1. O le ā le tali atu a Manoa ina ua faailoa mai o le a avea o ia ma tamā?

NA FAAMATALA atu e le avā a le tamāloa se tala e matuā faateʻia ai o ia. Na mautinoa e le ulugalii, e lē fanau le fafine. Peitaʻi na faaali atu le agelu a Ieova iā te ia, ma o le a taunuu se mea na foliga mai e lē mafai ona tupu: O le a maua se tama a Manoa ma lana avā! E mautinoa na fiafia Manoa, ae sa ia iloa foʻi le mamafa o lana tiute tauave o le a iai. O le a faapefea nei ona la tausia la laʻua tama e auauna i le Atua i totonu o se nuu amioleaga? “Ua faatoga atu Manoa iā Ieova” e faapea: “Faamolemole Ieova e. O le tagata o le Atua moni [agelu] lea na e auina mai, seʻi toe sau lava e faailoa mai iā i maʻua le mea e ma te faia i le tama o le a fanau mai.”—Faama. 13:1-8.

2. O le ā e aofia ai i le toleniina o lau fanau? (Tagaʻi foʻi i le pusa “ O Lau Tagata Suʻesuʻe e Sili Ona Tāua.”)

² Afai o oe o se matua, atonu e te malamalama i faalogona o Manoa. O loo e tauaveina foʻi se tiute tauave mamafa, o le fesoasoani i lau fanau lāiti ia iloa Ieova ma alolofa iā te ia. *  (Faata. 1:8) O lea, e faatulaga ai e mātua le faia e lē aunoa o le Tapuaʻiga a le Aiga. O le aʻoaʻo o upu moni a le Tusi Paia i lau fanau, e iai isi mea e aofia ai nai lo o le tau ina faia o se suʻesuʻega a le aiga i vaiaso taʻitasi. (Faitau le Teuteronome 6:6-9.) E faapefea ona e faafetaiaʻia le luʻi o le aʻoaʻoina o lau fanau lāiti i le upu moni? O le a iloiloina i lenei mataupu ma le mataupu o loo sosoo mai le auala e mulimuli ai mātua i le faaaʻoaʻoga a Iesu. E ui e leʻi iai sana fanau, ae ua maua e mātua aogā i le auala na ia aʻoaʻo ai, auā na ia aʻoaʻoina ona soo i se auala alofa, lotomaulalo ma le utaga mamao. Seʻi o tatou iloiloina taʻitasi nei uiga.

3. Na faapefea ona faaalia e Iesu le alofa i ona soo?

³ E leʻi faatalatū Iesu e taʻu atu i ona soo e alofa iā i latou. (Faitau le Ioane 15:9.) Na ia faailoa atu foʻi lona alofa e ala i le faifaimea faatasi e lē aunoa ma i latou. (Mare. 6:31, 32; Ioa. 2:2; 21:12, 13) E leʻi avea o ia na o se faiaʻoga ae o ia foʻi o la latou uō. O lea, e latou te leʻi masalosalo ai pe alofa moni Iesu iā i latou. E faapefea ona e faataʻitaʻi i le auala na aʻoaʻo atu ai Iesu?

4. E faapefea ona e faamautinoa i lau fanau e te alofa iā i latou? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

⁴ Ia taʻu atu i lau fanau e te alofa iā i latou, ma ia lē aunoa ona faailoa i ai e tāua i latou iā te oe. (Faata. 4:3; Tito 2:4) Ua faapea mai Samuelu lea e nofo i Ausetalia: “A o oʻu laʻitiiti, e masani ona faitau mai e loʻu tamā i afiafi uma le lomiga o Laʻu Tusi o Tala o le Tusi Paia. E tali mai o ia i aʻu fesili, ma opo atu aʻu ma kisi mai e faamanuia le pō. Na faateʻia aʻu ina ua ou iloa mulimuli ane e leʻi tausia aʻe loʻu tamā i se aiga māfana. Na ia faia taumafaiga e faailoa mai ai lona alofa iā te aʻu. O lea, na ou atiaʻe ai se faiā māfana ma ia, na faamalieina  aʻu ma ou lagona le saogalemu.” Ia fesoasoani i lau fanau ia maua faalogona faapena e ala i le faapea atu e lē aunoa, “Ou te alofa iā te oe.” Ia opo mai ma sogi atu iā i latou. Ia talatalanoa, aai ma taaalo faatasi ma i latou.

5, 6. (a) O le ā na faia e Iesu iā i latou na alofa i ai? (e) Faamatala faalogona o le fanau pe a aʻoaʻia ma le alofa i latou.

⁵ Na fetalai Iesu: “O ē uma ou te alofa faapelepele i ai, ou te aʻoaʻi ma faasala iā i latou.” * (Faaa. 3:19) E ui lava na fefinauaʻi pea soo o Iesu po o ai o i latou e sili, ae e leʻi fiu ai o ia iā i latou. E leʻi manatu māmā Iesu i taimi na latou lē taliaina ai ana fautuaga. Na aʻoaʻia ma le alofa e Iesu i latou i le taimi ma le nofoaga talafeagai.—Mare. 9:33-37.

⁶ Ia faaali lou alofa i lau fanau e ala i le aʻoaʻia o i latou. O nisi taimi e lava le faamatala i ai o le māfuaaga ua sesē pe saʻo ai se mea. Ae i nisi taimi e lē usitaʻi ai le tamaitiiti i lau faatonuga. (Faata. 22:15) Pe a tupu lenā mea, ia faaaʻoaʻo iā Iesu. Ia onosaʻi e aʻoaʻi lau fanau e ala i taʻitaʻiga, toleniga ma faasaʻoga. Ia filifili se taimi ma se nofoaga talafeagai e aʻoaʻi ai ma le alofa lau fanau, ma faasaʻo i latou. Ua faapea mai se tuafafine e igoa iā Elaine i Aferika i Saute: “Na maumauaʻi oʻu mātua i le auala e la te aʻoaʻia ai aʻu. Pe afai e la te lapataʻia aʻu i āuga o le lē usiusitaʻi, sa masani ona la mulimuli i ai. E lē taitai ona la aʻoaʻia aʻu pe a feita, po o le lē faamatalaina mai foʻi o le māfuaaga ua la aʻoaʻia ai aʻu. O lea, na ou lagona ai le malupuipuia. Na ou iloa e iai le tapulaa o mea ou te faia, ma na ou malamalama i mea o loo manaʻomia mai iā te aʻu.”

7, 8. (a) Na faaalia faapefea e Iesu le lotomaulalo i ana tatalo? (e) E mafai faapefea e au tatalo ona aʻoaʻoina ai lau fanau e faalagolago i le Atua?

⁷ Seʻi mafaufau i faalogona o soo o Iesu ina ua latou faalogo i se tasi o ana tatalo mulimuli a o soifua o se tagata: “Ava, loʻu Tamā e, e te mafaia mea uma, ia aveese lenei ipu mai iā te aʻu. Peitaʻi, e lē o loʻu loto, a o lou finagalo.” * (Mare. 14:36) Na aʻoaʻoina e soo o Iesu mai i lana ōlega, e ui o ia o le Alo lelei atoatoa o le Atua, ae sa ia tatalo ma le lotomaulalo mo le fesoasoani a le Atua. O lea e tatau foʻi ona latou faia faapea.

⁸ O le ā o loo aʻoaʻoina e lau fanau mai i au tatalo? E lē o le pogai autū o au tatalo iā Ieova ina ia aʻoaʻoina ai lau fanau. Ae pe a e tatalo ma le lotomaulalo a o iai lau fanau, o le a latou aʻoaʻoina ai le faalagolago iā Ieova. Ua faapea mai Ana mai i Pasili: “Pe a tulaʻi mai ni faafitauli e pei o le mamaʻi o mātua o oʻu mātua, e ōle atu oʻu mātua iā Ieova ina ia foaʻi mai le malosi e feagai ai ma ia tulaga, ma le atamai e faia ai ni filifiliga saʻo. E la te tuu atu iā Ieova o la faafitauli e oo lava i omiga faigatā. O lea, na ou faalagolago ai foʻi iā Ieova.” Pe a e tatalo faatasi ma lau fanau, aua e te tatalo mo na o i latou. Ae ia tatalo atu iā Ieova ia fesoasoani mai foʻi iā te oe. Atonu ia fesoasoani iā te oe e talosaga atu i lou pule mo ni aso mālōlō e te auai ai i le tauaofiaga. Ia tatalo foʻi ina ia e maua le lototele e molimau atu ai i ou tuaoi po o le fesoasoani foʻi iā te oe i nisi vala. O lou faalagolago ma le lotomaulalo i le Atua, o le a aʻoaʻoina ai foʻi le fanau e faia faapea.

9. (a) Na faapefea ona aʻoaʻo e Iesu ona soo ina ia auauna ma le lotomaulalo i isi? (e) Pe afai e te naunau e auauna atu i isi, o le ā o le a aʻoaʻoina e lau fanau?

 ⁹ Na toleni e Iesu ona soo e auauna atu i isi ma le lotomaulalo, e ala i ana fetalaiga ma faaaʻoaʻoga. (Faitau le Luka 22:27.) Na ia aʻoaʻoina ona aposetolo ina ia faataulaga mo le auaunaga iā Ieova ma feutagaʻiga ma isi. E ala i lau faaaʻoaʻoga o le faataulaga ma le lotomaulalo, e mafai ai ona e aʻoaʻoina lau fanau ia faia faapea. Na faapea mai Debbie o se tinā e toʻalua lana fanau: “Ou te lē ita pe a faaalu e laʻu tane lona taimi o se toeaina faatasi ma isi. Ou te iloa po o le ā lava le taimi e manaʻomia ai e lo matou aiga le uaʻi mai a laʻu tane, e na te faia lava faapea.” (1 Timo. 3:4, 5) Ua faaopoopo mai lana tane o Pranas: “Mulimuli ane, na naunau la ma fanau e fesoasoani i fonotaga ma isi mea faaleagaga. Ua la fiafia, maua ni uō lelei, ma ua mananaʻo e faatasitasi ma uso ma tuafāfine!” O loo auauna uma nei le aiga atoa i le faiva faataimi atoa. E aʻoaʻoina e lau fanau le auala e auauna ai i isi, e ala i lau faaaʻoaʻoga o le lotomaulalo ma le faataulaga.

10. Na faapefea ona faaalia e Iesu le utaga mamao ina ua ō mai le motu o tagata e saʻili o ia?

¹⁰ Na faaalia e Iesu le utaga mamao e ala i le malamalama lelei i māfuaaga na gaoioi ai tagata. I se tasi o mea na tupu, na iai nisi o lana ʻaufaalogologo i Kalilaia na fia mulimuli iā te ia. (Ioa. 6:22-24) Ae ona sa silafia e Iesu o latou loto, na ia iloa e pau le māfuaaga na fiafia ai na tagata ona o meaʻai, ae e leʻi fia faalogo moni i lana aʻoaʻo atu. (Ioa. 2:25) Na ia silafia lo latou faafitauli ma taumafai e faasaʻo ma le alofa i latou, ma faamatala atu suiga e tatau ona latou faia.—Faitau le Ioane 6:25-27.

11. (a) E faapefea ona e iloa faalogona o lau fanau e faatatau i le faiva? (e) E faapefea ona e fesoasoani i lau fanau ina ia fiafia i le faiva?

¹¹ E ui lava e lē mafai ona e iloa mea o i loto o lau fanau, ae e mafai ona e faaalia le utaga mamao ma iloa faalogona o lau fanau e faatatau i le faiva. O le toʻatele o mātua e  faia mālōlōga pupuu a o auai ma le fanau i le talaʻiga ina ia mālōlō ma fai sina meaʻai. Ae ia fesili ifo iā te oe lava, ʻPo o fiafia moni laʻu fanau i le faiva, po o le mālōlōga?’ Afai e faalēfiafia lau fanau i le faiva, ia faataatia ni sini mo i latou. Ia tuu i ai ni galuega lāiti e fesoasoani iā i latou e fai ai se sao i le talaʻiga.

12. (a) Na faapefea ona lapataʻia ma le atamai e Iesu ona soo e faatatau i amioga lē mamā? (e) Aiseā na talafeagai ai le lapataʻiga a Iesu?

¹² Na faaalia foʻi e Iesu le utaga mamao e ala i le faailoa mai o mea sesē e taʻitaʻia atu ai i le faia o se agasala. O se faaaʻoaʻoga, na iloa e ona soo e sesē le faia o amioga lē mamā. Ae na ia lapataʻia i latou e faatatau i laasaga e taʻitaʻia atu ai i amioga lē mamā. Na ia fetalai: “Ai se tasi e vaavaai pea i se fafine ma manaʻonaʻo i ai, ua uma ona mulilua ma ia i lona loto. O lenei, afai e te tausuai ona o lou mata taumatau, ia sali ese ma lafoaʻi.” (Mata. 5:27-29) Na talafeagai lelei na upu i Kerisiano na ola i lalo o pulega a Roma. Na ola aʻe soo o Iesu faatasi ma tagata Roma na faia amioga lē mamā, o ē na fiafia e matamata i tala faatino e tumu i vaaiga matagā taufeusuaʻiga ma gagana lē mamā. Maʻeu le alofa ma le atamai o Iesu ina ua ia lapataʻia ona soo e faatatau i mea e taʻitaʻia atu ai i le faia o amioga lē mamā!

13, 14. E mafai faapefea ona e puipuia lau fanau mai faafiafiaga lē mamā?

¹³ E mafai ona fesoasoani le utaga mamao e puipuia ai lau fanau mai lamatiaga faaleagaga. I aso nei, ua mafai foʻi e tamaiti lāiti ona matamata i ata matagā taufeusuaʻiga ma isi amioga lē mamā. E moni e faamatala atu e mātua Kerisiano i a latou fanau, e sesē faafiafiaga lē mamā. Peitaʻi, e fesoasoani le utaga mamao e te malamalama ai i le māfuaaga e fia matamata ai lau fanau i ata matagā taufeusuaʻiga. Ia fesili ifo iā te oe lava: ʻO le ā e ono tofotofoina ai laʻu fanau e matamata i ata matagā taufeusuaʻiga? Po o latou iloa le māfuaaga e leaga ai? Pe e faigofie ona latou talanoa mai iā te aʻu mo se fesoasoani pe a tofotofoina i latou e matamata i ata matagā?’ E tusa lava pe lāiti lau fanau, e te ono faapea atu: “Pe afai e te vaai i se ata matagā i le Initaneti ma ua tofotofoina oe e matamata ai, faamolemole ia sau ma talanoa mai. Aua e te matamuli. Ou te fia fesoasoani iā te oe.”

¹⁴ E fesoasoani foʻi le utaga mamao e filifili ai ma le faaeteete au lava faafiafiaga. Ua faapea mai Pranas lea na taʻua muamua: “O musika, tusi ma ata e filifilia e mātua, o le a faaaʻoaʻo i ai le fanau. E tusa lava po o le ā le tele o au tala e fai, ae mulimuli lau fanau i mea e te faia.” Afai e vāai lau fanau e te filifili ma le faaeteete faafiafiaga mamā, o le a latou faia foʻi faapena.—Roma 2:21-24.

15, 16. (a) Aiseā e te mautinoa ai o le a fesoasoani le Atua iā i tatou e toleni a tatou fanau? (e) O le ā o le a iloiloina i le mataupu o sosoo mai?

¹⁵ O le ā na tupu ina ua talosaga atu Manoa mo se fesoasoani e tausia aʻe ai lona atalii? “Ua faafofoga le Atua moni i le leo o Manoa.” (Faama. 13:9) Mātua e, o le a faafofoga foʻi Ieova iā te outou. O le a ia tali mai i a outou tatalo ma fesoasoani mai e toleni a outou fanau. E mafai ona outou taulau manuia pe a faia i se auala alofa, lotomaulalo ma le utaga mamao.

¹⁶ E pei ona fesoasoani Ieova i mātua ia taulau manuia i le toleniina o a latou fanau lāiti, e mafai foʻi ona ia fesoasoani mai iā te outou e toleni a outou fanau talavou. O le a iloiloina i le mataupu e sosoo ai le auala e tou te faaaʻoaʻo ai i le alofa, utaga mamao ma le lotomaulalo o Iesu, a o toleni le fanau talavou e auauna iā Ieova.