1, 2. (a) O le ā e faaalia ai sa lamatia le tulaga o le faapotopotoga i Kolose i le uluaʻi senituri? (e) O le ā le fautuaga na avatu i uso i Kolose ina ia tutumau ai ma le faamaoni?

SA LAMATIA le tulaga o le faapotopotoga Kerisiano i Kolose i le uluaʻi senituri. Sa faatupu e nisi i le faapotopotoga fevaevaeaʻiga e ala i le tausia pea o le Tulafono a Mose. Sa lagolagoina e isi le filosofia faapaupau o le faafitia po o le teena atoatoa e le tagata o ona faanaunauga totino uma. Ina ia faalēaogāina nei aʻoaʻoga sesē, na tusi atu e Paulo se tusi faalaeiau ina ia lapataʻia ai Kerisiano i Kolose e faapea: “Ia faaeteete: ina neʻi maileia outou e se tasi i filosofia ma manatu taufaasesē e lē aogā e tusa ma tū masani a tagata, e tusa ma mataupu faavae a le lalolagi, ae e lē tusa ma aʻoaʻoga a Keriso.”​—Kolo. 2:8.

² Pe afai sa taulaʻi atu mafaufau o na Kerisiano faauuina i “mataupu faavae a le lalolagi,” ua latou teena la le sauniuniga a Ieova mo le faaolataga. (Kolo. 2:20-23) Ina ia fesoasoani e puipuia la latou faiā tautele ma le Atua, na apoapoaʻi atu Paulo: “Ia taulaʻi o outou mafaufau i mea faalelagi, ae e lē o mea o i le lalolagi.” (Kolo. 3:2) Ioe, sa tatau ona taulaʻi atu mafaufau  o uso o Keriso i le mauaina o le tofi e lē pala, lea ua ʻteuina mo i latou i le lagi.’​—Kolo. 1:4, 5.

3. (a) O le ā le faamoemoe o loo taulaʻi atu i ai mafaufau o Kerisiano faauuina? (e) O ā fesili o le a tatou iloiloina i lenei mataupu?

³ O loo taulaʻi atu foʻi mafaufau o Kerisiano faauuina i aso nei i le Malo o le Atua i le lagi, ma lo latou faamoemoe o le avea ma “suli faatasi ma Keriso.” (Roma 8:14-17) Ae faapefea i latou e faamoemoe e ola i le lalolagi? E faapefea ona faatatau iā i latou upu a Paulo? E faapefea i “isi mamoe” ona taulaʻi atu o latou mafaufau i “mea faalelagi”? (Ioa. 10:16) O Aperaamo ma Mose, o ni tane faamaoni i aso anamua sa taulaʻi atu o la mafaufau i mea faalelagi, e ui lava i tulaga faigatā. E faapefea iā i tatou uma ona maua aogā mai i le iloiloina o a la faaaʻoaʻoga?

4. E faapefea i isi mamoe ona taulaʻi atu o latou mafaufau i mea faalelagi?

⁴ E ui lava e lē maua e isi mamoe le faamoemoe i le lagi, ae e mafai foʻi ona taulaʻi atu o latou mafaufau i mea faalelagi, e ala i le faamuamua o Ieova ma manaʻoga o le Malo i o latou olaga. (Luka 10:25-27) O lea, ia tatou manatu iā Iesu o lē ua fai ma faaaʻoaʻoga mo i tatou. (1 Pete. 2:21) I le pei o o tatou uso i le uluaʻi senituri, e tatou te feagai foʻi ma aʻoaʻoga sesē, filosofia faalelalolagi, ma le uiga matapeʻapeʻa i lenei faiga o mea a Satani. (Faitau le 2 Korinito 10:5.) I le avea ai ma ē e faaaʻoaʻo iā Iesu, e ao ona tatou mataala ia leoleo e faasaga i na mailei i lo tatou itu faaleagaga.

5. E faapefea ona iloilo o tatou manatu e faatatau i le saʻilia o meafaitino?

⁵ Po o aafia o tatou olaga i le vaaiga a le lalolagi i le saʻilia o meafaitino? E masani ona iloa mea e tatou te fiafia i ai, e ala i o tatou manatu ma gaoioiga. Na fetalai Iesu i le Mataio 6:21: “O le mea e iai lo outou ʻoa, e iai foʻi ma o outou loto.” E lelei ona iloilo i tatou lava mai i lea taimi i lea taimi, ina ia iloa po o ā mea o loo tatou taulaʻi i ai. Ia fesili ifo iā te oe lava: ʻO le ā le tele o le taimi ou te faaalu e mafaufau ai i tupe? Po o oʻu popole i le tele o taimi e faatatau i tulaga faapisinisi, teugātupe, po o le mauaina atili o se olaga sologa lelei? Po o oʻu taumafai e faafaigofie loʻu olaga ma taulaʻi atu i mea faaleagaga?’ (Mata. 6:22) Na taʻua manino e Iesu o ē e faatāua le ʻfaaputuina o ʻoa o le lalolagi,’ ua tuua i latou lava i se tulaga e iʻu ai i le oti faaleagaga.​—Mata. 6:19, 20, 24.

6. E mafai faapefea ona tatou manumalo i le taua e faasaga i tuʻinanauga o le tino?

⁶ O lo tatou tino lē lelei atoatoa e faigofie ai ona uunaʻia i tatou ia fiafia i mea sesē. (Faitau le Roma 7:21-25.) Pe a aunoa ma le fesoasoani a le agaga paia i o tatou olaga, e tatou te ono lolo atu i “galuega o le pogisa.” E aofia ai ʻpatī e lē taupulea ma onāga, le faia o feusuaʻiga e lē talafeagai, ma amioga matagā.’ (Roma 13:12, 13) Ina ia manumalo i le taua e faasaga i “mea o i le lalolagi,” po o mea e fiafia i ai le tino, e tatau ona faatumu o tatou mafaufau i mea faalelagi. O le faia faapea e manaʻomia ai ni taumafaiga. O le pogai lea na faapea mai ai Paulo: “Ou te tatuʻi i loʻu tino e fai ma pologa.” (1 Kori. 9:27) E ao ona tatou maumauaʻi ia tumau i le ala i le ola. Seʻi o tatou iloiloina mea na faia e ni tane faamaoni se toʻalua, ina ia “faafiafiaina ai” le Atua.​—Epe. 11:6.

7, 8. (a) O ā faafitauli sa feagai ma Aperaamo ma Sara? (e) O le ā sa taulaʻi atu i ai le mafaufau o Aperaamo?

⁷ Sa lotomalie Aperaamo e usitaʻi iā Ieova  ina ua poloaʻia ia siitia atu lona aiga i le nuu o Kanana. O le faatuatua ma le usitaʻi o Aperaamo, na faavae ai e Ieova se feagaiga ma ia ina ua fetalai e faapea: “Ou te faia oe ma nuu tele, ou te faamanuia iā te oe.” (Kene. 12:2) Peitaʻi, i tausaga mulimuli ane, e leʻi iai lava se fanau a Aperaamo ma Sara. Pe sa galo iā Ieova lana folafolaga? Sa faigatā foʻi le olaga i Kanana, ma na tuua e Aperaamo ma lona aiga lo latou fale ma tauaiga i Uro, o se aai tamaoaiga i Mesopotamia. E silia i le 1,000 maila (1,600 km) na latou malaga atu ai i Kanana, sa nonofo i faleʻie, sa iai le oge ma na feagai ma tagata faomea. (Kene. 12:5, 10; 13:18; 14:10-16) Peitaʻi, e latou te leʻi mananaʻo e toe foʻi atu i le olaga sologa lelei i Uro.​—Faitau le Eperu 11:8-12, 15.

⁸ E leʻi taulaʻi atu Aperaamo i “mea o i le lalolagi,” ae sa ʻfaatuatua iā Ieova.’ (Kene. 15:6) Sa taulaʻi atu lona mafaufau i mea faalelagi auā sa ia manatunatu i folafolaga a le Atua. O le iʻuga, na tauia lona faatuatua ina ua faaali atu i ai le Atua Silisili Ese ma faapea atu: “ʻFaamolemole, ia e tepa aʻe i le lagi ma faitau fetu, pe e mafaia ona e faitauina.’ Ua ia fetalai atili mai: ʻE faapea foʻi lau fanau.’” (Kene. 15:5) Maʻeu se faamautinoaga na avatu ai iā Aperaamo! O taimi uma na vaavaai atu ai Aperaamo i fetu i le lagi, sa toe faamanatu atu ai iā te ia le folafolaga a Ieova o le a faatoʻateleina lana fanau. Ina ua oo i le taimi a Ieova e faia ai faapea, sa ia foaʻiina atu iā Aperaamo se suli e pei ona ia folafolaina atu.​—Kene. 21:1, 2.

9. E faapefea i le mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Aperaamo, ona uunaʻia ai i tatou ia pisi pea i le auaunaga iā Ieova?

⁹ I le pei o Aperaamo, o loo tatou faatalitalia foʻi le faataunuuga o folafolaga a Ieova. (2 Pete. 3:13) Pe afai e lē taulaʻi atu o tatou mafaufau i mea faalelagi, o le a foliga mai ua tuai ona faataunuu nei folafolaga, ma e tatou te ono faifaiaga ai i le faia o gaoioiga faaleagaga. O se faaaʻoaʻoga, atonu sa e faia ni faataulaga i le taimi ua mavae ina ia auai i le faiva faapaeonia, po o nisi vala ina ia faalautele atu ai lau faiva. Pe afai sa e faia faapea, e faamālō atu iā te oe. Ae faapefea le taimi lenei? Ia manatua, sa taulaʻi atu le mafaufau o Aperaamo i le “aai e iai ona faavae moni.” (Epe. 11:10) Sa “faatuatua Aperaamo iā Ieova, ma na silasila iā te ia o lē e amiotonu.”​—Roma 4:3.

10. Sa faapeʻī le olaga o Mose a o talavou?

¹⁰ O le isi tane sa taulaʻi atu lona mafaufau i mea faalelagi, o Mose. A o talavou, sa ʻaʻoaʻoina o ia i le atamai uma o Aikupito.’ O nei aʻoaʻoga maualuluga e lē o ni aʻoaʻoga e masani ai, ma e lētioa a faapea mai le Galuega 7:22 e faatatau iā Mose, na “malosi o ia i ana upu ma gaoioiga.” E lē gata o Aikupito o le atunuu malosi sa iai i lenā taimi, ae sa nofo foʻi Mose i le aiga o Farao. E lē taumatea la sa telē le avanoa e avea ai o ia ma tagata taualoa i Aikupito. Peitaʻi, sa taulaʻi atu le mafaufau o Mose i le mea e sili ona tāua, o le faia lea o le finagalo o le Atua.

11, 12. O le ā le aʻoaʻoga sa matuā faatāua e Mose, ma e faapefea ona tatou iloa?

¹¹ A o laʻitiiti Mose, e mautinoa sa aʻoaʻoina o ia e lona tinā o Iokapeta, e faatatau i le Atua o tagata Eperu. Sa matuā faatāua e Mose le poto e faatatau iā Ieova, ma sa manatu i ai e sili atu i lo o so o se tamaoaiga. O le pogai lea na ia lafoaʻia ai faaeaga ma avanoa sa ono tuuina atu iā te ia, ona na nofo i le aiga o Farao. (Faitau le Eperu 11:24-27.) Ioe, o le aʻoaʻoina faaleagaga o Mose ma lona faatuatua iā Ieova, na uunaʻia ai  o ia e taulaʻi atu lona mafaufau i mea faalelagi.

¹² Sa maua e Mose aʻoaʻoga faaletino e sili ona lelei i ona aso. Peitaʻi, e na te leʻi faaaogāina ina ia maua ai se galuega lelei i Aikupito, o se igoa taʻutaʻua po o ni meafaitino se tele. Na musu Mose “e taʻua o ia o le tama a le afafine o Farao, na ia filifili foʻi e faileagaina faatasi ma tagata o le Atua, nai lo o le fiafia puupuu i tuʻinanauga o le agasala.” E manino mai, sa faaaogā e Mose lona poto faaleagaga ina ia faaauiluma ai le finagalo o Ieova.

13, 14. (a) O le ā na fesoasoani iā Mose ina ia agavaa ai mo le tofiga na tuuina atu i ai e Ieova? (e) I le pei o Mose, o le ā atonu e tatou te manaʻomia foʻi?

¹³ Sa alofa Mose iā Ieova ma Ona tagata. Ina ua 40 ona tausaga, sa manatu o ia ua sauni e faasaʻoloto tagata o le Atua mai i le nofo pologa i Aikupito. (Galu. 7:23-25) Peitaʻi, e iai se isi mea e sili atu sa manaʻomia e Mose, a o leʻi tuuina atu i ai e Ieova lenā tofiga. Sa manaʻomia ona ia atiaʻe uiga e pei o le lotomaulalo, onosaʻi, agamalu ma le amio pulea. (Faata. 15:33) Sa ia manaʻomia se toleniga ina ia sauniunia ai o ia e onosaia faigatā e tulaʻi mai i le lumanaʻi. E 40 tausaga na avea ai o ia ma leoleo mamoe, ma na ia maua ai le toleniga ina ia atiaʻe nei uiga faale-Atua.

¹⁴ E mautinoa sa aogā iā Mose le toleniga na ia mauaina o se leoleo mamoe. Ua taʻua i le Numera 12:3, o Mose “o le tagata e sili ona agamalu i tagata uma ua i luga o le fogāeleele.” Sa ia atiaʻe le lotomaulalo, ma na fesoasoani iā te ia e onosaia ai tagata eseese ma o latou faafitauli. (Eso. 18:26) E faapena foʻi i tatou, atonu e manaʻomia ona atiaʻe uiga faaleagaga, ia o le a fesoasoani e tatou te sao atu ai “i le puapuaga tele,” ma ulu atu ai i le lalolagi fou amiotonu a le Atua. (Faaa. 7:14) Po o lelei lo tatou va ma tagata, e aofia ai ē e itaitagofie pe maʻaleʻale? E ao ona tatou utagia upu a Paulo na faalaeiau atu ai i uso talitonu: “Ia āva i ituaiga uma o tagata, ia alolofa i le ʻauuso atoa.”​—1 Pete. 2:17.

15, 16. (a) Aiseā e tatau ai ona taulaʻi atu o tatou mafaufau i mea saʻo? (e) Aiseā e tāua ai i Kerisiano ona tausisi i le amiolelei?

¹⁵ Ua tatou ola i “aso e sili ona faigatā.” (2 Timo. 3:1) O lea, e tatau ona taulaʻi atu o tatou mafaufau i mea saʻo, ina ia tatou mataala ai pea faaleagaga. (1 Tesa. 5:6-9) Seʻi iloilo pe faapefea ona tatou faia faapea i vala e tolu o o tatou olaga.

¹⁶ A tatou amio: Sa iloa e Peteru le tāua o amioga lelei, auā na ia taʻua: “Ia outou tausisi i le amiolelei i luma o tagata o le lalolagi auā o le mea lea . . . ina ua latou vāai i a outou amioga lelei, ona latou faamamaluina ai lea o le Atua.” (1 Pete. 2:12) E tusa pe e tatou te i le fale, i le galuega, i le aʻoga, i faafiafiaga po o le talaʻiga, e tatou te faia taumafaiga uma ina ia faamamaluina Ieova e ala i a tatou amioga lelei. E moni o i tatou uma lava e sesē ona o le tulaga lē lelei atoatoa. (Roma 3:23) Peitaʻi, e mafai ona tatou manumalo i le taua faasaga i lo tatou tino augavale, pe afai e faaauau ona “tau le taua lelei o le faatuatua.”​—1 Timo. 6:12.

17. E mafai faapefea ona tatou faataʻitaʻi i le mafaufau sa iā Keriso Iesu? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹⁷ Le auala e tatou te mafaufau ai: Ina ia tausisi i le amiolelei, e ao ona lelei le auala e tatou te mafaufau ai. Na taʻua e Paulo i le Filipi 2:5: “Ia faaauau ona iā te outou le mafaufau o Keriso Iesu.” Sa faapeʻī uiga o Iesu? Sa lotomaulalo o ia, ma o lona lotomaulalo na  uunaʻia ai e faia faataulaga mo lana faiva. Sa sili ona tāua i lona mafaufau le talaʻi atu i isi e faatatau i le tala lelei o le Malo o le Atua. (Mare. 1:38; 13:10) Sa manatu Iesu i le Afioga a le Atua o le faavae o ana aʻoaʻoga. (Ioa. 7:16; 8:28) Sa ia suʻesuʻe māeʻaeʻa i Tusitusiga Paia ina ia mafai ona ia toe taʻua, puipuia ma faamatala atu. O le a iā i tatou le mafaufau e pei o Keriso, pe afai e tatou te lotomaulalo, maelega i le faiva, ma filigā e suʻesuʻe le Tusi Paia.

18. O le ā le auala tāua e tatou te lagolagosua ai i le galuega a Ieova?

¹⁸ La tatou lagolagosua: E finagalo Ieova “ia tootuli tulivae uma lava i le suafa o Iesu, o i latou o i le lagi, ma i latou o i le lalolagi.” (Fili. 2:9-11) E ui lava i le tulaga maualuga o Iesu, ae e gauaʻi ma le lotomaulalo o ia i le finagalo o lona Tamā. E tatau foʻi ona tatou faia faapea. (1 Kori. 15:28) E faapefea? E ala i le lagolagosua ma le lotoatoa i le galuega ua faatonuina i tatou e fai, ia “fai tagata o nuu uma lava ma soo.” (Mata. 28:19) E tatou te mananaʻo foʻi e “faia mea lelei i tagata uma,” o o tatou tuaoi ma uso ma tuafāfine.​—Kala. 6:10.

19. O le ā e tatau ona tatou maumauaʻi e fai?

¹⁹ Maʻeu lo tatou lotofaafetai ona ua faamanatu mai e Ieova, ia taulaʻi atu o tatou mafaufau i mea faalelagi! O lea, ia “tatou taufetuli ma le onosaʻi i le tuuga o loo i o tatou luma.” (Epe. 12:1) Seʻi o tatou maumauaʻi e galulue ma le “lotoatoa, e pei o loo faia iā Ieova” lo tatou Tamā i le lagi, ma o le a ia tauia a tatou taumafaiga filigā.​—Kolo. 3:23, 24.