Pe E te Fefe i Ē ua Maliliu?

UA TOʻATELE nisi ua tali mai e faapea, “E leai. Aiseā o le a ou fefe ai fua?” Ona e latou te talitonu ua maliu moni lava lē ua oti. Peitaʻi, e faitau miliona i latou ua talitonu o loo ola pea le agaga o le tagata oti.

I Benin, i Aferika i Sisifo, e toʻatele e talitonu e mafai ona toe foʻi mai ē ua maliliu e fasiotia tagata o o latou aiga. E faatau atu e nisi a latou meatotino po o le faia foʻi o se aitalafu, e faatau ai se manu e faia ai se taulaga ma sauniga e faafilemu ai o latou tauaiga ua maliliu. E faia e nisi faiga faataulāitu, e aofia ai le manatu e iai se agaga o tagata e ola pea pe a maliliu, ma e mafai ona fesootaʻi ma i latou o loo ola pea. O nisi ua talitonu, o agaga o ē ua maliliu ua māfua ai ona tutupu mea iā i latou.

Na tupu lenā mea iā Agboola, o se tamāloa e nofo lata i le tuaoi o Benin ma Nigeria. Na ia faapea mai: “Ua matuā taatele lava faiga faataulāitu i lo matou vaipanoa. O se tū masani le faataele o le tino oti e saunia ai i latou mo le nofoaga o agaga. Sa masani ona ou aoina fasimoli e totoe mai le faataelega o le oti ma palu faatasi ma laulaau. Ou te faaaogā le paluga e nini ai laʻu fana, ma taʻu leotele le manu ou te manaʻo e fana. E taatele faiga faapena ma e foliga mai e aogā tele. Peitaʻi, e iai vala o faiga faataulāitu e oso ai le fefe.”

“Ina ua teʻi lava ua feoti oʻu atalii e toʻalua, sa ou masalosalo, o loo faalauatau aʻu e se isi. O loʻu fia mautinoa o lenā tulaga, sa ou alu atu ai i se tamāloa matua e taʻutaʻua i lona mana faataulāitu. Sa ia faamautinoa mai loʻu masalosaloga. O le mea e leaga ai, na ia faamatala mai o loo faatalitali mai nei oʻu atalii i le nofoaga o agaga e avea ma auauna a lē na fasiotia i laʻua i le taimi e oti ai o ia. Ae na toe faapea mai o ia, o le mea foʻi lenā o le a oo i le isi oʻu atalii. Ma i nai aso mulimuli ane ai, sa oti foʻi le isi oʻu atalii.”

Na feiloaʻi Agboola ma Ioane, o se Molimau a Ieova mai le nuu tuaoi o Nigeria. O faamatalaga a Ioane e faatatau i le tulaga o ē ua maliliu, e faavae mai le Tusi Paia. Sa suia ai le olaga o Agboola i na faamatalaga. Ma e mafai foʻi ona suia ai lou olaga.

Po o Ola Pea i Latou ua Maliliu?

O ai e aupito i agavaa e taliina lenei fesili? E lē o le tamāloa lea e taʻutaʻua i faiga faataulāitu. Nai lo lea, ua na o Ieova lava e maua ai le tali, auā o ia Lē na faia mea uma ‘i le lagi ma le lalolagi, o mea e vaaia ma mea e lē vaaia.’ (Kolose 1:16) Sa ia faia agelu e nonofo i le nofoaga mo agaga, ae o tagata ma meaola e nonofo i le lalolagi. (Salamo 104:4, 23, 24) E faalagolago uma ola iā te Ia. (Faaaliga 4:11) Seʻi tagaʻi i le faamatalaga a le Afioga a le Atua, le Tusi Paia, e faatatau i le oti.

O Ieova na taʻua muamua le oti. Sa lapataʻi mai, o le a oti Atamu ma Eva pe a lē usiusitaʻi iā te ia. (Kenese 2:17) O le ā le uiga o lenā mea? Na faamalamalama atu e Ieova: “Auā o le efuefu oe, e te toe foʻi atu lava i le efuefu.” (Kenese 3:19) Pe a maliu se tasi e toe avea o ia ma palapala; e toe liu efuefu. Ua lē o toe iai se ola.

Sa lē usiusitaʻi ma le loto i ai Atamu ma Eva, ma o le la faasalaga o le oti. Peitaʻi, e lē o laʻua na feoti muamua. O le la tama tama o Apelu na muamua oti. Sa fasiotia o ia e lona uso matua o Kaino. (Kenese 4:8) E leʻi fefe Kaino faapea o le a toe tauimasui atu lona uso ua oti. Nai lo lea, sa popole Kaino i le mea e ono  faia e tagata o loo ola iā te ia.—Kenese 4:10-16.

I senituri mulimuli ane ai, ina ua faailoa atu e le ʻauvāaifetu i le tupu o Herota, e lē o mamao le mea o fanau ai “le tupu o tagata Iutaia” na lagona lona atuatuvale. I lona naunau tele e tafiesea le tupu ua fanau mai, na fuafua ai e Herota e fasiotia uma tama tama e lua tausaga ma lalo ifo. Ae sa lapataʻia e se agelu Iosefa e ave Iesu ma Maria ma “sosola i Aikupito.”—Mataio 2:1-16.

Ina ua oti Herota, sa faatonu loa e le agelu Iosefa e toe foʻi atu i Isaraelu, “auā ua feoti i latou na saʻili e fasioti i le tamaitiiti.” (Mataio 2:19, 20) Na iloa e le agelu, ona o ia o se agaga, e lē mafai e Herota ona toe faia se mea iā Iesu. E leʻi fefe Iosefa i le tupu o Herota ina ua oti o ia. Peitaʻi, na fefe Iosefa iā Arekilao le atalii sauā o Herota, ona e mafai ona ia faia so o se mea e manaʻo ai. O lea la, sa faamautū ai Iosefa ma lona aiga i Kalilaia, i le mea e lē oo atu i ai le pule a Arekilao.—Mataio 2:22.

E aogā nei tala e tatou te iloa ai e leai ma se mea e mafai ona fai e i latou ua maliliu. E faapefea la, ona faamalamalama le uiga o le mea na tupu iā Agboola ma isi?

O “Temoni,” po o Agaga Leaga

Ina ua avea Iesu ma tagata matua, sa feagai o ia ma agaga leaga. Sa latou iloa Iesu ma taʻua o ia o le “Alo o le Atua.” Na silafia i latou e Iesu. E lē o i latou o ni agaga o ē ua maliliu. Nai lo lea, sa faailoa atu e Iesu o i latou o “temoni,” po o agaga leaga.—Mataio 8:29-31; 10:8; Mareko 5:8.

O loo taʻua i le Tusi Paia agaga na faamaoni i le Atua ma agaga na fouvale iā te ia. O loo faapea mai le tusi o Kenese, ina ua tuliesea e Ieova Atamu ma Eva mai le faatoʻaga i Etena ona o le lē usiusitai, sa ia tuua ai i inā ni kerupi, po o ni agelu, i le itu i sasaʻe o le faatoʻaga e taofia ai so o se tasi mai le ulu atu i le faatoʻaga. (Kenese 3:24) E foliga mai o le taimi muamua lea ua vāai ai tagata i agaga.

I se taimi mulimuli ane ai, sa ō mai ai ni agelu i le lalolagi ma liu tagata. E leʻi faatonuina e Ieova na agelu e galulue i le lalolagi. Nai lo lea, na latou “tuua le mea na nonofo ai” i le nofoaga mo agaga. (Iuta 6) Sa iā i latou uunaʻiga manatu faapito. Sa fai a latou avā, ma fananau mai ai ni tagata itulua maualuluga. Sa faatumulia le lalolagi i faiga sauā ma isi faiga leaga uma ona o nei tagata maualuluga ma o latou tamā fouvale. (Kenese 6:1-5) Sa faaiʻuina e Ieova lea tulaga e ala i le faaoo mai o le Lolo i le lalolagi aoao i aso o Noa. Sa faaumatia tamāloloa ma fafine amioleaga i le lolo, faapea foʻi tagata maualuluga. O le ā le mea na tupu i agelu?

Sa faamalosia ona latou toe foʻi atu i le nofoaga o agaga. Peitaʻi, sa vaoia i latou e Ieova mai le toe faaauau “i lo latou tulaga na iai muamua.” (Iuta 6) O loo faapea mai le Tusi Paia: “E leʻi taofia e le Atua le faasalaina o agelu na agasala, ae talu ai na lafo i latou i Tatara, na ia tuuina atu ai i latou i le lua e matuā pogisa e faatalitali ai i le faamasinoga.”—2 Peteru 2:4.

O Tatara e lē o se nofoaga patino; ae ua pei o se falepuipui, ua aveesea ai faaeaga ma faaitiitia ai gaoioiga a nei agelu fouvale. O nei temoni, ua lē o toe mafai ona liu tagata, ae o loo iai pea lo latou mana e taaʻina ai mafaufau ma  olaga o tagata. E mafai ona latou ulufia tagata ma meaola. (Mataio 12:43-45; Luka 8:27-33) E mafai foʻi ona latou faasesēina tagata e ala i le faailoa mai, o i latou o agaga o ē ua maliliu. Aiseā? Ina ia tosina ese ai tagata mai le tapuaʻi iā Ieova i se auala e na te faafinagaloina, ma ia faasesēina i latou i le tulaga moni o ē ua maliliu.

Le Auala e Manumalo ai i le Fefe

Na iloa e Agboola, e talafeagai faamatalaga a le Tusi Paia e faatatau i le oti ma le tulaga o agaga. Sa ia iloa e manaʻomia ona ia aʻoaʻo atili i lenei mataupu. Sa amata loa ona la faitauina ma Ioane le Tusi Paia ma lomiga faale-Tusi Paia. Sa faamāfanafanaina Agboola i mea ua ia iloaina e faapea, o loo momoe ona atalii i le tuugamau, ae lē o faatalitali i le nofoaga o agaga e avea ma auauna a lē na fasiotia i latou.—Ioane 11:11-13.

Na iloa ai foʻi e Agboola, e tatau ona tuua uma faiga faataulāitu. Sa ia susunuina uma ana meatotino e fesootaʻi atu i faiga faatemoni. (Galuega 19:19) Na lapataʻia o ia e tagata o lo latou vaipanoa, o le a lē fiafia agaga pe a ia faia faapea. Ae e leʻi fefe Agboola. Sa ia mulimuli i le fautuaga o loo i le Efeso 6:11, 12: “Ia oofu i le ofutau atoa mai le Atua . . . auā tatou te . . . tau . . . ma agaga leaga.” O loo aofia i lenei ofutau faaleagaga le upu moni, amiotonu, le tala lelei o le filemu, le faatuatua, ma le pelu o le agaga, le Afioga a le Atua. E mai le Atua lenei ofutau ma e malosi tele!

Sa matuā lē fiafia nisi o uō ma aiga o Agboola ina ua ia lafoaʻia tu ma aga e fesootaʻi atu i faiga faatemoni. Peitaʻi, i le Maota mo Sauniga a Molimau a Ieova, sa maua ai ana uō fou, o ē talitonu i mea o loo aʻoaʻo mai le Tusi Paia.

Ua iloa nei e Agboola, ua toeitiiti ona aveesea lea e Ieova mai le lalolagi le amioleaga ma o le a lē toe iai ni taaʻiga a temoni. E oo mai le taimi, o le a ia faaumatia ai i latou. (Faaaliga 20:1, 2, 10) O le a faatutū mai e le Atua i le lalolagi ia “latou uma o loo i tuugamau.” (Ioane 5:28, 29) E aofia ai Apelu, o tamaiti na fasiotia e le tupu o Herota, ma le faitau miliona o isi. E faatuatua foʻi Agboola o le a aofia ai ma ona atalii e toʻatolu. Atonu o le a aofia ai ma ē pele iā te oe ua maliliu. O ē uma o le a toetutū mai, o le a latou faamautinoa mai, e mai le taimi na feoti ai seʻia oo i le toetū, e aunoa ma latou iloa o se mea, faapea ma ni sauniga na faia mo i latou.

E leai se māfuaaga e te fefe ai fua i tagata ua maliliu. Nai lo lea, e mafai ona e taulaʻi atu i le taimi o le a toe faatasi ai ma ē pele iā i tatou. I le taimi nei, aiseā e lē faia ai ni au lesona o le Tusi Paia e faamalosia ai lou faatuatua? Ia faatasitasi ma i latou e talitonu i aʻoaʻoga a le Tusi Paia. Afai o e faia faiga faataulāitu, ia taofi loa i le taimi nei. Ia puipuia oe mai temoni e ala i le ofuina o le “ofutau atoa mai le Atua.” (Efeso 6:11) O le a fiafia Molimau a Ieova e fesoasoani atu iā te oe. E latou te faia e aunoa ma se totogi ni au lesona faale-Tusi Paia i lou aiga, e ala i le faaaogāina o le tusi O ā Aʻoaʻoga Moni a le Tusi Paia? *

Ua lē o toe fefe Agboola i ē ua maliliu, ma ua ia aʻoaʻoina le auala e teena ai temoni. Ua ia faapea mai: “Ou te lē iloa po o le ā le māfuaaga na maliliu ai oʻu atalii e toʻatolu. Talu ona ou auauna iā Ieova, ua toʻafitu nei laʻu fanau. E leai se isi ua afāina i se agaga leaga po o se temoni.”

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 13]

Ua lē o toe fefe Agboola i ē ua maliliu, ma ua ia aʻoaʻoina le auala e teena ai temoni

[Ata i le itulau 12]

E leʻi fefe Kaino neʻi teʻi ua tauimasui atu lona uso