Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Ā‘au ‘Amu i Luga o Ao

Ā‘au ‘Amu i Luga o Ao

O se Tusi Mai Papua Niu Kini

Āʻau ʻAmu i Luga o Ao

I LE tā o le lima i se taeao vevela o le Aso Lua i Lae i Papua Niu Kini, na ma sauni ai ma loʻu toʻalua e malaga i le nuu o Lengbati, o loo i le mauga o Rawlinson i le itumalo o Morobe, e asia se faapotopotoga a Molimau a Ieova i inā.

E tusa ma le 30 minute e malaga ai le vaalele e fā nofoa ae tasi le afi. E masani ona ou nofo i autafa o le pailate ma faaaogā mea faalogo e ma te talanoa ai ona o le paʻō o le afi o le vaalele. Na faasino mai e le pailate fua eseese i luma o le vaalele ma o latou aogā ma ata ma fai mai, a tupu se faalavelave iā te ia, o aʻu e aveina le vaalele. Na ou manatua ai loa le tala i se isi ovasia femalagaaʻi i i nei i Niu Kini. Ina ua matapogia le pailate o le vaalele na malaga ai, na taamilomilo ai lava le vaalele i le vanimonimo e ala i se masini faatonutonu malaga seʻia oo ina teʻi le pailate ma faatūlaueleele le vaalele. O le mea e faafetai ai ona na sologa lelei la matou malaga.

Ua matou malaga i autafa o atumauga ma ina ua leai se ao ma manino le vaai a le pailate, na vave ona ia liliu le vaalele i tumutumu o atumauga ma e tusa ma le 300 futu (100 mita) e va aʻi le vaalele ma le tumutumu o mauga. Na matou iloa atu le nuu o Lengbati, ma fale e fai i mea e maua mai le togāvao, ae faamafiafia vao e ato ai. Na tilotilo i lalo le pailate e siaki po o lelei le mea e sesee ai le vaalele, ma po o iai ni tamaiti o soka ai. Sa ia tilotilo foʻi pe na sua le malae vaalele e puaa talu lana malaga ua tuanaʻi. Ina ua liliu le vaalele i luga aʻe o le vanu na ia fai mai: “O loo lelei mea uma, o le a tatou tulaueleele loa.” Na matou taamilo ma tulaueleele loa i le malae vaalele laʻitiiti i autafa o le mauga, na tanu lata mai nei e le nuu i nutigāʻamu mai se mauga e lata ane.

I aʻu malaga muamua i lenei vaipanoa, ou te tilotilo i ʻamu ma mafaufau pe faamata o le ā le umi talu ona iai nei atumauga. E mautinoa lava le malolosi o malosiaga na māfua ai ona avea le āʻau ma mauga maualuga, e lua ma le afa maila (4 kilomita) le maualuga! Ina ua matou feosofi i fafo o le vaalele, ona matou tutū loa lea i se ogāeleele ou te taʻua o se aʻau ʻamu i luga o ao.

O se vaaiga masani le taufetuli mai o tagata o le nuu pe a latou iloa o le a tulaueleele se vaalele. A o tapē e le pailate le afi o le vaalele, na savali mai loa se tamāloa iā i matou. O lona igoa o Zung. O ia o se tasi na tofia e vaavaaia le polokalame tauaʻoaʻoga a Molimau a Ieova e faia i vaiaso taʻitasi i le nuu. O lenei polokalame e faia i le lalolagi aoao. E iloa o ia o se tagata e mamā tau amio, faamaoni ma faamoemoeina. Na ia fai mai ua sui ona uiga ona o le faaaogā o taʻiala o le Tusi Paia i lona olaga. Na matou feiloaʻi ma faatalofa ma Zung ma isi Molimau, ona matou ō lea i le fale e ma te api ai e i lalo ifo o le malae vaalele. Na taumulimuli mai tamaiti, ma finau po o ai e sau e ave a ma ato faafafa.

Na ma taunuu i se tamaʻi fale e fai i laupapa, na fausia e Molimau mo le ovasia femalagaaʻi pe a asiasi mai i le taʻiono masina. E ui o Papua Niu Kini o se atunuu vevela ae e mālū lava luga i nei ona e maualuga. I le pō pe a tutu lo ma molī karasini, o ao e masani ona ou vaai ai i aoauli o fegasoloaʻi mai le vanu agaʻi mai i le mauga, ua sao mai i vai laupapa o le fola o le fale. E ese foʻi faalogona o le fai o se ofu māfanafana mafiafia ma ofuvae li e faamāfanafana ai, a o lea faatoʻā ō mai i se nofoaga vevela i le talafatai o le motu.

I le taulotoaʻiga o tausaga mai le 1980, sa suʻesuʻe ai se tamāloa o lenei nuu ma Molimau a Ieova i Lae. Na toe foʻi mai i lona nuu ma na latou fausia ai ma nisi tagata se tamaʻi fale e fai ai sauniga, ma sa avea ma o latou mitamitaga. Na susunuina e le faifeʻau o le lotu Luteru ma lana ʻaulotu lea fale. O nei tagata na susunuina le fale, na faapea mai e na o le lotu Luteru lava e faataga i inei. Mai lenā taimi, e ui lava ina faaauau pea teteega ae sa toe fausia e Molimau se isi fale e fai ai a latou sauniga, ma ua tuputupu pea lo latou aofaʻi, ua tusa nei o le 50 tagata talaʻi maelega o le tala lelei. O nisi o i latou sa tetee muamua i le galuega, ua avea nei ma Molimau maelega.

I aso nei, e masani ona talia e tagata o le nuu talaʻiga a Molimau a Ieova, o ē aʻoaʻoina i latou i le Tusi Paia. E ui e toʻaitiiti tagata o le nuu e iloa faitau, ae ua iloa e le toʻatele o Molimau faitau ina ia mafai ai ona faailoa atu le feʻau o le Tusi Paia i isi. E oo atu i le 200 ē e auai i vaiaso taʻitasi, i sauniga e faia i le Maota mo Sauniga.

E leai se eletise, ma i afiafi e matou te potopoto faataamilo ai i le afi i le umukuka. E matou te aai, talanoa ma taliē faatasi. E manino mai le olioli i le auaunaga iā Ieova i foliga fiafia o ā matou uō o loo malamalamagia i le mumū o le afi. Ina ua leva le afiafi e tutu ma ave sulu aulama a nisi e faamalamalama ai auala i le togavao a o tamomoʻe atu i o latou fale.

A o ma savavali atu i le fale, e ese le taaligoligoa o lenei vaipanoa, vaganā ai leo o meaola eseese. Ae ma te leʻi momoe, e ma te toe tepa aʻe i le lagi i le pō maninoa i le tele o fetu o loo iloa atu, ona o le maualuga o lenei nofoaga.

E ese le vave o le alu o le vaiaso, ma ua ma faatalitali i le toe foʻi mai o le vaalele taeao. E toe tasi a se pō mālū i luga i ao i Lengbati, ona ma toe foʻi lea i le vevela ma le susū o le tau i vaipanoa e lata i le sami.