Le Auala na Taaʻina ai Loʻu Olaga e Tauaofiaga e Tolu

Faamatalaina e George Warienchuck

PE NA pāʻia lou loto i se mea na e faalogo ai i se tasi o a tatou tauaofiaga, ma uunaʻia ai oe e faia suiga tetele i lou olaga? O le mea lenā na tupu iā te aʻu. I le toe tepa i tua na ou iloa ai, e tolu tauaofiaga na taaʻina ai loʻu olaga. Muamua, na aogā e faateʻa ai loʻu matamuli; o lona lua, na aogā ia ou maua ai le lotomalie; o lona tolu, na aogā ina ia atili ai ona foaʻi atu. Ae seʻi faamatala atu ni mea na tutupu muamua i loʻu olaga, a o leʻi faia na tauaofiaga, ia na māfua ai ona suia loʻu olaga.

Na ou fanau i le 1928, o aʻu le uii o le fanau e toʻatolu. Na matou ola aʻe ma oʻu tuafāfine o Margie ma Olga i South Bound Brook i New Jersey, i Amerika, o se taulaga sa na o le 2,000 tagata na iai. E ui e matou te matitiva, ae o le lima foaʻi ia o loʻu tinā. O taimi uma e na te saunia ai se taumafataga faapitoa, e na te tufa atu i o matou tuaoi. I le iva o oʻu tausaga na asia ai loʻu tinā e se Molimau e tautala i le gagana Hungary, o le gagana lea a loʻu tinā ma na fiafia ai o ia e faalogo i le feʻau o le Tusi Paia. Na faaauau lana suʻesuʻega e se tuafafine e ova ma le 20 ona tausaga e igoa iā Bertha, ma fesoasoani iā te ia e avea ma auauna a Ieova.

O aʻu o se tagata e matamuli, e lē pei o loʻu tinā. Na faateleina loʻu matamuli ona e faalēamanaʻia aʻu e loʻu tinā. Ina ua ou tagi ma fai i ai, “Aiseā e te faitio soo ai iā te aʻu?” sa ia fai mai e alofa iā te aʻu, ae e lē manaʻo e faamatanana aʻu. E saʻo loʻu tinā, ae o lona lē faamālō mai na ou lagonaina ai e leai soʻu aogā.

I se tasi aso, na fai mai se tuaoi e masani ona agalelei mai, e matou te ō ma lana fanau tama i le aʻoga Aso Sā a le latou lotu. Na ou iloa e lē fiafia Ieova pe a ou alu, ae ou te leʻi manaʻo e faatigā le loto o loʻu tuaoi agalelei. O lea, na ou alu ai i le lotu mo ni nai masina, e ui lava sa ou māsiasi i laʻu mea na fai. I le aʻoga, o le fefe i tagata na ala ai foʻi ona ou faia se gaoioiga e lē tusa ma loʻu lotofuatiaifo. O le pule aʻoga, o se tagata e pulepuletutū, ma e na te faamautinoa i faiaʻoga, ia faʻalo uma tamaiti i le fuʻa. Ma na ou faʻalo foʻi. E tusa ma le tausaga o oʻu faia faapea, ae suia loa lea tulaga.

O se Lesona ia Lototele

I le 1939, na faia ai le suʻesuʻega a vaega i lo matou fale. Na faia le suʻesuʻega e Ben Mieszkalski, o se uso paeonia talavou. Na matou faaigoa o ia o Ben Lapoʻa, ma sa fetaui lelei lona igoa. I laʻu vaai, o lona umi ma lona lapoʻa e tai pei o le faitotoʻa i luma o lo matou fale. Ae o ia o se tagata e lotoalofa, ma ou te lagona le toʻa i lana ataata. O lea la, ina ua fai mai Ben e ma te ō i le talaʻiga, na ou talia ma le fiafia. Na māfana le ma faauōga. Pe a ou  mafatia, sa ia talanoa mai e pei o se uso matua i si ona tei laʻitiiti. Na aogā tele lea iā te aʻu, ma na pele o ia iā te aʻu.

I le 1941, na valaaulia ai e Ben lo matou aiga e matou te ō faatasi i lana taavale i se tauaofiaga i St. Louis, i Missouri. Na ou fiafia ai lava! Ou te leʻi malaga lava i se mamao e 50 maila [80 kilomita] mai loʻu fale, ae o lea ua ou malaga i se nofoaga e sili atu i le 900 maila [1,500 kilomita] le mamao! Peitaʻi, sa iai faafitauli i St. Louis. Na faatonu e faifeʻau a latou ʻaulotu e taofia ni fuafuaga na latou faia e api ai Molimau i o latou fale. E toʻatele na faia faapea. O le faatonuga foʻi lenā i le aiga lea na fuafua e matou te api ai. Ae sa latou talia i matou ma le fiafia. Na latou faamatala mai e lē mafai ona suia le latou folafolaga e sauni se api mo i matou. Na ou maofa i lo latou lototetele.

Na papatisoina oʻu tuafāfine i lenā tauaofiaga. I lenā lava aso, na fofogaina ai e le Uso o Rutherford, mai i le Peteli i Brooklyn, se lauga faagaeeloto, ma talosaga mai e tutū i luga tamaiti o loo mananaʻo e fai le finagalo o le Atua. E tusa ma le 15,000 na tutū i luga, ma na ou tū ai foʻi. Ona ia fai mai lea iā i matou na mananaʻo e faia le mea e sili e matou te mafaia i le talaʻiga, ia tali atu, “Ioe.” Na matou alalaga atu, “Ioe!” Ona sosoo ai lea ma le patipati leotele. Na matuā faagaeetia ai aʻu.

Ina ua uma le tauaofiaga, sa matou asiasi atu i se uso i Virginia i Sisifo. Na ia faamatala mai e faapea, a o auai i le talaʻiga, na fasi o ia e ni tagata faatupu vevesi, ma vali o ia i le tā ma fulu moa. Na matuā usi lelei i ai laʻu faalogo! Ae na fai mai le uso, “Ou te talaʻi pea.” Ina ua matou tuua lona fale, na ou lagona le lototele e fesagaʻi ai ma loʻu pule aʻoga, e pei ona fesagaʻi o Tavita ma Koliata.

Sa ou alu e vaai le pule ina ua ou toe foʻi i le aʻoga. Na pupula mai o ia ma le ita. Na ou tatalo lemū iā Ieova e fesoasoani mai. Ona ou fai atu loa lea: “Sa ou alu i le tauaofiaga a Molimau a Ieova, ma ou te lē toe faʻalo i le fuʻa!” Na umi se taimi e leʻi tautala mai. Sa tulaʻi lemū aʻe le pule mai lana kesi ma savali mai iā te aʻu. Ua mūmū ona foliga i le ita, ma na ʻeʻē mai: “A e lē faʻalo i le fuʻa, e tuli oe!” O le taimi lea, ou te leʻi malolo i ai, ma na ou lagona se fiafia tele e leʻi faapea muamua.

O loʻu fiafia tele na ou fia oo ai lava e taʻu iā Ben le mea na tupu. O le taimi lava na ou vaai ai iā te ia i le Maota mo Sauniga, na ou alaga atu: “Ua tuli aʻu ma le aʻoga! Ou te leʻi faʻalo i le fuʻa!” Na fusi aʻu e Ben ma ataata ma fai mai: “E mautinoa lava le fiafia o Ieova iā te oe.” (Teu. 31:6) Na matuā faagaeetia aʻu i na upu! Ma iā Iuni 15, 1942, na ou papatiso ai loa.

Aʻoaʻoina se Lesona ia Lotomalie

Ina ua mavae le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na faafuaseʻi ona faateleina le tamaoaiga o le atunuu, ma na tupu tele ai le manaʻo i mea faitino. Sa lelei laʻu galuega ma sa mafai ona faatau ai mea sa ou faapea ou te lē maua. Sa fai pasika a nisi o aʻu uō; o isi na faaleleia o latou fale. Ae na faatau saʻu taavale fou. Na tau mou atu loʻu naunau i manaʻoga o le Malo ona o loʻu fia ola lelei faaletino. Sa ou iloa le sesē o mea ua ou faatāuaina. Ae o le mea e lelei ai ona i le tauaofiaga na faia i Niu Ioka i le 1950, na aogā e toe fetuunaʻi ai oʻu manatu.

I lenā tauaofiaga, sa auauaʻi mai failauga ma faalaeiau mai le aofia ina ia  agaʻi i luma i le galuega talaʻi. Na faapea mai se tasi o failauga: “Ia tuu ese mea mamafa e faalavelavea ai, a ia taufetuli i le tuuga.” Na pei lava o loo talanoa mai iā te ʻau. Na ou vaai foʻi i le faauuga o le vasega a Kiliata ma ou faapea ifo, ‘Afai e lē faatāuaina e nei Molimau e matou te tupulaga mea faitino ae auauna i se isi atunuu, e tatau foʻi la ona ou faia faapea i loʻu nuu.’ E uma ane le tauaofiaga ua ou filifili e paeonia.

O le taimi foʻi lea ua ma feoaʻi ai ma Evelyn Mondak, o se tuafafine maelega i le matou faapotopotoga. Na tausia aʻe e le tinā o Evelyn se fanau e toʻaono, ma o ia o se tagata e lē fefe. E fiafia o ia e talaʻi i le auala i luma o le falesā tele o le Katoliko Roma. E tusa lava po o le ā le ita o le patele ma fai i ai e alu ese, ae e lē taitai alu ese. E soo Evelyn i lona tinā ona e lē fefe i tagata.—Faata. 29:25.

Na ma faaipoipo ma Evelyn i le 1951, tuua a ma galuega, ma paeonia loa. Na faalaeiau i maʻua e se ovasia matagaluega e ō i Amagansett, o se nuu e fesagaʻi ma le vasa Atalani e tusa ma le 100 maila [160 kilomita] mai Niu Ioka. Ina ua faailoa mai e le faapotopotoga e leai se fale mo i maʻua, ona suʻe lea o se ma taavale toso ae e leʻi maua se taavale e ma te gafatia le tau. Ona ma vāai lea i se taavale toso e faalēlelei. E $900 le tau na manaʻo ai lē e ona, ma o le aofaʻiga tonu lava lenā o le tupe na maua i meaalofa o le ma faaipoipoga. Na ma faatauina, ma faaleleia, ma toso loa i le ma oganuu fou. Peitaʻi e aunoa ma se ma tupe na iai, ma sa ma mafaufau po o le a faapefea ona maua mea e ma te ola ai o ni paeonia.

Sa galue Evelyn o se teine teufale, ae sa ou faigaluega pō e faamamā le faleʻaiga o se alii Italia. Na fai mai lē e ona le faleʻaiga: “O meaʻai e totoe, ia ave i le fale ma lou toʻalua.” O lea, e sasala manaia le ma taavale i manogi o meaʻai Italia pe a ou taunuu i le 2 i le vaveao. E ese le manaia o na meaʻai pe a toe faavevela, aemaise lava i le tau mālūlū ona o le mālūlū ia o le ma taavale toso. E lē gata i lea, e iai taimi e tuu ai e uso o le faapotopotoga se iʻa telē i le sitepu o le ma taavale. I tausaga na ma auauna faatasi ai ma na uso pele i Amagansett, na ma iloa ai, e maua se olaga faamalieina pe a lotomalie i mea ua maua. E ese lo ma fiafia i lenā vaitaimi.

Uunaʻia i Maʻua e Faia le Mea e Sili

Iā Iulai 1953, na ma faafeiloaʻia ai le faitau selau o misionare na ō mai mai i tofiga eseese auā le tauaofiaga faavaomalo i Niu Ioka. Na tele tala o mea mananaia na tutupu na latou faamatala mai. Ma na avea lo latou fiafia ma mea e ma te fiafia ai. E lē gata i lea, ina ua faamatilatila mai e se failauga i le tauaofiaga e faapea, e tele atunuu e leʻi oo i ai le talaʻiga, na ma iloa ai loa e tatau ona faasili se mea e fai e ala i le faalautele atu o le ma faiva. Na fai ai loa ma le ma talosaga i lea taimi mo le toleniga faamisionare. I lenā lava tausaga, na valaaulia ai i maʻua e auai i le vasega lona 23 o le Aʻoga i Kiliata e amata iā Fepuari 1954. Maʻeu se faaeaga!

E uiga ese lo ma fiafia ina ua tofia i maʻua e galulue i Pasili. A o leʻi amata le matou faigāmalaga e 14 aso i se vaa setima telē, na fai mai se uso e faamoemoeina i Peteli: “E toʻaiva tuafāfine misionare nofofua e tou te malaga  faatasi i Pasili. Vaai faalelei tuafāfine!” Pei e fia toē seila o le vaa ina ua latou vāai mai o loo matou ō atu faatasi i le vaa ma se solo o tuafāfine e toʻasefulu. Peitaʻi, e leʻi popole tuafāfine i lea tulaga. Ae faatoʻā ou mapu lava ina ua matou taunuu saogalemu i Pasili.

Ina ua ou iloa le gagana Potukali, na tofia aʻu e auauna i le matagaluega i Rio Grande do Sul, o se setete i Pasili i saute. Na fai mai le ovasia matagaluega nofofua sa ou suitulaga ai: “Ua ou teʻi ina ua tofia mai i inei se ulugalii. E lafulafuā le oganuu.” E vavamamao faapotopotoga, ma o nisi faapotopotoga e na o loli e mafai ona oo i ai. E maua lou avanoa i le loli pe a e faatauina le meaʻai a le avetaavale. E pei e ta te tiʻetiʻe i se solofanua a o ma tiʻetiʻe e faaloloa o ma vae i luga o le uta a le loli ma pipii i maea e fusi ai le uta. E so o se taimi e afe ai le loli i piʻoga tū, e ma te pipii mau a o faasipasipa le alu a le loli, ma iloa atu ai le maualalō o vanu. Ae peitaʻi, na galo uma na fitā pe a vāai atu i foliga fiafia o le ʻauuso o loo faatalitali mai ma le naunau i le ma taunuu atu.

Sa ma nonofo i fale o uso. E matitiva lava ae leʻi taofia ai lo latou foaʻi mai. I se tasi vaega mamao ese, e galulue uma uso i se fale fasi manu. E na o le tasi le ʻaiga i le aso e maua i o latou totogi. E leai se totogi e maua i le aso pe a lē faigaluega. Ae i le taimi o la ma asiasiga, e taʻilua aso na mālōlō uma ai e lagolagoina galuega a le faapotopotoga. Sa latou faalagolago iā Ieova. E lē galo iā i maʻua lesona na ma aʻoaʻo mai i na uso lotomaulalo, i le faataulagaina mo le Malo o le Atua. A o matou faatasi, na aʻoaʻoina ai i maʻua i mea e lē mafai ona aʻoaʻoina i se aʻoga. Pe a ou toe mafaufau i uso, e maligi oʻu loimata ona o le fiafia.

I le 1976, na ma toe foʻi ai i le Iunaite Setete e tausi loʻu tinā maʻi. Sa faigatā ona tuua Pasili, ae e ma te faafetai ona na ma vāai i le tupu tele o le ʻautalaʻi i lenā atunuu. Pe a maua tusi a uō mai i Pasili, e toe manatua ai le tele o mea fiafia na tutupu i o ma olaga.

Toe Faatasi ma Uō Pele

A o tausi loʻu tinā, sa ma paeonia ma faigaluega e faamamā fale. I le 1980, na maliu ai loʻu tinā a o auauna faamaoni iā Ieova. Ona valaaulia loa lea o aʻu ou te auauna i se matagaluega i Amerika. I le 1990, na ma asia ai ma laʻu avā se faapotopotoga i Connecticut, ma o i inā, na matou feiloaʻi ai ma se uō faapitoa. O se tasi o toeaina o le faapotopotoga o Ben, ioe, o Ben lea na fesoasoani iā te aʻu pe tusa ma le 50 tausaga ua mavae, ina ia ou faamaoni iā Ieova. E uiga ese lo ma olioli a o fusi e le tasi le isi.

Talu mai le 1996, e ui ina lē malolosi ae o loo ma galulue ma Evelyn o ni paeonia faapito i le faapotopotoga o le gagana Potukali i Elizabeth, i New Jersey. E iai oʻu maʻi ae o le fesoasoani a si aʻu avā pele o Evelyn ua mafai ai soʻu sao i le faiva i le tele ou te mafaia. O loo fesoasoani foʻi Evelyn i se tuafafine matua ua vaivai lona tino, e igoa iā Bertha. Ioe, o Bertha lea na fesoasoani i loʻu tinā e avea ma auauna a Ieova i le sili atu i le 70 tausaga ua mavae! Ua ma fiafia ona ua maua le avanoa e faaali ai iā te ia lo ma faafetai mo lana fesoasoani i loʻu aiga ia iloa le upu moni.

Ou te faafetai foʻi ona o na uluaʻi tauaofiaga na uunaʻia ai aʻu e lagolagoina le tapuaʻiga moni, ma ia faafaigofie loʻu olaga, ma faalautele atu laʻu faiva. Ioe, o na tauaofiaga, na taaʻina ai loʻu olaga.

[Ata i le itulau 23]

O le tinā o Evelyn (agavale), ma loʻu tinā

[Ata i le itulau 23]

O laʻu uō o Ben

[Ata i le itulau 24]

I Pasili

[Ata i le itulau 25]

I maʻua ma Evelyn i aso nei