1. O le ā le manaʻoga e iai i tagata, ma o ai e mafai ona faamalieina lenā manaʻoga?

E IAI i tagata le manaʻoga ia māfana atu i isi. E faapea mai nisi, “pe afai e fiafia tele ma iloa lelei e le tasi le isi, e māfana la latou mafutaga.” E masani ona tatou ola fiafia pe a māfana a tatou mafutaga ma aiga ma uō, o ē e alolofa, talisapaia ma malamalama iā i tatou. Peitaʻi, e sili atu ona manaʻomia ona tatou atiaʻe se faiā matuā vavalalata ma Lē e Sili na Foafoaina i tatou.​—Fai. 12:1.

2. O le ā ua folafola mai e Ieova iā i tatou, ae aiseā e lē talitonu ai le toʻatele i lenei folafolaga?

² O loo faalaeiau i tatou e Ieova i lana Afioga ia “mafuta vavalalata atu” iā te ia, ma ua ia folafola mai afai e tatou te faia faapea, o le a ia “mafuta vavalalata mai” iā i tatou. (Iako. 4:8) Maʻeu se manatu faamāfanafanaloto! Peitaʻi, e manatu le toʻatele e faigatā ona latou talitonu e finagalo le Atua e vavalalata mai iā i tatou. E latou te manatu e lē aogā pe e lē mafai foʻi ona latou faalatalata atu iā te ia, ona e mamao tele le mea e afio ai. Pe e mafai moni lava ona mafuta vavalalata atu iā Ieova?

3. O le ā le mea moni e tatau ona tatou iloa e faatatau iā Ieova?

³ O le mea moni, ʻe lē o mamao Ieova mai iā i latou taʻitoʻatasi’ o loo mananaʻo ia maua o ia. E mafai ona tatou iloa o ia. (Faitau le  Galuega 17:26, 27; Salamo 145:18.) E oo lava i tagata lē lelei atoatoa, ua finagalo lo tatou Atua ia vavalalata atu iā te ia. Ua lotomalie o ia ma nofosauni e faaalia mai lona finagalo malie iā i latou o ni ana aumea vavalalata. (Isa. 41:8; 55:6) O mea na oo i le faisalamo na mafai ai ona ia tusi e faatatau iā Ieova e faapea: “Le Faafofoga tatalo e, e ō atu iā te oe tagata uma lava. E fiafia lē ua e filifilia ma faalatalata atu.” (Sala. 65:2, 4) O le tala i le Tusi Paia e faatatau i le tupu o Iuta, o Asa, o se faaaʻoaʻoga lea o se tasi na mafuta vavalalata atu iā Ieova, ma faaalia ai le auala na tali mai ai Ieova. *

4. O le ā le faaaʻoaʻoga na faataatia e le tupu o Asa mo tagata o Iuta?

⁴ E mataʻina le maelega na faaalia e le tupu o Asa mo le tapuaʻiga moni. Sa ia aveesea faiga faatalitane i le malumalu ma faiga ifo i tupua na taatele i le nuu. (1 Tu. 15:9-13) Sa saʻoloto o ia e talanoa atu ma uunaʻia tagata, ia “saʻili iā Ieova le Atua o o latou augātamā, ma ia faia le tulafono ma le poloaʻiga.” Sa faamanuia e Ieova uluaʻi tausaga e sefulu o le nofoaiga a Asa i le tele o le filemu. O le ā na taʻua e Asa e faatatau i le pogai o lenei toʻafilemu? Sa ia taʻu atu i tagata e faapea: “Ua avanoa le laueleele mo i tatou, talu ai ua tatou saʻili iā Ieova lo tatou Atua. Na tatou saʻili, ona ia foaʻi mai lea iā i tatou o le mapusaga i itu uma.” (2 No. 14:1-7) Seʻi iloilo le mea e sosoo ai na tupu.

5. O le ā le mea na tupu na tofotofoina ai le faalagolago atu o Asa iā Ieova, ma o le ā le iʻuga?

⁵ Seʻi tuu oe i le tulaga o Asa. Ua siitaua atu Sera le Aitiope iā Iuta faatasi ma tagata e 1,000,000 ma kariota e 300. (2 No. 14:8-10) O le a faapefea ona e tali atu pe a vaai atu i lenā ʻautau e toʻatele, o agaʻi mai i totonu o lou malo, ae e na o le 580,000 lau ʻautau? I le vaai atu pe tusa e toʻalua fitafita a Aitiope i lau fitafita e toʻatasi, po o le a e taumānatu pe aiseā ua faataga ai e Ieova lenei osofaʻiga e tupu? I le tali atu i lenei tulaga ua tupu faafuaseʻi, po o le a e taumafai e taulima le mataupu i lou lava atamai? Na faaalia mai i le tali a Asa, sa vavalalata ma maufaatuatuaina le la faiā ma Ieova. Sa alaga atu o ia ma le faatauanau e faapea: “Ieova e, lo matou Atua, ia e fesoasoani mai iā i matou, auā e matou te faalagolago atu iā te oe, o lou suafa foʻi ua matou ō mai ai e tau ma lenei motu o tagata. Ieova e, o oe o lo matou Atua. Aua neʻi malo mai tagata faatauvaa iā te oe.” Na faapefea ona tali mai Ieova ina ua ʻaiʻoi atu Asa mai i lona loto? “Ona faatoʻilalo lea e Ieova o tagata Aitiope.” E leai se tasi o le ʻautau a le fili na faasaoina!​—2 No. 14:11-13.

6. O le ā le faaaʻoaʻoga a Asa e tatau ona tatou faaaʻoaʻo i ai?

⁶ O le ā na mafai ai ona maufaatuatuaina atoatoa e Asa le taʻitaʻiga ma le puipuiga a Ieova? Ua taʻua i le 1 Tupu 15:11, 14, sa “faia e Asa le mea tonu i le silafaga a Ieova,” ma na “atoatoa le loto o Asa iā Ieova.” E manaʻomia foʻi ona tatou auauna ma le lotoatoa iā Ieova. E tāua tele ona tatou faia faapea, pe afai e fia maua se faiā vavalalata ma ia i le taimi nei ma le lumanaʻi. Maʻeu lo tatou lotofaafetai, ona ua tausolomua Ieova e tosina atu i tatou ina ia vavalalata atu iā te ia, ma fesoasoani mai ina ia atiaʻe ma iai pea sa tatou faiā māfana ma ia! Seʻi o tatou talanoaina auala e lua ua faia ai faapea e le Atua.

7. (a) O ā mea ua faia e Ieova ina ia tosina vavalalata atu ai i tatou iā te ia? (e) O le ā le auala sili ua tosina atu ai e Ieova i tatou iā te ia?

⁷ Sa faaalia e Ieova lona alofa i le fanau a tagata, e ala i le foafoaina o lo tatou lalolagi  matagofie. O loo faaalia mai pea lona alofa, i le faatumauina o lo tatou ola e ala i le tele o ana sauniuniga matagofie faaletino. (Galu. 17:28; Faaa. 4:11) Ae sili atu ona tāua, e tausia e Ieova o tatou manaʻoga faaleagaga. (Luka 12:42) Ua ia faamautinoa mai foʻi, e faafofoga mai lava a o tatou tatalo atu iā te ia. (1 Ioa. 5:14) Peitaʻi, o le auala sili ua tosina vavalalata atu ai e Ieova i tatou iā te ia, ma ua tatou tosina atu ai iā te ia, o le faaalia lea o lona alofa e ala mai i le togiola. (Faitau le 1 Ioane 4:9, 10, 19.) Na auina mai e Ieova lona “Atalii e toʻatasi” i le lalolagi, ina ia laveaʻiina i tatou mai i le agasala ma le oti.​—Ioa. 3:16.

8, 9. O le ā le matafaioi a Iesu i le faataunuuina o le finagalo o Ieova?

⁸ E oo lava i tagata na iai a o lumanaʻi taimi o Keriso, ua finagalo Ieova ia latou maua foʻi maua aogā mai i le togiola. Na amata mai lava i le taimi na valoia ai e Ieova se Faaola mo tagata i le lumanaʻi, i lana silafaga e peiseaʻī ua uma ona totogi le togiola, auā na ia silafia o le a lē iʻuvale lona finagalo. (Kene. 3:15) I senituri mulimuli ane, na faaalia e le aposetolo o Paulo lona lotofaafetai i le Atua, mo le ʻfaasaʻolotoga e ala i le togiola a Keriso Iesu.’ Na faapea atili mai Paulo: ʻNa faamagalo e le Atua agasala ua mavae, a o faapalepale mai pea.’ (Roma 3:21-26) Maʻeu le tāua o le matafaioi a Iesu i lo tatou vavalalata atu i le Atua!

⁹ E pau le auala e mafai ai e tagata lotomaulalo ona iloa Ieova, māfana ma vavalalata atu iā te ia, e ala lea iā Iesu. Ua faapefea ona faamatilatila mai i le Tusi Paia lenei upu moni? Na tusi Paulo e faapea: “Ua faaali mai e le Atua lona lava alofa iā i tatou, auā na maliu Keriso mo i tatou a o tatou agasala pea.” (Roma 5:6-8) Na saunia le taulaga togiola a Iesu ona ua matuā alofagia i tatou, ae e lē ona e faapea o se mea sa tatau ona faia mo i tatou. Na fetalai Iesu: “E lē mafai ona sau o se tagata iā te aʻu pe a lē tosina mai o ia e le Tamā o lē na auina mai aʻu.” Na fetalai foʻi o ia: “E leai se tasi e alu atu i le Tamā pe a lē ui mai iā te aʻu.” (Ioa. 6:44; 14:6) Ua faaaogā e Ieova lona agaga paia e tosina atu ai tagata taʻitoʻatasi iā te ia e ala iā Iesu, ma fesoasoani iā i latou ia tumau i lona alofa ma iʻu ai i le ola e faavavau. (Faitau le Iuta 20, 21.) Seʻi o tatou iloilo se isi auala e tosina atu ai e Ieova i tatou iā te ia.

10. O le ā ua tatou aʻoaʻoina mai i le Tusi Paia, e fesoasoani iā i tatou e atili ai ona mafuta vavalalata atu i le Atua?

¹⁰ I palakalafa ua mavae o lenei mataupu, o loo taʻua pe sii mai ai ni mau mai i tusi eseese e 14 o le Tusi Paia. Ua tatou iloa mai i le Tusi Paia, e mafai ona tatou mafuta vavalalata atu i Lē na foafoaina i tatou. Ua tatou aʻoaʻoina ai foʻi e faatatau i le togiola, ma ua tosina atu e Ieova i tatou e ala iā Iesu. E ala i lona agaga, na faagaeeina ai e Ieova le tusiaina o le Tusi Paia, lea o loo faailoa mai ai ona uiga māfana faapea ana fuafuaga matagofie. O se faaaʻoaʻoga, na faamatala atu e Ieova ia lava iā Mose i le Esoto 34:6, 7 e faapea, o ia “o le Atua e alofa mutimutivale ma alofa fua, e telegese lona toʻasā ae e tele lona alofa faamaoni ma fai mea moni, e tausia le alofa faamaoni e oo atu i afe o tupulaga, e faamagalo mea sesē, o solitulafono ma agasala.” O ai sē o le a lē tosina atu i se tasi e iai ni uiga faapena? Ua silafia e Ieova, o le tele e tatou te aʻoaʻoina ai e faatatau iā te ia e ala i le Tusi Paia, o le atili moni foʻi lenā o ia iā i tatou ma atili ai ona tatou lagona le vavalalata atu iā te ia.

11. Aiseā e tatau ai ona tatou taumafai e aʻoaʻoina e faatatau i uiga ma ala o le Atua? (Tagaʻi i i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹¹ E tusa ai o le auala e tatou te maua ai se faiā māfana ma le Atua, ua taʻua i upu tomua o le tusi Faalatalata Atu iā Ieova e faapea: “So o se faigauō lava tatou te faia, e mafai ona iai se  faiā mautū pe a tatou iloa lelei le tagata, ma tatou fiafia ma faatāua uiga o lenā tagata. E tāua la ona tatou suʻesuʻeina uiga o le Atua ma lana auala e tauaaoina ai mea, e pei ona faamatala mai i le Tusi Paia.” O lea, maʻeu lo tatou lotofaafetai ona ua tusia e Ieova lana Afioga, i se auala e mafai e tagata ona malamalama i ai!

12. Aiseā na faaaogā ai e Ieova tagata e tusia le Tusi Paia?

¹² Sa ono mafai ona faaaogā e Ieova agelu e tusia le Tusi Paia, auā e latou te matuā naunau mai iā i tatou ma mea e tatou te faia. (1 Pete. 1:12) E mautinoa e mafai e agelu ona tusia le feʻau a le Atua i tagata. Ae po o le a tutusa la latou vaaiga i mea ma le vaaiga a tagata? Po o le a latou malamalama i o tatou manaʻoga, vaivaiga ma moomooga? E leai. Sa silafia e Ieova e tapulaa le iloa o agelu i nei mea. O lea, e ala i le faaaogā o tagata e tusia le Tusi Paia, ua saunia ai e Ieova lana Afioga ina ia aogā mo i tatou. E mafai ona tatou malamalama i mafaufauga ma faalogona o ē na tusia le Tusi Paia, ma isi o loo taʻua ai. E mafai ona tatou lagonaina o latou faanoanoaga, le lē mautonu, popolega, o latou sesē, faapea mea e olioli ma taulau ai. I le pei o le perofeta o Elia, o tusitala uma lava o le Tusi Paia, o “tagata e pei o i tatou.”​—Iako. 5:17.

13. E faapefea i le tatalo a Iona ona pāʻia ai lou loto?

¹³ O se faaaʻoaʻoga, pe na mafai e se agelu ona faamatala uma mai faalogona o Iona, ina ua sola ese lenā perofeta mai i lona tofiga na tuu atu i ai e le Atua? Sa talafeagai lelei ona faaaogā e Ieova Iona e tusia lana ia lava tala, e aofia ai ma lana tatalo faatauanau i le Atua a o iai i le sami loloto. Na faapea mai Iona: “O Ieova o Lē na ou manatua, ina ua ou vaivai lava.”​—Iona 1:3, 10; 2:1-9.

14. Aiseā e mafai ai ona e malamalama i mea na tusia e Isaia e faatatau iā te ia lava?

¹⁴ Seʻi manatu foʻi i faamatalaga na faatonu e Ieova Isaia e tusia e faatatau iā te ia lava. Ina  ua māeʻa ona vaaia e le perofeta se faaaliga o le mamalu o le Atua, sa uunaʻia o ia e tusi e faatatau i lona tulaga agasala e faapea: “Oi talofa iā te aʻu! O le a ou oti auā o aʻu o se tagata e lē mamā laugutu, o aʻu foʻi ua ou nofo faatasi ma tagata e lē mamā o latou laugutu; ae ua vaai oʻu mata i le Tupu o Ieova o ʻau lava ia!” (Isa. 6:5) E lē mafai e se agelu ona faia ni faaupuga faapenei. Peitaʻi, na mafai ona faia e Isaia, ma e mafai ona tatou lagonaina faalogona sa iā te ia.

15, 16. (a) Aiseā e mafai ai ona tatou malamalama i faalogona o isi tagata? Aumai se faaaʻoaʻoga. (e) O le ā o le a fesoasoani iā i tatou e mafuta vavalalata atu ai iā Ieova?

¹⁵ Na faapea mai Iakopo ʻe lē tatau iā te ia’ le alofa faamaoni, ma sa lagona e Peteru o ia o le “tagata agasala.” Pe e mafai e agelu ona faia ni faaupuga faapena? (Kene. 32:10; Luka 5:8) Sa “fefefe” soo o Iesu, ma sa manaʻomia e Paulo ma isi ona “lototetele” e feagai ai ma teteega, a o taʻu atu le tala lelei. Pe e iai i agelu amiotonu ni lagona faapena? (Ioa. 6:19; 1 Tesa. 2:2) E leai, auā e lelei atoatoa agelu ma e sili atu ona malolosi nai lo o tagata. Peitaʻi, pe a faaalia e tagata lē lelei atoatoa ni faalogona faapena, e vave lava ona tatou malamalama i ai ona o i tatou foʻi o tagata e pei o i latou. Pe a faitau i le Afioga a le Atua, e mafai moni lava ona tatou ʻolioli faatasi ma ē o loo olioli, ma fetagisi faatasi ma ē o loo fetagisi.’​—Roma 12:15.

¹⁶ Ia manatunatu i faamatalaga o loo taʻua i le Tusi Paia, e faatatau i feutagaʻiga a Ieova ma ana auauna faamaoni i taimi ua mavae. Pe a faia faapea, o le a tatou aʻoaʻoina ai le tele o mea matagofie e faatatau i lo tatou Atua, o lē na mafuta vavalalata atu ma le onosaʻi ma le alofa i na tagata lē lelei atoatoa. O le iʻuga, o le a tatou iloa lelei Ieova, alolofa tele iā te ia, ma mafuta vavalalata atu iā te ia.​—Faitau le Salamo 25:14.

17. (a) O le ā le fautuaga aogā na fai atu e Asaraia iā Asa? (e) Na faapefea ona lē amanaʻia e Asa le fautuaga a Asaraia, ma o le ā le iʻuga?

¹⁷ Ina ua manumalo aʻiaʻi le tupu o Asa i le ʻautau a Aitiope, sa fai atu e Asaraia le perofeta a le Atua, ni upu atamai iā Asa ma ona tagata. Na faapea atu Asaraia: “E ʻau Ieova ma outou pe afai tou te ʻau ma ia; afai foʻi e tou te saʻili atu iā te ia, o le a outou maua o ia, ae afai e tou te tuua o ia, o le a ia tuua foʻi outou.” (2 No. 15:1, 2) Peitaʻi, mulimuli ane e leʻi usitaʻia e Asa lenā fautuaga aogā. Ina ua mataʻu i le faasagatau ane o le malo i le itu i mātū o Isaraelu, sa liliu atu o ia i ʻautau a Suria mo se fesoasoani. Nai lo o le toe ōle atu iā Ieova mo se fesoasoani, ae sa ia saʻili atu i ē faapaupau. O lea, sa talafeagai ona faapea atu Ieova iā Asa: “Ua e fai faavalea lenei mea, o le mea lea, e amata atu ai nei ona iai taua iā te oe.” Sa iai le tele o taua i tausaga na totoe o le pulega a Asa. (2 No. 16:1-9) O le ā le lesona mo i tatou?

18, 19. (a) O le ā e tatau ona fai pe afai ua tatou taumamao ese mai iā Ieova? (e) E ono mafai faapefea ona tatou matuā mafuta vavalalata atu iā Ieova?

¹⁸ E lē tatau lava ona tatou taumamao ese mai iā Ieova. Pe afai ua tatou taumamao ese mai iā te ia, e tatau ona tatou faia le mea o loo taʻua i le Hosea 12:6: “Ia e toe foʻi atu i lou Atua, ia tausisi i le alofa faamaoni ma le faamasinotonu; ma ia faamoemoe pea i lou Atua.” O lea, seʻi o tatou matuā mafuta vavalalata atu pea iā Ieova, e ala i le manatunatu ma le lotofaafetai i le togiola, ma filigā e suʻesuʻe lana Afioga, le Tusi Paia.​—Faitau le Teuteronome 13:4.

¹⁹ Na tusi le faisalamo e faapea: “Ou te faalatalata atu i le Atua ou te lelei ai.” (Sala. 73:28) Tau ina ia faaauau ona tatou aʻoaʻoina mea fou e faatatau iā Ieova, ma atili ona talisapaia le tele o māfuaaga e alolofa ai iā te ia. Tau ina ia matuā mafuta vavalalata mai foʻi Ieova iā i tatou, i le taimi nei seʻia oo i le faavavau!