1, 2. O le ā le eseesega o Molimau a Ieova ma lotu ua faapea mai o Kerisiano?

E LĒ o faaaogāina e le tele o lotu ua faapea mai o Kerisiano le suafa o le Atua. O se faataʻitaʻiga, ua faapea mai le faatomuaga o le Revised Standard Version, “e lē talafeagai” mo lotu Kerisiano ona faaaogā se suafa patino mo le Atua.

² Peitaʻi, e mitamita Molimau a Ieova e tauave ma faamamalu le suafa o Ieova. (Faitau le Salamo 86:12; Isaia 43:10.) O se faaeaga le faapaiaina faapea le malamalama i le uiga o lenā suafa. (Mata. 6:9) O lea, seʻi o tatou iloiloina ni fesili tāua se tolu: O le ā le uiga o le iloaina o le suafa o Ieova? Ua faapefea ona faamamaluina e Ieova lona suafa? E faapefea ona tatou ola e ōgatusa ma le suafa o Ieova?

3. O le ā e uiga iai le iloaina o le suafa o Ieova?

³ E lē lava le tau ina iloa o le suafa o “Ieova.” E manaʻomia ona iloa le ituaiga o Atua e iai o ia, o ona uiga, lona finagalo, faapea ana gaoioiga, e pei o ana feutagaʻiga ma ana auauna i le Tusi Paia. Peitaʻi, na faasolosolo ona faailoa mai e Ieova o ia lava, a o faataunuuina lona finagalo. (Faata. 4:18) Sa ia faailoa atu lona suafa iā Atamu ma Eva. O se faataʻitaʻiga, sa faaaogā e Eva le suafa o Ieova ina ua mavae le fanau mai o Kaino. (Kene. 4:1) Sa iloa ma faatāuaina e Noa, Aperaamo, Isaako ma Iakopo le suafa o Ieova. Na faamanuia, tausia, ma faailoa atu foʻi e Ieova iā i latou lona finagalo. Na maua foʻi e Mose se malamalamaga faapitoa e faatatau i lenā suafa.

4. (i) Aiseā na fesili ai Mose i le suafa o Ieova? (ii) Aiseā na talafeagai ai lenā fesili i le nuu o Isaraelu?

 ⁴ Faitau le Esoto 3:10-15. Sa faatonu e Ieova Mose ina ua 80 ona tausaga, e ʻaumaia lona nuu mai Aikupito.’ Na fesili atu Mose i le Atua po o ai lona suafa. Aiseā na fesili ai Mose e ui ua loa ona iloa e tagata Isaraelu le suafa o le Atua? Sa ia fia malamalama atili e faatatau i le Atua e ona lenā suafa. Sa taumafai Mose e faamautinoa i le nuu o Isaraelu, o Ieova e laveaʻiina i latou. Sa umi se taimi o faapologaina i latou, atonu sa latou lē mautonu ai pe mafai ona taunuu lenā tulaga. Sa tapuaʻi foʻi nisi o i latou i atua faapaupau o Aikupito.​—Eseki. 20:7, 8.

5. Na faapefea ona faamalamalama atili e Ieova iā Mose le uiga o lona suafa?

⁵ O le ā le tali a Ieova i le fesili a Mose? Na ia fetalai: “Ia faapenei ona e fai atu i le fanauga a Isaraelu, ʻE AVEA AʻU MA LĒ OU TE LOTO I AI, o ia lea ua na auina mai aʻu iā te outou.’” * Ona ia toe fetalai lea iā Mose ina ia faapea atu, ʻua auina atu o ia iā i latou e Ieova le Atua o o latou augātamā.’ Na faailoa mai e Ieova, e avea o ia ma mea e loto i ai ina ia faataunuu ai lona finagalo, ma faamaonia ai e taunuu lava ana afioga. Na toe fetalai Ieova i le Esoto 3:15 e faapea: “O loʻu igoa lenā e faavavau, e manatua ai aʻu i lea tupulaga ma lea tupulaga.” Na matuā faamalosia le faatuatua o Mose i na upu.

6, 7. Na faapefea ona gaoioi Ieova e ōgatusa ma lona suafa?

⁶ Na “avea” Ieova ma Faaola mo Isaraelu, ina ua māeʻa ona avatu le faatonuga iā Mose. Sa ia faaoo mala e sefulu i Aikupito, ma faamasiasia ai o latou atua faapaupau, e aofia ai ma Farao. (Eso. 12:12) Ona sosoo lea ma lona laveaʻia o le nuu mai le Sami Ulaula, lea na fano ai Farao ma lana ʻautau. (Sala. 136:13-15) Sa avea foʻi Ieova o Lē Faasaoina ola. Sa ia saunia meaʻai ma vaiinu mo le silia ma le lua miliona  tagata, a o iai i le ʻtoafa telē ma matuā mataʻutia.’ E leʻi pala foʻi o latou ofu ma seevae. (Teu. 1:19; 29:5) I le Isaia 43:11, na fetalai ai Ieova: “O aʻu, o aʻu lava o Ieova ae leai se faaola ua na o aʻu lava.” O lea, sa gaoioi Ieova e ōgatusa ma lona suafa.

⁷ Ina ua mavae Mose, ona avea lea o Iosua ma taʻitaʻi mo Isaraelu. Sa ia molimauina galuega mamana sa faia e Ieova i Aikupito ma le toafa. Ina ua pulapula lāgoto lona soifua, ona ia faapea atu lea i le nuu o Isaraelu: “Ua outou iloa lelei ma o outou lotoatoa, ma o outou tagata atoa, e leʻi iʻuvale se upu e tasi i upu lelei uma na fetalai mai ai Ieova lo outou Atua iā te outou. Ua faataunuuina uma iā te outou. E leʻi iʻuvale se tasi o na upu.” (Iosua 23:14) E mautinoa sa ʻavea Ieova ma lē e loto i ai.’

8. Ua faapefea ona faataunuu e Ieova ana folafolaga i aso nei?

⁸ O loo faataunuu foʻi e Ieova ana folafolaga i aso nei. Na ia valoia e ala mai i lona Alo le talaʻia o le tala lelei o le Malo “i le lalolagi atoa.” (Mata. 24:14) E na o Ieova e mafai ona valoia, faamautinoa ua faataunuuina, ma faaaogā i latou “e leʻi lava ni aʻoaʻoga ma e faatauvaa” e faia lenā galuega. (Galu. 4:13) E tatou te saosaolaumea i le faataunuuina o valoaga a le Tusi Paia, pe a faia so tatou sao i lenei galuega. E faaalia le moni o lo tatou faanaunauga e faamamalu Ieova, pe a tatou tatalo: “Ia faapaiaina lou suafa. Ia oo mai lou malo. Ia faia lou finagalo i le lalolagi, e pei ona faia i le lagi.”​—Mata. 6:9, 10.

9, 10. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Isaraelu?

⁹ Ina ua tuua e Isaraelu Aikupito, ona avea lea o Ieova o se ʻtane e ana i latou,’ ona o le feagaiga o le Tulafono. (Iere. 3:14) Sa avea Isaraelu ma ana avā faafaatusa, o ē e tauaveina lona suafa. (Isa. 54:5, 6) Pe ana gauaʻi ma usiusitaʻi pea Isaraelu i ana poloaʻiga, semanū e faamanuia, tausia, ma foaʻiina atu le filemu iā i latou. (Nu. 6:22-27) E iloa ai e atunuu uma e leai se Atua e pei o Ieova. (Faitau le Teuteronome 4:5-8; Salamo 86:7-10.) Ua faamaonia i le talafaasolopito o Isaraelu, le toʻatele o tagata ese na liliu atu i le tapuaʻiga moni. Ua moni ai upu a Ruta iā Naomi:  “O lou nuu e fai ma oʻu nuu, ma o lou Atua, o loʻu Atua foʻi lea.”​—Ruta 1:16.

¹⁰ Na faaalia le ituaiga o Atua e iai o ia, i le auala na ia feutagaʻi ai ma Isaraelu. Sa ia faaalia pea lona ʻalofa mutimutivale ma le telegese o lona toʻasā,’ e ui i o latou uiga faauamaaa. (Eso. 34:5-7) Peitaʻi, e leʻi faapalepale ai pea Ieova. Na lē toe avea i latou ma nuu o Ieova, ina ua latou teena ma fasiotia lona Alo. (Mata. 23:37, 38) Na faatusaina lo latou feoti faaleagaga i se laau ua mago. (Luka 23:31) O le iʻuga, na suia le auala na latou manatu ai i le suafa o Ieova. I le ā le itu?

11. Aiseā na lē toe faaaogā ai e tagata Iutaia le suafa o Ieova?

¹¹ A o faagasolo taimi, na amata ona iai se vaaiga sesē a tagata Iutaia i le suafa o Ieova. Sa latou mafaufau e lē tatau ona toe faaaogā lenā suafa ona e paia. Na faasolosolo foʻi ina lē toe faaaogāina lenā suafa i a latou tapuaʻiga. Na matuā tigā le finagalo o Ieova i na gaoioiga. (Eso. 20:7; Sala. 78:40, 41) Ua faapea mai le Esoto 34:14, “o le igoa o Ieova o le Fuā.” O le tuulafoaʻia e le nuu o Isaraelu o Ieova, na lē toe avea ai i latou ma ona nuu. E tāua tele ona tatou faaaloalo ma faamamaluina le suafa o Lē na foafoaina i tatou.

12. Na faapefea ona iai le nuu fou a le Atua?

¹² Na amata ona faataunuu i le Penetekoso 33 T.A., le valoaga o loo i le Ieremia 31:31, 33, 34. Na faailoa mai e Ieova lona finagalo e osia “se feagaiga fou” ma se nuu fou, le Isaraelu faaleagaga. O i latou uma e iai i lenei feagaiga e “iloa Ieova,” ma “e amata mai i lē e aupito faatauvaa e oo i lē e sili o i latou.” I le Kalatia 6:16, o loo taʻua ai lenā nuu fou o le “Isaraelu a le Atua,” lea e aofia ai tagata mai atunuu uma. Ua avea i latou ma ʻtagata ua valaauina i le suafa o Ieova.’​—Faitau le Galuega 15:14-17; Mata. 21:43.

13. (i) Pe sa faaaogā e uluaʻi Kerisiano le suafa o Ieova? Aumai se faaaʻoaʻoga. (ii) O le ā sou lagona i le faaaogāina o le suafa o Ieova i le faiva?

¹³ Sa faaaogā e uluaʻi Kerisiano, po o le Isaraelu faaleagaga le suafa o Ieova. O se faaaʻoaʻoga, na latou faaaogāina lenā suafa, pe a siiina ni mau mai Tusitusiga Eperu. * Sa faaaogā e Peteru i le tele o taimi le suafa o Ieova, a o talanoa atu i tagata Iutaia ma tagata liulotu i le Penetekoso 33 T.A. (Galu. 2:14, 20, 21, 25, 34) Sa faamanuia e Ieova le talaʻiga a uluaʻi Kerisiano, ona sa latou faamamaluina o ia. O se faaeaga mo i tatou le faaaogāina o le Tusi Paia e faailoa atu ai le suafa o Ieova. O le faia faapea, o le a ia faamanuia ai i la tatou auaunaga. Pe a iloa e tagata Ieova, o le faavae lelei lenā o se faiā māfana tumau ma ia.

14, 15. O le ā le auala na faasaoina ai e Ieova lona suafa?

¹⁴ Na amata ona faasesēina le faapotopotoga Kerisiano i aʻoaʻoga sesē, ina ua mavae le maliliu o le ʻauaposetolo. (2 Tesa. 2:3-7) Na latou mulimuli i tū ma aga faa-Iutaia, o le lē faaaogāina lea o le suafa o Ieova. E tatou te lē mautinoa le auala tonu na faaleoina ai  le suafa o Ieova. Peitaʻi, e leʻi faatagaina e Ieova le aveesea o lona suafa. Na iai pea le suafa o Ieova i le tele o faaliliuga o le Tusi Paia, faapea foʻi isi tusitusiga. O se faaaʻoaʻoga, na tusi Charles Peters i le 1757, o le uiga o le suafa o le Atua, e faigofie ai ona malamalama i le ituaiga o Atua e iai Ieova, nai lo o le faaaogāina o se taʻu. I le 1797, na taʻua e Hopton Haynes i se tusi e faatatau i le tapuaʻiga i le Atua e faapea, sa faaaogā e tagata Iutaia le suafa o Ieova, “le Atua na latou tapuaʻi i ai, e oo foʻi iā Keriso ma ona Aposetolo.” Sa faaaogā foʻi e Henry Grew (1781-1862) lenā suafa, ma na ia malamalama sa tatau ona faapaiaina. Na faaaogā foʻi e George Storrs (1796-1879), ma lana aumea o Charles T. Russell le suafa o Ieova.

¹⁵ O le 1931 o se tausaga iloga i auauna a Ieova. O lenā tausaga na taliaina ai le taʻua o i latou o Molimau a Ieova. (Isa. 43:10-12) E lē gata e latou te viia le suafa o Ieova, ae latou te mitamita foʻi e faalauiloa i le lautele o i latou o “tagata mo lona suafa.” (Galu. 15:14) O le auala na faasaoina ai e Ieova lona suafa, e tatou te manatua ai lana fetalaiga i le Malaki 1:11: “O le a faasilisilia loʻu igoa i atunuu uma e mai i le mea e oso aʻe ai le lā e oo atu i le mea e goto i ai.”

16. O ā ni ou faalogona i le avea ai o oe o se Molimau a Ieova?

¹⁶ Na tusi Mika: “E taʻitasi nuu uma ma savavali i le igoa o lona atua; a o i tatou, e tatou te savavali i le suafa o Ieova lo tatou Atua i aso uma lava, e oo i le faavavau.” (Mika 4:5) Sa avea o se faaeaga mo tagata o Ieova le tauaveina o lona suafa. O le faia faapea, sa latou mautinoa ai le mauaina o lona finagalo malie. (Faitau le Malaki 3:16-18.) Pe e faapena ou faalogona? Po o e taumafai malosi e ʻsavali i le suafa o Ieova’?

17. O ā nisi o vala e aofia ai i le “savavali i le suafa o Ieova”?

¹⁷ E tolu ni vala e aofia ai i le “savavali i le suafa o Ieova.” (1) Ia faailoa atu i isi lenā suafa, auā e na o lē e ʻvalaau i le suafa o Ieova e faaolaina.’ (Roma 10:13) (2) E tatau ona tatou faaatagia atu uiga o Ieova, aemaise lava le alofa. (3) E faamamaluina le suafa o Ieova, pe a tatou lotomalilie e usitaʻia ana poloaʻiga. (1 Ioa. 4:8; 5:3) Po o e maumauaʻi e ʻsavali i le suafa o Ieova’ seʻia oo i le faavavau?

18. O le ā le faamautinoaga mo ē e faamamaluina le suafa o Ieova?

¹⁸ I le Esoto 5:1, 2, sa fesili ai Farao po ʻo ai Ieova o le a ia faalogo ai i lona leo.’ Peitaʻi, sa ia talitonu ina ua ia vaai i le silisili ese o le mana o Ieova. (Eso. 9:16; 12:29) I aso nei, e iai foʻi i latou e pei o Farao, o ē e tetee ma lē ano iā Ieova. Peitaʻi, e lē o toe umi ona latou iloa lea o Ieova. (Eseki. 38:23) Ae e ese mai ai auauna a Ieova, o ē lotomalilie e aʻoaʻoina e faatatau iā Ieova, ma avea ma ana uō. E tatou te usiusitaʻi iā te ia, ma mitamita e tauave lona suafa. O lea, e tatou te tepa taulaʻi ma le mautinoa i le lumanaʻi i le folafolaga o loo i le Salamo 9:10 e faapea: “E faatuatua iā te oe o ē e iloa lou suafa, Ieova e, e te lē tuua lava o ē o loo saʻili iā te oe.”