Po o se Faiga Lē Faamaoni Lea Mea?

“Na ona fesuiaʻi lava o lau lipoti i le mea na tupu, ona lelei lea o mea uma.”

“E lē manaʻomia fua ona iloa e le matagaluega o lafoga mea uma.”

“O le mea tāua ia aua neʻi maua.”

“Aiseā e totogi ai ae o lenā e maua fua?”

O FAAUPUGA na e te ono faalogo i ai pe a e fesili atu mo se fesoasoani i mataupu tautupe. O nisi tagata e foliga mai e popoto e faitogafiti i mea uma. O le fesili, pe e faamaoni na faiga?

Ona ua taatele i aso nei le lē faamaoni, ua manatu ai tagata i le pepelo, faaʻoleʻole ma le gaoi, o ni auala lelei e ʻalofia ai se faasalaga, maua ai tupe ma manuia ai le olaga. Ua masani ona fai e tagata maualuluga o le atunuu faaaʻoaʻoga leaga o le lē faamaoni. I se tasi atunuu i Europa, mai i le 2005 i le 2006, e silia ma le 85 pasene le faatelega o faiga taufaasesē ma le ave faagaoi o tupe. Ae e lē aofia ai lē faamaoni laiti, lea e manatu i ai nisi tagata e lē matuiā. Atonu e lē o se mea e faateʻia ai le aafia o tagata lauiloa i pisinisi ma faigāmalo o lea atunuu, i se faiga matagā lea na iloa ane, na latou faaaogā ni tusipasi pepelo e maua ai ni galuega e lelei totogi.

E ui ina taatele le lē faamaoni i le lalolagi, ae e toʻatele tagata e mananaʻo e fai le mea tonu. Atonu o oe o se tasi o i latou. E te manaʻo e fai le mea e tonu i le silafaga a le Atua ona e te alofa iā te ia. (1 Ioane 5:3) Atonu e pei ou lagona o le aposetolo o Paulo, o lē na tusi: “Ua matou talitonu ua iā i matou se lotofuatiaifo lelei, ona matou te mananaʻo ina ia faia mea uma ma le faamaoni.” (Eperu 13:18) O lea, e matou te valaaulia ai oe e tagaʻi i nisi o tulaga e ono tofotofoina ai se tagata o loo fia faia “mea uma ma le faamaoni.” O le a tatou iloiloina foʻi taʻiala o le Tusi Paia e aogā i na tulaga.

O Ai e Totogia Mea ua Faaleagaina?

A o alu le taavale a se tamaʻitaʻi talavou e igoa iā Lisa, * na fetoʻai ai ma se isi taavale. E leai se isi na manuʻa, ae na faaleagaina taavale uma e lua. I lona atunuu, e taugatā inisiua o taavale a le ʻautalavou, ma e sii i luga pe a tupu se faalavelave. Talu ai sa ō faatasi Lisa ma lona tausoga matua o Kolio, na faapea mai ai se uō, e fai i ai o Kolio na aveina le taavale. Ona lē totogia ai lea e Lisa o se inisiua telē. E foliga mai e atamai lenā faiga. O le ā e tatau ona fai e Lisa?

E faaaogā e kamupani inisiua tupe a tagata fai inisiua, e totogi ai inisiua a ē e aafia i faalavelave. Afai la e fai e Lisa le mea na fai atu ai lana uō, e iʻu ai ina totogi e isi tagata fai  inisiua le faalavelave na tupu ona o ia, ona o le a sii i luga a latou inisiua. E lē gata la ua faia e Lisa se lipoti sesē, a ua gaoi foʻi mai i isi. E faapena foʻi pe a faia ni faamatalaga sesē ina ia faatelē ai se tupe e maua mai i le inisiua.

O le faasalaina i le tulafono, e mafai ona taofia ai le lē faamaoni. Ae o loo i le Afioga a le Atua le māfuaaga sili e ʻalofia ai le lē faamaoni. Ua taʻua i Tulafono e Sefulu: “Aua e te gaoi.” (Esoto 20:15) Na toe taʻua e le aposetolo o Paulo lenā tulafono i Kerisiano, i le faapea mai: “O lē e gaoi, aua neʻi toe gaoi.” (Efeso 4:28) O le usitaʻia o le Afioga a le Atua i mataupu tau inisiua, e te ʻalofia ai le faia o se mea e taʻusalaina e le Atua. E faaalia ai foʻi lou naunau ma le faaaloalo i le tulafono a le Atua, ma le alofa i ou tuaoi.—Salamo 119:97.

“Mea a Kaisara iā Kaisara”

O Pita o se faipisinisi. Na fai atu lana suʻetusi o le a faaitiitia e le malo lana lafoga, pe a taʻu i ai na ia faatauina ni komepiuta taugatā mo lana pisinisi. E masani ona faatau mai na mea e le ʻaufaipisinisi e pei o Pita. E ui e leʻi faatauina e Pita na mea, ae e lē suʻesuʻeina foʻi e le malo. O lenā mea o le a faaitiitia ai se lafoga e totogi e Pita. O le ā e tatau ona ia fai? O le ā le taʻiala e aogā i le faia o lana faaiʻuga?

Na fai atu Paulo i Kerisiano i ona aso: “Ia gauaʻi tagata uma i faipule silisili, . . . Ia avatu i tagata uma mea e tatau iā i latou, ia totogi atu lafoga i lē ua tatau i ai le lafoga, ia totogi atu tupe i le malo i lē ua tatau i ai le tupe.” (Roma 13:1, 7) O ē e fia maua le finagalo malie o le Atua, e latou te totogi atu  lafoga uma e tāpā e le malo. Ae afai e faataga e le malo le faaitiitia o lafoga a nisi tagata po o pisinisi, e leai se afāina o le tāpā o na faamanuiaga pe afai e talafeagai.

O se isi lea mea e tupu mai i le taimi e totogi ai lafoga. O Tavita e kamuta i se kamupani. Ae na talosaga atu i ai ana uō ma ona tuaoi ina ia fai ni pusatū ma ni meafale mo i latou, ma na ia faia ina ua mānava mai i lana galuega. Ua latou avatu iā te ia se totogi e telē i lo o le totogi o lana galuega masani, ae e mananaʻo i latou e aua le faamaumauina ana tupe maua. O lea, afai e lē o faia ni faamaumauga o le galuega na fai, e lē totogia foʻi la se lafoga. E manatu le toʻatele, e manaia lea faiga, auā o le a maua ai e tagata uma aogā. Talu ai e manaʻo Tavita e faafiafia le Atua, o le ā la lona manatu i se galuega e faia faasolitulafono?

E ui e lē maua le solitulafono a se tagata e faigaluega faapena, ae ua ia lē usitaʻia le totogia o lafoga i le malo. Na poloaʻi mai Iesu: “Ia totogi atu mea a Kaisara iā Kaisara, a o mea a le Atua ia avatu i le Atua.” (Mataio 22:17-21) Na fetalai faapea Iesu ina ia faasaʻo ai manatu o tagata e faatatau i le totogiina o lafoga. E faatalitalia e pule o malo lea na taʻua e Iesu o Kaisara, le totogi atu o lafoga iā i latou. O lea, e ioe soo o Keriso o le totogi o lafoga uma, o se tiute tauave faale-Tusi Paia.

Kopi i Taimi o Suʻega

Ua sauni Mata mo lana suʻega faaiʻu i le aʻoga maualuga. Talu ai e faalagolago lona mauaina o se galuega lelei i le maualuga o ona togi, ua ia faaalu ai le tele o taimi e suʻesuʻe ai. Sa sauniuni foʻi nisi tamaiti o lana vasega, ae e ese le auala na sauniuni ai. Ua latou faaaogā tamaʻi uaealesi, tamaʻi masini ua iai tali faamatematika, ma telefoni feaveaʻi e kopi ai ma maua ai togi maualuluga. Pe e tatau ona fai e Mata mea o loo faia e isi tamaiti, ina ia maua ai foʻi ni ona togi maualuluga?

Talu ai ua taatele le kopi, ua manatu ai le toʻatele e leai se leaga o lea mea. Ua latou faapea mai, “O le mea tāua, ia aua neʻi maua.” Ae e lē talia e Kerisiano moni lenā manatu. E ui atonu e lē o iloa mai e le faiaʻoga ē o loo kopi, ae e iai se tasi o loo ia silafia. E silafia e Ieova le Atua mea e tatou te faia, ma o le a faamasinoina i tatou e tusa ma a tatou gaoioiga. Na tusi Paulo: “E leai foʻi se foafoaga e lilo i lana silafaga, ae e taatitia fua mai mea uma, ma ua matuā faaalia mea uma i luma o lana silafaga, o lē e ao ona tatou tali atu i ai.” (Eperu 4:13) O le iloa o loo silasila mai le Atua ma e finagalo ia tatou faia le mea saʻo, o se uunaʻiga malosi lea e faamaoni ai pe a faia suʻega.

O le ā Lau Mea e Fai?

Na iloa e Lisa, Kolio, Pita, Tavita ma Mata, e matuiā tulaga na latou feagai. Na latou filifili e faamaoni, ma tausia ai se lotofuatiaifo  mamā ma le amio lelei. O le ā lau mea e fai pe a feagai ma tulaga faapena?

Atonu e lē popole tagata e tou te faigaluega faatasi, aʻoʻoga faatasi, faapea ma tuaoi, e faatatau i le pepelo, kopi ma le gaoi. E latou te ono tauemu atu iā te oe e uunaʻi ai oe e faia le mea o loo latou faia. O le ā e fesoasoani iā te oe e faia ai le faaiʻuga saʻo, e ui i omiga ia lē faamaoni?

Ia manatua, o le faia e tusa ma le finagalo o le Atua, e maua ai se lotofuatiaifo mamā faapea le finagalo malie o le Atua. Na tusi le tupu o Tavita: “Ieova e, o ai e fai ma mālō i lou faleʻie? O ai foʻi e nofo i lou mauga paia? O le tagata e savali ma le lē taʻuleagaina, ma fai le amiotonu e tautala foʻi o ia ma le faamaoni i lona loto. . . . O lē e na te faia nei mea uma, e lē tautevateva lava o ia.” (Salamo 15:1-5) E sili atu ona tāua se lotofuatiaifo mamā ma se faauōga ma le Atua o i le lagi, i lo o se faamanuiaga faaletino e maua e ala i le lē faamaoni.

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

“O lē e gaoi, aua neʻi toe gaoi.” O le naunau i tulafono a le Atua ma le alofa i tuaoi, e uunaʻia ai i tatou e faamaoni i mataupu tau inisiua

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

“Ia avatu i tagata uma mea e tatau iā i latou, ia totogi atu le lafoga i lē ua tatau i ai le lafoga.” Ina ia finagalo malie mai le Atua, e tatou te totogi atu lafoga uma e tāpā e le malo

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 13]

“Ua matuā faaalia mea uma i luma o lana silafaga, o lē e ao ona tatou tali atu i ai.” E ui e lē iloa e faiaʻoga ua tatou kopi, ae e tatou te mananaʻo ia faamaoni i le silafaga a le Atua

[Pusa/Ata i le itulau 14]

Gaoi Faalilolilo

Ua faatau mai e lau uō le polokalame fou e faaaogā i le komepiuta, ma ua e manaʻo foʻi i ai. Ua fai atu lau uō e sefe lau tupe pe a ia faia se kopi o lea polokalame mo oe. Po o se lē faamaoni lenā faiga?

Pe a faatau mai e tagata polokalame o le komepiuta, e latou te ioe e tausisi i faatulagaga o loo i le laisene o lenā polokalame. Atonu e faataga i le laisene lē na faatauina, e na o le tasi le komepiuta e mafai ona faapipii ma faaaogā ai le polokalame. I lenā tulaga, o le kopiina o polokalame o le komepiuta mo se isi tagata, ua solia ai le maliega o le laisene ma o se faiga faasolitulafono. (Roma 13:4) O le gaoi foʻi lenā mea, auā e lē maua ai e lē e ana le polokalame tupe e tatau ona avatu iā te ia.—Efeso 4:28.

E ono faapea mai nisi, ‘⁠E leai lava se isi e na te iloa.’ Atonu e moni, ae e tatau ona tatou manatua fetalaiga a Iesu: “O lenei, o mea uma e tou te mananaʻo e faia mai e tagata iā te outou, ia faapea lava ona outou faia iā i latou.” (Mataio 7:12) E tatou te fiafia uma lava pe a maua totogi mo a tatou galuega, ma mananaʻo ia vaai faalelei e isi a tatou meatotino. O le mea foʻi lenā e tatau ona tatou faia i isi. Ia ʻalofia le gaoi faalilolilo, e pei o le aveina o meatotino ua faapolokalameina, * e lē o tatou e ana.—Esoto 22:7-9.

[Faaopoopoga i lalo]