Po o Solomona o se Faaaʻoaʻoga Lelei, po o se Lapataʻiga mo oe?

ʻO le Atua o Iakopo e na te aʻoaʻoina i tatou i ona ala, ma tatou savavali ai i ona ala.’—ISA. 2:3.

1, 2. O ā auala e mafai ona e maua ai aogā mai i faaaʻoaʻoga ua taʻua i le Tusi Paia?

PE E te lē o talitonu e mafai ona e maua aogā mai i mea ua tusia i le Tusi Paia? O loo iai i le Tusi Paia faaaʻoaʻoga lelei a tane ma fafine faatuatua, o ē e te manaʻo e faaaʻoaʻo i o latou olaga ma uiga. (Epe. 11:32-34) Peitaʻi, atonu foʻi e te mātauina faaaʻoaʻoga e fai ma lapataʻiga—o tane ma fafine o ē e tatau ona e ʻalofia mea na latou faia po o latou uiga.

² O le mea moni, e iai tagata o loo taʻua i le Tusi Paia ua matilatila o ni faaaʻoaʻoga lelei e ao ona mulimuli ai, ma ua avea foʻi o ni faaaʻoaʻoga ua lapataʻia i tatou ia ʻalofia. Seʻi manatu iā Tavita, o se leoleo mamoe lotomaulalo ma na mulimuli ane avea ma tupu malosi. Ua fai o ia ma faaaʻoaʻoga lelei o sē na naunau i le upu moni ma faatuatua atu iā Ieova. Ae sa faia foʻi e Tavita ni agasala matuiā, e pei o agasala na aofia ai Patisepa, Uria, ma le faitauina o tagata lea sa lē tatau ona ia faia. Seʻi o tatou taulaʻi atu la i lona atalii, o Solomona, o lē na avea ma tupu ma o se tusitala foʻi o le Tusi Paia. O le a tatou talanoaina muamua auala e lua ua avea ai o ia ma faaaʻoaʻoga lelei.

“Le Atamai o Solomona”

3. Aiseā e mafai ai ona tatou faapea atu na faataatia e Solomona se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou?

³ Na taʻuleleia e le Solomona Sili, o Iesu Keriso, le tupu o Solomona o ia o se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou. Na fetalai atu Iesu i nisi o tagata Iutaia lē faatuatua: “E faatūina le tupu tamaʻitaʻi o le itu i saute faatasi ma lenei tupulaga i le faamasinoga, ma e taʻusalaina ai i latou; auā na sau o ia mai tuluʻiga o le lalolagi e faalogo i le atamai o Solomona, ae o loo i inei se tasi e sili atu iā Solomona.” (Mata. 12:42) Ioe, sa lauiloa Solomona i lona atamai, ma na ia uunaʻia i tatou ia saʻili le atamai.

4, 5. Na faapefea ona maua e Solomona le atamai, ae e faapefea ona ese le auala e tatou te maua ai le atamai?

⁴ I le amataga o le pulega tautupu a Solomona, na faaali mai ai le Atua iā te ia i se miti, ma fetalai mai ia talosaga atu i se mea o loo manaʻo ai. Talu ai na iloa e Solomona e lē lava lona poto masani, o lea na talosaga atu ai mo le atamai. (Faitau le 1 Tupu 3:5-9.) Talu ai sa fiafia le finagalo o le Atua ina ua talosaga atu le tupu mo le atamai nai lo o le ʻoa ma le mamalu, o lea na ia foaʻi atu ai iā Solomona “se loto e atamai ma malamalama,” faapea le tamaoaiga. (1 Tu. 3:10-14) E pei ona taʻua e Iesu, sa faalogo le tupu tamaʻitaʻi o Seepa e faatatau i le maoaʻe o le atamai o Solomona, ma na alu sana malaga umi ina ia feiloaʻi iā Solomona ma vaaitino i lona atamai.—1 Tu. 10:1, 4-9.

⁵ E tatou te lē faatalitalia o le a faavavega ona tatou maua le atamai. Na taʻua e Solomona “o Ieova e na te foaʻi mai le atamai,” ae na tusi foʻi o ia e tatau ona tatou taumafai malosi ia maua lenā uiga o le Atua: “Ia uaʻi atu . . . ou taliga i le atamai, ma faasaga atu . . . foʻi lou loto i le faautaga loloto.” E fesootaʻi atu i lenā mea, na faaaogā e Solomona faaupuga e pei o le “valaau atu,” “saʻili pea,” ma le “suʻesuʻe” i le atamai.  (Faata. 2:1-6) E manino mai la, e mafai ona tatou maua le atamai.

6. O ā auala e ono faaalia ai o loo aogā iā i tatou le faaaʻoaʻoga a Solomona e faatatau i le atamai?

⁶ E lelei ona fesili ifo iā i tatou lava, ʻPo o oʻu mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Solomona o le faatāua o le atamai mai i le Atua?’ Ona o le faalētonu o le tulaga tau tamaoaiga, ua uunaʻia ai le toʻatele e uaʻi uma atu i a latou galuega ma tupe, pe ua taaʻina ai foʻi a latou filifiliga i le ituaiga aʻoaʻoga ma le tele e ao ona saʻilia. Ae faapefea oe ma lou aiga? Po o faaalia i a outou filifiliga o loo outou faatāua ma saʻilia le atamai mai i le Atua? Po o le a avea le toe fetuunaʻi o mea e tou te taulaʻi i ai po o sini, ma itu e tou te maua atili ai le atamai? O le mea moni, o le mauaina ma le faaaogāina o le atamai e mo lou lelei tumau. Na tusi Solomona: “Ona e malamalama ai lea i le amiotonu, o le faamasinotonu ma le amio saʻo, o ala lelei uma ia.”—Faata. 2:9.

Faasilisilia o le Tapuaʻiga Moni na Aumaia ai le Filemu

7. Na faapefea ona fausia se malumalu matagofie mo le Atua?

⁷ I le amataga o le nofoaiga a Solomona, sa ia faia ni laasaga e aveesea ai le faleʻie paia sa faaaogāina talu mai aso o Mose, ae suia i se malumalu matagofie. (1 Tu. 6:1) E ono taʻua o le malumalu a Solomona, peitaʻi e lē o ia na faatūina le manatu e fausia se malumalu, ma e na te leʻi faia ina ia taʻutaʻua ai o ia o se tufuga tusiata po o se mauʻoa matamau. E moni o Tavita o ia lea na muamua faatūina le manatu e fausia se malumalu, ae o le Atua na tuuina atu iā Tavita le ata mo le fauina o le malumalu ma mea e tuu ai i totonu. Ma e telē se foaʻi tautupe na faia e Tavita mo le galuega. (2 Samu. 7:2, 12, 13; 1 No. 22:14-16) Peitaʻi, sa tuu atu iā Solomona e na te faataunuuina lenei galuega na faia mo le fitu ma le ʻafa tausaga.—1 Tu. 6:37, 38; 7:51.

8, 9. (a) O le ā le faaaʻoaʻoga lelei ua tatou maua mai iā Solomona i le lē faavaivai i galuega lelei? (e) O le ā na iʻu i ai ona o le faasilisilia e Solomona o le tapuaʻiga moni?

⁸ O le faia faapea, na faataatia ai e Solomona se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou o le lē faavaivai i galuega lelei, ma sa ia faamuamua pea mea e sili ona tāua. Ina ua māeʻa le fauina o le malumalu ma tuu i ai i totonu le atolaau o le feagaiga, sa faia e Solomona se tatalo i luma o le nuu. Ua faapea se vaega o lana tatalo iā Ieova: “[Tau] ina ia silasila mai ou fofoga i lenei fale i le ao ma le pō, i le mea na e fetalai mai ai, ʻE iai loʻu igoa i inā,’ ina ia e faafofoga i le tatalo e tatalo atu ai lau auauna i lenei mea.” (1 Tu. 8:6, 29) Sa mafai ona  tatalo atu tagata Isaraelu ma tagata ese mai i lenei malumalu, lea sa taʻua ai le suafa o le Atua.—1 Tu. 8:30, 41-43, 60.

⁹ O le ā le iʻuga ona o le faasilisilia e Solomona o le tapuaʻiga moni? Ina ua uma le faapaiaga o le malumalu, ʻsa olioli ma fiafia loto o tagata i mea lelei uma na faia e Ieova mo Tavita lana auauna, ma Isaraelu.’ (1 Tu. 8:65, 66) Ioe, i tausaga e 40 o le nofoaiga a Solomona, sa mataʻina i le filemu ma le tamaoaiga. (Faitau le 1 Tupu 4:20, 21, 25.) O loo faamatala mai i le Salamo e 72 lenā tulaga, ma e fesoasoani iā i tatou e malamalama ai i faamanuiaga o le a tatou olioli ai i lalo o le pulega a le Solomona Sili, o Iesu Keriso.—Sala. 72:6-8, 16.

Le Faaaʻoaʻoga a Solomona e Fai ma Lapataʻiga

10. O le ā le mea sesē na faia e Solomona e te ono vave manatua?

¹⁰ Ae aiseā e mafai ai ona tatou faapea atu o le olaga o Solomona o se faaaʻoaʻoga foʻi e fai ma lapataʻiga? Atonu e muamua lava tau lou mafaufau i ana avā mai i nuu ese ma palake. E tatou te faitau ai e faapea: “Ua oo ina toeaina Solomona, ona faaliliuina lea e ana avā o lona loto ina ia mulimuli atu i isi atua; ma e leʻi atoatoa foʻi lona loto iā Ieova.” (1 Tu. 11:1-6) E mautinoa e te maumauaʻi ia aua lava neʻi faaaʻoaʻo i lona ala sesē. Ae pe e na o le pau lenā o le lapataʻiga e tatou te maua mai i le olaga o Solomona? Seʻi iloilo nisi o mea e uiga i lona olaga e faigofie ona tatou lē amanaʻia, ma vaai po o ā lapataʻiga e te maua mai ai.

11. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai e uiga i le uluaʻi faaipoipoga a Solomona?

¹¹ E 40 tausaga o le nofoaiga a Solomona. (2 No. 9:30) Ae o le ā e te aʻoaʻoina mai i le 1 Tupu 14:21? (Faitau.) E tusa ai o lenā fuaiupu, ina ua maliu Solomona, sa avea lona atalii o Reopoamo ma tupu i le 41 o ona tausaga. O lona tinā o “Naama, o le fafine Amoni.” O lona uiga a o leʻi avea Solomona ma tupu, sa faaipoipo i se fafine ese mai i se nuu na tapuaʻi i tupua. (Faama. 10:6; 2 Samu. 10:6) Pe sa tapuaʻi lenā fafine i tupua? E tusa lava pe na iai se taimi na ia tapuaʻi ai i tupua, ae atonu na liliu ese o ia, ma ono avea ma tagata tapuaʻi moni, e pei o Raava ma Ruta. (Ruta 1:16; 4:13-17; Mata. 1:5, 6) Peitaʻi, e foliga mai o tagata o le aiga o le avā a Solomona, o ni tagata Amoni e leʻi tapuaʻi iā Ieova.

12, 13. O le ā le filifiliga sesē na faia e Solomona i le amataga o lana nofoaiga, ma o le ā sa ono manatu i ai o ia?

¹² E mautinoa na faateteleina le leaga o le tulaga o Solomona ina ua mavae ona tofia e avea ma tupu. Sa osia e Solomona se faiā tau faaipoipoga ma “Farao le tupu o Aikupito i lona faaipoipo atu i le afafine o Farao, ma aumaia o ia i le Aai a Tavita.” (1 Tu. 3:1) Pe na faaaʻoaʻo lenei fafine Aikupito iā Ruta i le avea ma tagata o le tapuaʻiga moni? E leai se mea o faaalia ai na ia faia faapea. Nai lo o lea, na mulimuli ane faia e Solomona se fale mo lenei fafine (ma atonu ma ana auauna teine mai Aikupito) i tua atu o le Aai a Tavita. Aiseā? Talu ai ua taʻua i le Tusi Paia sa lē talafeagai i sē na tapuaʻi i atua sesē, ona nofo latalata i le atolaau o le feagaiga.—2 No. 8:11.

¹³ Atonu sa manatu Solomona o le a iai aogā i tulaga tau faigāmalo pe afai e faaipoipo i le purinisese o Aikupito, ae po o le a taʻutonuina ai lona faia faapea? Ua leva ona faasā e le Atua ona faaipoipo atu i tagata faapaupau o Kanana, ma na oo lava ina taʻua patino igoa o nuu o na tagata. (Eso. 34:11-16) Pe na manatu Solomona e leʻi taʻua Aikupito i le lisi o na nuu? E tusa po o lona manatu lenā, ae pe na talafeagai lenā ituaiga mafaufauga? O le mea moni, o lana gaoioiga na lē amanaʻia ai āuga leaga na manino ona taʻua e Ieova—o le liliu ese ai lea o se tagata Isaraelu mai le tapuaʻiga moni, ae tapuaʻi atu i atua sesē.—Faitau le Teuteronome 7:1-4.

14. E ono faapefea ona tatou maua aogā mai le uaʻi atu i le faaaʻoaʻoga a Solomona ua fai ma lapataʻiga?

¹⁴ Po o le a avea le faaaʻoaʻoga a Solomona e fai ma lapataʻiga mo i tatou? Atonu e amata ona mafaufau se tuafafine, e lē afāina le faia o se faauōga fetosinaaʻi, lea e lē amanaʻia ai le poloaʻiga a le Atua ia faaipoipo “tau lava o lē ua i le Alii.” (1 Kori. 7:39) O ituaiga mafaufauga faapena, e ono auai ai foʻi se tasi i taaloga po o faatasitasiga  pe a tuua le aʻoga, ae e lē o manaʻomia ona auai ai. E ono lē faamaoni ai foʻi se tasi i le totogiina o lafoga, pe faia ni tala pepelo pe a fesiligia e faailoa ni gaoioiga atonu e māsiasi ai. O le manatu i inei, sa faaaogā e Solomona manatu lē saʻo ina ia fai ma ʻalofaga o le lē usitaʻia o le mea na poloaʻia e le Atua, ma e mafai foʻi ona tupu iā i tatou lenā lamatiaga.

15. Na faapefea ona faaalia e Ieova le alofa mutimutivale i le auala na feutagaʻi ai ma Solomona, ae o le ā e tatau ona tatou manatua e uiga i lenā mea?

¹⁵ Ae mātau foʻi, ina ua uma ona taʻua le faaipoipo atu o Solomona i le purinisese o nuu ese, ua taʻua i le Tusi Paia na talia e le Atua lana talosaga mo le atamai, ma na Ia faaopoopo foʻi i ai ʻoa. (1 Tu. 3:10-13) Na lē amanaʻia e Solomona faatonuga a le Atua, ae e lē o iai se faamaoniga e iloa ai na vave ona teena o ia e le Atua o se tupu, pe matuā aʻoaʻia foʻi. E ōgatusa lenā ma le mea moni e faapea, e silafia e le Atua o i tatou o tagata lē lelei atoatoa na faia mai i le efuefu. (Sala. 103:10, 13, 14) Ae ia manatua: O a tatou gaoioiga e mafai ona iai ni āuga i o tatou olaga i le taimi nei, pe mulimuli ane foʻi.

Toʻatele Ana Avā!

16. O le ā le poloaʻiga na lē amanaʻia e Solomona ona o le toʻatele o ana avā?

¹⁶ I le Pese a Solomona, o loo viiviia ai e le tupu se teine taupou sa sili ona lalelei i lo o masiofo e toʻa 60 ma palake e toʻa 80. (Pese 6:1, 8-10) Pe afai e faasino atu lenā manatu iā Solomona, e oo ane la i lenā taimi o lana nofoaiga, ua tele ana avā ma palake ua iai. E tusa lava po o le toʻatele o i latou pe o i latou uma foʻi o ni tagata tapuaʻi moni, ae o le poloaʻiga a le Atua e ala mai iā Mose, e lē tatau i se tupu o Isaraelu ona “faatoʻateleina ni ana avā, neʻi liliuese lona loto.” (Teu. 17:17) Peitaʻi, e leʻi liliuese ai foʻi Ieova mai iā Solomona i le taimi lea. O le mea moni, sa faamanuia pea e le Atua Solomona, ma faaaogā o ia e tusia le tusi o le Tusi Paia, o le Pese a Solomona.

17. O le ā le mea moni e lē tatau ona tatou lē amanaʻia?

¹⁷ Po o le uiga o lenei manatu na mafai ona lē amanaʻia e Solomona poloaʻiga a le Atua e aunoa ma ni aafiaga leaga, ma e mafai foʻi ona tatou faia faapea? E leai. Nai lo o lea, ua faaalia mai ai iā i tatou e mafai ona faapalepale le Atua mo se taimi umi. Peitaʻi, o le lē amanaʻiaina e se auauna a le Atua o Ana poloaʻiga e aunoa ma le vave oo mai o ni āuga leaga, e lē uiga ai faapea o le a leai ni iʻuga faanoanoa e oo i ai. Manatua upu na tusia e Solomona: “Talu ai e lē vave ona faaoo le faasalaga i le galuega leaga, o le mea lea ua matuā maumauaʻi ai loto o le fanau a tagata e faia mea leaga.” Na ia faapea atili mai: “Ua ou iloa lava e iʻu ina manuia i latou e matataʻu i le Atua moni, auā ua latou matataʻu iā te ia.”—Fai. 8:11, 12.

18. Ua faapefea ona faataʻitaʻia mai i le mea na tupu iā Solomona, le moni o upu o loo i le Kalatia 6:7?

¹⁸ Maʻimau pe ana usitaʻia e Solomona lenā mea moni mai le Atua! Ioe, e tele mea lelei na ia faia ma maua le tele o faamanuiaga mai le Atua. Ae a o faagasolo taimi, sa faasolosolo ona ia uia ni laasaga sesē. Sa fai ma ana masani le lē usitaʻia o poloaʻiga a Ieova. Ua moni ai upu na mulimuli ane faagaeeina le aposetolo o Paulo e tusia: “Aua neʻi faasesēina outou: e lē ulagia le Atua. Auā o le mea e lūlūina e le tagata, o le mea lava lea e na te seleseleina mai”! (Kala. 6:7) Mulimuli ane, na selesele e Solomona iʻuga leaga ona o le lē amanaʻia o poloaʻiga a le Atua. Ua taʻua i le Tusi Paia: “Ua alofa le Tupu o Solomona i le toʻatele o ana avā mai i nuu ese, atoa ma le afafine o Farao, o fafine Moapi, o Amoni, o Etoma, o Saitonu, ma sa Hetī.” (1 Tu. 11:1) O le toʻatele o na fafine e foliga mai na tapuaʻi pea i atua sesē, ma na aafia ai foʻi Solomona. Sa taʻitaʻisesēina o ia ma e na te leʻi maua le finagalo malie o lo tatou Atua faapalepale.—Faitau le 1 Tupu 11:4-8.

Lesona Mai Lana Faaaʻoaʻoga Lelei ma le Faaaʻoaʻoga Leaga

19. Aiseā e te faapea mai ai o loo iai i le Tusi Paia le tele o faaaʻoaʻoga lelei?

¹⁹ Na faagaeeina e Ieova Paulo e tusi e faapea: “O mea uma na tusia i aso ua mavae, na tusia e faatonu ai i tatou, ina ia tatou maua le faamoemoe e ala i lo tatou tumau, ma le faamāfanafana  mai o Tusitusiga Paia.” (Roma 15:4) O na mea na tusia, e aofia ai le tele o faaaʻoaʻoga lelei a tane ma fafine na mataʻina lo latou faatuatua. Na taʻua e Paulo: “O le ā se isi upu ou te toe fai atu ai? Auā e lē lava se taimi ou te faamatala atu ai e uiga iā Kitiona, Parako, Samasoni, Iefata, Tavita, faapea foʻi Samuelu ma isi perofeta, o le faatuatua na latou faatoʻilaloina ai malo, faatupu ai le amiotonu, maua ai folafolaga, . . . toe malolosi ai mai i tulaga vaivai.” (Epe. 11:32-34) E mafai ma e tatau ona tatou maua aogā mai i faaaʻoaʻoga lelei o loo i le Tusi Paia, ma mulimuli pe faataʻitaʻi i mea ua taʻua i na tala faale-Tusi Paia.

20, 21. Aiseā e te maumauaʻi ai ia maua aogā, mai i faaaʻoaʻoga ua fai ma lapataʻiga o loo i le Afioga a le Atua?

²⁰ Peitaʻi, o nisi tala faale-Tusi Paia, o loo aofia ai ni faaaʻoaʻoga e fai ma lapataʻiga. E mafai ona tatou maua nisi o na faaaʻoaʻoga i olaga o tane ma fafine, o ē na iai taimi na talia ai e Ieova ma faaaogā e avea ma ana auauna. A o tatou faitau i le Tusi Paia, e tatou te mātauina ai le auala na taʻitaʻisesēina ai nisi tagata o le Atua, ma ua avea ai o ni faaaʻoaʻoga e fai ma lapataʻiga. E tatou te aʻoaʻoina na faasolosolo ona atiaʻe e nisi ni uiga po o ni faanaunauga sesē, ma mulimuli ane iʻu ai ina maua ni iʻuga faanoanoa. E mafai faapefea ona tatou maua ni lesona mai i na tala? Atonu e tatou te mananaʻo e fesili ifo iā i tatou lava i fesili e pei o nei: ʻNa faapefea ona tupu lenā mea? Pe e mafai foʻi ona tupu lenā mea iā te aʻu? O le ā e mafai ona ou faia ina ia ʻalofia ai lenā mea, ae ia maua ni aogā mai i lenei faaaʻoaʻoga ua fai ma lapataʻiga?’

²¹ E mautinoa e tatau ona tatou iloilo lelei nei faaaʻoaʻoga, auā na faagaeeina Paulo e tusi: “Na oo nei mea iā i latou e fai ma faaaʻoaʻoga, ma na tusia ina ia lapataʻia ai i tatou o ē o loo ola i le iʻuga o faiga o mea a le lalolagi.”—1 Kori. 10:11.

O le ā ua E Aʻoaʻoina?

• Aiseā e mafai ai ona e maua i le Tusi Paia faaaʻoaʻoga lelei ma faaaʻoaʻoga e fai ma lapataʻiga?

• Na faapefea ona atiaʻe e Solomona se masaniga leaga i lona olaga?

• E mafai faapefea ona e maua aogā mai i le faaaʻoaʻoga a Solomona ua fai ma lapataʻiga?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 9]

Sa faaaogā e Solomona le atamai mai i le Atua

[Ata i le itulau 12]

Po o e maua ni aogā mai i le faaaʻoaʻoga a Solomona ua fai ma lapataʻiga?