma le galuega femalagaaʻi i inā. O le lua ma le ʻafa tausaga muamua, sa ma femalagaaʻi e faaaogā ai uila vilivae, lea e aʻe ma ifo i auala maugā, pe timuga pe mugālā. I le tele o tausaga, e silia ma le 2,000 aiga o uso Molimau sa ma mālōlō i ai i le pō! E masani ona matou feiloaʻi ma uso ma tuafāfine o ē lē lelei le soifua mālōlōina, ae o loo auauna pea iā Ieova ma lo latou malosi atoa. Sa faalaeiauina ai aʻu ina ia aua neʻi faavaivai i laʻu auaunaga. E masani ona ma lagona le faalaeiauina pe a māeʻa se vaiaso o se asiasiga i se faapotopotoga. (Roma 1:11, 12) Sa avea moni lava Allan ma aʻu paga faamaoni. E maʻeu le moni o upu o loo taʻua i le Failauga 4:9, 10: “E sili ona lelei o le toʻalua i le toʻatasi; . . . Auā afai e paʻū le tasi e faatūina o ia i luga e lē la te toʻalua”!

Faamanuiaga Mai le Auauna i le ‘Malosi o Ieova’

A o faagasolo tausaga, sa ma tofo ma Allan i ni mea mananaia na tutupu a o fesoasoani i isi e auauna iā Ieova. O se faaaʻoaʻoga, i le tausaga 1983, na ma asiasi atu ai i le faapotopotoga i le gagana Falani i Antwerp, i le mea na matou nonofo ai i se aiga lea foʻi na nofo ai le uso o Benjamin Bandiwila, o se uso talavou mai Zaire (lea ua taʻu o le Malo Faatemokalasi o Congo). Sa siitia mai Benjamin i Peleseuma ina ia aʻoaʻoina i aʻoaʻoga maualuluga. Na ia faapea mai: “Amuia lava oulua ona o loo lua auauna ma le lotoatoa iā Ieova.” Na tali atu Allan: “E te fai mai amuia i maʻua; ae o lenā e te saʻilia sini faalelalolagi. Po ua lē feteenaʻi ea lenā mea ma lau tala?” Sa fesoasoani lenā faamatalaga tuusaʻo e toe mafaufau ai Benjamin i lona olaga. Mulimuli ane i Zaire, sa amata ai ona ia paeonia, ma o loo auauna nei o ia o se sui o le Komiti o le Lālā.

I le 1999, sa faia ai loʻu taotoga e aveese se mea na papala i loʻu faaʻī. Talu mai lenā taotoga, ua na o le 65 pauna (30 kilokalama) loʻu mamafa. Ua avea moni aʻu ma “ipu omea” e mataʻetaʻe. Peitaʻi, ou te faafetai iā Ieova ona o le foaʻi mai o le “mana lea e sili atu i le malosi o tagata.” Ina ua uma loʻu taotoga, sa Ia toe fesoasoani mai foʻi iā te aʻu ina ia toe ō faatasi ma Allan i le galuega femalagaaʻi. (2 Kori. 4:7) Ae iā Mati 2004, na maliu ai loa Allan a o moe. O loo oʻu misia lava o ia, ae e faamāfanafanaina aʻu i loʻu iloa o loo manatua pea o ia e Ieova.

I le taimi lenei, ua 83 oʻu tausaga, ou te toe tepa i tua i le silia ma le 63 tausaga o oʻu galue i le auaunaga faataimi atoa. O loo oʻu maelega pea i le galuega talaʻi, faia se suʻesuʻega faale-Tusi Paia i le fale, ma faaaogā avanoa i aso taʻitasi e talanoa ai e faatatau i fuafuaga matagofie a Ieova. E iai taimi ou te mafaufau ai, ‘Pe faamata o le ā le ituaiga olaga ou te ola ai pe ana ou lē paeonia i le 1945?’ I tuā i inā, sa foliga mai na ono avea le faalētonu o loʻu malosi ma māfuaaga e lē paeonia ai. Maʻeu loʻu olioli ona o loʻu ulu atu i le auaunaga paeonia a o oʻu talavou! O se faaeaga iā te aʻu le iloaina, pe afai tatou te faamuamua Ieova, o le a avea o ia ma o tatou malosi.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 18]

Faatasi ma laʻu paga misionare, o Astrid Anderson (i le itu taumatau)

[Ata i le itulau 18]

I le galuega femalagaaʻi faatasi ma laʻu tane, i le 1956

[Ata i le itulau 20]

O maʻua ma Allan i le 2000