Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Gaoioi le Agaga Paia—I le Foafoaga!

Gaoioi le Agaga Paia—I le Foafoaga!

Gaoioi le Agaga Paia—I le Foafoaga!

“Na faia le lagi i le afioga a Ieova, na faia foʻi a latou ʻau uma i le mānava o lona fofoga.”—SALA. 33:6.

1, 2. (a) Ua faapefea ona faateleina le iloa o tagata e uiga i le lagi ma le lalolagi a o faagasolo taimi? (e) O le ā le fesili o loo manaʻomia ona tali?

I LE 1905, na manatu ai le saienitisi taʻutaʻua o Albert Einstein ma le toʻatele o isi saienitisi e faapea, e na o le tasi le aniva o loo iai i le vateatea, o le Milky Way. Peitaʻi, e matuā itiiti so latou malamalamaga i le telē o le vateatea! A o lea ua manatu nei i ai, e silia ma le 100 piliona aniva o loo iai, ma o nisi o na aniva e faitau piliona fetu o loo iai. A o faasolo ina faaaogā i le lalolagi fāʻata vāai mamao malolosi, ua mafai nei ona iloa atu le anoanoaʻi o isi aniva o loo iai.

2 Ona e leʻi tele se iloa o saienitisi e uiga i le lagi i le 1905, e faapena foʻi ona lē tele so latou iloa sa iai e uiga i le lalolagi. O le mea moni, e sili atu mea na iloa e tagata sa soifua i le selau tausaga ua mavae, i lo o ē na muamua atu iā i latou. Ae i aso nei, ua sili atu ona malamalama tagata i le matagofie ma le lasi o mea o loo faatumauina ai le ola i le lalolagi. Ma e mautinoa, e tele atu isi mea o le a tatou aʻoaʻoina e uiga i le lagi ma le lalolagi, i le lumanaʻi. Ae e talafeagai ona fesili, Na faapefea ona iai nei mea uma? E na o le Tusi Paia lava e maua ai le tali, auā ua faailoa mai ai e Lē na foafoaina mea.

Le Ofoofogia o le Foafoaga

3, 4. Na faapefea ona foafoaina e le Atua le vateatea, ma ua faapefea ona faamamaluina o ia e ana galuega?

3 O loo faamatalaina i upu amata o le Tusi Paia le amataga o le vateatea: “Na foafoaina e le Atua le lagi ma le lalolagi i le amataga.” (Kene. 1:1) E aunoa lava ma se mea na iai i le amataga, o lea, na faaaogā ai e Ieova lona agaga paia, po o lona mana galue, e faia ai le lagi, le lalolagi, ma isi mea uma i le vateatea aoao. E faaaogā e se tufuga faaletagata ona lima ma meafaigaluega e faia ai mea, ae e auina atu e le Atua lona agaga paia e faatino ai ana galuega tetele.

4 Ua taʻua faafaatusa i le Tusi Paia le agaga paia, o le “aao” o le Atua. (Luka 11:20; Mata. 12:28) Ma “o galuega a ona aao”—o mea na faia e Ieova e ala i lona agaga paia—ua matuā faamamaluina ai o ia. Na pese le faisalamo o Tavita: “Ua faalauiloa mai e le lagi le mamalu o le Atua; ma o loo taʻu atu foʻi e le vanimonimo galuega a ona aao.” (Sala. 19:1) E moni, e faamaonia e foafoaga vaaia le matalasi o le mana o le agaga paia o le Atua. (Roma 1:20) E faapefea?

E Matuā Tele le Mana o le Atua

5. Faataʻitaʻi mai le mana o le agaga paia o Ieova e foafoa ai mea.

5 Ona o le matuā telē o lo tatou vateatea, ua faamaonia ai, e lē gata mai le malosi ma le mana o Ieova. (Faitau le Isaia 40:26.) Ua iloa e le faasaienisi i aso nei, e mafai ona suia mea (e iai mea malō, suāvai, ma kasa) e avea ma malosiaga, ma toe suia foʻi malosiaga e avea ma na mea. O se faataʻitaʻiga o lo tatou lā, o se fetu, ua mafai ona liua mea e avea ma malosiaga. I sekone taʻitasi, e faaliliuina ai e le lā le tusa ma le fā miliona tone o mea e avea ma malamalama o le lā, faapea ma isi ituaiga o malosiaga. O se vaega itiiti o lenā malosiaga ua oo mai i le lalolagi, ma ua lava ma totoe e faatumauina ai le ola. O lea la, sa manaʻomia le malosi ma le mana tele e foafoaina ai le lā, faapea foʻi ma le faitau piliona o fetu. O loo iā Ieova le malosiaga sa manaʻomia, ma e sili atu foʻi.

6, 7. (a) Aiseā e faapea atu ai na faaaogā e le Atua lona agaga paia i se auala maopoopo? (e) O le ā e faaalia ai, e leʻi teʻi lava ua iai le vateatea?

6 E anoanoaʻi faamaoniga e iloa ai, sa faaaogā e le Atua lona agaga paia e foafoa ai mea i se auala e matuā maopoopo. O se faataʻitaʻiga: Seʻi faapea o loo iā te oe se pusa o loo iai ni polo lanu eseese. Ua e lūlū le pusa, ma ua feleilogaʻi ai polo. Ona e sasaa lea o polo i lalo. Pe e te manatu o le a taatitia faatasi mai polo e tusa ma o latou lanu; o polo lanu moana, o polo samasama, faapea ma isi lanu? O le mea moni, e leai! O gaoioiga e lē fuafuaina lelei, e masani ona lē maopoopo. O le mea moni lenā e tusa ai ma tulaga masani o mea.

7 Ae, pe a faaaogā fāʻata vāai mamao e mātauina ai le vateatea aoao, o ā mea o tatou vaaia? E tatou te iloa atu ai le auala maopoopo o loo fegasoloaʻi ai aniva, fetu, ma paneta. E lē mafai la ona faapea, na teʻi lava ua iai nei mea. O lea, ua tatau ai ona tatou fesili ifo, O le ā le malosiaga na faaaogā i le amataga ina ia saunia ai lo tatou vateatea maopoopo? E lē lava suʻesuʻega faasaienisi po o le poto maoaʻe faatekinolosi o tagata, e malamalama ai i lenā malosiaga. Ae, ua faailoa mai e le Tusi Paia lea malosiaga, o le agaga paia o le Atua, o le mana e sili ona malosi i le vateatea aoao. Na pese le faisalamo: “Na faia le lagi i le afioga a Ieova, na faia foʻi a latou ʻau uma i le mānava a lona fofoga.” (Sala. 33:6) Ma e itiiti se vaega o na “ʻau” o fetu e mafai ona iloa atu e o tatou mata, a o tatou mātauina le lagi i le pō!

Agaga Paia ma le Lalolagi

8. O le ā le tele o lo tatou iloa e uiga i galuega a Ieova?

8 E matuā itiiti lava mea o loo tatou iloa i le taimi nei e uiga i le natura, pe a faatusatusa atu i mea uma o iai e mafai ona tatou aʻoaʻoina. Ma e itiiti foʻi so tatou iloa e uiga i galuega o le foafoaga a le Atua, e pei ona taʻua e lana auauna faamaoni o Iopu: “Faauta! O ni vaega itiiti nei o ana galuega. E itiiti foʻi mea ua tatou faalogo ai iā te ia!” (Iopu 26:14) I senituri mulimuli ane, na faalauiloa mai ai e le tupu o Solomona o lē na mātauina lelei foafoaga a Ieova e faapea: “O mea uma ua faia [e le Atua] ia matagofie, ua faia i lona lava taimi. Ua ia tuu foʻi le faavavau i o latou loto, ina ia suʻesuʻeina pea e tagata galuega a le Atua na ia faia mai i le amataga e oo i le iʻuga.”—Fai. 3:11; 8:17.

9, 10. O le ā le malosiaga na faaaogā e le Atua ina ua faia le lalolagi, ma o ā nisi o mea na tutupu a o faagasolo aso muamua e tolu o le foafoaga?

9 Ae peitaʻi, ua faailoa mai e Ieova faamatalaga tāua e uiga i ana galuega. O se faataʻitaʻiga, ua faailoa mai e le Tusi Paia, e umi se vaitaimi anamua na gaoioi ai le agaga o le Atua i le lalolagi. (Faitau le Kenese 1:2.) I lenā taimi, sa leai se laueleele mātūtū, leai se malamalama, ma e foliga mai, e leʻi iai foʻi se ʻea i le fogāeleele e mafai ona mānavaina.

10 Ua faamatala mai foʻi e le Tusi Paia mea na faia e le Atua i le faagasologa o aso o le foafoaga. E lē o ni aso e taʻi 24 itula, a o se faasologa o ni vaitaimi uumi. I le uluaʻi aso o le foafoaga, na faia ai e le Atua le malamalama ina ia aliali mai i le fogāeleele. Na māeʻa lenā faasologa, ina ua iloa atu mai i le lalolagi le lā ma le masina. (Kene. 1:3, 14) I le aso lona lua, na amata ai ona faia le vanimonimo. (Kene. 1:6) Ona iai lea o vai, malamalama, ma le ʻea i le lalolagi, ae e leʻi iai lava se laueleele mātūtū. I le amataga o le aso lona tolu o le foafoaga, na faaaogā ai e Ieova lona agaga paia e saunia ai le laueleele mātūtū, atonu na ia faaaogāina malosiaga faalenatura o le eleele, e faamānu aʻe ai i luga konitineta mai i le sami loloto. (Kene. 1:9) E iai foʻi isi mea ofoofogia na tutupu i le aso lona tolu, ma isi aso mulimuli ane o le foafoaga.

Agaga Paia ma Meaola

11. O le ā ua faaalia i le fesootaʻi lelei, le maopoopo, ma le matalasi o foafoaga a le Atua?

11 Na saunia foʻi e le agaga o le Atua i lona mataisau poto galuega e matuā maopoopo i laau ma meaola i le lalolagi. I le aso lona tolu e oo i le aso lona ono, na foafoaina ai e le Atua le anoanoaʻi o laau eseese ma manu vaefā e ala i lona agaga paia. (Kene. 1:11, 20-25) O lea la, o le anoanoaʻi o meaola eseese, ua faamaonia ai le fesootaʻi lelei, le maopoopo, ma le matalasi o ana foafoaga.

12. (a) O ā gaoioiga ua faia e le DNA? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le lē masuia o gaoioiga a le DNA?

12 Seʻi manatu i le DNA, o se faiga o loo i totonu o sela o meaola uma, lea e tuufaasolo atu ai uiga ma foliga mai le isi tupulaga i le isi tupulaga. O laau ma meaola uma i le lalolagi, e aofia ai meaola ninii, mutia, elefane, tafolā, ma tagata, e fanafanau pe e toe maua mai o latou ituaiga, e ala i le DNA. E ui ina matuā eseese mea e ola i le lalolagi, ae e lē suia lava le DNA o na mea, ma ua tumau ai pea le eseesega o ituaiga o meaola i le faagasologa o tausaga. O lea la, e tusa ma le fuafuaga a Ieova le Atua, ua faaauau ai ona galulue autasi mea ninii eseese mo le faatumauina o le ola i le lalolagi. (Sala. 139:16) Ua faaalia atili ai i lenei faatulagaga aogā ma le maopoopo o le foafoaga, o galuega a le “aao” po o le agaga paia o le Atua.

Le Foafoaga Sili i le Lalolagi

13. Na faapefea ona foafoaina e le Atua le tagata?

13 Ina ua mavae le tele o tausaga talu ona faia e le Atua le lē mafaitaulia o meaola ma mea e leai ni ola, e leʻi toe “gaogao ma soona nunumi” le lalolagi. Peitaʻi, e leʻi uma foafoaga e faaaogā ai e Ieova lona agaga. Ua sauni atu nei o Ia e faia lana foafoaga sili i le lalolagi. Na foafoaina e le Atua le tagata a o agaʻi ina faaiʻu le aso lona ono o le foafoaga. E faapefea? I le faaaogāina lea o lona agaga paia ma elemeni mai le eleele.—Kene. 2:7.

14. O le ā le auala tāua e eseese ai tagata ma manu?

14 Ua taʻua i le Kenese 1:27: “Ona faia lea e le Atua o le tagata i lona faatusa, ua ia faia o ia i le faatusa o le Atua, ua ia faia i laʻua o le tane ma le fafine.” O le faia i le faatusa o le Atua, o lona uiga, na faia i tatou e Ieova ina ia mafai ona faaalia le alofa, faatino le filifiliga saʻoloto, ma maua ai se faiā māfana ma Lē na faia i tatou. O lea, e matuā ese mamao ai o tatou faiʻai mai i faiʻai o manu. Na faia patino lava e Ieova faiʻai o tagata ina ia fiafia e aʻoaʻo e faavavau e uiga iā te ia ma ana galuega.

15. O le ā le avanoa na tuu atu iā Atamu ma Eva?

15 I le amataga lava o le tagata, na tuu atu ai e le Atua iā Atamu ma lana avā o Eva le lalolagi ma mea ofoofogia o iai, e suʻesuʻe i ai ma maua ai le olioli. (Kene. 1:28) Na saunia e Ieova le anoanoaʻi o meaʻai, ma le parataiso e nonofo ai. Sa la maua le avanoa e ola ai e faavavau, ma ia avea ma mātua pele o le faitau piliona o a la fanau lelei atoatoa. Ae e lē o le tulaga lenā na iai.

Amanaʻia le Galuega a le Agaga Paia

16. O le ā le faamoemoe ua tatou maua, e ui ina fouvale le uluaʻi tagata?

16 Nai lo o le usiusitaʻi ma le lotofaafetai i Lē na faia i laʻua, na fouvale ma le manatu faapito Atamu ma Eva. Ma iʻu ai ina pagatia tagata lē lelei atoatoa uma na tupuga mai iā i laʻua. Ae ua faamanino mai i le Tusi Paia le auala o le a faaleleia ai e le Atua mea ua faaleagaina, ona o le agasala a o tatou uluaʻi mātua. Ua faaalia foʻi i le Tusi Paia, o le a faataunuu e Ieova lana uluaʻi fuafuaga. O le a faatumuina le lalolagi parataiso i tagata fiafia e ola mālōlōina, ua faamanuiaina i le ola e faavavau. (Kene. 3:15) E tatou te manaʻomia le fesoasoani a le agaga paia o le Atua, ina ia faatuatua ai pea i lenā faamoemoe faamāfanafana loto.

17. O ā ituaiga o mafaufauga e tatau ona tatou ʻalofia?

17 E tatau ona tatou talosaga atu iā Ieova mo le agaga paia. (Luka 11:13) O le faia faapea, e faamautū ai lo tatou talitonuga, o le foafoaga, o galuega a le aao o le Atua. I aso nei, ua pei o le taifanaʻe le toʻatele o tagata e lē talitonu e iai se Atua, faapea ma aʻoaʻoga sesē faaevolusione e māfua mai i faamatalaga e lē faavaea. Aua neʻi faatagaina nei mafaufauga sesē e faafenumiaʻi pe faamataʻu ai i tatou. E tatau ona nofosauni Kerisiano uma e tetee atu i nei manatu sesē ma omiga mai isi.—Faitau le Kolose 2:8.

18. Pe a iloiloina le amataga o le vateatea aoao ma le tagata, aiseā e lē atamai ai le lē amanaʻia o Lē e poto na foafoaina mea?

18 E matuā faamalosia le faatuatua i le Atua ma le Tusi Paia, pe a iloiloina ma le faamaoni mea moni e uiga i le foafoaga. Pe a mafaufau i le amataga o le vateatea ma tagata, ua manatu le toʻatele, e lē tatau ona talitonu e iai se isi malosiaga na faia le vateatea aoao, e ese mai i malosiaga o le vateatea lava ia. Afai la e tatou te iloiloina le mataupu e faavae i lenā manatu, e tatou te lē o iloiloina la mea moni uma. E lē gata i lea, ua tatou lē amanaʻia ai le pogai autū o le maopoopo ma le iai o le “lē mafaitaulia” o nei foafoaga. (Iopu 9:10; Sala. 104:25) Ua mautinoa e i tatou o Kerisiano, o le mana galue na faia ai le foafoaga, o le agaga paia i le faatonutonuga poto a Ieova.

Agaga Paia ma lo Tatou Faatuatua iā Ieova

19. O le ā ua faamaonia ai o loo soifua le Atua, ma o loo galue foʻi lona agaga paia?

19 E lē tau manaʻomia ona tatou iloa mea uma i le foafoaga ina ia faatuatua, alolofa ma faaaloalo ai i le Atua. O le faatuatua iā Ieova, e pei o se faauōga ma se tagata, ona e lē na o mea moni e faavae ai ae e sili atu. E pei lava ona māfana se faigāuō pe a iloa lelei e le tasi le isi, e faapena ona faateleina lo tatou faatuatua i le Atua i le iloa lelei o ia. O lona tali mai i a tatou tatalo, ma le iloa o aogā o le faatatauina o ana taʻiala i o tatou olaga, ua tāmau ai i o tatou mafaufau o loo soifua o ia. E sili ona tatou māfana iā Ieova a o vaaia le anoanoaʻi o faamaoniga o lona taʻitaʻia o o tatou ala, puipuia i tatou, faamanuiaina la tatou auaunaga, ma foaʻi mai mea e tatou te manaʻomia. O nei mea uma, o se faamaoniga malosi lea e iloa ai, o loo soifua le Atua ma o loo galue foʻi lona agaga paia.

20. (a) Aiseā na foafoaina ai e le Atua le vateatea ma tagata? (e) O le ā e iʻu i ai pe a tatou mulimuli pea i le taʻitaʻiga a le agaga paia o le Atua?

20 O le Tusi Paia, o se faaaʻoaʻoga mataʻina lea o le faaaogāina e Ieova o lona agaga, auā o i latou na tusia “na tautatala . . . i mea na faailoa mai e le Atua e ala i le taʻitaʻiga a le agaga paia.” (2 Pete. 1:21) O le suʻesuʻe lelei i le Tusi Paia, e atiaʻe ai lo tatou faatuatua i le Atua o lē na foafoaina mea uma. (Faaa. 4:11) O le avea o Ieova ma Lē na foafoaina mea, ua faailoa ai lona uiga matagofie o le alofa. (1 Ioa. 4:8) O lea la, seʻi o tatou faia le mea e sili e fesoasoani ai i isi e aʻoaʻo e uiga i lo tatou Tamā o i le lagi, o ia o se Uō alofa. I lo tatou lava tulaga, afai e faaauau ona taʻitaʻia i tatou e le agaga o le Atua, o le a maua ai le avanoa e aʻoaʻo ai e faavavau e uiga iā te ia. (Kala. 5:16, 25) Seʻi o tatou faaauau ona aʻoaʻo e uiga iā Ieova ma ana galuega ofoofogia, ma ia atagia atu i o tatou olaga le alofa e lē uma na ia faaalia, ina ua ia faaaogā lona agaga paia e faia ai le lagi, le lalolagi ma tagata.

Pe Mafai Ona E Faamatala?

• O le ā ua tatou aʻoaʻoina mai i le faaaogāina e le Atua o le agaga paia e faia ai le lagi ma le lalolagi?

• Ona ua faia i tatou i le faatusa o le Atua, o ā avanoa ua tatou maua?

• Aiseā e manaʻomia ai ona tatou iloiloina faamaoniga o le foafoaga?

• O ā auala e atili ai ona māfana la tatou faiā ma Ieova?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 7]

O le ā e tatou te aʻoaʻoina e faatatau i le foafoaga mai i le auala maopoopo o loo faia ai le vateatea?

[Ē Ana le Ata]

Fetu: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Ata i le itulau 8]

O le ā le gaoioiga ua faia e le DNA i nei mea uma?

[Ata i le itulau 10]

Po ua e sauni e puipuia lou faatuatua?