Talisapaia o le Mose Sili

“E tofia e Ieova le Atua mo outou se perofeta e pei o aʻu mai i o outou uso. E tatau ona outou faalogo iā te ia.”—GALU. 3:22.

1. Ua faapefea ona taaʻina e Iesu Keriso le talafaasolopito o tagata?

I LE lua afe tausaga ua mavae, na avea ai le fanau mai o se pepe tama ma mea e viiviia ai e agelu o le lagi le Atua, ma na lagona e leoleo mamoe na viiga. (Luka 2:8-14) I le tolu sefulu tausaga mulimuli ane ai, na avea lenā pepe ma tagata matua ma amata ai lana faiva lea e na o le tolu ma le ʻafa tausaga le umi, ma na suia ai le talafaasolopito o tagata. Na taʻua e le tusitala o talafaasolopito o Philip Schaff e faatatau i lenā alii talavou: “E ui e na te leʻi tusia se tusi, ae na ia uunaʻia isi e tusia ni lauga, talatalanoaga, o ata tusi, ma pese o viiga e faaautū iā te ia, ma e sili atu ona tele na tusi i aso anamua seʻia oo mai i le asō, ma e faaalia ai le telē o lana taaʻina i le talafaasolopito.” O lenā alii talavou, e mautinoa lava o Iesu Keriso.

2. O le ā le tala a Ioane e faatatau iā Iesu ma Lana faiva?

² Sa tusia e le aposetolo o Ioane se tala e faatatau i le faiva a Iesu ma ia faia le faaiʻuga e faapea: “O le mea moni, e tele isi mea na faia e Iesu, ou te manatu afai e tusia nei mea uma i ni tusi tāʻai, e lē mafai ona ofi nei tusi tāʻai uma i le lalolagi.” (Ioa. 21:25) Na iloa e Ioane, e na o sina vaega o fetalaiga ma galuega a Iesu na fai i le tolu ma le ʻafa tausaga, sa mafai ona ia faamaumauina. E ui i lea, o tala i le talafaasolopito na tusia e Ioane i lana Evagelia, e matuā tāua lava.

3. E faapefea ona faalolotoina lo tatou malamalama i le vaegafai a Iesu i fuafuaga a le Atua?

³ E lē gata i tusi o Evagelia tāua e fā, ae e maua foʻi isi faamatalaga e faatatau i le soifuaga o Iesu i le Tusi Paia, lea e faamalosia ai le faatuatua. O se faaaʻoaʻoga, o tala o loo i le Tusi Paia i isi tane faatuatua o ē na muamua soifua iā Iesu, o loo iai faamatalaga e faalolotoina ai lo tatou malamalama i le vaegafai a Iesu i fuafuaga a le Atua. Seʻi o tatou iloiloina nisi o na vaega.

O Tane Faatuatua Anamua, na Faaāta Mai ai le Keriso

4, 5. O ai na faaāta mai ai Iesu, ma i ā auala?

⁴ Sa faasino atu Ioane ma isi tusitala o Evagelia e toʻatolu iā Mose, Tavita, ma Solomona, o ni tane o loo faaāta mai ai Iesu o Lē na Faauuina e le Atua, ma o Lē ua tofia e avea ma Tupu i le lumanaʻi. Na faapefea ona faaāta mai e nei auauna a le Atua mai anamua ia Iesu, ma o le ā tatou te aʻoaʻoina mai i nei tala?

⁵ Pe a faapuupuu, ua faapea mai le Tusi Paia o Mose o se perofeta, se puluvaga, ma lē e faasaʻolotoina tagata. E faapena foʻi Iesu. O Tavita o se leoleo mamoe ma se tupu na faatoʻilaloina fili o Isaraelu. O Iesu foʻi o se leoleo mamoe ma o se tupu manumalo. (Eseki. 37:24, 25) I taimi a o faamaoni pea Solomona, sa avea o ia ma tupu poto, ma i lalo o lana pulega na maua ai e Isaraelu le filemu. (1 Tu. 4:25, 29) E matuā atamai lava Iesu ma o loo taʻua o ia o le “Alii o le Filemu.” (Isa. 9:6) E manino mai la, e taitutusa le vaegafai a Keriso Iesu ma le vaegafai a na tane na muamua iā te ia, ae e aupito i sili ona tāua le tulaga o Iesu i fuafuaga a le Atua. Muamua lava, seʻi o tatou faatusatusa Iesu iā Mose, ona tatou iloa ai lea ma talisapaia mai lenā faatusatusaga le vaegafai a Iesu i fuafuaga a le Atua.

O Mose, na Faaāta Mai ai Iesu

6. Na faapefea ona faamalamalama e le aposetolo o Peteru le tāua o le faalogo iā Iesu?

⁶ E leʻi leva ona mavae le Penetekoso 33 T.A., ae taʻua e le aposetolo o Peteru se valoaga na faia e Mose lea na faataunuuina iā Iesu  Keriso. Sa tulaʻi Peteru i luma o se motu o tagata tapuaʻi i le malumalu. “Ua matuā ofo” tagata ina ua faamālōlō e Peteru ma Ioane se tamāloa ʻaisi na maʻi mai lava a o pepe, ma latou lolofi atu ai e fia iloa le mea ua tupu. Sa faamalamalama atu e Peteru, ua mafai ona fai lenei gaoioiga ofoofogia ona o le agaga paia o Ieova lea e galue e ala iā Iesu Keriso. Ona ia sii mai lea o Tusitusiga Eperu ma faapea mai: “O le mea moni, ua fai mai Mose, ‘E tofia e Ieova le Atua mo outou se perofeta e pei o aʻu mai i o outou uso. E tatau ona outou faalogo iā te ia e tusa ma mea uma ua fai atu ai o ia iā te outou.’”—Galu. 3:11, 22, 23; faitau le Teuteronome 18:15, 18, 19.

7. Aiseā na malamalama ai i latou na faalogologo iā Peteru, i faamatalaga e faatatau i le perofeta e sili atu iā Mose?

⁷ Atonu na masani i latou na faalogologo iā Peteru i upu a Mose. Ona o i latou o ni Iutaia, sa latou faaaloalogia ai Mose. (Teu. 34:10) I lo latou naunau tele, sa latou faatalitalia ai le oo mai o se perofeta e sili atu iā Mose. E lē gata o le a avea lenā perofeta ma se mesia, o se tagata faauuina o le Atua e pei o Mose, ae o ia o le Mesia, “o le Keriso a le Atua o Lē ua Filifilia” e Ieova.—Luka 23:35; Epe. 11:26.

Tulaga e Talitutusa ai Iesu ma Mose

8. O ā tulaga e talitutusa ai le olaga o Mose ma Iesu?

⁸ I nisi taimi, o le soifuaga o Iesu i le lalolagi e talitutusa ma le olaga o Mose. O se faaaʻoaʻoga, a o pepe i laʻua, sa mafai ona sao mai Mose ma Iesu mai le oti ona o se tupu sauā. (Eso. 1:22–2:10; Mata. 2:7-14) E lē gata i lea, na ‘valaauina foʻi i laʻua nai Aikupito.’ Sa faapea mai le perofeta o Hosea: “O ona pō na tama itiiti ai Isaraelu, na ou alofa atu iā te ia, na ou valaauina foʻi loʻu atalii nai Aikupito.” (Ho. 11:1) O loo faasino atu faamatalaga a Hosea i tuā i taimi o Isaraelu, a o i lalo o le taʻitaʻiga a lē na tofia e le Atua, o Mose, na taʻitaʻiesea i latou mai Aikupito. (Eso. 4:22, 23; 12:29-37) Peitaʻi, e lē na o mea na tutupu i taimi ua tuanaʻi na faasino atu i ai Hosea, ae o loo faasino atu foʻi i le lumanaʻi. O ana upu o se valoaga na faataunuuina ina ua toe foʻi atu Iosefa ma Maria i Aikupito ma Iesu, ina ua mavae le oti o le tupu o Herota.—Mata. 2:15, 19-23.

9. (a) O ā vavega na faatinoina e Mose ma Iesu? (e) Ia taʻu mai nisi o tulaga e talitutusa ai Iesu ma Mose. (Tagaʻi i le pusa  “Vala Faaopoopo e Talitutusa ai Iesu ma Mose,” i le itulau e 26.)

⁹ Sa faatinoina uma e Mose ma Iesu ni vavega, ma na faaalia ai o loo lagolagoina i laʻua e Ieova. O Mose o le tagata muamua na faatinoina vavega. (Eso. 4:1-9) O se faaaʻoaʻoga, sa faatinoina e Mose se vavega e aafia ai le vai, ma e ala i lana faatonuga na liu toto ai vai o le Naila ma ona vailepa, na vaeluaina le Sami Ulaula, ma na puna mai foʻi le vai i papa i le vao. (Eso. 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Sa faatino foʻi e Iesu vavega e aofia ai le vai. O lana vavega muamua lava o le faaliliuina lea o le vai e avea ma uaina. (Ioa. 2:1-11) E leʻi umi, ae ia vavaoina se matagi malosi i le Sami o Kalilaia. O le isi taimi, na ia savali ai i luga o le vai! (Mata. 8:23-27; 14:23-25) O isi tulaga e talitutusa ai Mose ma le Mose Sili, o Iesu, o loo taʻua i le  pusa o loo i le itulau e 26.

Talisapaia Keriso o se Perofeta

10. O le ā tonu lava le mea e taʻu o le perofeta moni, ma aiseā na avea ai Mose ma perofeta faapena?

¹⁰ O le toʻatele o tagata e mafaufau faapea o le perofeta o se tagata e valoiaina le lumanaʻi, ae ua na o se vaega lenā o tiute o se perofeta. O le perofeta moni lava o se fofoga fetalai faagaeeina a Ieova, o se tagata e faalauiloaina atu “mea matagofie a le Atua.” (Galu. 2:11, 16, 17) Faatasi ai ma isi mea, atonu e aofia ai i ana valoaga le faalauiloaina mai o mea o le a tutupu i le lumanaʻi, le faailoaina mai o vala o fuafuaga a Ieova, po o le faalauiloaina mai o faamasinoga a le Atua. O Mose o se perofeta faapena. Sa ia valoiaina vala taʻitasi o Mala e Sefulu lea na taia ai Aikupito. Sa ia tuuina mai le feagaiga o le Tulafono i Sinai. Ma sa ia faatonuina le nuu i le finagalo o le Atua. E ui i na tulaga, ae sa faatalitalia le oo mai o le perofeta e sili atu iā Mose.

11. Na faapefea ona faataunuu e Iesu le tiute fai o se perofeta e sili atu iā Mose?

 ¹¹ Mulimuli ane i le senituri muamua, sa gaoioi ai Sakaria o se perofeta i le faalauiloaina atu o le fuafuaga a le Atua, e tusa ai ma lona atalii o Ioane. (Luka 1:76) Na avea lona atalii ma Ioane le Papatiso, o lē na faalauiloaina mai le afio mai o le perofeta lea e sili atu iā Mose—o Iesu Keriso. (Ioa. 1:23-36) I le avea ma perofeta, e tele ni mea na valoia e Iesu. O se faaaʻoaʻoga, sa ia fetalai e faatatau i lona maliu, faamatalaina le auala o le a ia maliu ai, le nofoaga o le a maliu ai, ma i latou o le a fasiotia o ia. (Mata. 20:17-19) Sa faateʻia le ʻaufaalogologo a Iesu i lona faapea atu, o le a faaumatia Ierusalema ma lona malumalu. (Mare. 13:1, 2) O loo aogā pea ana valoaga seʻia oo mai i o tatou aso.—Mata. 24:3-41.

12. (a) Na faapefea ona faataatia e Iesu se faavae mo le galuega talaʻi i le lalolagi aoao? (e) Aiseā tatou te mulimuli ai i le faaaʻoaʻoga a Iesu i aso nei?

¹² E lē gata i le avea o Iesu ma perofeta, ae o ia foʻi o se tagata talaʻi ma o se aʻoaʻo. Sa ia talaʻia le tala lelei o le Malo o le Atua, ma e leai se tagata na tautala e sili atu lona mautinoa nai lo o ia. (Luka 4:16-21, 43) O ia o le aʻoaʻo sili. Na faapea mai nisi na faalogologo iā te ia, “E leai lava se tagata ua tautala e pei o lenei tagata.” (Ioa. 7:46) Sa maelega Iesu i le faalauiloaina o le tala lelei, ma na ia totōina lenā maelega mo  le Malo i ona soo. O lea la, sa ia faataatia ai se faavae mo le talaʻiga ma le aʻoaʻo atu i le lalolagi aoao, lea o loo faaauau pea ona faia i aso nei. (Mata. 28:18-20; Galu. 5:42) I le tausaga ua mavae, na faaalu ai e le tusa o le fitu miliona o soo o Keriso le 1,500,000,000 itula e talaʻia ai le tala lelei o le Malo, ma aʻoaʻo ai i latou e naunau i upu moni o le Tusi Paia. Po o faia sou sao atoatoa i lenā galuega?

13. O le ā o le a fesoasoani iā i tatou e faaauau ai ona “mataala”?

¹³ E mautinoa na faataunuu e Ieova le valoaga o le a iai se perofeta e pei o Mose. O le ā se aafiaga o lenā malamalamaga iā te oe? Po o ua faamautinoa atili ai iā te oe le faataunuuina o valoaga faagaeeina lea e fesootaʻi atu i lo tatou lumanaʻi lata mai? Ioe, o le manatunatu loloto i le faaaʻoaʻoga a le Mose Sili, e uunaʻia ai i tatou ia “mataala ma faaauau ona mafaufau lelei,” i tulaga ua toeitiiti ona faia lea e le Atua.—1 Tesa. 5:2, 6.

Ia Faatāua Keriso o le Puluvaga

14. Sa faapefea ona avea Mose ma puluvaga i le va o tagata Isaraelu ma le Atua?

¹⁴ I le pei o Mose, na avea foʻi Iesu ma puluvaga. O le puluvaga o sē e fai ma sootaga i le va o ni itu se lua. Sa puluvagaina e Mose le feagaiga o le Tulafono i le va o Ieova ma tagata Isaraelu. Pe ana usitaia e le fanauga a Iakopo tulafono a le Atua, o le a faaauau ona avea i latou ma oloa tāua a le Atua, o lana faapotopotoga. (Eso. 19:3-8) Sa faaauau ona iai lenā feagaiga mai le 1513 T.L.M. seʻia oo i le senituri muamua T.A.

15. Ua faapefea ona avea Keriso ma puluvaga e sili atu?

¹⁵ I le 33 T.A., na osia ai e Ieova se feagaiga e sili atu ma le Isaraelu fou, le “Isaraelu a le Atua,” lea na avea ma faapotopotoga i le lalolagi aoao e faia aʻe i Kerisiano faauuina. (Kala. 6:16) E ui sa tusia e le Atua i papa maa le feagaiga na puluvagaina e Mose, ae e sili atu ai le feagaiga na puluvagaina e Iesu. Ua tusia e le Atua lenā tulafono i loto o tagata. (Faitau le 1 Timoteo 2:5; Eperu 8:10.) O lea la, ua avea nei le “Isaraelu a le Atua” ma oloa tāua a le Atua, ‘o se nuu e fua mai ai fua’ o le Malo o le Mesia. (Mata. 21:43) O sui o lenā nuu faaleagaga, o i latou na o le a auai i lenā feagaiga fou. E ui i lea, e lē na o i latou o le a mauaina aogā mai i lenā feagaiga. E toʻatele tagata faapea ma i latou o loo taooto i tuugamau, o le a mauaina faamanuiaga e faavavau ona o lenei feagaiga e sili atu.

Ia Faatāuaina Keriso o le Laveaʻi

16. (a) O ā auala na faaaogā ai e Ieova Mose e laveaʻi ai Isaraelu? (e) E tusa ai ma le Esoto 14:13, o ai le Pogai o laveaʻiga?

¹⁶ I le pō mulimuli a o leʻi faimalaga ese, sa matuā lamatia lava nisi o le fanauga a Isaraelu. E lē o toe umi, ona ui ane lea o le agelu a le Atua i le nuu o Aikupito, ma fasiotia ulumatua uma. Sa fetalai atu Ieova iā Mose, o le a faasaoina ulumatua a Isaraelu pe a ave e tagata Isaraelu le toto o tamaʻi mamoe o le Paseka, ma nini ai le laau faalava i luga ma pou o le faitotoʻa o le fale. (Eso. 12:1-13, 21-23) O le tulaga lenā na tupu. E leʻi umi, ae toe lamatia foʻi le nuu atoa. E foliga mai ua latou poloka i le va o le Sami Ulaula ma taavale solofanua a ʻautau a Aikupito. Ona laveaʻiina foʻi lea e Ieova o i latou e ala iā Mose, o lē na faavavega ona ia vaeluaina le sami.—Eso. 14:13, 21.

17, 18. O le ā le itu e sili atu ai le laveaʻiga a Iesu nai lo Mose?

¹⁷ I le mataʻutia e pei o na laveaʻiga, o le laveaʻiga e faia e Ieova e ala iā Iesu, e sili atu. E ala mai iā Iesu le laveaʻiga o tagata usiusitai o loo nofo pologa i le agasala. (Roma 5:12, 18) O lenā laveaʻiga e “faavavau.” (Epe. 9:11, 12) O le  uiga o le suafa o Iesu o “Ieova le Faaolataga.” I le avea o Iesu ma o tatou Laveaʻi, po o le Faaola, e lē gata e na te faasaoina i tatou mai i a tatou agasala i taimi ua teʻa, ae ua tatala mai ai ma le avanoa e tatou te olioli ai i se lumanaʻi e sili atu. I le laveaʻiina o i latou mai le nofo pologa i le agasala, ua faasaoina e Iesu ona soo mai le toʻasā o le Atua ma maua ai e i latou se faiā māfana ma Ieova.—Mata. 1:21.

¹⁸ O le laveaʻiga mai le agasala lea e maua mai iā Iesu, o le a iai le taimi e aveesea ai ona āuga, o maʻi ma le oti. Seʻi o tatou vāai faalemafaufau i le uiga o lenei mea, seʻi mātau le mea na tupu ina ua alu atu Iesu i le fale o se tamāloa e igoa iā Iairo, o lē ua oti lona afafine e 12 tausaga le matua. Na faamautinoa atu e Iesu iā Iairo: “Aua e te fefe, ae ia e faatuatua, ona toe ola ai lea o ia.” (Luka 8:41, 42, 49, 50) I le moni o ana upu, na toetū mai ai lenei teineitiiti! Seʻi manatu i le olioli o ona mātua. Po o e tau maua mai le ituaiga fiafia lea o le a tatou mauaina pe a “faalogo . . . i latou uma o loo i tuugamau i lona leo, ma latou ō mai ai” e ala i le toetū. (Ioa. 5:28, 29) O le mea moni, o Iesu o le Faaola, ma o lo tatou Laveaʻi!—Faitau le Galuega 5:31; Tito 1:4; Faaa. 7:10.

19, 20. (a) E faapefea ona tatou aafia i le manatunatu loloto i le tiutefai a Iesu le Mose Sili? (e) O le ā o le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai?

¹⁹ I lo tatou iloaina e mafai ona tatou fesoasoani i tagata e maua aogā mai gaoioiga faasaoola a Iesu, ua uunaʻia ai i tatou e faia se sao i le galuega talaʻi ma aʻoaʻo atu. (Isa. 61:1-3) E lē gata i lea, o le manatunatu loloto i tiute fai a Iesu le Mose Sili, o le a faalolotoina ai lo tatou mautinoa, o le a ia laveaʻiina ona soo pe a afio mai e faaoo mai le faamasinoga i ē amioleaga.—Mata. 25:31-34, 41, 46; Faaa. 7:9, 14.

²⁰ Ioe, o Iesu o le Mose Sili. E tele mea mataʻina sa ia faia ma e mautinoa e lē mafai ona faia e Mose. O fetalaiga a Iesu o se perofeta ma ana galuega o se puluvaga, e aafia ai tagata uma. I le avea ai ma Laveaʻi, e aumaia e Iesu le faaolataga e faavavau mo tagata. O lea la, e tele nisi mea e mafai ona aʻoaʻoina e faatatau iā Iesu mai i tane faatuatua anamua. O le a talanoaina i le mataupu o sosoo mai, le auala ua avea ai o ia ma Tavita Sili ma le Solomona Sili.

Pe Mafai Ona E Faamatala?

Ua faapefea ona sili atu Iesu iā Mose

• o se perofeta?

• o se puluvaga?

• o se laveaʻi?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

  [Pusa/Ata i le itulau 26]

Isi Auala e Talitutusa ai Iesu ma Mose

□ Sa la tuua uma o la tulaga maualuluga ona o le auaunaga iā Ieova ma ona tagata.—2 Kori. 8:9; Fili. 2:5-8; Epe. 11:24-26.

□ Na la auauna uma o ni ē faauuina, po o ‘keriso.’—Mare. 14:61, 62; Ioa. 4:25, 26; Epe. 11:26.

□ Na la tauaveina le suafa o Ieova.—Eso. 3:13-16; Ioa. 5:43; 17:4, 6, 26.

□ Na la agamalu uma.—Nu. 12:3; Mata. 11:28-30.

□ Sa la taufai fafagaina le motu o tagata e toʻatele.—Eso. 16:12; Ioa. 6:48-51.

□ Na la auauna o ni faamasino ma ni faitulafono.—Eso. 18:13; Mala. 4:4; Ioa. 5:22, 23; 15:10.

□ Na tuuina atu iā i laʻua le vaavaaia o le aiga o Ieova.—Nu. 12:7; Epe. 3:2-6.

□ Na faamatalaina i laʻua o ni molimau faamaoni a Ieova.—Epe. 11:24-29; 12:1; Faaa. 1:5.

□ I le mavae o le maliliu o Mose ma Iesu, sa aveesea e le Atua o la tino maliu.—Teu. 34:5, 6; Luka 24:1-3; Galu. 2:31; 1 Kori. 15:50; Iuta 9.