Talaaga o le Soifuaga

 Na Aʻoaʻoina Aʻu e Ieova e Faia Lona Finagalo

Ua Faamatalaina e Max Lloyd

I se tasi pō i le 1955, sa ma iai ma laʻu paga misionare i lo ma tofiga i Paraguay i Amerika i Saute. Na siʻomia le fale na ma iai i totonu e se vaega o tagata feita o loo tuualaga mai e faapea: “O lo matou atua e fiafia i le faamasaatoto, ma e manaʻo i le toto o gringos.” Na faapefea ona avea i maʻua o ni tagata ese (gringos) i inā?

SA OU ola aʻe i Ausetalia, ma o i inā na amata ai ona aʻoaʻoina aʻu e Ieova e faia lona finagalo. Na talia e loʻu tamā le tusi o le Enemies mai se tasi o Molimau a Ieova i le 1938. Na o la lē malilie ma Tinā i le ʻaufailotu, o ē na faapea mai o isi vaega o le Tusi Paia ua na o ni talafatu. Pe ā ma le tausaga mulimuli ane, na papatisoina ai oʻu mātua, o se faailoga o lo laʻua tuuina atu iā Ieova. Mai lenā taimi ma faasolo mai ai, na avea ai le faia o le finagalo o Ieova ma vaega autū o olaga o lo matou aiga. Ona sosoo ai lea ma le papatiso o loʻu tuafafine o Lesley, lea e lima tausaga e matua ai iā te aʻu, ae na faatoʻā ou papatiso i le 1940, ina ua iva oʻu tausaga.

E leʻi umi lava talu ona amata le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ae faasā loa ona toe lomiaina ma tufatufaina atu lomiga faale-Tusi Paia a Molimau a Ieova i Ausetalia. O lea, a o oʻu laʻitiiti, na ou aʻoaʻoina ai le auala e faamatalaina atu ai māfuaaga mo oʻu talitonuga e faaaogāina ai na o le Tusi Paia. Na fai ma aʻu masani loʻu alu ma ave laʻu Tusi Paia i le aʻoga, ina ia faailoa atu ai māfuaaga ou te lē fāʻalo ai i le fuʻa, pe lagolagoina foʻi le auai atu o atunuu i le taua.—Eso. 20:4, 5; Mata. 4:10; Ioa. 17:16; 1 Ioa. 5:21.

O le toʻatele o tamaiti i le aʻoga e lē fia aumea iā te aʻu, ona latou te faapea mai o aʻu o “se sipai a Siamani.” I lenā taimi, e faaali ata tifaga i le aʻoga. A o leʻi faaalia se ata tifaga, e tatau i tagata uma ona laulaututū ma usuina le vii o le fuʻa o le atunuu. A o oʻu nofo pea i lalo, e toʻalua pe toʻatolu ni tama aʻoga e taumafai e futi atu loʻu ulu ina ia ou tū ai i luga. Na iʻu foʻi ina tuli ai aʻu mai le aʻoga ona o loʻu maumaututū i oʻu talitonuga faale-Tusi Paia. E ui i lea, na mafai lava ona lafoina mai i le fale aʻu meaaʻoga e ala i le meli.

SE SINI NA IʻU LAVA INA OU AUSIAINA

Na faataatia loʻu sini ina ia amata laʻu auaunaga faataimi atoa o se paeonia i le 14 o oʻu tausaga. O lea, na ou matuā lē fiafia lava ina ua faapea mai oʻu mātua, e tatau ona suʻe saʻu galuega ou te faigaluega ai. Na la faapea mai ou te faigaluega e fesoasoani ai i le tausiga o le aiga, ae na la folafola mai e mafai ona amata laʻu paeonia pe a atoa le 18 o oʻu tausaga. O lea mea, na tele ina faia ai a matou talanoaga, e faatatau i loʻu totogi mai le galuega. Sa ou finau e tatau ona faaputu na tupe e fai ai laʻu paeonia, peitaʻi na la faaaogāina.

 Ina ua oo i le taimi e amata ai laʻu paeonia, sa faia loa sa matou talanoaga ma oʻu mātua ma o la faailoa mai, sa o laʻua teuina le tupe na ou tuuina atu iā i laʻua. Na la toe faafoʻiina uma mai iā te aʻu lenā tupe e faatau ai oʻu lavalava, ma isi mea na ou manaʻomia mo laʻu paeonia. Na laʻua aʻoaʻoina aʻu i le auala ou te tausiaina ai aʻu lava ia, ma aua ou te faatalitalia e faia e isi lenā mea mo aʻu. Pe a ou toe mafaufau i ai, sa matuā aogā lava lenā toleniga iā te aʻu.

A o ma tuputupu aʻe ma Lesley, e masani ona nonofo paeonia i lo matou fale, ma e matou te fiafia e faia faatasi so matou sao ma i latou i le talaʻiga. E matou te faaaluina le faaiʻuga o le vaiaso e faia ai so matou sao i le faiva mai i lea fale i lea fale, molimau atu i alatetele, ma faia suʻesuʻega faale-Tusi Paia. O le sini mo tagata talaʻi o le faapotopotoga i na vaitaimi, o le ausiaina lea o le 60 itula i le masina. E toetoe o masina uma e ausiaina ai e Tinā na itula, ma o se faaaʻoaʻoga lelei tele lenā mo i maʻua ma Lesley.

AUAUNAGA PAEONIA I TASMANIA

O loʻu tofiga muamua lava o se paeonia o le galue lea i se tasi o motu o Ausetalia, o Tasmania, lea na matou galulue faatasi ai ma loʻu tuafafine ma lana tane. Peitaʻi e leʻi umi, ae o la ō ese ina ia auai atu i le vasega lona 15 o le Aʻoga o Kiliata. Sa ou matuā matamuli lava, ma ou te leʻi tuua muamua lava le aiga. Sa manatu nisi atonu e na o le tolu ni masina e mafai ona ou nofo ai i Tasmania. A o leʻi atoa se tausaga, pe ā i le 1950, na tofia ai aʻu i se tofiga i le faapotopotoga, lea e taitutusa ma tiute tauave o se sooupu o le ʻautoeaina i aso nei. Mulimuli ane, na tofia loa aʻu o se paeonia faapito, ma o laʻu paga o se tasi o uso talavou.

O lo ma tofiga, o se nuu maotua e eli ai le kopa, lea e leai ni Molimau a Ieova e nonofo ai. Na ma faimalaga i le pasi, ma taunuu i inā i le aoauli, ma nonofo ai i le pō muamua i se faletalimālō tuai. I le aso na sosoo ai, a o ma talaʻi atu mai lea fale i lea fale, na ma fesiligia ai tagata pe latou te silafiaina se potu avanoa e mafai ona ma mautotogi ai. A o latalata ina māeʻa le aso, na faapea mai ai se tagata, o loo avanoa le fale o le faifeʻau lea e sosoo ma le falesā Presbyterian, ma faapea mai e tatau ona ma talanoa i le tiakono. Sa agalelei le tiakono ma faaavanoa mai le fale mo i maʻua. O se vaaiga e lē masani ai le savavali mai i fafo o le fale o le faifeʻau i aso taʻitasi ma ō atu i le talaʻiga.

Na matuā fua tele mai le oganuu. Na maua ni talatalanoaga lelei ma tagata, ma amataina suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Ina ua iloa e le pulega o le lotu i le laumua o Tasmania lea mea, ma logotala o loo nonofo Molimau a Ieova i le fale o le faifeʻau, ona latou faatonuina loa lea o le tiakono ina ia tutulieseina i maʻua. Ona lē toe iai foʻi lea o se mea e ma te nonofo ai.

Ina ua māeʻa le talaʻiga i le aoauli o le aso na sosoo ai, ona suʻe loa lea o se mea e ma te nonofo ai i le pō. E pau le nofoaga lelei na maua o falematamata o le malae taalo. Na nanā ai i inā a ma atopaʻu ae toe faaauau le talaʻiga. Ua amata ona pogipogi, peitaʻi na ma filifili e toe asia isi aiga o loo totoe o le auala. I se tasi o fale, na faapea mai se tamāloa e mafai ona ma nonofo i se fale e lua potumoe i tua o lona fanua.

 GALUEGA FEMALAGAAʻI MA KILIATA

Ina ua mavae le pe ā ma le valu masina a o ma iai i lo ma faaeaga i inā, ae ou mauaina loa se valaaulia mai le ofisa o le lālā i Ausetalia ina ia avea aʻu ma ovasia o le matagaluega. Na faateʻia aʻu i lea mea, auā faatoʻā 20 oʻu tausaga i lea taimi. Ina ua māeʻa vaiaso e lua sa ou mauaina ai toleniga, ona amata loa lea o aʻu asiasiga e faalaeiauina faapotopotoga. E toetoe o uso ma tuafāfine uma e matutua iā te aʻu, ae e latou te leʻi vaai maualalo i loʻu tulaga talavou, ma na latou faaaloalogia galuega sa ou faia.

E eseese auala ou te faimalaga ai mai lea faapotopotoga i lea faapotopotoga. O se tasi vaiaso ou te malaga ai i le pasi, a o le isi vaiaso o se nofoaafi, pe faimalaga i se taavale po o le tiʻetiʻe foʻi i le pito i tua o se pasika, ma tau faapaleni ai laʻu atopaʻu ma laʻu ato talaʻi. O le nonofo faatasi ma uso talitonu e maua ai le fiafia moni. Na naunau lava se tasi uso e matou te nonofo i lona aiga, e ui lava e leʻi māeʻa lelei ona faia lona fale. I lenā vaiaso o loʻu moega o le tapu taʻele, ae maʻeu le faalaeiauina faaleagaga ai o i matou i lenā vaiaso.

O se isi mea na faateʻia ai aʻu, ina ua ou maua se valaaulia mo le vasega lona 22 o le Aʻoga o Kiliata, i le 1953. Peitaʻi na iai faatasi lenā olioli ma atugaluga. O le māfuaaga, ina ua māeʻa ona faauu loʻu tuafafine ma lana tane mai i Kiliata iā Iulai 30 i le 1950, ona tofia loa lea o i laʻua e galulue i Pakisitana. A o leʻi atoa se tausaga, ae maʻi loa Lesley ma maliu ai lava i inā. Na ou taumānatu, po o ā faalogona o oʻu mātua pe afai ou te alu mamao i se isi vaega o le lalolagi, ae o lea e leʻi leva ona mavae atu le maliu o loʻu tuafafine. Peitaʻi na la faapea mai: “Ia e alu ma auauna iā Ieova i so o se mea lava e na te taʻitaʻiina ai oe.” Ou te leʻi toe vaai lava i loʻu tamā, ma na maliu o ia i le 1957.

E leʻi leva lava, ae matou tuuvaa atu loa mo le ono vaiaso ma isi uso ma tuafāfine e toʻalima mai Ausetalia, e agaʻi atu i le Aai o Niu Ioka. A o matou iai i luga o le vaa, e faia a matou faitauga Tusi Paia, suʻesuʻega ma molimau atu i isi tagata o le pasese. A o matou leʻi agaʻi atu i nofoaga e matou te api ai mo le aʻoga i South Lansing, i Niu Ioka, na matou auai ai i le tauaofiaga faavaomalo na faia i le Yankee Stadium, iā Iulai i le 1953, ma na auai ai le 165,829 i lenā tauaofiaga.

E faimalaga mai le toʻa 120 o la matou vasega o Kiliata mai i atunuu eseese o le lalolagi. Na faatoʻā faailoa mai lava nofoaga ua tofia i matou e auauna ai i le aso na faia ai le faauuga. O lea, na matou faananati atu ai loa i le faletusi a Kiliata i lo matou fia iloaina o atunuu lea ua tofiaina i ai i matou. Na ou iloa ai o Paraguay, le atunuu lea ua tofia ai aʻu, e iloga i le fōua o ona faigāmalo i le tele o taimi. E leʻi leva talu ona ou taunuu i inā, ae ou fesili loa i isi misionare i le tasi taeao, po o le ā le la “fiafia” na faalogo o fai i le pō. Ae na latou ataata ma faapea mai: “O lou taimi muamua lenā e te vaaia ai ni suiga o faigāmalo i inei. Tilotilo atu i fafo o le faitotoʻa.” Ina ua ou tilotilo i fafo, na ou vaaia ai fitafita o loo tutū i so o se mea.

O SE MEA MATAʻUTIA NA TUPU

I se tasi mea na tupu, na ma ō faatasi ai ma le ovasia o le matagaluega e asiasi i se faapotopotoga i se nuu maotua, ma ia faaalia ai le ata The New World  Society in Action. Na ma faimalaga mo le valu i le iva itula, muamua lava i se nofoaafi, ona sosoo ai lea i se taavale solofanua, ae mulimuli ane i se taavale e toso e povi. Na ma ō ma ave se afi eletise ma se masini e faaali ai le ata (projector). Ina ua ma taunuu, na ma faaaluina loa le aso atoa na sosoo ai ina ia asiasia ai tagata i faatoʻaga, ma valaaulia i latou uma i le faaaliga o le ata i lenā pō, ma pe ā ma le toʻa 15 i latou na auai.

Pe ā ma le 20 minute talu ona faaalia le ata, ae faatonuina loa i maʻua e ō vave i totonu o le fale. Na ma usiusitaʻi ma ave loa i totonu o le fale le masini na faaali ai le ata. Na amata loa ona tauvalavalaʻau mai tagata, faapāpā fana, ma taualaga mai e faapea: “O lo matou atua e fiafia i le faamasaatoto, ma e manaʻo i le toto o gringos.” E na o i maʻua tagata ese (gringos) na iai i inā! O i latou na auai i le faaaliga o le ata, na taofia taumafaiga a lenei vaega o tagata ina ia ō mai i totonu o le fale. Peitaʻi na toe foʻi ane nei tagata tetee i le pe tusa o le tolu i le vaveao, ma a latou fana e faapāpā ma folafola mai, o le a latou puʻevaeina i maʻua pe a ma toe foʻi i le aai i le aso lava lenā.

Na faafesootaʻi e uso le leoleo o le itumalo, ma na sau o ia i le aoauli ma solofanua e lua ina ia momoli ai i maʻua i le aai. A o matou toe foʻi, o so o se taimi lava e matou te latalata ai i se vaivao, o le taimi lenā e seʻi ai i fafo lana fana ina ia faamautinoa lo matou saogalemu. Na ou mātauina o le solofanua o se tasi o auala aogā e feoaʻi ai, o lea, na faatau ai loa mulimuli ane saʻu solofanua.

NA TAUNUU MAI NISI MISIONARE FOU

Na faaauau pea le talaʻiga ma maua ai iʻuga lelei, e ui lava i le faaauau pea o teteega a taʻitaʻi lotu. I le 1955, na taunuu mai ai nisi misionare fou se toʻalima, e aofia ai ma se tuafafine talavou mai i Kanata, e igoa iā Elsie Swanson, lea na faauu mai le vasega lona 25 o Kiliata. Na ma galulue faatasi mo sina taimi i le ofisa o le lālā, a o leʻi tofiaina o ia e galue i se isi aai. Sa ia tuutoina atu lona ola mo le auaunaga iā Ieova, e ui e lē tele se fesoasoani a ona mātua iā te ia, ona e la te leʻi taliaina lava le upu moni. Iā Tesema 31, i le 1957, na ma faaipoipo ai ma Elsie, ma nonofo ai na o i maʻua i se fale misionare i le vaega i saute o Paraguay.

E leʻi iai se vai i le fale, ae sa iai le vaieli i tua ifo lava o le ma fale. O lea, e leʻi iai se fale taʻele ma se falelētaʻua i totonu o le fale, e leʻi iai foʻi se masini tamea, ma se pusaʻaisa. O lea la, e ma te faatau ai na o meaʻai lava e talafeagai mo le aso e tasi. Peitaʻi, o le faafaigofie o o ma olaga ma le faiā māfana ma uso ma tuafāfine i le faapotopotoga, na avea ai lenā taimi ma taimi fiafia o la ma faaipoipoga.

 I le 1963, e leʻi umi lava talu ona ma toe foʻi i Ausetalia e asi loʻu tinā, ae oso loa lona maʻi fatu, atonu ai ona o lona fiafia tele ina ua ia toe vaai iā te aʻu, ina ua mavae le sefulu tausaga. Ina ua latalata i le taimi e ma te toe foʻi ai i lo ma faaeaga i Paraguay, na ma fesagaʻia ai se tasi o filifiliga faigatā i o ma olaga. Pe e tatau ona ma tuua loʻu tinā i le falemaʻi, ma faamoemoe o le a tausia e se tasi o ia, ae ma toe foʻi i lo ma faaeaga i Paraguay lea e ma te fiafia tele i ai? Ina ua māeʻa le tele o a ma tatalo, na ma filifili ai loa ma Elsie e ma te nonofo e tausi loʻu tinā. Na mafai ona ma faia lenā mea, ma faaauau pea i le auaunaga faataimi atoa seʻia oo lava ina maliu loʻu tinā i le 1966.

O se faaeaga iā te aʻu le galue o se ovasia o le matagaluega ma le itumalo i Ausetalia mo le tele o tausaga, faapea le avea foʻi o se faiaʻoga i le Aʻoga o le Faiva o le Malo mo toeaina. Ona sosoo ai lea ma se isi fetuutuunaʻiga i o ma olaga. Na tofia aʻu ou te auauna o se sui o le uluaʻi Komiti o le Lālā i Ausetalia. Ona sosoo ai lea ma le fuafua o le fausiaina o se ofisa fou o le lālā, ma na tofia aʻu e avea ma taʻitaʻifono o le komiti o faugāfale. Ona o le galulue soosootauʻau ma le ʻaufaigaluega ua lava le poto masani, na mafai ai ona fausiaina se lālā matagofie.

Ona sosoo ai lea ma le tofia o aʻu i le Matagaluega o le Auaunaga, lea e gafa ma le vaavaaia o le galuega talaʻi. Na ou maua foʻi se faaeaga e asiasi ai o se ovasia o le sone i isi lālā i le lalolagi, ina ia avatu le fesoasoani ma faalaeiauga. Na matuā faamalosia lava loʻu faatuatua i le asiasi atu i uso i nisi atunuu ua tele tausaga, o faafalepuipuiina ma iai i nofoaga o faasalaga ona o lo latou usiusitaʻi faamaoni iā Ieova.

O LO MA FAAEAGA I LE TAIMI LENEI

Ina ua ma toe foʻi mai i se asiasiga umi o le sone i le 2001, na ou maua ai se valaaulia ina ia ou alu atu i Brooklyn i Niu Ioka, e auauna ai o se sui o le Komiti fou a le Lālā, i le Iunaite Setete. Na o ma tatalo ma manatunatu i le valaaulia, ma o ma talia fiafia ai loa le faaeaga. Ua silia ma le 11 tausaga, ae o loo ma iai pea i Brooklyn.

Maʻeu loʻu fiafia tele i le mauaina o se avā e fiafia e faia so o se mea e faafinagaloina e Ieova. Ua silia nei ma le taʻi 80 o ma tausaga, ae o loo solosolo lelei pea lo ma tulaga tau soifua mālōlōina. E ma te tulimataʻia le olioli i aʻoaʻoga a Ieova seʻia oo i le faavavau, faapea le tele o faamanuiaga o le a mauaina e i latou e faaauau pea ona faia lona finagalo.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 19]

O se tasi vaiaso ou te malaga ai i le pasi, a o le isi vaiaso o se nofoaafi, pe faimalaga i se taavale po o le tiʻetiʻe foʻi i le pito i tua o se pasika, ma tau faapaleni ai laʻu atopaʻu ma laʻu ato talaʻi

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 21]

E ma te tulimataʻia le olioli i aʻoaʻoga a Ieova seʻia oo i le faavavau

[Ata i le itulau 18]

Itu Agavale: A o iai i le galuega femalagaaʻi i Ausetalia Itu Taumatau: O aʻu ma oʻu mātua

[Ata i le itulau 20]

I le aso o la ma faaipoipoga iā Tesema 31, 1957