Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O se Fiafiaga iā te a‘u le Auauna iā Ieova

O se Fiafiaga iā te a‘u le Auauna iā Ieova

O se Fiafiaga iā te aʻu le Auauna iā Ieova

Ua Faamatalaina e Fred Rusk

A o oʻu laʻitiiti, sa ou tofo i le moni o upu a Tavita o loo i le Salamo 27:10: “E tusa pe tuua aʻu e loʻu lava tamā ma loʻu lava tinā, ae e talia lava aʻu e Ieova.” Seʻi oʻu faamatala atu le auala na moni ai nei upu iā te aʻu.

SA OU ola aʻe i le faatoʻaga vavae a le tamā o loʻu tamā i le setete o Georgia i Amerika, i le taimi o le Paʻū Maulalo o le Tamaoaiga i vaitausaga o le 1930. Sa mafatia loʻu tamā ina ua maliu loʻu tinā ma loʻu uso faatoʻā fanau, ma na ia tuua aʻu faatasi ma lona tamā ua maliu foʻi lana avā, ae siitia atu i se taulaga mamao na maua ai sana galuega. Mulimuli ane, sa manaʻo o ia ou te alu atu e ma te nonofo, peitaʻi e leʻi taulau nei taumafaiga uma.

O le fanau teine matutua a le tamā o loʻu tamā, sa vaaia ma tausia le aiga. E ui lava e lē o se tagata lotu le tamā o loʻu tamā, ae sa malolosi ona afafine i le lotu Papatiso a tagata Amerika i le itu i Saute. Ona o le faamataʻu mai o le a fasi aʻu, na faamalosia ai aʻu ou te alu i le lotu i Aso Sa uma. O lea, a o oʻu laʻitiiti, sa itiiti loʻu naunau i lotu. Peitaʻi, sa ou fiafia i le aʻoga ma taaloga.

Le Asiasiga na Suia ai Loʻu Olaga

I se tasi aoauli i le 1941, ina ua 15 oʻu tausaga, na ō mai ai se tamā matua ma lona toʻalua i lo matou fale. Sa faapea mai o ia o Talmadge Rusk, o le tuagane matua o le tinā o loʻu tinā. Ou te leʻi faalogo muamua lava e uiga iā te ia, ae na ou iloa mulimuli ane o i laʻua ma lana avā o ni Molimau a Ieova. O mea na ia faamatala mai e uiga i le finagalo o le Atua mo tagata ia ola e faavavau i le lalolagi, sa matuā ese lava mai i mea na ou faalogo ai i le lotu. O le toʻatele o le aiga na teena ma ʻinoʻino i mea na la faamatala mai. E leʻi toe taliaina lava i laʻua i le aiga. Peitaʻi, na talia e le tuafafine laʻitiiti o loʻu tamā, o Mary, o lē e na o le tolu tausaga e matua ai iā te aʻu, se Tusi Paia ma ni lomiga na fesoasoani e faamatala ai le Tusi Paia.

Sa vave ona talitonu Mary ua ia maua le upu moni o le Tusi Paia, ma na papatiso i le 1942 e avea ma Molimau a Ieova. Sa oo iā te ia le mea na valoia e Iesu: “E fai le aiga o le tagata ma ona fili.” (Mata. 10:34-36) Sa faigatā teteega mai le aiga. Sa lauiloa le uso matua o Mary i faiga faapolotiki, ma na la taupulepule faatasi ma le pulenuu e puʻe Talmadge ma loka. Sa molia ona o le alu atu e talaʻi ma faatau atu lomiga faale-Tusi Paia, mai lea fale i lea fale e aunoa ma se laisene. Sa faasalaina o ia.

Na lipotia i le nusipepa a lo matou nuu, na faapea atu le pulenuu, o ia foʻi o le faamasino, i ē na iai i totonu o le faamasinoga: “O lomiga ia o loo tufa atu e lenei tamāloa . . . e mataʻutia toe oona.” Sa toe apili e Talmdge le mataupu ma manumalo ai, a o le taimi lea ua sefulu aso talu ona taofia o ia i le falepuipui.

Le Auala na Fesoasoani ai Mary iā te Aʻu

E lē gata na talanoa mai Mary iā te aʻu e faatatau i ona talitonuga fou, ae sa amata foʻi ona molimau atu i ona tuaoi. Sa ma ō ma Mary e fai sana suʻesuʻega faale-Tusi Paia, o se tamāloa na ia taliaina le tusi The New World. * Na taʻua e lana avā na ala i le pō atoa lona toʻalua e faitau le tusi. E ui lava ou te leʻi manaʻo e vave tosina i so o se mea tau lotu, ae sa ou fiafia i mea na ou aʻoaʻoina. Peitaʻi, o le māfuaaga autū na ou ioe ai o Molimau a Ieova o tagata o le Atua, e lē ona o a latou aʻoaʻoga a le Tusi Paia, ae ona o le auala na feagai ai tagata ma i latou.

O se faaaʻoaʻoga, i se tasi aso ina ua foʻi atu i le fale mai le veleina o le togātamato, na ma maua ai ma Mary ni faamaoniga i le tafunaʻi, na susunu e ona uso ana lomiga, e aofia ai ma se laau tā pese ma ni lauga na puʻeina o loo iai feʻau mai le Tusi Paia. Sa ou ita tele, ae na faapea mai ma le faamaualuga le uso matua o Mary, “E te toe faafetai mulimuli ane iā i matou ona o le mea ua matou faia.”

I le 1943, na faamalosia ai Mary e alu ese ma le aiga ona na musu e lafoaʻi lona faatuatuaga fou, ma e leʻi manaʻo e taofia le talaʻi atu i tuaoi. E oo ane i le taimi lea, ua ou fiafia e aʻoaʻoina e lē gata e iai le suafa o le Atua, o Ieova, o ia foʻi o se Atua e alofa ma alofa mutimutivale, ae e lē o sē e susunuina tagata i se afi i seoli. Sa ou aʻoaʻoina foʻi e iai se faalapotopotoga alofa a Ieova, e ui lava ou te leʻi auai i se sauniga.

Mulimuli ane, a o oʻu moa vao, na sau lemū se taavale, ma na fesili mai se tasi o tamāloa sa iai i totonu, po o aʻu o Fred. Ina ua ou iloa o i laʻua o ni Molimau, sa ou faapea atu, “Seʻi oʻu oso atu i totonu, ona tatou ō lea i se nofoaga saogalemu e talanoa ai.” Na faatulaga e Mary i laʻua e asiasi mai iā te aʻu. O se tasi o i laʻua, o Shield Toutjian, o se ovasia femalagaaʻi o lē na aumaia faalaeiauga ma taʻiala faaleagaga mo aʻu i le taimi tatau. Ua taulaʻi mai nei teteega a le aiga iā te aʻu, a o oʻu puipuia talitonuga o Molimau a Ieova.

Na tusi mai Mary iā te aʻu mai i Virginia, le setete lea sa siitia atu i ai, ma fai mai afai ou te manaʻo e auauna iā Ieova, e mafai ona ou alu atu e ma te nonofo faatasi. Na ou filifili loa i le taimi lava lenā ou te alu. I le afiafi o se tasi Aso Faraile iā Oketopa i le 1943, na ou tuuina ai nisi o mea tāua i se atigi pusa, ma nonoa i se laau e mamao teisi ese mai le fale. I le Aso Toonaʻi, na ou toe aumai le atigi pusa ma taamilo atu i tua i se isi auala, ma tau atu i le fale o se tuaoi ma maua ai se lifi i le taulaga. A o malaga atu i le taulaga o Roanoke, na ou maua ai Mary i le fale o Edna Fowlkes.

Tuputupu Aʻe Faaleagaga, Papatiso, ma le Peteli

O Edna o se Molimau faauuina e agalelei—o se tuafafine na gaoioi e pei o Litia lea e taʻua i le Tusi Paia. Sa mautotogi Edna i se fale telē ma nonofo faatasi ai ma le toʻalua ma le fanau teine e toʻalua a lona tuagane, faapea foʻi Mary. Na mulimuli ane avea nei teine, o Gladys ma Grace Gregory o ni misionare. Ua silia nei i le 90 tausaga o Gladys, ma o loo auauna pea ma le faamaoni i le lālā i Iapani.

A o oʻu nofo i le fale o Edna, sa ou auai e lē aunoa i sauniga ma maua le toleniga i le faiva. O le maua o le saʻolotoga e suʻesuʻe ai le Afioga a le Atua ma auai i sauniga faa-Kerisiano, na faamalieina ai loʻu naunau na tuputupu pea mo mea faaleagaga. Sa ou papatiso iā Iuni 14, i le 1944. Na amata ona paeonia Mary, Gladys ma Grace, ma talia se tofiga e galulue i Virginia i mātū. I inā, sa latou fesoasoani ai i le faatūina o se faapotopotoga i Leesburg. I le amataga o le 1946, na amata ai ona ou paeonia i se vaipanoa e felataʻi ma Leesburg. I le tau māfanafana o lenā tausaga, na matou malaga faatasi ai e auai i le tauaofiaga faavaomalo e lē faagaloina, na faia i Cleveland, i Ohio, iā Aokuso 4-11.

I lenā tauaofiaga, na otooto mai ai e Nathan Knorr, o lē sa taʻimua i le faalapotopotoga, ni fuafuaga mo le faalauteleina o le Peteli i Brooklyn. Sa aofia ai le fausiaina o se fale fou e nonofo ai tagata Peteli, ma le faatelēina o le fale lomitusi. Sa manaʻomia le toʻatele o uso talavou. Sa ou filifili ou te fia auauna atu iā Ieova i inā. O lea na ave ai laʻu tusi talosaga, ma i ni nai masina, iā Tesema 1 i le 1946, na ou alu ai i le Peteli.

Pe tusa o se tausaga mulimuli ane, na tū mai ai le ovasia o le fale lomitusi, o Max Larson, i le mea na ou faigaluega ai i le Matagaluega o Meli. Sa ia taʻu mai ua tofia aʻu i le Matagaluega o le Auaunaga. I lenā tofiga, na ou aʻoaʻoina ai le tele o mea e uiga i le faatatauina o mataupu silisili o le Tusi Paia, ma galuega a le faalapotopotoga a le Atua, aemaise lava le taimi na ma galulue ai ma le ovasia o le matagaluega, o T. J. (Bud) Sullivan.

E tele taimi na asiasi mai ai loʻu tamā iā te aʻu i le Peteli. Mulimuli ane na avea o ia ma se tagata e fiafia i lotu. I lana asiasiga mulimuli i le 1965, na faapea mai ai: “E mafai ona e alu atu e asiasi atu iā te aʻu, ae ou te lē toe sau e asiasi mai oe i inei.” Sa iai ni nai taimi na ou asiasi atu ai iā te ia a o leʻi maliu. Sa ia mautinoa o le a alu i le lagi. Ou te faamoemoe o loo manatua o ia e Ieova, ma afai o lea, i le taimi o le toetū, o le a toetū mai o ia, e lē i le mea na manatu o le a alu i ai, ae i inei i le lalolagi, ma maua le faamoemoe o le ola e faavavau i le Parataiso ua toe faafouina.

Isi Tauaofiaga ma Faugāfale e lē Faagaloina

Sa avea pea tauaofiaga ma taimi tāua e fesoasoani i le tuputupu aʻe faaleagaga. Aemaise lava le tauaofiaga faavaomalo lea na faia i le Yankee Stadium, i Niu Ioka i se vaitaimi i luma mai o le 1950. I se tasi taimi i le 1958, na faatumulia ai le Yankee Stadium ma le Polo Grounds i sui usufono e 253,922 mai i atunuu e 123. E iai se mea na tupu i lenā tauaofiaga e lē taitai ona galo iā te aʻu. A o oʻu fesoasoani i le ofisa o le tauaofiaga, na faanatinati ona faalatalata mai le uso o Knorr iā te aʻu. Na faapea mai o ia: “Fred, ua galo ona ou tofia se uso e lauga atu i paeonia uma, o loo faapotopoto i le taimi nei i se fale mautotogi telē mo taumafataga, e latalata mai. Pe mafai ona e faavave atu ma fai atu iā i latou se lauga, e faatatau i se mataupu o le a e mafaufau i ai a o e alu atu i le auala?” Sa ou tatalo malosi a o leʻi oʻu taunuu, ua tau lē mafai ona ou mānava.

A o faatuputeleina le aofaʻi o faapotopotoga i aai o Niu Ioka i vaitausaga o le 1950 ma le 1960, sa lē lava ni fale mautotogi mo ni Maota mo Sauniga. O lea, mai le 1970 e oo i le 1990, e tolu ni fale i Manhattan na faatau mai ma toe faafou ina ia avea ma nofoaga e fai ai sauniga. Sa avea aʻu ma sooupu i komiti o faugāfale mo nei galuega, ma e tele mea fiafia ou te manatua e faatatau i le auala na matuā faamanuia ai e Ieova, faapotopotoga na aofia ai i le faatupeina ma le faamāeʻaina o nei fale, ia o loo avea pea ma nofoaga mo le tapuaʻiga moni.

Suiga i le Olaga

I se tasi aso i le 1957, a o oʻu savali e ui atu i le paka i le va o le aiga Peteli ma le fale lomitusi, na amata ona timu. Sa ou iloa atu i oʻu luma se teine aulelei e enaena vaivai lona lauulu ma e fou i le Peteli. E leʻi iai sana faamalu, ona ou fai atu loa lea i ai e sau e ma te faamalu faatasi. O i inā na ou feiloaʻi ai iā Marjorie, ma e talu mai ona ma faaipoipo i le 1960, o loo ma galulue faatasi pea i le auaunaga iā Ieova, i taimi lelei ma taimi leaga. Sa faamanatu le atoaga o le 50 tausaga o la ma faaipoipoga, iā Setema 2010.

E leʻi leva ona ma foʻi mai i la ma tafaoga ina ua faatoʻā uma ona ma faaipoipo, ae taʻu mai e le uso o Knorr ua tofia aʻu e avea ma se faiaʻoga i le Aʻoga i Kiliata. Maʻeu se faaeaga faapitoa! Mai le 1961 e oo atu i le 1965, e lima vasega uumi na faia, ma o le toʻatele lava o i latou sa iai, o sui o lālā, o ē na toleniina faapitoa i le vaavaaia o lālā. I le tau e afu ai mea i le 1965, na toe foʻi ai vasega mo le umi e lima masina, ma na toe taulaʻi atu i le toleniina o misionare.

I le 1972, na suia ai loʻu tofiga mai le Aʻoga i Kiliata ae galue i le Matagaluega o Tusitusiga, lea na ou galue ai o se ovasia. O le faia o saʻiliʻiliga ina ia taulima ai fesili ma faafitauli eseese, ua fesoasoani iā te aʻu e malamalama atili ai i aʻoaʻoga o le Afioga a le Atua, ma faatatauina mataupu silisili maualuluga a lo tatou Atua, ina ia fesoasoani atu ai i isi.

Ona oo mai lea i le 1987, na tofia aʻu i se matagaluega fou e taʻu o le Auaunaga o Faamatalaga Faafomaʻi. Sa fuafuaina ni seminā ina ia aʻoaʻoina ai toeaina o le Komiti o Fesootaʻiga Faafomaʻi, i le auala e talanoa atu ai i fomaʻi, faamasino ma tagata e faigaluega mo le lelei o isi, e talanoaina lo tatou talitonuga e faavae i le Tusi Paia e faatatau i le toto. O le faafitauli tele, na faia faamalosi e fomaʻi tuigātoto i fanau a Molimau a Ieova, ma e masani ona saʻili atu ni poloaʻiga mai le faamasinoga ina ia faia ai faapea.

Pe a taʻu atu i fomaʻi togafitiga e lē tuiina ai le toto, o la latou tali masani e faapea mai e lē o maua pe e taugatā foʻi na togafitiga. O laʻu tali e fai atu i se fomaʻi tipitipi e masani ona fai mai faapena, “Seʻi faatali lava faamolemole.” Pe a ia faia faapea, ou te faapea atu, “E te iloa, o se tasi o togafitiga e sili atu e sui ai togafitiga e faaaogā ai le toto, o lou tomai lea i le faia o taotoga.” O lenei faamatalaga faaviivii ua faamanatu atu ai iā te ia le mea lea o loo ia iloa lelei—o le faaaogāina ma le faaeteete o le tamaʻi naifi e fai ai taotoga, e faaitiitia ai le alu o le toto.

A o faagasolo le lua sefulu tausaga ua tuanaʻi, sa matuā faamanuia Ieova i nei taumafaiga ina ia aʻoaʻoina ai fomaʻi ma faamasino. Ua suia o latou uiga ina ua malamalama lelei i lo tatou tulaga. Ua latou iloa o suʻesuʻega faafomaʻi ua faamaonia ai, e aogā togafitiga e sui ai tuigātoto, ma e tele fomaʻi ma falemaʻi e lagolagoina le manaʻoga o se tagata maʻi ma e ono mafai ona ave i ai.

Talu mai le 1996, o loo ma galulue ma Marjorie i le Nofoaga mo Aʻoaʻoga a le Olomatamata i Patterson i Niu Ioka, lea e i le tusa ma le 70 maila (110 km) i le itu i mātū o Brooklyn. I inei, sa ou galue ai mo sina taimi puupuu i le Matagaluega o le Auaunaga, ona auai lea mo sina taimi i le aʻoaʻoina o sui o lālā ma ovasia femalagaaʻi. I le 12 tausaga ua tuanaʻi, sa ou toe galue ai e avea ma ovasia o le Matagaluega o Tusitusiga, lea na siitia atu mai i Brooklyn i Patterson.

Faigatā o le Tulaga Matua

Ua sili ona faigatā ona faatino oʻu faaeaga o le auaunaga i le Peteli ina ua silia i le 80 oʻu tausaga. Ua silia i le sefulu tausaga o oʻu tauivi ma le kanesa. Ua pei oʻu lagona o Esekia, o lē na faaopoopoina e Ieova tausaga o lona olaga. (Isa. 38:5) Ua lē lelei foʻi le soifua mālōlōina o si aʻu avā, ma e ma te galulue faatasi e feagai ma lona maʻi o le Alzheimer (le gasegase o le tau galogalo o mea). O Marjorie o se faifeʻau agavaa a Ieova, o se faufautua i talavou, ma o se fesoasoani ma o se aumea faamaoni iā te aʻu. O loo avea pea o ia ma tagata suʻesuʻe maelega ma faiaʻoga lelei o le Tusi Paia, ma e toʻatele fanau faaleagaga o loo matou fesootaʻi pea.

Na maliu Mary, le tuafafine o loʻu tamā, iā Mati i le 2010 i le 87 o ona tausaga. Sa mataʻina lona tulaga o se faiaʻoga o le Afioga a le Atua, ma fesoasoani i isi ia lagolagoina le tapuaʻiga moni. Sa ia faaalu le tele o tausaga i le faiva faataimi atoa. Ou te matuā lotofaafetai iā te ia i lana vaega i le fesoasoani mai iā te aʻu, ina ia aʻoaʻoina le upu moni o le Afioga a le Atua, ma avea o sē e pei o ia, o se auauna a lo tatou Atua alofa o Ieova. O loo tanu Mary i autafa o lana tane, o sē sa auauna muamua o se misionare i Isaraelu. Ou te mautinoa o loo manatua i laʻua e Ieova, ma o loo faatalitali i le toetū.

A o oʻu toe tepa i tua i le silia i le 67 tausaga o le auaunaga iā Ieova, ou te lotofaafetai i le tele o faamanuiaga ua ou mauaina. O se fiafiaga iā te aʻu le faia o le finagalo o Ieova! Ona o le maufaatuatuaina o lona agalelei faifua, ou te matuā naunau e tofo i le folafolaga a lona Alo e faapea: “O ē uma e tuua fale po o uso, tuafāfine, tamā, tinā, fanau, po o fanua ona o loʻu igoa, e sili atu mea latou te maua, ma e maua foʻi le ola e faavavau.”Mata. 19:29.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 11 Na lomia i le 1942, peitaʻi ua lē o toe lomia nei.

[Ata i le itulau 19]

I le faatoʻaga vavae a le tamā o loʻu tamā i Georgia i Amerika, i le 1928

[Ata i le itulau 19]

Le tuafafine o loʻu tamā, o Mary, ma le tuagane o le tinā o loʻu tinā, o Talmadge

[Ata i le itulau 20]

Mary, Gladys ma Grace

[Ata i le itulau 20]

O loʻu papatisoga, iā Iuni 14 i le 1944

[Ata i le itulau 20]

I le Matagaluega o le Auaunaga i le Peteli

[Ata i le itulau 21]

Maʻua ma Mary i le tauaofiaga faavaomalo i le 1958, i le Yankee Stadium

[Ata i le itulau 21]

Maʻua ma Marjorie i le aso o la ma faaipoipoga

[Ata i le itulau 21]

Maʻua ma Marjorie i le 2008