1. (a) O le ā na tupu iā Peteru i le sami o Kalilaia? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) Aiseā na amata ai ona magoto Peteru?

SA TAUMAFAI le aposetolo o Peteru ma isi soo e alo atu lo latou vaa i le sami o Kalilaia i se pō matagi. Na faafuaseʻi ona latou iloa atu Iesu o loo savali i luga o le sami. Sa valaau atu Peteru iā Iesu pe e mafai ona savali atu iā te ia, ma ina ua valaau mai Iesu e alu atu, ona oso loa lea o Peteru i lalo ma le vaa ma savali atu i lona Matai a o sou le sami. E leʻi umi lava ae amata ona magoto ifo Peteru. Aiseā? Sa vaai atu o ia i le matagi ma fefe ai. Sa alaga atu Peteru iā Iesu, ma na vave ona tago mai Iesu ma faapea mai: “O oe lenā o lē e faatuatua itiiti, aiseā ua e masalosalo ai?”—Mata. 14:24-32.

2. O le ā o le a iloiloina i lenei mataupu?

² Seʻi o tatou iloiloina ni vala se tolu o le mea na tupu iā Peteru lea e fesootaʻi atu i le faatuatua: (1) o le auala na faaalia muamua ai e Peteru le faatuatua i le lagolagosua a le Atua, (2) o māfuaaga na mou atu ai le faatuatua o Peteru, ma le (3) o le vala na fesoasoani iā Peteru e toe maua ai le faatuatua. O le iloiloina o nei manatu o le a tatou iloa ai le auala e tatou te ʻtutū mausalī ai i le faatuatua.’—1 Kori. 16:13.

3. Aiseā na oso ese ai Peteru mai i le vaa, ma e faapefea ona talitutusa ma i tatou?

³ O le faatuatua, na oso ese ai Peteru mai i le vaa ma savali i luga o le sami. Na valaau atu Iesu iā Peteru, ma na ia talitonu o le a lagolagoina o ia e le mana o le Atua, e pei foʻi ona lagolagoina Iesu. I se tulaga talitutusa, o le faatuatua na tatou tuuina atu ai iā Ieova ma papatiso. Na valaaulia e Iesu i tatou e avea ma ona soo, ma ia mulimuli i ona tulaga aao. Sa tatou faatuatua iā Ieova ma Iesu, ona e tatou te talitonu o le a laʻua lagolagosua mai iā i tatou i so o se auala.—Ioa. 14:1; faitau le 1 Peteru 2:21.

4, 5. Aiseā e tāua ai le faatuatua?

⁴ E tāua tele le faatuatua. O le faatuatua na mafai ai ona savali Peteru i luga o le sami, o lo tatou faatuatua foʻi e mafai ona tatou faia ai mea e lē mafai ona tupu e tusa ai ma le vaaiga faaletagata. (Mata. 21:21, 22) O se faaaʻoaʻoga, o le toʻatele o i tatou e faia suiga tetele i o tatou olaga, ua faateʻia ai tagata e iloaina i tatou. Na fesoasoani mai Ieova iā i tatou a o tatou faia na suiga ona o lo tatou faatuatua iā te ia. (Faitau le Kolose 3:5-10.) Na uunaʻia i tatou e le faatuatua e tuuina atu iā Ieova, avea ma ana uō, o ni mea e lē mafai ona tatou faia i so tatou lava malosi.—Efe. 2:8.

⁵ O lo tatou faatuatua e faamalosia ai pea i tatou. O le faatuatua e mafai ai ona tatou teena osofaʻiga a lo tatou fili malosi o Satani. (Efe. 6:16) E lē gata i lea, o le faatuatuaina o Ieova e fesoasoani e tuuitiitia ai o tatou popolega a o feagai ma faigatā. Ua fetalai mai Ieova o le a ia tausia o tatou manaʻoga, pe a tatou faamuamua le Malo. (Mata. 6:30-34) Ae sili atu i lenā, o le a tatou maua ai le ola lea e faavavau, o se meaalofa e lē mafai ona maua i lo tatou lava malosi.—Ioa. 3:16.

6, 7. (a) O le ā e mafai ona faatusa i ai le matagi ma galu na savali ai i luga Peteru? (e) Aiseā e tatau ai ona tatou mataala i le ono faavaivaia o lo tatou faatuatua?

⁶ O le matagi ma galu o le sami na savali ai i luga Peteru, ua faatusa atu i tofotofoga ma faaosoosoga e tatou te fesagaʻia i la tatou auaunaga i le Atua. E tusa pe e matuā faigatā nei faafitauli, ae e mafai lava ona tatou tutū mausalī ona o le lagolagosua a Ieova. Manatua, e leʻi magoto Peteru ona o le matagi po o se galu telē. Seʻi toe mafaufau i le mea na tupu: “Ina ua vaai atu i le matagi malosi, ona fefe ai lea o ia.” (Mata. 14:30) Na mou atu le faatuatua o Peteru, ina ua ia lē taulaʻi atu iā Iesu. I se tulaga talitutusa, pe a tatou taulaʻi atu i ʻmatagi malolosi’ po o tatou faafitauli, ona amata lea ona tatou masalosalo i le fesoasoani a Ieova.

⁷ E tatau ona tatou mataala ona e ono mafai foʻi ona mou atu lo tatou faatuatua, auā ua faatusa e le Tusi Paia le faavaivaia po o le mou atu o le faatuatua i “le agasala o loo faigofie ona faalavelave mai iā i tatou.” (Epe. 12:1) E tusa ma le mea na tupu iā Peteru, e mafai ona vave faavaivaia lo tatou faatuatua pe a sesē le mea e taulaʻi i ai. E faapefea ona tatou iloa ua lamatia lo tatou faatuatua? Seʻi o tatou iloiloina nisi o fesili e mafai ona suʻesuʻeina ai i tatou.

8. E ono faapefea ona faasolo ina mou atu lo tatou faatuatua i folafolaga a le Atua?

⁸ Po o moni lava iā te aʻu folafolaga a le Atua e pei o le taimi muamua? O se faaaʻoaʻoga, ua folafola mai e le Atua o le a ia faaumatia lenei faiga o mea. Po ua amata ona mou atu lo tatou faatuatua i lenā folafolaga, ona ua tatou tosina atu i le tele o faafiafiaga a lenei lalolagi? Pe afai o lea, o le a amata ona  tatou manatu e leʻi taitai oo mai le iʻuga. (Sapa. 2:3) O se isi faaaʻoaʻoga, ua folafola mai e le Atua o le a ia faamagaloina i tatou e ala i le togiola. Ae pe a lofitūina i tatou i faalogona nofosala ona o mea sesē na tatou faia, o le a amata ona tatou masalosalo po ua “soloiesea” e Ieova a tatou agasala. (Galu. 3:19) O le iʻuga, o le a mou atu lo tatou olioli i le auaunaga i le Atua ma taofia ai i tatou mai i le talaʻi atu.

9. O le ā e tupu pe a tatou saʻilia lo tatou lava lelei?

⁹ Po o oʻu filigā i le auaunaga i le Atua e pei o le taimi muamua? Na faailoa mai e Paulo o lo tatou galulue mamafa mo Ieova, e mafai ona tatou “mautinoa atoatoa ai i le faamoemoe e oo i le iʻuga.” Peitaʻi, o le ā e tupu pe a tatou saʻilia lo tatou lava lelei, e ala i le talia o se galuega e lelei le totogi ae aafia ai la tatou tapuaʻiga? O le a faavaivaia lo tatou faatuatua ma tatou “paiē” ai, ma itiiti ai mea e tatou te faia mo Ieova, e ui e tele atu mea e mafai ona tatou faia.—Epe. 6:10-12.

10. E faapefea ona faaalia lo tatou faatuatua i le Atua pe a faamagalo atu?

¹⁰ Po o faigatā ona ou faamagaloina i latou e faatigā mai? Pe a faatigā mai se tasi, atonu e tatou te faatāuaina o tatou faalogona ma taumafai e faasaʻo lenā tagata pe lē toe fia talanoa atu i ai. Ae e faaalia lo tatou faatuatua iā Ieova pe a tatou faamagalo atu. I le ā le itu? Pe a faatigā mai se tasi iā i tatou, e nofo aitalafu lenā tagata iā i tatou e pei lava ona tatou nofo aitalafu iā Ieova ona o a tatou agasala. (Luka 11:4, fpl.) Pe a tatou faamagalo atu i isi, e tatou te mautinoa o le a tatou maua ai le finagalo malie o le Atua, ma e sili atu ona tāua lenā mea nai lo o le toe taui atu o le leaga. Sa iloa e soo o Iesu e manaʻomia le faatuatua ina ia mafai ona  faamagalo atu i isi. I le taimi na faatonu ai e Iesu i latou e faaauau ona faamagalo atu, sa latou talosaga mai: “Ia e faatuputeleina lo matou faatuatua.”—Luka 17:1-5.

11. Aiseā e tatou te ono lē mauaina ai aogā mai i fautuaga faale-Tusi Paia?

¹¹ Po ou te faaseā pe a maua fautuaga faale-Tusi Paia? Ia uaʻi atu i le aogā o le fautuaga, nai lo o le uaʻi atu i le itu lē lelei o le fautuaga po o lē foʻi na aumaia le fautuaga. (Faata. 19:20) Ia aua neʻi misia lenā avanoa e faaōgatusa ai o tatou manatu ma le finagalo o Ieova.

12. O le ā ua faaalia ai pe a faaauau ona tatou faitio i ē ua faaaogā e Ieova e taʻitaʻia ona tagata?

¹² Po o oʻu faitio i uso tofia i le faapotopotoga? Sa amata ona muimui tagata Isaraelu iā Mose ma Arona, ina ua latou uaʻi atu i lipoti lē lelei a sipai e toʻasefulu. Na fesili atu Ieova iā Mose: “O le ā foʻi le umi e latou te lē faatuatua mai ai iā te aʻu?” (Nu. 14:2-4, 11) O le muimui o tagata Isaraelu na faaalia ai lo latou lē faatuatuaina o le Atua, o lē na tofiaina Mose ma Arona. I se tulaga talitutusa, pe a faaauau ona tatou faitio i ē ua faaaogāina e Ieova e taʻitaʻia ona tagata, e faailoa atu ai le vaivai o lo tatou faatuatua i le Atua.

13. Aiseā e lē tatau ai ona tatou lotovaivai pe a mātauina se vaega o loo vaivai ai lo tatou faatuatua?

¹³ Aua neʻi o tatou lotovaivai pe a māeʻa ona iloilo i tatou lava, ma mātauina ai se vaega o loo vaivai ai lo tatou faatuatua. E oo lava i le aposetolo o Peteru sa fefe ma masalosalo o ia. Sa faaauau foʻi ona aʻoaʻia e Iesu ona aposetolo ona o le “faatuatua itiiti.” (Mata. 16:8) Ia tāmau i o tatou mafaufau se lesona mai i le mea na tupu iā Peteru, ma le gaoioiga na ia faia ina ua mou atu lona faatuatua ma amata ona magoto ifo i le sami.

14, 15. (a) O le ā na faia e Peteru ina ua amata ona magoto ifo i le sami? (e) E faapefea ona tatou “vaavaai totoʻa” atu iā Iesu e ui e tatou te lē o vāaitino atu iā te ia?

¹⁴ Sa ono mafai ona toe foʻi Peteru i le vaa, ina ua vaai atu i le matagi ma amata ona magoto ifo i le sami. Sa lelei lana aau, ma atonu o le gaoioiga muamua lenā e tau i ai lona mafaufau. (Ioa. 21:7) Ae nai lo o le faalagolago iā te ia lava, sa ia taumafai e toe taulaʻi atu iā Iesu ma talia lana fesoasoani. E tatau ona tatou mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Peteru, pe a tatou iloa ua amata ona vaivai lo tatou faatuatua. E faapefea ona tatou faia lenā mea?

¹⁵ E pei ona taumafai Peteru e toe taulaʻi atu lana vaai iā Iesu, e tatau foʻi ona tatou “vaavaai totoʻa atu iā Iesu o le Sui Sili, ma o Lē e faaatoatoaina lo tatou faatuatua.” (Faitau le Eperu 12:2, 3.) E lē mafai ona tatou vāaitino atu iā Iesu e pei o Peteru. Peitaʻi, e mafai ona tatou “vaavaai totoʻa” iā Iesu e ala i le iloilo o ana aʻoaʻoga ma gaoioiga ma taumafai e mulimulituʻi i ai. Seʻi o tatou iloiloina nisi o laasaga e mafai ona tatou mulimuli ai i le faaaʻoaʻoga a Iesu. O le faia faapea, o le a tatou maua ai le fesoasoani e faamalosia ai lo tatou faatuatua.

16. O le ā le auala e suʻesuʻe ai le Tusi Paia e mafai ona atiaʻe ai lo tatou faatuatua?

¹⁶ Ia faamalosia lou maufaatuatuaina o le Tusi Paia. Sa mautinoa e Iesu o le Tusi Paia o le Afioga a le Atua, lea e maua ai le taʻitaʻiga sili i le olaga. (Ioa. 17:17) E tatau ona tatou faitauina le Tusi Paia i aso taʻitasi, ia suʻesuʻe ma manatunatu loloto i mea ua tatou aʻoaʻoina, ina ia mulimuli ai i le faaaʻoaʻoga a Iesu. E tatau foʻi ona tatou saʻiliʻili loloto i mataupu e ono iai ni a tatou fesili. O se faaaʻoaʻoga, e mafai ona faamalosia lo tatou mautinoa ua matuā lata mai lava le iʻuga o lenei faiga o mea, e ala i le suʻesuʻeina o faamaoniga  faale-Tusi Paia ua tatou ola i aso e gata ai. Ia faamalosia lo tatou maufaatuatuaina o folafolaga a le Tusi Paia mo le lumanaʻi, e ala i le suʻesuʻeina o le tele o valoaga ua faataunuuina. Ia atiaʻe lo tatou maufaatuatuaina o le tāua o le Tusi Paia, e ala i le iloiloina o faaaʻoaʻoga a i latou ua faaleleia e le Tusi Paia o latou olaga. *—1 Tesa. 2:13.

17. Aiseā na mafai ona tumau faamaoni Iesu e ui i tofotofoga ogaoga, ma e faapefea ona e faaaʻoaʻo iā te ia?

¹⁷ Taulaʻi atu i faamanuiaga ua folafola mai e Ieova. O le taulaʻi atu o Iesu i “le olioli sa i ona luma,” sa mafai ai ona ia tumau faamaoni e ui i tofotofoga ogaoga. (Epe. 12:2) E leʻi tosina ese o ia i mea na ofo mai e le lalolagi. (Mata. 4:8-10) E mafai ona tatou mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Iesu e ala i le manatunatu loloto i folafolaga matagofie a Ieova mo i tatou. Ia faaāta i lou mafaufau lenā taimi, ma tusi i lalo ni faamatalaga po o ni ata o mea e te manaʻo e fai pe a aveesea e le Atua lenei faiga leaga o mea. Ia fai sau lisi o tagata e te fia feiloaʻi ai pe a toe faatutū mai ma mataupu e te fia talanoa ai iā i latou. Ia vaai i nei folafolaga e lē gata e mafai ona aafia ai tagata lautele, ae e mafai ona e aafia moni ai lava.

18. E faapefea ona fesoasoani le tatalo e faamalosia ai lo tatou faatuatua?

¹⁸ Ia tatalo e faatuputele lou faatuatua. Na aʻoaʻo e Iesu ona soo ina ia tatalo iā Ieova mo le agaga paia. (Luka 11:9, 13) Ia tatalo e faamalosia lo tatou faatuatua, o se tasi lea o vala o le fua o le agaga paia. Ia patino a tatou talosaga mo le fesoasoani a le Atua ina ia foʻia nisi vala e ono faavaivaia ai lo tatou faatuatua, e pei o le faigatā ona faamagalo atu.

19. O ā ni vala e tatau ona tatou mafaufau i ai pe a saʻilia ni aumea?

¹⁹ Ia aufaatasi ma tagata faatuatua. Sa filifilia lelei e Iesu ana uō, aemaise i latou na ia vavalalata atu i ai. Na faamaonia le faatuatua ma le faamaoni o ana aumea vavalalata po o ona aposetolo, e ala i le usiusitaʻi i ana faatonuga. (Faitau le Ioane 15:14, 15.) O lea, pe a filifili a tatou aumea, ia saʻili atu i tagata e faaalia lo latou faatuatua e ala i le usiusitaʻi iā Iesu. Ia manatua, o se tasi o vala o faauōga lelei o le lelei lea o fesootaʻiga, e tusa pe e aofia ai le avatuina ma le taliaina o fautuaga.—Faata. 27:9.

20. O ā aogā o le taumafai e atiaʻe le faatuatua o isi?

²⁰ Ia fesoasoani e faamalosia le faatuatua o isi. Na atiaʻe e Iesu le faatuatua o ona soo e ala i ana upu ma gaoioiga. (Mare. 11:20-24) E tatau ona tatou mulimuli i lana faaaʻoaʻoga, auā o le fesoasoani e atiaʻe le faatuatua o isi e faamalosia ai foʻi i tatou. (Faata. 11:25) Pe a tatou talaʻi pe aʻoaʻo atu, ia faamatilatila faamaoniga o loo soifua le Atua, o loo ia manatu mamafa mai iā i tatou, ma o le Tusi Paia o lana Afioga lea. Ia fesoasoani i uso ma tuafāfine e faamalosia lo latou faatuatua. Pe a e iloa nisi ua amata ona faitio i uso tofia, aua le vave ona ʻalofia i latou. Nai lo o lea, ia fesoasoani iā i latou i se auala faautauta ina ia toe faamalosia lo latou faatuatua. (Iuta 22, 23) Pe afai o loo e aʻoga ma o loo talanoaina ai le aʻoaʻoga o le evolusione, ia lototele e puipui lou faatuatua i le foafoaga, ma atonu e faateʻia oe i aafiaga o au upu i isi.

21. O le ā ua folafola mai e Ieova iā i tatou?

²¹ O le fesoasoani a Ieova e ala mai iā Iesu na mafai ai ona manumalo Peteru i le fefe ma le masalosalo, ma na avea ai o ia ma faaaʻoaʻoga mataʻina o le faatuatua mo uluaʻi Kerisiano. I se tulaga talitutusa, e fesoasoani mai foʻi Ieova ina ia tatou tutū mausalī i le faatuatua. (Faitau le 1 Peteru 5:9, 10.) E tele taumafaiga e atiaʻe ai le faatuatua, ma o le a tauia e Ieova a tatou taumafaiga.