Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

“O Loo i Lou Itu Taumatau le Olioli e oo i le Faavavau”

“O Loo i Lou Itu Taumatau le Olioli e oo i le Faavavau”

Talaaga o le Soifuaga

“O Loo i Lou Itu Taumatau le Olioli e oo i le Faavavau”

Ua Faamatalaina e Lois Didur

O le ā le tele e masani ona e faia ai le faaupuga lenei, ʻMaʻimau e pe ana ou lē faia lea faaiʻuga’? Mo le 50 tausaga talu ona ou iai i le auaunaga faataimi atoa, e leai lava se isi mea e sili ona maua ai le olioli nai lo o le itu taumatau o Ieova. Seʻi oʻu faamatala atu le uiga o laʻu tala.

SA OU fanau i le 1939, ma na matou feola aʻe faatasi ma oʻu uso e toʻafā ma loʻu tuagane, i se nuu maotua i Saskatchewan i Kanata. Na ou olioli i le ola aʻe ai i se faatoʻaga i se laufanua laugatasi. I se tasi aso, na asiasi mai ai Molimau a Ieova i loʻu tamā, ma sa ou fesili iā i latou pe e iai se suafa o le Atua. Na latou faaali mai le suafa o Ieova o loo i le Salamo 83:18. O lenā mea, na uunaʻia ai aʻu ina ia suʻesuʻe atili e faatatau i le Atua ma lana Afioga.

I na vaitaimi, sa iai i nuu maotua aʻoga e taʻitasi potuaʻoga, lea sa faaaogāina e tamaiti uma mai i le vasega muamua e oo i le vasega valu. O tamaiti sa nonofo i faatoʻaga, e latou te tiʻetiʻe i solofanua pe savavali foʻi mo le tele o maila i le aʻoga. E saunia e aiga eseese ia e nofo ai le faiaʻoga mea e manaʻomia e le faiaʻoga. I se tasi tausaga, sa nofo ai i lo matou aiga le faiaʻoga fou, o John Didur.

Na lilo i oʻu manatu sa naunau foʻi lenei alii talavou i le Afioga a le Atua. I se tasi taimi, sa ou lagolagoina ai pulega faa-komunisi ma pulega faatautalatasi, lea sa lagolagoina foʻi e loʻu tamā. Na tali lemū mai John: “E leai se aiā e pule ai fua le isi tagata i le isi tagata. E na o le Atua lava e iai lenā aiā.” O lenā mea na iʻu atu ai i le tele o talanoaga faatupu manatu.

Sa fanau John i le 1931, ma sa faalogo o ia i faigatā sa oo iai ona o taua. Ina ua amata le taua i Korea i le 1950, na ia fesiligia ai taʻitaʻi lotu eseese pe e iai se vaegafai a Kerisiano i faiga taua. E pau lava la latou tali, e talafeagai ona auai Kerisiano i faiga taua. Mulimuli ane, o le fesili lava lea sa fesiligia ai e John Molimau a Ieova. Na latou faasino saʻo atu iā te ia le aʻoaʻoga a le Tusi Paia e faatatau i taua, e pei ona sa talitonu ai Kerisiano anamua. I le 1955, na papatiso ai John, ae na ou papatiso i le tausaga na sosoo ai. Na ma iloa e tutusa o ma faanaunauga ina ia faaaogā o ma ola ma le malosi e auauna ai iā Ieova. (Sala. 37:3, 4) Na ma faaipoipo iā Iulai 1957.

I le tele o tausaga, e paʻū tonu le aso e faamanatu ai la ma faaipoipoga i le aso e faia ai a matou tauaofiaga. E ma te fiafia e faatasitasi ma le faitau afe o isi e faatāuaina faaipoipoga. I le 1958, sa ma auai ai mo le uluaʻi taimi i se tauaofiaga faavaomalo. E toʻalima i matou sa faimalaga mo le vaiaso e tasi i le taavale mai Saskatchewan e agaʻi atu i le Aai o Niu Ioka, ma e matou te feoaʻi i le ao, ae momoe i faleʻie i le pō. Seʻi manatu i le faateʻia o i matou ina ua maua se valaaulia mai i se uso na matou feiloaʻi i ai i Bethlehem i Pennsylvania, e nonofo i lona aiga i lenā pō! O lona agalelei e leʻi faatalitalia, na mafai ai ona matou taunuu i le Aai o Niu Ioka, o loo mamā ma lelei o matou laʻei. O lenā tauaofiaga tele, sa tāmau ai i o matou mafaufau le matuā tele o le olioli e maua mai i le auaunaga iā Ieova! E pei lava ona tusi le faisalamo, “o loo i lou itu taumatau le olioli e oo i le faavavau.”—Sala. 16:11.

AUAUNAGA FAAPAEONIA

I le tausaga na sosoo ai i le 1959, sa ma galulue ai o ni paeonia, ma nonofo i se tamaʻi kalaveni i luga o se laufanua maupuʻepuʻe i Saskatchewan. E te iloa mamao atu lava le tele o nuu, ma o nisi o na nuu e aofia i ā matou oganuu.

I se tasi aso, na ma maua ai se tusi mai i le ofisa o le lālā. Na ou faanatinati atu lea iā John o loo galue e toe faaleleia le masini toso palau. Na ma maua i le tusi se valaaulia e galulue o ni paeonia faapito i Red Lake i Ontario. Ona e ma te leʻi iloa le mea e iai lenā nuu, na ma suʻeina ai loa i faafanua lenā nofoaga.

E matuā telē lava le eseesega o lenā nofoaga mai i laufanua laugatasi! O lea ua na o vaomatua tetelē ma tamaʻi aai e fausia e lata i nofoaga e ʻeli ai auro ua ma vaaia. A o ma saʻilia se mea e api ai i le aso muamua, na lagona mai e se teineitiiti la matou talanoaga ma lona tuaoi. O lea na alu ai loa le teineitiiti i lona tinā ma taʻu i ai lo ma manaʻoga, ma na valaaulia i maʻua e lona tinā e momoe i lona fale i lenā pō. O lea sa ma momoe ai i se moega na iai i se tamaʻi potu i lalo o le fale. O le aso na sosoo ai, na ma nonofo ai i se fale e lua potu, lea e tū ese le fale taʻele ma le falelētaʻua, e leai ni meafale, ae na o se ogaumu e tafu ai fafie ina ia maua ai le māfanafana. Sa ma faatauina mai ni meafale ua uma ona faaaogā mai i se faleoloa, ae na ma lagonaina pea le fiafia.

O le faapotopotoga e sili ona lata ane e 130 maila (209 km) le mamao. O le toʻatele o tagata e galulue i nofoaga e ʻeli ai auro e ō mai mai i Europa, ma na latou fesili mai pe faamata e maua mo i latou ni Tusi Paia i la latou gagana. E 30 suʻesuʻega faale-Tusi Paia mananaia sa ma maua i se taimi puupuu. I totonu o le ono masina, sa faatūina ai se tamaʻi faapotopotoga.

Na vili se tane a se tasi o fafine e ma te suʻesuʻe i le latou patele, ina ia sau e faamatala i lana avā le māfuaaga e sesē ai mea o loo ma aʻoaʻoina ai o ia. I lenā feiloaʻiga, sa faapea mai le patele e tatau ona ma aʻoaʻoina le fafine e faatatau i le Tolutasi. Na tago le fafine i le Tusi Paia a le Katoliko, ma faapea atu i le patele ina ia faamaonia mai i le Tusi Paia ana faamatalaga. Sa togi e le patele le Tusi Paia i le isi itu o le laulau, ma faapea mai e leai se mea e manaʻomia ona ia faamaonia. A o ia savali ese, sa ia faapea mai i le gagana Ukraine, e tatau ona tutuliese i maʻua mai i le fale, ma aua neʻi toe faatagaina i totonu. Ae e aunoa ma sona iloa e malamalama lelei John i le gagana Ukraine!

E leʻi umi lava, ae ma ō ese mai i Red Lake ona sa manaʻomia ona toleniina John mo le galuega femalagaaʻi i matagaluega. Ae pe tusa o le tausaga na sosoo ai, a o faia e John le lauga o le papatisoga i se tasi o tauaofiaga itumalo, sa aofia ai i tagata na papatisoina le tane a le fafine lea sa matou suʻesuʻe. Ona o le mea sa tupu e faatatau i le patele, sa uunaʻia ai o ia ina ia suʻesuʻe o ia lava i le Tusi Paia.

FAAALUINA LE TELE O LE TAIMI I LE GALUEGA FEMALAGAAʻI

O se faaeaga mo i maʻua le nonofo i le tele o aiga eseese, a o faagasolo le galuega femalagaaʻi. Sa oo ina māfana la matou mafutaga ma ē sa faaalia le agaga talimālō. I se tasi taimi, sa ma nonofo ai i se potu i luga o le fale o se tasi tuafafine matua. Ona o le leai o se mea e faamāfanafana ai le potu i le tau mālūlū, e ma te faalogoina lava lenei tuafafine i le taeaopō o sau i totonu o la ma potu e aunoa ma se paʻō, ma faamumū le tamaʻi ogaumu. E lē umi lava, ae toe sau ma se apa fafano o loo iai vai māfanafana, ina ia mafai ai ona ma sauni mo galuega o le aso. Na ou aʻoaʻoina le tele o mea mai i ona uiga toʻafilemu.

Na fesoasoani le galuega femalagaaʻi e atili ai ona ou mafuta vavalalata atu iā Ieova. Sa aofia i se tasi o asiasiga sa faia i Alberta, se aai e ʻeli ai auro lea e mamao i le Itu i Mātū, ma sa nofo ai se tuafafine. O le ā le auala na tausia ai e le faalapotopotoga a Ieova, lenā tuafafine na mamao ese le mea sa nofo ai? E taʻi ono lava masina ma asia o ia, ma e ma te faaaluina se vaiaso se tasi e talaʻi faatasi ai ma ia, ma faia faatasi a matou sauniga, e pei lava o le auala o loo faia ai sauniga i faapotopotoga. O lenā tulaga, sa toe faamanatu mai ai le tausiga alofa faapelepele a Ieova, i ē e pei o ni mamoe.

Sa tumau pea a matou fesootaʻiga ma le toʻatele o ē na saunia mea sa ma api ai. Ua ou toe manatua ai se tasi o meaalofa na muamua lava aumai e John mo aʻu—o se pusa felanulanuaʻi e tumu i pepa e faaaogā mo tusitusiga. E ma te lagona le matuā fiafia i le fesootaʻi pea ma uō e ala i le faia o se tusi. O loo oʻu teuina pea ma le faapelepele lenā pusa.

A o faia le galuega femalagaaʻi i Toronto, na vili mai ai se uso mai i le Peteli i Kanata ma fesili mai, pe ma te lē o mafaufau e ō atu e galulue i le Peteli. Sa manaʻomia e le uso sa ma tali i le aso na sosoo ai, ma o le mea lenā sa tupu.

AUAUNAGA I PETELI

O taimi uma lava e suia ai o ma tofiga, e ma te iloa ai vala eseese o le olioli e maua mai i le aao o Ieova, ma o le tulaga lenā sa iai ina ua ma ō atu e galulue i le Peteli i le 1977. O le auaufaatasi ma nisi o le ʻaufaauuina, na mafai ai ona ma iloa, e lē gata o o latou uiga eseese ae o le auala foʻi na latou matuā faatāuaina ai le Afioga a le Atua.

Na ma fiafia i le olaga fou i le Peteli. O se faataʻitaʻiga, ua mafai ona teu lelei o ma ofu i se pusatoso nai lo o se atopaʻu e pei ona masani ai. Ua mautū le faapotopotoga e ma te iai. E ese mai i laʻu galuega sa faia i le Peteli, o se fiafiaga iā te aʻu le aveina o mālō e asiasi mai i le Peteli. Ou te faamatala iā i latou galuega o loo faia i le Peteli, faalogologo i o latou manatu e faatatau i le Peteli, ma taliina a latou fesili.

Na vave lava le gasologa o tausaga, ma i le 1997, sa maua ai se tusi a John ina ia auai i le Aʻoga mo Sui o le Komiti o le Lālā, i Patterson i Niu Ioka. E leʻi umi ae talosagaina i maʻua pe e mafai ona ma auauna i Ukraine. Sa faalaeiauina i maʻua ina ia mafaufau loloto i ai, ma tatalo e faatatau i lea mataupu. E oo ane i le afiafi, ua maua le ma tali, ma na ma talia loa le talosaga.

O SE ISI SUIGA—AUAUNAGA I UKRAINE

Na ma auai i le fonotaga faavaomalo telē sa faia i St. Petersburg i Rusia i le 1992, ona sosoo ai lea ma le fonotaga faavaomalo sa faia i Kiev i Ukraine i le 1993. O na fonotaga, sa atili faamalosia ai lo ma alofa mo le ʻauuso i Europa i Sasaʻe. Sa ma nonofo i le fogāfale lona lua o se fale tuai i Lviv i Ukraine. E iloa atu lava i le faamalama, se lotoā e iai se tamaʻi togālaau ma ni moa. E toeitiiti lava tutusa ma le olaga sa iai i se faatoʻaga i Saskatchewan. E toʻasefulu lua i matou sa nonofo i lenā fale tuai. O taeao taʻitasi uma lava e matou te uia ai le aai ina ia ō atu mo galuega i le Peteli.

O ā o ma lagona i le auauna ai i Ukraine? O se matuā faaeaga lava le faifaimea faatasi ma le toʻatele o ē sa feagai ma tofotofoga, faasāsāaga, ma le faafalepuipuiina. Peitaʻi, sa malolosi pea lo latou faatuatua. Pe a faamālō atu iā i latou, e latou te tali mai, “Na matou faia mo Ieova.” E lē taitai oo iā i latou lagona e faapea ua tuulafoaʻiina i latou e Ieova. E oo mai lava i le taimi lenei, pe a e faafetai atu i se tasi mo lona agalelei, e masani lava ona tali mai, “O Ieova e tatau ona avatu i ai le faafetai.” O lenā tulaga e faailoa mai ai o Ieova o le Puna o mea lelei uma.

I le atunuu o Ukraine, e savavali le toʻatele i sauniga, ma ua latou maua ai le taimi e talatalanoa ma fefaalaeiauaʻi ai le tasi i le isi. Pe tusa ma le itula pe sili atu foʻi le umi o le savaliga. E silia ma le 50 faapotopotoga i Lviv, ma e 21 faapotopotoga mai i na faapotopotoga, e faaaogāina se fale telē o loo iai Maota mo Sauniga eseese. O se mea mataʻina i Aso Sa uma, le vaaia o le gasolo mai o le ʻauuso e ō mai i sauniga.

E leʻi umi lava ae māfana la matou mafutaga ma uso ma tuafāfine, o ē e iai uiga agamalu ma e manatu mamafa i isi. Pe a faigatā iā te aʻu ona malamalama i le gagana, lea o loo avea pea o se faafitauli, e faaalia e na uso ma tuafāfine le onosaʻi. E atagia mai lava i o latou foliga vaaia le moni o lo latou onosaʻi.

I le fonotaga faavaomalo sa faia i Kiev i le 2003, sa iai se mea na tupu na faaalia ai le maufaatuatuaina o le ʻauuso. E leʻi leva ona matou agaʻi atu i le nofoaga e faatali ai nofoaafi, ae sau se teineitiiti ma faapea mai, “Ua ou lē iloa po o fea o iai le tinā o loʻu tinā.” Sa mātau e le teineitiiti a ma pine fatafata o le fono, ma iloa ai o i matou o ni Molimau a Ieova. Na faaalia e le teineitiiti le lototele ma e leʻi tagi o ia. Sa matou iai faatasi ma le avā a se tasi o ovasia o le matagaluega, ma na ia taʻitaʻia lemū le teineitiiti i le Matagaluega o Mea e Leiloloa ma Toe Maua, i le fale lea sa faia ai le fonotaga. E leʻi umi ae toe faatasia le teineitiiti ma le tinā o lona tinā. Sa matuā pāʻia loʻu loto i le mataʻina o le faatuatua na faaalia e lea teineitiiti, e ui lava i le faitau afe o tagata sa iai.

Iā Me 2001, na ō mai ai uso ma tuafāfine mai i le tele o atunuu, mo le faapaiaga o ā matou ofisa fou o le lālā i Ukraine. Ina ua māeʻa le lauga faapitoa sa faia i se malae taalo i le taeao o le Aso Sa, na ō atu ai le toʻatele o uso ma tuafāfine e fai se maimoaga i le Peteli fou. O se vaaiga e lē mafaagaloina! Sa pāʻia loʻu loto i le vaaia o na uso ma tuafāfine o faaalia uiga filemu, ma faia mea i se tulaga maopoopo. Na faatuputeleina ai loʻu lototalisapaia, ona o le olioli e maua mai i le auauna i le Atua.

O SE SUIGA TELE

O le tulaga e faanoanoa ai, ona i le 2004, na iloa ai e John ua maua o ia i le kanesa. Na ma ō i Kanata e faia ai ona togafitiga. Sa matuā tigāina lava John i le taimi muamua sa faia ai lona togafitiga o le chemotherapy, ma sa tausia o ia mo ni nai vaiaso i le potu tigāina. Ae o le mea e lelei ai, sa mafai ona toe teʻi mai o ia. E ui lava sa lē faigofie mo ia ona talanoa mai, ae e faaalia lava i ona mata lona lotofaafetai i ē uma na asia o ia.

Peitaʻi, e leʻi mafai lava ona toe togafitia o ia, ma na iʻu ai lava i lona maliu iā Novema 27, 2004. Na oo iā te aʻu lagona e pei ua lē atoa loʻu olaga, talu ai sa ou matuā fiafia lava i le ma auaunaga faatasi ma John iā Ieova. O le ā le isi aʻu gaoioiga o le a fai? Na ou filifili e toe foʻi i Ukraine. Ou te matuā talisapaia lava le alofa māfana o loo faaalia e le aiga Peteli, aemaise laʻu faapotopotoga i inā.

E leʻi iai lava se taimi i o ma olaga na ma salamō ai i filifiliga sa ma faia. Sa ma maua se olaga e faatumulia i le olioli, aemaise ni uō sili ona lelei. Ou te iloa o loo tele pea isi mea e manaʻomia ona aʻoaʻoina e faatatau i le agalelei o Ieova, ma ou te faamoemoe e auauna pea iā te ia seʻia oo i le faavavau, ona o le mea moni ua ou maua ʻle olioli i le itu taumatau o Ieova.’

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 6]

“E leʻi iai lava se taimi i o ma olaga na ma salamō ai i filifiliga sa ma faia”

[Ata i le itulau 3]

Ina ua ma faaipoipo ma John

[Ata i le itulau 4]

A o oʻu paeonia faapito i Red Lake i Ontario

[Ata i le itulau 5]

O i maʻua ma John i Ukraine, i le 2002