Ua Ou Vaaia le Tupu Aʻe o le Galuega i Korea

Faamatalaina e Milton Hamilton

“E matou te faanoanoa e faailoa atu iā te oulua, ua faalēaogāina e le malo o Korea lua pemita o ni misionare, ma ua latou faailoa mai e lē manaʻomia oulua i lo latou atunuu. . . . E tusa ai la ma lenei tulaga, ua tofia nei oulua i Iapani mo se taimi e lē tumau.”

A O LATA i le faaiʻuga o le 1954, sa ma maua ai ma laʻu avā le faasilasilaga lea o loo i luga, mai Brooklyn, i Niu Ioka, i le Iunaite Setete. I le amataga o lenā tausaga, na ma faauu mai ai i le vasega lona 23 o le Aʻoga i Kiliata i Niu Ioka. Ina ua ma mauaina le tusi, o loo ma auauna i Indianapolis, i Indiana mo se taimi lē tumau.

O si aʻu avā o Liz (lea sa iloa muamua o ia o Liz Semock), sa ma aʻoʻoga faatasi i le kolisi maualuga. Sa ma faaipoipo i le 1948. Na fiafia si aʻu avā i le auaunaga faataimi atoa, ae sa ia lē mautonu i le tuua o le Iunaite Setete ae auauna i se isi atunuu. O le ā na suia ai lona mafaufau?

Sa malie Liz e ma te ō i se fono mo i latou e fia ō i Kiliata. Sa faia lenā fonotaga i le tauaofiaga faavaomalo i fale matamata o le Yankee Stadium, i Niu Ioka, i le tau māfanafana o le 1953. I le māeʻa o lenā fono mataʻina, sa faatumu loa ma pepa mo Kiliata. Sa faateʻia i maʻua ina ua talia i maʻua i le vasega e sosoo ai, lea o le a amata iā Fepuari 1954.

E ui ua faatoʻā uma le taua i le tau māfanafana o le 1953 lea ua tolu tausaga o fai, lea na matuā aafia ai lava lenā atunuu, ae na tofia pea i maʻua i Korea. E pei ona taʻua i le tusi o i luga, sa ma siitia muamua atu i Iapani. I le māeʻa o le folauga e 20 aso le umi, na ma taunuu ai iā Ianuari 1955 faatasi ai ma isi misionare e toʻaono o ē na tofia uma e ō atu i Korea. Sa faafeiloaʻi i matou e le ovasia o le lālā i lenā taimi i Iapani, o Lloyd Barry, i le uafu i le 6 i le taeao. E leʻi leva lava, ae matou agaʻi atu loa i le fale misionare i Yokohama. Mulimuli ane i lenā aso, sa matou auai ai i le talaʻiga.

Na Iʻu Ina Ma Ulufale Atu i Korea

E leʻi leva, ae maua ma pemita e ulufale atu ai i Korea. Iā Mati 7, 1955, sa tuua ai e la matou vaalele le Malae Vaalele Faavaomalo o Haneda i Tokyo, mo se faigāmalaga e tolu itula mo Yiodo i le Malae Vaalele i Seoul. E sili atu i le 200 Molimau Korea na faafeiloaʻia i matou, ma sa vaaia foʻi loimata o le fiafia. E na o le 1,000 Molimau na iai i Korea i lenā taimi. Ona matou te ō mai le itulagi i Sisifo, sa matou manatu e tusa lava pe eseese atunuu e latou te ō mai ai, e tai tutusa uma foliga ma gaoioiga a tagata Asia. E leʻi umi, ae matou iloa le sesē o  lenā manatu. E lē gata e iai lava le gagana ma le alafapeta a tagata Korea, ae iai foʻi a latou meaʻai, lo latou fuaitino, ma ofu faaleaganuu, ma isi foʻi mea e latou te mataʻina ai e pei o le fausiaina o latou fale.

O le luʻi muamua na matou fesagaʻi o le aʻoina lea o le gagana. E leʻi iai ni tusi e faasino mai ai le auala e aʻoaʻo ai le gagana Korea. E leʻi leva ae matou iloa e lē mafai ona taumafai e faaleo upu Korea e ala i le faaaogā o faaleoga faa-Peretania. E faatoʻā saʻo lava le faaleoga o upu pe a iloa le alafapeta Korea.

Sa tele ni ma mea na sesē. O se faataʻitaʻiga, sa fesili atu Liz i le tagata o le aiga pe iai sana Tusi Paia. Sa faanunumi foliga o le tagata ma ia alu ma aumai se pusa afi tusi. Sa fesili atu Liz mo se sungnyang (afi tusi) nai lo le sungkyung, le upu mo le “Tusi Paia.”

I le mavae o nai masina, sa tofia i maʻua e filifili se fale mo misionare i Pusan, i se taulaga i saute. Sa mafai ona ma nofo totogi i ni tamaʻi potu se tolu faatasi ai ma tuafāfine e toʻalua na tofia mai le vaipanoa o loo ma iai. E leʻi iai se suāvai i potu faapea foʻi ma faleese faapapalagi. E na o le pō e lava ai le malosi o le suāvai e aʻe atu ai i se faagaʻau i le fogāfale lua. Na matou auauaʻi e feala i vaveao e faatali vai i pakete. E tatau ona matou faapuna vai po o le faavailaau ina ia saogalemu mo le taumafa.

Na iai foʻi nisi luʻi. Sa matuā utiuti lava le mauaina o le eletise, sa lē mafai ai ona matou faaaogā se masini tamea po o se auli. O la matou umukuka o le avanoa i totonu o le fale e savavali ai, ma na o le ogaumu kalasini na iai. E leʻi leva, ae matou auauaʻi e fai kuka e tusa ma aso o la matou faasologa. I le māeʻa o le tolu tausaga talu ona ma iai i inā, sa ma aafia ai ma Liz i le ate fefete. O le tele o misionare i lenā vaitau sa aafia i lenā maʻi. E tele masina faatoʻā ma malolosi, ae ua iai ai ma isi faalētonu i o ma ola mālōlōina.

Fesoasoani e Onosaia Toʻatugā

I le 55 tausaga ua mavae, sa avea ai le penisula i Korea ma taulaʻiga o fefinauaʻiga faapolotiki i Asia. O loo vaeluaina le penisula i se poloka a vaegaʻau. E tū i le itu i mātū o Seoul, le laumua o le Malo o Korea. I le 1971, na asiasi mai ai Frederick Franz mai le ofisa ulu i Brooklyn. Sa ou ave o ia i le poloka a vaegaʻau, o le tuaoi aupito i malupuipuia i le lalolagi. A o faagasolo tausaga, sa fai ma feiloaʻi sui o le Malo Aufaatasi i inā ma sui o malo e lua.

Ae mautinoa lava, e leai sa tatou vaega e fai  i faiga faapolotiki o le lalolagi, e aofia ai ma le tulaga o loo tupu i le penisula i Korea. (Ioa. 17:14) Ona o lo latou tetee e faaaogā auupega, e silia i le 13,000 Molimau Korea ua faasalaina i le sili atu i le 26,000 tausaga i le falepuipui pe a tuufaatasi. (2 Kori. 10:3, 4) Ua nofo uta uma uso talavou i lenā atunuu i le tulaga o loo iai, ae latou te lē o faavaivai ai. E faanoanoa ona e vaavaai le malo i faifeʻau Kerisiano o ni “tagata solitulafono,” ma e na o le pau le “solitulafono” o le lē lafoaʻia lea o latou tulaga o ni Kerisiano.

I tuā i le 1944, a o faagasolo le Taua Lona Lua a le Lalolagi, sa ou teena foʻi loʻu auai atu i vaegaʻau, ma sa falepuipui ai aʻu i Amerika i Lewisburg, i Pennsylvania mo le lua ma le ʻafa tausaga. E ui o loo fesagaʻi uso i Korea ma ni taimi faigatā i le falepuipui, ae ua ou masani i tulaga ua oo i ai nei Molimau talavou. Na faalaeiauina le toʻatele ina ua latou iloa na fesagaʻia foʻi e nisi o misionare i Korea le tulaga o loo latou iai.—Isa. 2:4.

Ua Matou Fesagaʻi ma Luʻi

Sa aafia lo matou tulaga solitū ina ua tulaʻi mai se luʻi i le 1977. Na manatu sui o le malo, sa matou uunaʻia talavou Korea ina ia aua neʻi auai i vaegaʻau pe faaaogā foʻi auupega. Sa faia loa e le malo se faaiʻuga, e toe tuua loa e se misionare Korea, o le a lē toe maua ni o latou pemita ma lē mafai ai ona toe foʻi atu. Sa faamalosia lenā faaiʻuga mai le 1977 seʻia oo atu i le 1987. Pe ana ma tuua Korea i na tausaga o le a lē mafai ona ma toe foʻi atu. O lea la, e ma te leʻi toe foʻi i o ma aiga i tausaga uma na.

E tele taimi na ma feiloaʻi ai ma sui o le malo, ma na ma faamalamalama atu i ai lo ma tulaga solitū o ni soo o Keriso. Sa iʻu ina ma iloa, o le a lē mafai ona latou faavaivaia i matou, ma e sefulu tausaga le umi o lenā faasāsāaga. A o faagasolo na tausaga, na iai misionare na tuua Korea ona o māfuaaga tau soifua mālōlōina, ae sa faaauau pea ona matou nonofo, ma ua matou fiafia ona o le faia faapea.

I le pe tusa o le 1985, sa tuuaʻia sesē ai e i latou e tetee i la tatou auaunaga i latou na taiulu o la matou asosi faaletulafono, i le aʻoaʻoina o tane talavou e aua le ulu atu i vaegaʻau. O le māfuaaga lenā sa fesiligia taʻitoʻatasi ai i matou. Iā Ianuari 22, 1987, sa faapea mai ai le ofisa o le malo, e lē faavaea a latou tuuaʻiga. Sa aogā lenei tulaga mo le lumanaʻi.

Ua Faamanuia e le Atua la Matou Galuega

A o faagasolo tausaga, na faateteleina teteega i le talaʻiga i Korea ona o lo matou tulaga solitū. Ua atili faigatā ai ona saʻilia ni nofoaga talafeagai mo a matou fonotaga tetele. O lea la, sa aʻe ai se manatu i Molimau ma fausiaina ai loa se Maota mo Fonotaga i Pusan, o le ituaiga fale muamua lea i Asia i Sasaʻe. O se faaeaga loʻu tauaaoina o le lauga o le faapaiaga o lea fale iā Aperila 5, 1976, i luma o se aofia e 1,300.

Talu mai le 1950, e faitau sefulu afe fitafita Amerika na auina atu i Korea. Ina ua latou toe foʻi  atu i Amerika, ua avea le toʻatele ma Molimau. E masani ona maua mai ai a matou tusi iā i latou, ma o se faamanuiaga lo matou fesoasoani faaleagaga iā i latou.

O le mea e faanoanoa ai, na maliu si aʻu avā pele o Liz iā Setema 26, 2006. O loo ou matuā misia lava o ia. I le 51 tausaga o iai o ia i Korea, sa ia talia ma le fiafia so o se tofiga na ia maua e aunoa ma le faitio. Sa leai se taimi na faapea mai ai Liz e toe fia foʻi i le Iunaite Setete, le atunuu sa ia faapea mai e lē mafai ona ia tuua!

O loo faaauau pea ona ou auauna o se sui o le aiga Peteli i Korea. Ua faatupulaʻia le toʻatele o le aiga i le pe tusa o le 250 i le taimi lenei. O se faaeaga loʻu auauna i le Komiti o le Lālā lea e faia aʻe i ni tane e toʻafitu, ma o loo latou vaavaaia le galuega i inei.

Ina ua ma faatoʻā taunuu i Korea, e ese le matitiva o le atunuu, ae ua avea nei ma se tasi o atunuu aupito i mauoloa i le lalolagi. Ua silia i le 95,000 Molimau i Korea, pe a ma le 40 pasene o i latou o loo auauna a lē o ni paeonia sauatoa o ni paeonia lagolago. O māfuaaga uma nei ua ou talisapaia ai le mafai ona ou auauna i le Atua i inei, ma molimauina ai le faateleina o le lafu mamoe a le Atua.

[Ata i le itulau 24]

Taunuu i Korea ma isi misionare

[Ata i le itulau 24, 25]

Auauna i Pusan

[Ata i le itulau 25]

Ma le Uso o Franz i le tuaoi malupuipuia, i le 1971

[Ata i le itulau 26]

Maʻua ma Liz a o lata i lona maliu

[Ata i le itulau 26]

Lālā i Korea lea o loo oʻu auauna ai pea o se sui o le aiga Peteli