OU TE leʻi popole i lenā aofia toʻaitiiti sa iai, auā o aʻu o se tagata e matamuli i taimi uma. A o oʻu laʻitiiti, sa masani ona ou lafi pe a ō mai ni mālō i lo matou fale, e oo lava i tagata sa ou masani i ai.

Atonu e faateʻia oe i le iloaina, o le tele o oʻu faaeaga i le faalapotopotoga a Ieova, sa manaʻomia ai ona ou talanoa i le toʻatele o tagata, e aofia ai aʻu uō faapea tagata ese. E faapefea i se tagata matamuli ma lē toʻa ona faataunuu nei faaeaga? E lē ona o soʻu lava malosi, ae e fesoasoani mai pea Ieova. E faataunuu e Ieova lana folafolaga e faapea: “Ou te faamalosi iā te oe. Ou te matuā fesoasoani iā te oe. Ou te matuā lagolagoina oe i loʻu lima taumatau o le amiotonu.” (Isa. 41:10) O lenei fesoasoani e masani ona ala mai i isi Kerisiano. Seʻi oʻu faamatala atu nisi o i latou, e amata mai i le taimi a o oʻu laʻitiiti.

I se tasi aso o loo susulu manaia mai le lā i le 1940, na asiasi mai ai Elsie Huntingford i le faatoʻaga a lo matou aiga i saute i sisifo o Ontario. Na alu atu loʻu tinā e talanoa i ai, a o ma nofonofo ma faalogologo mai i totonu ma loʻu tamā, o lē e matamuli foʻi e pei  o aʻu. Sa manatu loʻu tamā o le tuafafine o Elsie o se tagata faatauoloa, ma na popole ina neʻi faatau e loʻu tinā se mea e matou te lē o manaʻomia. O lea na savali atu ai loa loʻu tamā ma faapea atu, e matou te lē manaʻomia se mea. Na fesili mai Elsie: “E tou te lē fiafia e suʻesuʻe le Tusi Paia?” Na tali atu loʻu tamā: “E matou te fiafia.”

Sa fetaui lelei le taimi na asiasi mai ai le tuafafine. Sa malolosi oʻu mātua i le lotu United Church of Canada, ae na la filifili talu ai nei e lē toe auai i ai. Aiseā? Talu ai e masani ona faapipii e le faifeʻau i le laupapa pito i luma o le faitotoʻa o le falesā, se lisi o tagata ma a latou foaʻi, e faasolo mai i lē e telē lana foaʻi seʻia oo i lē e aupito itiiti. E lē tele ni tupe a oʻu mātua, ma e masani ona toetoe lava faatoʻā maua o la igoa i le faaiʻuga o le lisi. Sa tauanau e faifeʻau o le lotu i laʻua e foaʻi nisi tupe se tele. Sa taʻutino foʻi e se isi faifeʻau e na te lē o aʻoaʻoina mea moni o loo talitonu i ai, ona e manaʻo ia tumau i lona tofi faifeʻau. O lea na matou lē toe auai ai i le lotu, ae sa saʻili pea se auala e faamalie ai o matou manaʻoga faaleagaga.

Talu ai sa faasā le galuega a Molimau a Ieova i Kanata i lenā taimi, o lea na faaaogā ai e le tuafafine o Elsie, le Tusi Paia ma se tamaʻi api lanu uliuli o loo tusi ai ana faamaumauga, ina ia fai ai le matou suʻesuʻega. Ina ua ia iloa mulimuli ane o le a matou lē faailoaina atu o ia i leoleo, ona ia aumaia lea o ni lomiga faale-Tusi Paia mo i matou. O taimi uma lava e uma ai a matou suʻesuʻega, ona matou natia lea o lomiga. *

Sa maelega pea le tuafafine o Elsie e talaʻi e ui i teteega ma isi faafitauli. Sa ou maofa i lona maelega, ma na uunaʻia ai aʻu e fai se gaoioiga i le upu moni. Sa papatiso oʻu mātua i le 1948. Ae iā Fepuari 27, 1949 ina ua 17 oʻu tausaga, na ou papatiso ai loa i se faatanoa uʻamea sa faaaogā e faifaatoʻaga e faafeinu ai manu. Ina ua uma ona ou papatiso, sa ou naunau e avea ma paeonia.

Ou te leʻi manaʻo e paeonia i le taimi lava lenā, ona sa ou manatu e tatau ona saʻili muamua ni aʻu tupe. E lua aʻu galuega na maua, o le isi i se faletupe, ae o le isi i se ofisa. Peitaʻi, ona o se talavou e  leai se poto masani, sa vave laʻu faaaogā i aʻu tupe. O lea na faalaeiau mai ai le uso o Ted Sargent ia ou lototele ma faatuatua iā Ieova. (1 No. 28:10) O lenā fautuaga agalelei na uunaʻia ai aʻu e amata laʻu paeonia iā Novema 1951. E na o le $40 (US) laʻu tupe sa iai, sa ou faaaogā se uila vilivae tuai ma se ato talaʻi fou. Peitaʻi sa faamautinoa e Ieova ua ou maua mea e manaʻomia moni lava. Ou te matuā lotofaafetai ona na faalaeiau aʻu e Ted ia paeonia. O lenā filifiliga na iʻu ai i le tele o isi faamanuiaga.

I se tasi afiafi iā Aokuso 1952, na telefoni mai ai le Peteli i Toronto i Kanata, e valaaulia aʻu e amata ona galue i le Peteli iā Setema. E ui sa ou matamuli ma ou te leʻi asiasi muamua lava i le Peteli, ae sa ou fiafia ou te alu e galue i inā, auā na taʻu mai e nisi o paeonia iā te aʻu le tele o mea mananaia e faatatau i le Peteli. Ina ua ou taunuu, sa vave ona ou lagona le toʻafilemu e pei lava o loo oʻu iai i loʻu aiga moni.

Ina ua mavae le lua tausaga talu ona ou taunuu i le Peteli, ae avea loa aʻu ma auauna o le faapotopotoga (lea ua taʻua nei o le sooupu a le ʻautoeaina) i se tasi o faapotopotoga i Toronto, e suitulaga iā Bill Yacos o lē ua loa lona soifua ma ua tele lona tomai. E na o le 23 oʻu tausaga i lenā taimi, ma e leʻi tele soʻu tomai. Peitaʻi, na lotomaulalo le uso o Bill ma faailoa mai ma le agalelei iā te aʻu mea e tatau ona ou faia, ma sa matuā fesoasoani mai foʻi Ieova iā te aʻu.

O le uso o Bill, o se tagata e tino lelei, mataʻataʻata, ma e naunau moni lava i tagata. E alofa i le ʻauuso, ma sa alofagia o ia e le ʻauuso. E tele taimi e asiasi atu ai o ia i fale o uso ma tuafāfine, ae lē na o taimi e lutia ai i latou i faafitauli. Sa ia faalaeiau aʻu ia faia foʻi faapea, ma ia galulue ma i latou i le fanua. Na ia faapea mai: “Ken, ia faaali atu i uso e te manatu mamafa iā i latou.” Na ia taʻua foʻi, o le malamalama lelei i tulaga o le ʻauuso e uunaʻia atili ai i tatou e faamagalo atu.

Sa fesoasoani mai Ieova iā te aʻu i se auala faapitoa, talu mai Ianuari 1957. I lenā masina, na ou faaipoipo ai iā Evelyn o lē sa faauu mai i le vasega lona 14 o le Aʻoga o Kiliata. A o ma leʻi faaipoipo, sa auauna o ia i le itumalo o Quebec lea e tautatala i le gagana Falani. Talu ai sa malosi tele taaʻiga a le Lotu Katoliko i lenā vaipanoa, sa faigatā ai mo Evelyn ona talaʻi i inā. E ui i lea, sa faamaoni pea o ia iā Ieova ma faaauau ona talaʻi atu.

Sa lagolagoina foʻi ma le faamaoni aʻu e Evelyn. (Efe. 5:31) O nisi taimi sa faigatā ona faatino lea vala. O se faataʻitaʻiga, e na o le tasi le aso talu ona ma faaipoipo, ae talosaga mai le lālā ou te alu i le Peteli i Kanata mo se fonotaga e tasi le vaiaso. Sa ma fuafua e malaga atu i Florida i Amerika, e ma te tafafao ai ina ua māeʻa le ma faaipoipoga. Peitaʻi, na ma mananaʻo ma Evelyn e faia so o se mea e finagalo i ai Ieova, o lea na suia ai le ma fuafuaga. A o faagasolo lenā vaiaso, sa talaʻi Evelyn i se oganuu e lata ane i le lālā. E ui sa leʻi tutusa le talaʻi i lenā oganuu ma le talaʻi i Quebec, ae sa ia faia le mea sili e na te mafaia.

 I le faaiʻuga o lenā vaiaso, sa faateʻia aʻu ina ua tofia aʻu o se ovasia o le matagaluega i le itu i mātū o Ontario. Sa leai soʻu poto masani, faatoʻā uma ona ou faaipoipo, ma e na o le 25 oʻu tausaga. Peitaʻi, sa ma mautinoa o le a fesoasoani mai Ieova iā i maʻua. Sa ma faimalaga i le nofoaafi i le taimi na matuā mālūlū ai Kanata. Sa matou faimalaga faatasi ma nisi o ovasia femalagaaʻi ua tele le poto masani, o ē na toe taliu atu e auauna i vaipanoa na tofia ai i latou. Sa latou matuā faalaeiauina i maʻua. Na tauanau i maʻua e se tasi o uso e ma te faaaogā le vaega o le nofoaafi o loo iai le moega, nai lo o le saofafaʻi i le pō atoa. I le taeao na sosoo ai, na ma asia ai le vaega toʻaitiiti i Hornepayne, lea na taʻua i le amataga. O le ma faaeaga muamua lenā, ma e na o le 15 aso talu ona ma faaipoipo.

I nai tausaga mulimuli ane, na tulaʻi mai ai nisi suiga i o ma olaga. I le taufaaiʻuiʻuga o le 1960, a o ou galue o se ovasia o le itumalo, sa valaaulia ai aʻu mo le vasega lona 36 o le Aʻoga o Kiliata, lea na amata iā Fepuari 1961. Sa ou fiafia mo lenā avanoa e suʻesuʻe ai le Tusi Paia mo le 10 masina. Ae sa ou faanoanoa ona e leʻi valaaulia Evelyn e pei foʻi o avā a isi uso. Sa manaʻomia ona ia tusia se tusi e faailoa atu ai e lotomalie e nofo i Kanata, a o oʻu auai i le aʻoga i Brooklyn i Niu Ioka. E ui sa faanoanoa o ia ona o le a ma valavala mo se taimi umi, ae sa ma lotomalilie faatasi e tatau ona ou alu i Kiliata. Sa fiafia Evelyn ona o le a ou maua ni toleniga tāua mai i le aʻoga.

Sa galue Evelyn i le Peteli i Kanata a o oʻu iai i Brooklyn. Sa ia maua le faaeaga e potu faatasi ma Margaret Lovell, o se tuafafine faauuina. E ui sa ma misia e le tasi le isi ae na fesoasoani mai Ieova i o ma faaeaga. Na matuā pāʻia loʻu loto ona o le lotomalie o Evelyn e faia ni faataulaga mo Ieova.

Ina ua mavae le tolu masina talu ona ou auai i Kiliata, na manaʻo Nathan Knorr o lē na taʻimua i le galuega talaʻi i le lalolagi aoao, e ma te talanoa. Sa ia valaaulia aʻu e toe foʻi i Kanata e avea ma faiaʻoga i le Aʻoga o le Faiva o le Malo. Na ia faapea mai, atonu e lē toe valaauliaina aʻu i le Aʻoga o Kiliata, pe a māeʻa ona ou aʻoaʻoina le vasega mo le Aʻoga o le Faiva o le Malo i Kanata. Na faapea mai Knorr, e faitalia aʻu pe e talia le faaeaga pe leai. Sa ono mafai ona ou filifili e faaauau laʻu Aʻoga i Kiliata, ona tofia ai lea o aʻu e auauna o se misionare i se isi atunuu. Na ia fautuaina aʻu e talanoa muamua i laʻu avā, ona fai ai lea o se faaiʻuga.

Sa lē manaʻomia ona ou fesili atu iā Evelyn, auā na ou iloa lelei e na te faatāua faaeaga faatiokarate. Sa ma manatu o so o se mea e tofia i ai i maʻua e Ieova, e tatau lava ona ma talia e tusa pe e lē o le faaeaga lea na ma mananaʻo i ai. O lea, na vave ai ona ou tali atu iā Knorr, e ma te fiafia e faataunuu so o se faaeaga e tofia ai i maʻua e le faalapotopotoga a Ieova.

Iā Aperila 1961, na ou toe foʻi ai i Kanata e avea ma faiaʻoga i le Aʻoga o le Faiva o le Malo.  Mulimuli ane, na valaaulia i maʻua e galulue i le Peteli i Kanata. Sa matuā faateʻia aʻu ina ua toe valaaulia aʻu i le Aʻoga o Kiliata, e auai i le vasega lona 40 lea na amata i le 1965. Sa toe manaʻomia foʻi ona tusi atu Evelyn e faailoa atu ua lotomalie e nofo i Kanata, a o oʻu auai atu i le aʻoga. Peitaʻi, ina ua māeʻa ni nai vaiaso talu ona maua laʻu valaaulia, ae maua foʻi le valaaulia a Evelyn mo Kiliata. Maʻeu lo ma fiafia i lenā taimi!

Ina ua ma taunuu i le Aʻoga o Kiliata, na faapea mai Knorr, o i matou o le a aʻoaʻoina le gagana Falani o le a auina atu i Aferika. Na faateʻia i maʻua ina ua toe tofia i maʻua i Kanata. E na o le 34 oʻu tausaga ma sa tofia aʻu o se ovasia o le lālā (lea ua taʻua nei o le sooupu o le Komiti o le Lālā). Sa ou faamanatu atu iā Knorr ou te laʻitiiti, ae na ia faamautinoa mai e mafai ona ou faataunuu loʻu faaeaga. Mai lava i le amataga, sa ou taumafai e talanoa atu i uso matutua ma ē ua tele le poto masani i le Peteli, a o leʻi faia se filifiliga tāua.

A o oʻu auauna iā Ieova i le Peteli, o se avanoa lelei lea e aʻoaʻoina ai mai i isi. Ou te faaaloalo ma talisapaia isi sui o le Komiti o le Lālā. E tele foʻi mea na ou aʻoaʻoina mai i le faitau selau o uso ma tuafāfine, talavou ma ē matutua, o ē na ou feiloaʻi i ai i le lālā ma le tele o faapotopotoga na ma auauna ai.

O le auaunaga i le Peteli na ou maua ai foʻi le avanoa, e aʻoaʻo ma fesoasoani ai i isi e faamalosia lo latou faatuatua iā Ieova. Na taʻu atu e Paulo iā Timoteo e faapea: “Ia e tausisi pea i mea ua e aʻoaʻoina.” Na ia faapea atu foʻi: “O mea foʻi na e faalogo ai mai iā te aʻu, ma na molimauina e le toʻatele, ia e tuuina atu na mea i tane faamaoni, ona agavaa ai lea o i latou e aʻoaʻo atu i isi.” (2 Timo. 2:2; 3:14) Ua 57 nei tausaga o oʻu auauna i le Peteli. Na fesiligia aʻu e nisi i lesona ua ou aʻoaʻoina mai i le Peteli, ma na vave ona ou tali atu: “Ia lotomalie e faataunuu so o se faaeaga e tofia ai oe e le faalapotopotoga a Ieova, ma ia maufaatuatuaina Ieova o le a fesoasoani mai iā te oe.”

Ou te manatua pea le taimi na ou taunuu ai i le Peteli. Sa leai soʻu poto masani, ou te matamuli ma e talavou lava. Mai i na tausaga uma, o loo fesoasoani mai pea Ieova iā te aʻu. E ala i le agalelei mai o uso ma tuafāfine i taimi na ou manaʻomia ai le fesoasoani, ua faamautinoa mai ai e Ieova e faapea: “Aua e te fefe. Ou te fesoasoani iā te oe.”​—Isa. 41:13.