Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

Sa Ia Gaoioi ma le Faautauta

SA ILOA atu e Apikaila le fefe i mata o le tauleʻaleʻa. Ma ua tatau ai lona fefe, ona sa faaloloʻi ane se tulaga mataʻutia. I le taimi lava lenā, pe tusa ma le 400 fitafita o loo agaʻi mai, ma le fuafuaga ia fasiotia tane uma lava i le aiga o Napalu, le toʻalua o Apikaila. Aiseā?

E māfua uma mai iā Napalu. E pei lava ona masani ai, sa sauā o ia ma tautala lē mafaufau. Peitaʻi, i le taimi lea, sa sesē le tagata na ia lē faaaloalo i ai—o le taʻitaʻiʻau a se ʻautau e lava saunia ma alolofa i lo latou taʻitaʻi. Ua sau nei iā Apikaila se auauna tauleʻaleʻa, atonu o se leoleo mamoe a Napalu, ona o lona faamoemoe o le a fai e Apikaila se fuafuaga ina ia faasao ai i latou. Ae o le ā se mea e mafai ona fai e se fafine e toʻatasi i se ʻautau e toʻatele?

Muamua, seʻi o tatou iloiloina atili nisi mea e faatatau i lenei fafine e mataʻina ona uiga. O ai Apikaila? Na faapefea ona tulaʻi mai lenei faafitauli? Ma o le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i lona faatuatua?

‘E Mafaufau Lelei ma Lalelei’

E lē fetaui le ulugalii a Napalu ma Apikaila. E lē maua e Napalu se avā e sili atu i lana avā, ae e lē maua e Apikaila se tane e sili ona leaga i lo o lana tane. E moni e tele tupe a Napalu. Na manatu Napalu, o ia o se tagata tāua, ae o le ā le manatu o isi iā te ia? E faigatā ona maua i le Tusi Paia se isi e sili ona inosia lona talaaga i lo o Napalu. O le uiga o lona igoa, o le “Lē Mafaufau,” po o le “Valea.” Faamata o le igoa lenā na faaigoa ai o ia e ona mātua, po o se igoa na faaigoa mulimuli ane ai o ia? Po o le ā lava le tulaga, ae o ona uiga moni lava na. O ia o se tagata e ‘finauvale ma leaga ana mea e fai.’ O se tagata e faasauā ma onā, na fefefe ma lē fiafia i ai le toʻatele.—1 Samuelu 25:2, 3, 17, 21, 25.

Ae e matuā ese mai ai lava Apikaila. O le uiga o lona igoa, “Ua Olioli Loʻu Tamā.” O le tele o tamā e mitamita pe afai e aulelei sona afafine, ae e sili ai ona fiafia se tamā poto pe afai e vaaia ni uiga lelei o lona afafine. O le tulaga masani lava, a aulelei se tagata, e galo iā te ia e manaʻomia ona ia atiaʻe uiga e pei o le mafaufau lelei, le atamai, lototele ma le faatuatua. Ae e lē faapena Apikaila. Ua taʻua i le Tusi Paia e faapea, o ia o sē ‘e mafaufau lelei ma lalelei.’—1 Samuelu 25:3.

Atonu e tau mafaufau nisi pe aiseā na nonofo ai lenei tamaʻitaʻi atamai ma lea tamāloa e leai se aogā. Ia manatua, o le tele o faaipoipoga i taimi o le Tusi Paia sa fuafuaina e mātua. Ae afai foʻi e leai, sa tāua lava ona malilie i ai mātua. Pe na fiafia i ai mātua o Apikaila, ma mananaʻo ia nonofo Apikaila ma Napalu ona e mauʻoa ma lelei lona tulaga? Pe na avea lo la matitiva ma mea na faanonofo ai Apikaila ma Napalu? Po o le ā lava le tulaga, e leʻi avea le tele o tupe a Napalu ma itu na avea ai o ia ma tane lelei.

E aʻoaʻo lelei e mātua atamamai a latou fanau ina ia manatu i le faaipoipoga o se mea e tāua. E latou te lē uunaʻia fanau e faaipoipo ona o tupe, pe uunaʻi foʻi i latou e fai ni uō ae e leʻi lava saunia e taulima tiute tauave o se tagata matua. (1 Korinito 7:36) Ae ua fai si tuai ona toe mafaufau Apikaila i na mea. Po o le ā lava le tulaga, ae o lea ua nonofo ma Napalu,  ma na ia taumafai malosi ia faia le mea sili i lana faaipoipoga e ui ina faigatā.

“Ua Ia Oso Feʻai Atu iā te i Latou”

Ua atili ai ona faigatā le tulaga o Apikaila ona o le mea na fai e Napalu. Ona o lē sa faalumaina e Napalu, o Tavita. O ia lenei o le auauna faamaoni a Ieova, lea na faauuina e le perofeta o Samuelu, e faailoa mai ai ua filifilia e le Atua Tavita e suitulaga iā Saulo e avea ma tupu. (1 Samuelu 16:1, 2, 11-13) A o fesolasolataʻi Tavita mai le tupu matauʻa ma fasioti tagata o Saulo, sa aumau o ia i le vao faatasi ma ana fitafita e 600 o ē e alolofa iā te ia.

Sa nofo Napalu i Meona ma e foliga mai e iai lona fanua e lata i Karamelu sa galue ai. * O na taulaga sa lata i laufanua lea e tele ai le vao muʻa e fafaga ai mamoe, auā e 3,000 mamoe a Napalu sa iai. Ae o le siʻomaga atoa e vaomatua. I le itu i saute, o loo iai le vao o Parana. I le itu i sasaʻe, o loo iai le ala i le Sami Mate ma e ui atu i vaipanoa e tele ai vanu ma ana. Sa faigatā le olaga o Tavita ma ona tagata i nei nofoaga, ma e lē taumatea sa tau saʻili ni a latou meaʻai ma onosaia le tele o faigatā. Sa masani ona latou feiloaʻi ma tauleleʻa sa galulue o ni leoleo mamoe a le tagata mauʻoa o Napalu.

O le ā le auala na feagai ai na fitafita o ē na galulue mamafa, ma leoleo mamoe? E lē taumatea sa leʻi faigatā iā i latou ona faaaogā se mamoe mai lea taimi i lea taimi, ae e latou te leʻi faia faapea. Nai lo lea, sa avea i latou e pei o se pa e puipuia lafu ma auauna a Napalu. (1 Samuelu 25:15, 16) E tele mea sa ono lamatia ai leoleo mamoe ma a latou lafu. Sa tele manu feʻai i lenā vaitaimi. Sa latou lata foʻi i le tuaoi i saute o Isaraelu, ma na masani ona osofaʻi ane tagata faomea mai isi nuu. *

E mautinoa sa lē faigofie ona maua ni taumafa i le vao mo nei tagata e toʻatele. O lea na auina atu ai e Tavita ni avefeʻau se toʻasefulu iā Napalu mo se fesoasoani. Sa filifili lelei e Tavita le taimi talafeagai e auina atu ai avefeʻau. O se vaitaimi fiafia lea e sele ai fulufulu o mamoe, ma o le taimi o le limafoaʻi ma taumafataga tetele. Na filifili lelei foʻi e Tavita upu faaaloalo e fai atu, ma le auala e faafeiloaʻi atu ai. Na ia taʻua foʻi ia lava o “lou atalii o Tavita,” atonu e faailoa atu ai lona ava ona e matua Napalu iā te ia. O le ā le tali mai a Napalu?—1 Samuelu 25:5-8.

Sa ita o ia! Na faamatala e le tauleʻaleʻa lea na taʻua i le amataga, iā Apikaila le mea na tupu e faapea, “A ua ia oso feʻai atu iā te i latou.” Ona o le ʻaiū o Napalu, na ia faitio ai ma le leotele e lē manaʻo e ave ana areto, vai, ma aano o manu fasi. Sa ia faifai iā Tavita o sē e lē tāua, ma faatusa o ia i se auauna ua sola ese. Atonu e tutusa le vaaiga a Napalu ma le vaaiga sa iā Saulo, o lē sa ʻinoʻino iā Tavita. E leʻi iai i lenā tane le silafaga a Ieova. Sa alofa le Atua iā Tavita, ma e leʻi silasila iā te ia o se auauna fouvale, ae o le tupu o Isaraelu i le lumanaʻi.—1 Samuelu 25:10, 11, 14.

Ina ua toe foʻi mai avefeʻau a Tavita ma se tala lē lelei, sa ita tele o ia. Na ia faatonu atu e  faapea, “Ia taʻitasi ma fusi i lana pelu.” Na sulu le pelu a Tavita, ma taʻitaʻi loa ona tagata e 400 ina ia osofaʻi atu. Sa ia tautō o le a fasioti uma tane i le aiga o Napalu. (1 Samuelu 25:12, 13, 21, 22) Sa talafeagai le ita o Tavita, peitaʻi e sesē le auala o le a faaalia ai. Ua taʻua i le Tusi Paia e faapea: “O le ita o le tagata e lē tupu mai ai le amiotonu mai le Atua.” (Iakopo 1:20) O le a faapefea la ona laveaʻi e Apikaila lona aiga?

‘Faafetai i Lou Mafaufau’

Ua tatou vaaia le laasaga muamua na uia e Apikaila e faasaʻo ai lenei sesē matuiā. I le lē pei o lana tane o Napalu, sa faalogo o ia. Na faapea mai le auauna talavou e uiga iā Napalu: “O ia foʻi le tagata ulavale, e lē matautala atu se tasi iā te ia.” * (1 Samuelu 25:17) O le tulaga e mataʻutia ai ona o le faamaualuga o Napalu, sa lē fia faalogo ai. Ua taatele i aso nei lenā uiga faamaualuga. Ae sa iloa e lenā tauleʻaleʻa e ese mai ai Apikaila, ma o le māfuaaga lea na ia faamatala atu ai iā te ia le faafitauli.

Sa vave ona mafaufau Apikaila ma gaoioi loa. Ua tatou faitau i ai e faapea, “Ona faataalise ai lea o Apikaila.” E faafā ona faaaogā i lenei tala le faaupuga “faataalise,” e faatatau i lenei fafine. Sa ia saunia le tele o meaalofa mo Tavita ma ana fitafita. Na aofia i na meaalofa ia falaoa, uaina, mamoe, saito tunu, keke vine, ma keke e fai i mati. O lea la, sa iloa lelei e Apikaila ana meatotino o loo iai, ma sa ia vaavaaia lelei tiute fai a lona aiga, e pei o le avā lelei lea e faamatala mai i le Faataoto. (Faataoto 31:10-31) Sa ia muaʻi auina atu le meaalofa faatasi ma ana auauna, ona mulimuli atu lea na o ia. Ua taʻua i le tala e faapea: “A ua ia lē taʻu atu iā Napalu lana tane.”—1 Samuelu 25:18, 19.

Po o le uiga o lenei mea sa tetee Apikaila i le tulaga ulu o lana tane? E leai. Na faia e Napalu se mea leaga i le auauna faauuina a Ieova, o se mea e ono fasiotia ai le tele o tagata e lē sala o lona aiga. Afai ae lē gaoioi Apikaila, o lona uiga ua ia lagolagoina le sesē o lana tane. Po o le ā lava le tulaga, sa tatau ona ia faamuamua lona usitaʻi i le Atua i lo lona usitaʻi i lana tane.

E leʻi umi ae feiloaʻi Apikaila ma Tavita ma ana fitafita. Sa toe faataalise ona ia oso ese mai le asini ma ifo toʻele i luma o Tavita. (1 Samuelu 25:20, 23) Ona ia sasaa atu lea o mea o i lona loto ma matuā faatoese ma ole atu ia faasaoina lana tane ma lona aiga. Aiseā na talia ai lana olega?

Sa ia faapea atu ia paʻū i ona luga le faafitauli ma talosaga atu iā Tavita ina ia faamagalo mai o ia. Sa ia taʻu saʻo atu e valea lana tane ma ua fetaui lelei ma lona igoa, atonu i le faapea atu iā Tavita ia aua neʻi faaleagaina lona igoa lelei ona o lea ituaiga tagata. Sa ia faailoa atu lona faatuatuaina o Tavita o ia o le sui o Ieova, i le faailoa atu e faapea o loo tau o ia i ‘taua a Ieova.’ Sa ia faaalia foʻi na ia iloa le folafolaga a Ieova e faatatau iā Tavita ma le tulaga tautupu, auā na ia faapea atu: “Ua tofia oe [e Ieova] e fai ma taʻitaʻi e pule iā Isaraelu.” E lē gata i lea, sa ia uunaʻia Tavita ia aua neʻi faia se mea e nofosala ai i le faamasaatoto, pe e ono mulimuli ane ai avea ma “faalavelave,” pe e faaleagaina ai lona lotofuatiaifo lelei.  (1 Samuelu 25:24-31) Maʻeu ni upu e agalelei ma faagaeetia ai!

O le ā le tali a Tavita? Sa ia talia mea na avatu e Apikaila ma faapea mai: “Faafetai iā Ieova le Atua o Isaraelu, o lē na auina mai oe i le aso nei e faafetaiaʻi iā te aʻu. Faafetai foʻi i lou mafaufau, ma faafetai iā te oe, ina ua e taofi iā te aʻu i lenei aso, ina neʻi oʻu alu e sasaa le toto.” Sa viiviia o ia e Tavita ona o lona faataalise ane ma le lototele e faafetaiaʻi iā te ia, ma na ia faailoa atu iā Apikaila ua ia taofia o ia mai le faamasaatoto. Na faapea atu Tavita iā te ia, “Alu aʻe ia oe ma le manuia i lou fale.” Ma na ia toe faapea atu ma le lotomaulalo: “Ua ou faalogo i lau upu.”—1 Samuelu 25:32-35.

“Faauta i Lau Auauna Fafine”

Ina ua la faamavae, sa faaauau pea ona mafaufau Apikaila i le la feiloaʻiga; ae mautinoa foʻi sa ia mātauina le eseesega o le faamaoni ma le agalelei o Tavita, ma lana tane sauā. Ae e leʻi mafaufau o ia i na tulaga. Ua taʻua e faapea: “Ona alu atu lea o Apikaila iā Napalu.” Ioe, sa ia toe foʻi atu i lana tane, ma le faanaunauga e faataunuu ona tiute tauave o se avā, i le mea sili e na te mafaia. Sa tatau ona ia taʻu atu iā te ia meaalofa na ia tuuina atu iā Tavita ma ana fitafita. Sa tatau ona iloa e Napalu. Sa tatau foʻi ona ia taʻu atu i lana tane le lamatiaga lea ua sao mai ai, a o ia leʻi iloa mai i isi, ma atili ai ona faalumaina. Peitaʻi, sa lē mafai ona ia taʻuina atu i lea taimi, ona o loo ʻai o ia e pei o se tupu, ma ua matuā onā lava.—1 Samuelu 25:36.

I le toe faaalia foʻi o le lototele ma le faautauta o Apikaila, sa ia faatali ai seʻia oo i le isi aso, pe a teʻa le onā o Napalu. O le a mafai ai ona ia malamalama i lana avā, ae o le a sili atu la ona lamatia ai Apikaila ona o lona sauā. E ui i lea, sa taʻu atu e Apikaila iā Napalu le mea atoa na tupu. E mautinoa lava sa ia faatalitalia o le a ita tele Napalu, ma faasauā iā te ia. Nai lo lea, na o le saofaʻi lava o Napalu ua sioa.—1 Samuelu 25:37.

O le ā na tupu iā Napalu? “Ona oti ai lea o lona loto i totonu iā te ia, ua avea o ia pei o se maa.” Atonu na aafia o ia i se maʻi na pē ai se vaega o le tino. Peitaʻi, na oti o ia i le sefulu aso mulimuli ane ai, ae e lē faapea ona o le maʻi. “Ona taia lea o Napalu e Ieova; ua oti ai.” (1 Samuelu 25:38) O lenā faasalaga talafeagai, ua saʻoloto ai Apikaila mai i se tane leaga. E ui e lē faavavega ona faalaa mai Ieova e laveaʻi ona tagata i aso nei, ae o lenei mea ua faamanatu mai ai, e na te silafia faiga sauā uma o loo faia i totonu o aiga. I lana taimi atofaina, e mautinoa lava o le a ia faia le faamasinotonu.

E lē gata ina sa saʻoloto mai i se tane leaga, ae sa iai se isi faamanuiaga mo Apikaila. Ina ua iloa e Tavita ua oti Napalu, sa ia auina atu loa avefeʻau ina ia taʻu atu lona manaʻo iā Apikaila, ia la faaipoipo. Na tali mai o ia e faapea, “Faauta i lau auauna fafine, ia fai ma auauna e mulumulu i vae o auauna a loʻu alii.” E manino mai, e leʻi sui Apikaila ona o le faamanuiaga o le avea ma avā a Tavita; sa ia ofo atu e avea ma auauna i auauna a Tavita! Ua tatou faitau i le tala e faapea, ua toe faataalise nei foʻi o ia e alu atu iā Tavita.—1 Samuelu 25:39-42.

E leʻi uiga lenei mea e faapea o le a leai ni faafitauli i le olaga o Apikaila. E mautinoa o le a lē sologa lelei i taimi uma le la mafutaga ma Tavita. Sa faaipoipo Tavita iā Ainoama, ma e mautinoa lava sa tele luʻi mo fafine faamaoni i na vaitaimi, ona o le toʻatele o tane sa tele a latou avā. * Ma e leʻi avea Tavita ma tupu i lea taimi, o lea, o le a tele faafitauli ma faigatā e tulaʻi mai, a o leʻi auauna o ia iā Ieova o se tupu. Ae a o fesoasoani ma lagolagosua Apikaila iā Tavita, ma iʻu ina maua le la tama, na iloa ai e Apikaila e faatāua ma puipuia o ia e lana tane. I se tasi taimi, na laveaʻiina ai e Tavita Apikaila mai i tagata leaga! (1 Samuelu 30:1-19) O lea sa faaaʻoaʻo ai Tavita iā Ieova le Atua, o lē e alofa ma faatāua fafine faautauta, lototetele, ma faamaoni.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 19]

I le lē pei o lana tane, sa faalogologo lelei Apikaila

[Ata i le itulau 20]

Sa faaalia e Apikaila le lotomaulalo, lototele, ma le faautauta i le auala na feagai ai ma Tavita