1. Na faapefea ona faataatia e Iesu se faaaʻoaʻoga lelei atoatoa o le agaga faataulaga?

A O IAI Iesu i le lalolagi, sa ia faataatia se faaaʻoaʻoga lelei atoatoa o le agaga faataulaga. Sa ia faataulaga ona lava manaʻoga ma faanaunauga ina ia faia ai le finagalo o le Atua. (Ioa. 5:30) O lona faamaoni seʻia oo ina maliu i le laau e faapuapuagatia ai, na faamaonia ai e leai se mea na gata mai ai lona faanaunauga e faaalia le agaga faataulaga.​—Fili. 2:8.

2. E faapefea ona tatou faaalia le agaga faataulaga, ma aiseā e tatau ai ona tatou faaalia lenā uiga?

² E manaʻomia ona tatou faaalia le agaga faataulaga i le avea ai ma soo o Iesu. O le uiga o le faaalia o le agaga faataulaga, o se tagata e lotomalie e faafitia ona lava manaʻoga ina ia fesoasoani ai i isi. E tuufaafeagai lenā uiga ma le uiga manatu faapito. (Faitau le Mataio 16:24.) O le agaga faataulaga, e fesoasoani iā i tatou e faamuamua ai manaʻoga o isi nai lo o i tatou lava. (Fili. 2:3, 4) Na aʻoaʻo e Iesu o le faaalia o le agaga faataulaga, o se tasi o vala autū o la tatou tapuaʻiga. E faapefea? O le alofa faa-Kerisiano lea e iloa ai soo moni o Iesu, o se tasi lea o vala ua uunaʻia ai i tatou e faaalia le agaga faataulaga. (Ioa. 13:34, 35) Ia mafaufau foʻi i faamanuiaga e tatou te maua ona o le avea  ma vaega o se ʻauuso i le lalolagi aoao, o loo faaalia le agaga faataulaga.

3. O le ā e ono aveesea ai lo tatou agaga faataulaga?

³ E mafai ona avea le manatu faapito ma fili iloagatā, e faasolosolo mālie ona aveesea ai lo tatou agaga faataulaga. Seʻi mafaufau i le auala na faaalia ai e Atamu ma Eva le uiga manatu faapito. Na iai iā Eva le faanaunauga manatu faapito e fia pei o le Atua. Sa faaalia foʻi e Atamu lenā faanaunauga ina ia faafiafia ai Eva. (Kene. 3:5, 6) Sa taulau le Tiapolo i le faaliliueseina o i laʻua mai i le tapuaʻiga moni, ma o loo ia faaosoosoina pea tagata e faaalia le manatu faapito. Sa ia faaosoosoina foʻi Iesu e faaalia lenā uiga. (Mata. 4:1-9) I aso nei, ua faasesēina e Satani le toʻatele ma uunaʻia i latou e faaalia le manatu faapito i le tele o auala. Ia tatou uaʻi totoʻa atu i lenā vala, auā e mafai e lenā uiga ua taatele ona aafia ai i tatou.​—Efe. 2:2.

4. (a) Pe e mafai ona tatou aveesea faanaunauga manatu faapito i le taimi nei? Faamatala. (e) O ā fesili o le a iloiloina i lenei mataupu?

⁴ E ono faatusa atu le uiga manatu faapito i se ʻele ua amata ona iai i se uʻamea, pe afai e taatia le uʻamea i se mea e lāina, timuia ma saviligia ai. Pe a lē amanaʻia le faifai mālie o le sosolo o le ʻele, o le a matuā faaleagaina ai le uʻamea pe lē toe aogā foʻi. I se tulaga talitutusa, e ui e lē mafai ona tatou aveesea i le taimi nei lo tatou tulaga lē lelei atoatoa ma faanaunauga manatu faapito, ae e tatau ona tatou mataala i lamatiaga e tulaʻi mai, ma tauivi pea i na faanaunauga. (1 Kori. 9:26, 27) E faapefea ona tatou iloa ua iā i tatou le uiga manatu faapito? E faapefea ona atiaʻe pea lo tatou agaga faataulaga?

5. (a) E faapefea ona avea le Tusi Paia e pei o se faata? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) O le ā e tatau ona tatou ʻalofia pe a iloiloina i tatou lava?

⁵ E faaaogā le faata e tatou te vaavaai ai i o tatou foliga. E mafai foʻi ona tatou faaaogā le Tusi Paia e iloilo ai o tatou tagata lilo, ma faasaʻo so o se faanaunauga leaga e tatou te ono mātauina. (Faitau le Iakopo 1:22-25.) Peitaʻi, e lē mafai ona aogā le faata pe afai e sesē le auala e tatou te faaaogāina ai. O se faataʻitaʻiga, pe afai e faatopelau ona e tilotilo i ai, e te ono lē iloa lelei ai sina mea o faalētonu ae e tāua. Pe afai foʻi e te tū i autafa o le faata, e te lē iloa atu oe ae e te ono iloa atu ai se isi tagata. I se tulaga talitutusa, e tatou te faaaogā le Tusi Paia e iloilo ai se faanaunauga leaga e pei o le manatu faapito. O lea, e lē tatau ona tatou faitau faatopelau le Tusi Paia, pe faaaogā foʻi e vaavaai ai i masei o isi.

6. E faapefea ona tatou ʻtausisi pea’ i le tulafono lelei atoatoa?

⁶ Ina ia faataʻitaʻi, atonu e tatou te faitauina le Tusi Paia i aso taʻitasi, ae e lē mafai lava ona iloa atu ni faailoga o le manatu faapito ua amata ona iā i tatou. E faapefea? Ia mafaufau i le tulaga lenei: I le faataʻitaʻiga a Iakopo i le tamāloa na “vaavaai o ia iā te ia lava,” na faaaogā e Iakopo le upu Eleni e uiga atu i le iloilo totoʻa. Na vaavaai totoʻa le tamāloa i le faata, ae na iai lava le faafitauli. Na faapea atili mai Iakopo: “Ona alu ese lea o ia ma ua galo loa ona foliga.” Na alu ese o ia mai i le faata e aunoa ma le faaleleia o le faalētonu na vaai i ai. I se faaeseesega, o le tagata e taulau manuia e lē gata e “vaavaai totoʻa i le tulafono lelei atoatoa,” ae e ʻtausisi foʻi i ai.” O lea, nai lo o le lē amanaʻia o le tulafono lelei atoatoa o loo i le Afioga a le Atua, ae e tatau ona “tausisi i ai” ma faaauau ona mulimulituʻi i aʻoaʻoga o loo iai. Na fetalai Iesu: “O outou o oʻu soo moni pe a outou tumau i aʻu upu.”​—Ioa. 8:31.

7. E faapefea ona tatou faaaogā le Tusi Paia e iloilo ai ni faailoga o le manatu faapito?

⁷ Ina ia mafai ona tatou teena le uiga manatu faapito, e tatau ona e faitauina muamua ma le faaeteete le Afioga a le Atua.  Atonu e fesoasoani lenā iā te oe, e iloa ai se vala e manaʻomia ona e uaʻi totoʻa atu i ai. E tatau foʻi ona e faia ni saʻiliʻiliga loloto. Pe afai ua e mafaufau i se tala faale-Tusi Paia e aogā iā te oe, ia fesili ifo: ʻO le ā saʻu gaoioiga e fai i lenei tulaga? Po o le a ou gaoioi i se auala talafeagai?’ A o le mea e sili ona tāua, pe a uma ona e manatunatu loloto i mea na e faitau i ai, ia taumafai loa e faatatau. (Mata. 7:24, 25) Seʻi vaai pe faapefea ona aogā iā i tatou le tala i le tupu o Saulo ma le aposetolo o Peteru, e faatumau ai lo tatou agaga faataulaga.

8. O ā uiga sa faaalia e Saulo ina ua amata lana nofoaiga, ma sa faapefea ona ia faaalia na uiga?

⁸ Ua avea le faaaʻoaʻoga a le tupu o Saulo o se lapataʻiga mo i tatou, i le auala e mafai ai e le uiga manatu faapito ona aveesea lo tatou agaga faataulaga. Sa lotomaulalo ma faamaulalo Saulo ina ua amata lana nofoaiga. (1 Samu. 9:21) Na musu o ia e faasala tagata Isaraelu na muimui i lana nofoaiga, e ui lava sa latou luʻia le pule na tuuina mai e le Atua iā te ia. (1 Samu. 10:27) Na talia e Saulo le taʻitaʻiga a le agaga paia o le Atua, e ala i le taʻitaʻia o tagata Isaraelu ma manumalo ai i tagata Amonī. Ina ua māeʻa, ona ia viiviia lea ma le lotomaulalo Ieova mo le manumalo.​—1 Samu. 11:6, 11-13.

9. Sa faapefea ona amata ona atiaʻe e Saulo le uiga manatu faapito?

⁹ Mulimuli ane, na faataga e Saulo le manatu faapito ma le faamaualuga e faasolosolo ona aafia ai o ia e pei o se ʻele. Ina ua ia manumalo i tagata Amaleka, sa ia faamuamua ona lava faanaunauga nai lo o le usitaʻi iā Ieova. O le matapeʻapeʻa o Saulo na ia ave ai le vete nai i lo o le faaumatia o mea uma e pei ona sa faatonuina e le Atua. O lona faamaualuga foʻi sa ia faatū ai se maa faamanatu mo ia lava. (1 Samu. 15:3, 9, 12) Ina ua faailoa atu e le perofeta o Samuelu le lē fiafia o le finagalo o Ieova i lana gaoioiga, sa taumafai Saulo e faia ni faamolemolega. Na ia faapea atu sa ia usitaʻia le faatonuga a le Atua ma tuuaʻia isi i lana mea sesē. (1 Samu. 15:16-21) E lē gata i lea, o le faamaualuga o Saulo, sa sili atu ai ona tāua iā te ia viiga mai i tagata nai lo o le faafiafiaina o le Atua. (1 Samu. 15:30) E faapefea ona faaaogā le tala iā Saulo e pei o se faata, e fesoasoani e faatumau ai lo tatou agaga faataulaga?

10, 11. (a) O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i le faaaʻoaʻoga a Saulo, ina ia faatumau ai le agaga faataulaga? (e) E faapefea ona tatou ʻalofia le mulimuli atu i le ala leaga o Saulo?

¹⁰ Muamua, o le faaaʻoaʻoga a Saulo ua faaalia ai e lē tatau ona tatou soona mautinoa naʻuā e faapea, e otometi lava ona tatou faaalia pea le agaga faataulaga. (1 Timo. 4:10) Ia manatua, sa faia e Saulo mea lelei ma maua ai le finagalo malie o le Atua mo sina taimi. Peitaʻi, sa lē taulau ona ia liaʻi ese faanaunauga manatu faapito na amata ona aliaʻe mai. O lea, sa matuā teena ai e Ieova Saulo ona o lona lē usitaʻi.

¹¹ Lona lua, e tatau ona mataala i le na o le uaʻi atu i mea lelei o loo tatou faia i le olaga, ae lē amanaʻia vala e manaʻomia ona faaleleia. E tai pei lenā o le tilotilo i le faata ma fiafia i se ofu fou, ae e lē amanaʻia o loo palapalā o tatou foliga. E tusa pe e tatou te lē soona mautinoa naʻuā e pei o Saulo, ae e tatau ona tatou tauivi malosi e ʻalofia so o se faanaunauga, e ono taʻitaʻia atu ai i lenā ala leaga. Pe a maua ni faasaʻoga, ia ʻalofia le faia o faamolemolega e pei o Saulo, pe tuuaʻia foʻi isi. Ae ia tatou lotomalilie e talia faasaʻoga.​—Faitau le Salamo 141:5.

12. E faapefea ona fesoasoani le agaga faataulaga iā i tatou pe a faia se agasala matuiā?

¹² Ae faapefea pe afai ua tatou faia se agasala matuiā? Na musu Saulo e aveese lona tulaga mamalu, o lea na lē gaoioi ai  e faaleleia lona itu faaleagaga. Peitaʻi, e fesoasoani iā i tatou le agaga faataulaga e fesagaʻia ai lagona māsiasi ma saʻilia se fesoasoani. (Faata. 28:13; Iako. 5:14-16) O se faataʻitaʻiga, na amata ona matamata se tasi o uso i ata matagā taufeusuaʻiga ina ua 12 ona tausaga, ma e silia i le 10 tausaga na ia faia faalilolilo ai lenei masaniga. Na ia faapea mai: “Sa matuā faigatā ona ou faailoa atu i laʻu avā ma toeaina laʻu masaniga. Peitaʻi ina ua ou faailoa atu, sa pei ai ua faamatuu ese atu se avega mamafa. Sa lē fiafia nisi o aʻu uō ina ua ou lē toe auauna o le faiva, ma sa matuā tigā o latou loto. E ui i lea, ua ou iloa ua fiafia Ieova i laʻu auaunaga i le taimi nei. O le silafaga a Ieova o le mea sili lea ona tāua iā te aʻu.”

13, 14. Sa faapefea ona faaalia e Peteru faanaunauga manatu faapito?

¹³ Sa faaalia e Peteru le agaga faataulaga a o toleniina o ia e Iesu. (Luka 5:3-11) Peitaʻi, sa tauivi o ia ma faanaunauga manatu faapito. O se faataʻitaʻiga, na ita o ia ina ua mananaʻo Iakopo ma Ioane e maua ni o la tofiga aloaʻia i le Malo o le Atua faatasi ma Iesu. Atonu na manatu Peteru e tatau ona ia maua se tasi o na tofiga, auā sa fetalai atu Iesu o le a ia maua se tofiga faapitoa. (Mata. 16:18, 19) Po o le ā lava le tulaga, ae sa lapataʻia e Iesu Iakopo, Ioane, Peteru ma isi aposetolo, e faatatau i le manatu faapito ma le taumafai e “pulepuletutū” i o latou uso.​—Mare. 10:35-45.

¹⁴ Sa taumafai Iesu e faasaʻo manatu o Peteru, peitaʻi sa iai pea iā Peteru faanaunauga manatu faapito. Ina ua faailoa atu e Iesu i ona aposetolo o le a latou tuulafoaʻia o ia mo sina taimi, na mautinoa naʻuā Peteru ma faasilia o ia lava, e ala i le faapea atu iā Iesu e na o ia lava o le a faamaoni pea iā te ia. Peitaʻi, i lenā lava pō, sa taumafai ai Peteru e puipuia o ia lava ma faafitia faatolu ai Iesu. (Mata. 26:31-33, 69-75) O lea, sa lē tatau ona ia mautinoa naʻuā, auā sa lē taulau ona ia faaalia le agaga faataulaga.

15. Aiseā e faalaeiauina ai i tatou i le faaaʻoaʻoga a Peteru?

¹⁵ E ui sa lē taulau Peteru i na vala, peitaʻi  ua avea o ia ma faaaʻoaʻoga e faalaeiauina ai i tatou. O ana taumafaiga maumauaʻi ma le fesoasoani a le agaga paia o le Atua, na mafai ai ona ia manumalo i ona faanaunauga sesē, pulea o ia lava ma faaalia le alofa lē manatu faapito. (Kala. 5:22, 23) Sa mafai ona ia onosaia tulaga faigatā sa sili atu ona ogaoga nai lo o mea sa ia tautevateva ai muamua. O se faaaʻoaʻoga, sa faaalia e Peteru le lotomaulalo ina ua aʻoaʻia o ia e Paulo i luma o tagata. (Kala. 2:11-14) E leʻi ita faamoemoe Peteru iā Paulo ona e faapea ua ia taʻuleagaina lona tulaga i le vaaiga a tagata. Peitaʻi, na alofa pea Peteru iā Paulo. (2 Pete. 3:15) E fesoasoani le faaaʻoaʻoga a Peteru iā i tatou e faaalia ai le agaga faataulaga.

16. E faapefea ona tatou faaalia le agaga faataulaga i tulaga faigatā?

¹⁶ Ia mafaufau pe faapefea ona e tali atu i tulaga faigatā. Ina ua faafalepuipuiina Peteru ma le ʻauaposetolo ma sasa faamoʻamoʻa ona o la latou talaʻiga, sa latou fiafia ʻina ua taʻuaogāina i latou ia faaleagaina ona o le suafa o Iesu.’ (Galu. 5:41) E mafai foʻi ona e vaai i sauāga o se avanoa e faaaʻoaʻo ai iā Peteru ma mulimuli i tulagāaao o Iesu, e ala i le faaalia o le agaga faataulaga. (Faitau le 1 Peteru 2:20, 21.) E mafai foʻi ona fesoasoani lenei manatu iā te oe pe a maua se aʻoaʻiga mai i toeaina. Nai lo o le soona tigā o le loto i se aʻoaʻiga, ia taumafai e faaaʻoaʻo iā Peteru.​—Fai. 7:9.

17, 18. (a) O le ā e tatau ona tatou fesili ifo ai pe a tuliloaina sini faaleagaga? (e) O le ā e tatau ona faia pe a amata ona atiaʻe i o tatou loto le uiga manatu faapito?

¹⁷ E te maua foʻi aogā mai i le faaaʻoaʻoga a Peteru, pe a e tuliloaina sini faaleagaga i se auala e atagia mai ai le agaga faataulaga. Peitaʻi, ia ʻalofia le uiga fiasili pe a tuliloaina na sini. O lea, ia fesili ifo iā te oe lava, ʻPo o iā te aʻu se faanaunauga e faalautele laʻu auaunaga iā Ieova, ona ou te manaʻo e sili atu aʻu i lo o isi, e pei o le agaga sa iā Iakopo ma Ioane ina ua talosaga atu iā Iesu?’

¹⁸ Pe a e iloa ua amata ona atiaʻe i lou loto le uiga manatu faapito, ia ōle atu iā Ieova mo le fesoasoani e faasaʻo ou uiga manatu faapito, ma taumafai malosi e taulaʻi e ave le viiga iā Ieova ae lē o oe lava. (Sala. 86:11) Atonu e mafai foʻi ona e tuliloaina sini e lē faigofie ona iloa atu e tagata. O se faataʻitaʻiga, atonu e te taumafai e faaalia nisi vala o le fua o le agaga e faigatā ona e faaalia. Afai e te naunau e sauniuni māeʻaeʻa mo au vaega i le sauniga, ae e te lē naunau e fai se sao i le faamamāina o le Maota mo Sauniga, ia fai ma ou sini le faatatauina o le fautuaga i le Roma 12:16.​—Faitau.

19. E faapefea ona ʻalofia le lotovaivai pe a faaaogā le Afioga a le Atua e iloilo ai o tatou tulaga?

¹⁹ Pe a faitau ma le faaeteete le Afioga a le Atua ma iloilo ai o tatou tulaga, o le a pei ai o se faata e tatou te iloa atu se faalētonu, po ua amata foʻi ona tatou aafia i le manatu faapito. Atonu e tatou te lotovaivai ai, peitaʻi, ia manatunatu i le talafaatusa a Iakopo i le tagata e taulau manuia. E leʻi faapea mai Iakopo na vave ona faaleleia e le tagata ni faalētonu na ia vaaia, pe faasaʻo mea sesē uma na ia faia. Nai lo lea, na taʻua e Iakopo sa ʻtausisi pea le tagata i le tulafono lelei atoatoa.’ (Iako. 1:25) Sa tāmau i lona mafaufau mea sa ia vaaia i le faata, ma faaauau ona galue e faaleleia. O lea, ia atiaʻe pea se vaaiga saʻo iā te oe lava ma lou tulaga lē lelei atoatoa. (Faitau le Failauga 7:20.) Ia tausisi pea i le tulafono lelei atoatoa ma taumafai e faatumau lou agaga faataulaga. E finagalo Ieova e fesoasoani mai iā te oe e pei ona ia fesoasoani i le toʻatele o ou uso, o ē e ui ina lē lelei atoatoa, ae e mafai ma o loo latou maua lona finagalo malie ma ana faamanuiaga.