“Po o Ai na te Iloa le Finagalo o Ieova?”

“‘Po o ai na te iloa le finagalo o Ieova, e na te faatonu ai o ia?’ Ae ua tatou iloa le finagalo o Keriso.”—1 KORI. 2:16.

1, 2. (a) O le ā le mea faigatā ua feagai ma le toʻatele o tagata? (e) O le ā e ao ona tatou manatua e tusa ai o o tatou manatu ma le finagalo o Ieova?

PE NA faigatā ona e malamalama i manatu o se isi tagata? Atonu e leʻi leva ona e faaipoipo, ma ua e lagona e faigatā tele ona e malamalama i manatu o lou toʻalua. E moni e eseese auala e mafaufau ma faaalia ai manatu o tamāloloa ma fafine. Auā i nisi atunuu, e tasi le gagana ae e eseese auala e faaleo ai e tamāloloa ma fafine ia upu! E lē gata i lea, o le eseese o aganuu ma gagana ua māfua ai ona eseese auala e mafaufau ai ma amioga. Ae o lou iloa lelei o isi, o le a atili ai ona e malamalama i le auala e latou te mafaufau ai.

² O lea la, e lē tatau ona faateʻia i tatou ona o le matuā eseese o o tatou manatu ma le finagalo po o manatu o Ieova. Na taʻu mai e Ieova i tagata Isaraelu e ala i lana perofeta o Isaia, e faapea: “O o outou manatu e lē o oʻu manatu ia, o oʻu ala foʻi, e lē o outou ala ia.” Ae ina ia faataʻitaʻia le moni o lenei manatu, na fetalai atili Ieova: “Auā e pei ona maualuga o le lagi i le lalolagi, e faapena ona maualuga o oʻu ala i o outou ala, ma oʻu manatu i o outou manatu.”—Isa. 55:8, 9.

3. O ā auala e lua e mafai ona tatou “vavalalata [atu ai] iā Ieova”?

³ Ae po o le uiga o lenei manatu e lē tatau la ona tatou taumafai e malamalama i le finagalo o Ieova? E leai. E ui lava e lē mafai ona tatou malamalama atoatoa i le finagalo o Ieova, ae ua uunaʻia i tatou i le Tusi Paia ia “vavalalata [atu] iā Ieova.” (Faitau le Salamo 25:14; Faataoto 3:32.) O se tasi o auala e tatou te mafuta vavalalata atu ai iā Ieova, o le manatu mamafa lea i mea ua ia faia e pei ona taʻua i lana Afioga, le Tusi Paia. (Sala. 28:5) O se isi auala o le iloa lea o “le finagalo o Keriso,” o lē “ua foliga i le Atua e lē vaaia.” (1 Kori. 2:16; Kolo. 1:15) E mafai ona tatou malamalama i uiga o Ieova ma lona finagalo, pe afai e tatou te suʻesuʻeina tala o loo i le Tusi Paia ma manatunatu loloto i ai.

Ia Faaeteete i se Uiga Lē Lelei

4, 5. (a) O le ā le uiga lē lelei e ao ona tatou ʻalofia? Faamatala. (e) O le ā le manatu sesē na mafaufau i ai tagata Isaraelu?

⁴ A o manatunatu loloto i mea ua faia e Ieova, e ao ona tatou ʻalofia le uiga lē lelei o le faamasino o le Atua e tusa ai o tapulaa a tagata. O loo atagia mai lenei uiga lē lelei i fetalaiga a Ieova o loo i le Salamo 50:21: “Na e mafaufau faapea o le a ou pei o oe.” Na taʻua e se tasi tagata atamai o le Tusi Paia i le silia i le 175 tausaga ua mavae: “E masani ona faamasino e tagata le Atua e tusa ai ma o latou lava manatu, ma mafaufau o loo pulea le Atua i tulafono ia e tatau foʻi ona usitaʻia e tagata.”

⁵ E tatau ona tatou faaeteete e aua neʻi manatu iā Ieova e tusa ma a tatou lava tapulaa ma faanaunauga. Aiseā e tāua ai lenei mea? Auā a o tatou suʻesuʻeina le Tusi Paia, atonu o nisi o mea na faia e Ieova e foliga mai e lē saʻo aʻiaʻi i o tatou mafaufau lē lelei atoatoa. O le manatu lenā o tagata Isaraelu anamua ma sesē ai la latou faaiʻuga, e tusa ai o le  auala na feagai ai Ieova ma i latou. Seʻi mātau le fetalaiga a Ieova iā i latou: “Ona outou faapea ane lea: ‘E lē tonu ala o Ieova.’ Faamolemole, le aiga o Isaraelu e, inā faalogo mai ia. Pe e lē tonu ea oʻu ala? Pe e lē o outou ea ua lē tonu o outou ala?”—Eseki. 18:25.

6. O le ā le lesona na iloa e Iopu, ma e faapefea ona aogā iā i tatou le mea na tupu iā te ia?

⁶ O se tasi mea e fesoasoani iā i tatou e ʻalofia ai le faamasino o Ieova e tusa ai ma a tatou lava tapulaa, o le iloa lea e gata mai lo tatou iloa ma o nisi taimi e sesē ai o tatou manatu. O le lesona lenei sa tatau ona iloa e Iopu. A o feagai Iopu ma puapuaga, na lotovaivai o ia ma taulaʻi atu ona manatu iā te ia lava. Na galo iā te ia mataupu e sili ona tāua. Ae na fesoasoani ma le alofa Ieova iā te ia ina ia faalautele ona manatu. Na faamatilatila e Ieova le gata mai o le iloa o Iopu, e ala i le fesiligia o ia i fesili e silia i le 70, ia sa lē mafai ona ia taliina. Na tali atu ma le lotomaulalo Iopu ma suia lona manatu.—Faitau le Iopu 42:1-6.

Mauaina o le “Finagalo o Keriso”

7. Aiseā e aogā ai iā i tatou le suʻesuʻeina o mea na faia e Iesu, ina ia malamalama ai i le finagalo o Ieova?

⁷ Na faaaʻoaʻo atoatoa Iesu i lona Tamā i mea uma na ia fetalai ai ma faia. (Ioa. 14:9) O le suʻesuʻeina la o mea na faia e Iesu, e aogā e tatou te malamalama ai i le finagalo o Ieova. (Roma 15:5; Fili. 2:5) O lea la, seʻi o tatou iloiloina ni tala se lua o loo i tusi o Evagelia.

8, 9. I le Ioane 6:1-5, o le ā le mea na tupu na māfua ai ona fesili atu Iesu iā Filipo, ma aiseā na faia ai faapea e Iesu?

⁸ Seʻi mafaufau i le vaaiga lenei. O le taimi lea ua lata i le Paseka o le 32 T.A. E leʻi leva ona foʻi mai aposetolo o Iesu mai i se talaʻiga mataʻina na faia i Kalilaia. Talu ai ua matuā vaivai i latou mai i lenei galuega tele, na ave ai e Iesu i latou i se mea tuufua i le matafaga i le itu i mātū i sasaʻe o le vai o Kalilaia. Peitaʻi na mulimuli atu le faitau afe o tagata iā i latou. Ina ua uma ona faamālōlō e Iesu lenei motu o tagata ma aʻoaʻo i latou i le tele o mea, na aliaʻe se faafitauli. E faapefea ona maua e nei tagata uma ni meaʻai i lenā nofoaga tuufua? Ina ua silafia e Iesu le faafitauli, na fesili atu o ia iā Filipo, o lē e sau mai i lenā vaipanoa: “O fea tatou te faatau mai ai ni falaoa e aai ai i latou nei?”—Ioa. 6:1-5.

⁹ Aiseā na fesili atu ai faapena Iesu iā Filipo? Pe na popole Iesu i le mea e fai? E leai. O le ā tonu lava le mea na mafaufau i ai o ia? Ua taʻu mai e le aposetolo o Ioane, o lē sa iai foʻi i inā: ‘Ua faapea atu Iesu i nei upu ina ia tofotofo ai o ia, auā ua ia silafia le mea e na te faia.’ (Ioa. 6:6) Sa tofotofo e Iesu po ua agaʻigaʻi i luma faaleagaga ona soo. O lenei fesili, na faauaʻi mai ai e Iesu i latou ma tuu atu se avanoa e faaalia ai lo latou faatuatua i le mea e mafai ona ia faia. Ae na latou misia lenei avanoa ma faaalia ai e gata mai lo latou iloa. (Faitau le Ioane 6:7-9.) Ona faaalia atu lea e Iesu e mafai ona ia faia se mea e latou te leʻi manatu i ai. Sa ia fafagaina faavavega lenā faitau afe o tagata ua fia aai.—Ioa. 6:10-13.

10-12. (a) Aiseā atonu e leʻi vave faia ai e Iesu le mea na talosaga atu ai le fafine Eleni? Faamatala. (e) O le ā le mea o le a tatou iloiloina?

¹⁰ Atonu e fesoasoani lenei tala e tatou te malamalama ai i le manatu sa iā Iesu i se isi mea na tupu. E leʻi leva talu ona uma ona fafaga lenei motu o tagata e toʻatele, ae malaga atu loa Iesu ma ona aposetolo i le itu i mātū, i tala atu o tuaoi o Isaraelu, i vaipanoa o Turo ma Saitonu. A o iai i inā, na latou feiloaʻi ai ma se fafine Eleni na ʻaiʻoi atu iā Iesu e faamālōlō lana tama teine. Peitaʻi e leʻi uaʻi atu Iesu i le fafine. Ae ina ua faatauanau atu pea le fafine, na fetalai atu Iesu iā te ia: “Seʻi maoona muamua le fanau, auā e lē tatau ona lafo falaoa a tamaiti i tamaʻi taʻifau.”—Mare. 7:24-27.

¹¹ Aiseā e leʻi vave fesoasoani atu ai Iesu i le fafine? Pe na tofotofo e Iesu le fafine e pei  ona ia faia iā Filipo, ina ia iloa ai po o le a faapefea ona tali mai o ia, ma tuu atu ai se avanoa e faaalia ai lona faatuatua? E ui e lē o faaalia i le mau le ituaiga leo na fai atu ai e Iesu nei upu, ae e leʻi lotovaivai ai le fafine ona o le leo o Iesu. O lona faaaogāina o le faaupuga “tamaʻi taʻifau,” na tau faamāmā ai le faatusatusa o tagata o le nuu o le fafine i taʻifau. Atonu sa pei Iesu o se matua ua talia le manaʻoga o lana tama, ae e na te leʻi faia se mea e faaalia ai ona e manaʻo e tofotofo po o manaʻo moni le tamaitiiti i lea mea. Po o le ā lava le tulaga, ae ina ua faaalia e le fafine lona faatuatua, ona faia loa lea e Iesu o le mea na ia talosaga atu ai.—Faitau le Mareko 7:28-30.

¹² O nei tala e lua o loo i Evagelia ua tatou maua ai se malamalamaga tāua e uiga i “le finagalo o Keriso.” Seʻi o tatou iloiloina le auala e fesoasoani ai nei tala iā i tatou, e malamalama lelei ai i le finagalo o Ieova.

Le Auala na Feagai ai Ieova ma Mose

13. E faapefea i le iloaina o le auala na mafaufau ai Iesu ona fesoasoani iā i tatou?

¹³ O le iloaina o le auala na mafaufau ai Iesu, e fesoasoani iā i tatou e malamalama ai i mau o le Tusi Paia atonu e faigatā ona malamalama i ai. O se faaaʻoaʻoga, seʻi manatu i fetalaiga a Ieova iā Mose ina ua faia e tagata Isaraelu se tamaʻi povi auro e tapuaʻi i ai. Na fetalai mai le Atua: “Ua ou vaai atu i lenei nuu ma ou iloa ai le faauamaaa o lenei nuu. O lea, ia tuu mai aʻu, seʻi faaoo loʻu ita iā i latou ma ou te faaumatia i latou, ae ou te faia oe ma nuu tele.”—Eso. 32:9, 10.

14. Na faapefea ona tali atu Mose i fetalaiga a Ieova?

¹⁴ Ua taʻua atili i le tala: “Ua faamalie atu Mose iā Ieova lona Atua ma faapea atu: ‘Ieova e, aiseā ua e toʻasā ai i lou nuu o ē na e aumaia mai i le atunuu o Aikupito i lou mana tele ma lou aao malosi? Aiseā e faapea mai ai fua tagata Aikupito, “Na ia aumaia i latou ona o se māfuaaga leaga ina ia fasiotia i latou i mauga ma fano ai i latou i le fogāeleele”? Ia e liliueseina lou toʻasā tele, ma ia e faanoanoa ona o gaoioiga leaga ua e finagalo e faia i lou nuu. Ia e manatua au auauna o Aperaamo, o Isaako ma Isaraelu, o ē na e tautō ai iā te oe lava, ina ua e faapea mai iā i latou, “Ou te faatoʻateleina a outou fanau e pei o fetu o le lagi, ma o lenei laueleele uma na ou fai atu ai, ou te avatua i a outou fanau, ina ia aināina e i latou mo se taimi umi.”’ Ua faanoanoa Ieova i mea leaga ua ia fetalai mai ai e na te faia i ona tagata.”—Eso. 32:11-14. *

15, 16. (a) O le ā le avanoa na tuu atu iā Mose ona o le fetalaiga a Ieova? (e) O le ā le uiga o le faaupuga na “faanoanoa” Ieova?

¹⁵ Pe sa manaʻomia moni ona faasaʻo e  Mose manatu o Ieova? E leai! E ui lava na fetalai Ieova i le mea ua ia manatu e fai, ae e lē o lana faaiʻuga mulimuli lenei. E foliga mai sa tofotofo e Ieova Mose, e pei ona sa faia e Iesu iā Filipo ma le fafine Eleni. Sa tuu atu iā Mose se avanoa e faaalia ai ona manatu. * Na tofia e Ieova Mose e fai ma puluvaga i le va o Isaraelu ma Ia, ma na faaaloalogia e Ieova lenā tofiga ua ia tuuina atu iā Mose. Po o le a aafia gaoioiga a Mose ona o lona lē fiafia? Po o le a faaaogā e Mose lenei avanoa e uunaʻia ai Ieova e lafoaʻia Isaraelu, ma faia aʻe se nuu malosi mai i lana fanau?

¹⁶ O le tali atu a Mose na faaalia ai lona faatuatua ma le faalagolago i le amiotonu a Ieova. Na faaalia ai foʻi lona manatu mamafa i le suafa o Ieova, ae e lē o lona lava lelei. E leʻi manaʻo o ia e taʻuleagaina le suafa o Ieova. Ua faaalia ai la, na malamalama Mose i “le finagalo o Ieova” e uiga i lenei mataupu. (1 Kori. 2:16) O le ā le iʻuga? Talu ai e leʻi faia e Ieova se faaiʻuga maʻoti i le mea e fai, ua taʻua ai i le Tusi Paia e faapea na “faanoanoa” o ia. I le gagana Eperu, o lenei upu o lona uiga e leʻi aumaia e Ieova le malaia lea na ia fetalai na ia manatu e faaoo i luga o le nuu atoa.

Le Auala na Feagai ai Ieova ma Aperaamo

17. Na faapefea ona matuā onosaʻi Ieova i le auala na feagai ai ma popolega o Aperaamo?

¹⁷ O se isi faaaʻoaʻoga o le auala e tuu atu ai e Ieova i ana auauna se avanoa e faaalia ai lo latou faatuatua ma le faalagolago iā te ia, o le talosaga a Aperaamo e faatatau i le aai o Sotoma. I lenā tala, na matuā onosaʻi Ieova e ala i le faataga o Aperaamo e fesili faavalu atu iā te Ia. Na oo lava ina augani atu Aperaamo e faapea: “E lē taitai ona e finagalo e faaumatia tagata amiotonu faatasi ma ē e amioleaga, e tasi le mea e oo i le tagata amiotonu ma lē e amioleaga! E lē taitai ona e finagalo faapea. Pe e lē faia ea e le Faamasino o le lalolagi uma le mea ua tonu?”—Kene. 18:22-33.

18. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le auala na feagai ai Ieova ma Aperaamo?

¹⁸ O le ā tatou te aʻoaʻoina mai i lenei tala e uiga i le auala e manatu ai Ieova? Pe sa tatau ona felafolafoaʻi Ieova ma Aperaamo ina ia faia ai e Ieova le faaiʻuga saʻo? E leai. Sa mafai lava ona taʻu atu e Ieova i le amataga māfuaaga o lana faaiʻuga. Ae o fesili nei a Aperaamo, na tuu atu ai e Ieova iā te ia le avanoa e talia ai le faaiʻuga ma malamalama i Lona finagalo. Na maua ai foʻi e Aperaamo le avanoa e malamalama ai i le loloto o le alofa ma le faamasinotonu o Ieova. Ioe, sa feagai Ieova ma Aperaamo o se uō.—Isa. 41:8; Iako. 2:23.

Lesona mo i Tatou

19. E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā Iopu?

¹⁹ O le ā ua tatou aʻoaʻoina e uiga i “le finagalo o Ieova”? E ao ona tatou faaaogā le Afioga a le Atua ina ia tatou maua ai le malamalamaga saʻo e uiga i le finagalo o Ieova. E lē tatau ona tatou faamasinoina o ia e tusa ai ma a tatou lava tapulaa ma mafaufauga. Na  taʻua e Iopu: ‘Auā o le Atua e lē o se tagata e pei o aʻu ou te tali atu ai iā te ia, ina ia o ma ō faatasi ai i le faamasinoga.” (Iopu 9:32) Pe a tatou malamalama i le finagalo o Ieova, o le a uunaʻia i tatou e faapea atu e pei o Iopu: “Faauta! O ni vaega itiiti nei o ana galuega, e itiiti foʻi mea ua tatou faalogo ai iā te ia! Ae peitaʻi, o ai ea e mafai ona malamalama i lona faititili malosi?”—Iopu 26:14.

20. O le ā e tatau ona tatou fai pe a tau i se mau o le Tusi Paia e faigatā ona malamalama i ai?

²⁰ A o faitauina le Tusi Paia, o le ā e tatau ona tatou fai pe a tau i se mau e faigatā ona malamalama i ai, aemaise lava e tusa ai o le finagalo po o le auala e manatu ai Ieova? Pe a uma ona faia ni saʻiliʻiliga i le mataupu ae e lē maua se tali manino, e mafai ona manatu i lenei mea o se tofotofoga o lo tatou faalagolago iā Ieova. Ia manatua, o nisi taimi e iai faamatalaga e tatou te maua ai le avanoa e faaalia ai lo tatou faatuatua i uiga o Ieova. Seʻi o tatou lotomaulalo ma iloa, e lē o mea uma na te faia e tatou te malamalama i ai. (Fai. 11:5) O lea la, o le a uunaʻia ai i tatou e ioe i upu nei a Paulo: “Maʻeu le tele o le tamaoaiga, ma le atamai atoa ma le silafaga a le Atua! E lē masuʻesuʻeina ana faamasinoga, ma e lē mafai foʻi ona iloa ona ala! Auā ‘po o ai ua na iloa le finagalo o Ieova, o ai foʻi na te faatonuina o ia?’ Po ‘O ai foʻi na muaʻi foaʻi atu se mea iā te ia, ina ia toe totogi mai iā te ia?’ Auā e mai iā te ia, ma e ala iā te ia, e iʻu atu foʻi iā te ia mea uma lava. Ia iā te ia le mamalu e oo i le faavavau. Amene.”—Roma 11:33-36.

[Faaopoopoga i lalo]

Pe E te Manatua?

• O le ā e fesoasoani iā i tatou e ʻalofia ai le uiga lē lelei o le faamasino o Ieova e tusa ai ma a tatou lava tapulaa?

• E faapefea i le malamalama i mea na faia e Iesu ona fesoasoani iā i tatou e “vavalalata [atu ai] iā Ieova”?

• O ā ni lesona ua e aʻoaʻoina mai i talanoaga a Ieova ma Mose ma Aperaamo?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 5]

O le ā e tatou te aʻoaʻoina e uiga i le finagalo o Ieova i le auala na ia feagai ai ma Mose ma Aperaamo?