Le Auala na Ou Iloa ai o le Atua “o Lē na Faia Mea Tetele”

Faamatalaina e Maurice Raj

Na sosola ese loʻu aiga faatasi ma le faitau afe o isi tagata aumau, ina ia sao mai i se osofaʻiga e sili ona sauā i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Na matou uia vaomatua o Burma i le tele o aso, ma momoe i lalo o laau i le pō. O le taimi lenā ua iva oʻu tausaga. Sa fusi i loʻu papatua se tamaʻi taga na tuu uma iai aʻu mea. Ae ua na o le amataga lenā o mea na tutupu.

O LE tausaga lea e 1942. Na iai se taua i le lalolagi, ma na matou sosola ese mai i ʻautau a Iapani na agaʻi mai. Ua faatoʻā taunuu ʻautau a Iapani e osofaʻia Burma, lea ua taʻua nei o Myanmar, ma faoa eleele na iai le suāuu i Yenangyaung. Na maua i matou e fitafita o Iapani a o leʻi oo i tuaoi o Initia, ma faamalosia e toe foʻi i o matou aiga.

A o oʻu laʻitiiti, na matou nonofo i Yenangyaung, lea na faigaluega ai loʻu tamā i le Kamupani Suāuu o Burmah. Ina ua pulea faamalosi e Iapani le atunuu, na avea eleele o Yenangyaung na maua ai le tele o le suāuu ma taulaʻiga e tuʻi pomu e vaalele tau a Peretania. I se tasi taimi na lalafi ai lo matou aiga i se ʻautu maualalō mo aso e tolu, a o pāpā solo pomu i o matou autafa. Na iʻu ina matou sosola atu i se vaa i Sale, o se nuu e lata i le vaitafe o Ayeyarwady, po o Irrawaddy. Na matou faafetai ona ua faasaoina, ma nonofo ai i inā a o tau le taua.

O se Mafatiaga na Maua ai le Upu Moni

Na fanau loʻu uso laʻitiiti i le 1945, o le tausaga na uma ai le Taua. Na matuā fiafia loʻu tamā ina ua maua sona atalii a ua toeaina. Ae na puupuu lava lona fiafia, ona e tolu masina mulimuli ane ae oti loʻu uso. E leʻi umi ae maliu si oʻu tamā ona o le faanoanoa tele.

Na taumafai aʻu uō e faamāfanafana mai iā te aʻu, ma fai mai ua ave e le Atua loʻu tamā ma loʻu uso e faatasi ma Ia i le lagi. Sa ou naunau e fia faatasi ma i laʻua! Sa lotu Katoliko lo matou aiga, lea na muaʻi aʻoaʻoina ai aʻu i mataupu faalotu. Na aʻoaʻoina aʻu o patele ma taupousa e ō saʻo i le lagi, a o isi e nonofo mo se taimi i pulekatolio, o se nofoaga lē tumau e faapuapuagatia ai seʻia faamamāina a latou agasala. O le naunau e fia faatasi ma loʻu tamā ma loʻu uso, na ou manaʻo ai e auai i le aʻoga faafaifeʻau a le Katoliko i Maymyo, lea ua taʻua nei o Pyin Oo Lwin, e 130 maila (210 km) le mamao mai i lo matou fale.

Ina ia talia i lenā aʻoga, sa tatau ona lelei aʻoaʻoga. Ae ona o se tagata aumau, e na o le lua tausaga na ou aʻoga ai, ae tapunia loa aʻoga uma i le taimi o le taua. E ui na toe tatalaina aʻoga, ae sa faalētonu le tulaga tau seleni a lo matou aiga. E lē gata na tausia aʻu ma oʻu uso e toʻalua e loʻu tinā, ae faapea foʻi le fanau laiti e toʻatolu a lona uso ua maliu. Sa lē gafatia e ia ona totogi aʻoga a i matou o tama.

Na faigaluega loʻu uso matua, ae e na o le  13 oʻu tausaga ma e itiiti se mea sa mafai ona ou faia. Sa nofo Manuel Nathan, o le uso o loʻu tamā, i Chauk, o se aai e lata i Sale. Na ou manatu, ‘⁠Pe a ou tuua le aiga, o le a toʻalaiti tagata e fafaga.’ Ona ou alu loa lea i Chauk e nonofo faatasi ma le uso o loʻu tamā.

Ou te leʻi iloaina na feiloaʻi i se taimi e leʻi mamao atu le uso o loʻu tamā ma ni Molimau a Ieova, ma na naunau e faasoa mai lona malamalamaga fou i le Tusi Paia. Na faasolosolo ona ia faasoa mai, na amata i le faamatalaina mai o le uiga o le tatalo a le Alii. E amata faapea: “Lo matou Tamā e o i le lagi, ia faapaiaina lou suafa.”—Mataio 6:9, 10.

Na faamatala mai e le uso o loʻu tamā, “E iai le suafa o le Atua. Ma o lenā suafa o Ieova.” Ona ia faailoa mai lea o le suafa o le Atua mai i le Tusi Paia. Na ou fia malamalama atili. Ae sa lē lelei laʻu faitau, e oo lava i laʻu gagana saʻo o le Tamil, ma o le Tusi Paia ma lomiga a le uso o loʻu tamā, e faa-Peretania, lea ou te leʻi malamalama tele i ai. E ui sa lē lelei aʻu aʻoga, ae na faasolosolo mālie ona ou malamalama i aʻoaʻoga a le Tusi Paia. (Mataio 11:25, 26) Na iʻu ina ou iloa, o le tele o talitonuga a le lotu na ou aʻoaʻoina, e lē faale-Tusi Paia. Na ou faapea atu loa i le uso o loʻu tamā, “O le upu moni lenei!”

O le 16 o oʻu tausaga na amata ai ona ou talaʻi atu i isi mea na ou aʻoaʻoina. O le taimi lenā e na o le 77 Molimau a Ieova i Myanmar. E leʻi umi ae asiasi mai Robert Kirk, o se Molimau misionare mai i le laumua, o Rangoon, lea ua taʻua nei o Yangon, i le uso o loʻu tamā i Chauk. Na ou fai iā Robert ua uma ona tuuina atu loʻu ola iā Ieova, ma na faailogaina ina ua ou papatiso i le vaitafe o Ayeyarwady, iā Tesema 24, 1949.

Manumalo i Faigatā

E leʻi umi ae ou alu atu i Mandalay ina ia suʻe ai saʻu galuega. Na ou manaʻo e avea ma paeonia, e pei ona taʻua ai tagata talaʻi faataimi atoa a Molimau a Ieova. I se tasi aso a o matamata i se taaloga soka, na ou paʻū ai ma tete tele. Na maua aʻu i le maʻimāliu, ma sa ou toe foʻi i loʻu aiga ina ia latou tausia aʻu.

E valu tausaga o fai ma oso loʻu maʻi. Ina ua feoloolo, sa mafai ona ou faia se galuega. E ui na fautua mai loʻu tinā e lē tatau ona avea aʻu ma tagata talaʻi faataimi atoa ona o loʻu maʻi, ae i se tasi aso na ou fai atu ai iā te ia: “Ua lē mafai ona ou onosaʻi. Ua ou fia paeonia. O le a tausia aʻu e Ieova!”

I le 1957 na ou siitia atu ai i Yangon ma amata ai laʻu paeonia. O le mea e ofo ai, e leʻi toe oso lava loʻu maʻi seʻia atoa le 50 tausaga mulimuli ane, i le 2007. O lea ua togafitia nei i fualaau. I le 1958, na tofia ai aʻu e avea ma paeonia faapito, e faaalu le 150 itula i masina taʻitasi i le galuega talaʻi.

O loʻu tofiga muamua o Kyonsha, o se nuu e 70 maila (110 km) i mātū i sisifo o Yangon. Sa iai se vaega toʻaitiiti o tagata i inā na faitau i a matou lomiga faale-Tusi Paia, ma na fia malamalama atili. Ina ua ma taunuu atu ma Robert, e toʻatele tagata na faapotopoto ane. E tele a latou fesili e uiga i le Tusi Paia na ma taliina, ma faailoa atu le auala e fai ai sauniga faale-Tusi Paia. O nisi e leʻi umi ae auai faatasi ma i maʻua i le galuega talaʻi. Sa tofia aʻu e nofo i lenā nuu. E na o ni nai masina ae avea lenā vaega toʻaitiiti ma faapotopotoga olaola,  ma ua silia nei i le 150 Molimau i lenā vaipanoa.

Mulimuli ane na tofia aʻu e galue o se auauna femalagaaʻi, e asiasia faapotopotoga ma vaega tū mamao ese i Myanmar atoa. Na ou tiʻetiʻe i luga o uta o loli mo le tele o maila i auala pefu, uia vaomatua, folau i vaitafe, ma savalia vaega maugā. E ui e lē o aʻu o se tagata malosi, ae na ou iloa na foaʻi mai e Ieova le malosi e faaauau ai.—Filipi 4:13.

“O le a Fesoasoani Ieova iā te Oe”

Na tofia aʻu i le 1962 e galue i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Yangon, lea na aʻoaʻoina ai aʻu e Robert i le auala e fai ai galuega. Ae e leʻi umi ae faatonu e le malo misionare uma mai i isi atunuu e tuua Myanmar, ma i ni nai vaiaso ua ō ese uma i latou. Na ou teʻi ina ua tofia aʻu e vaavaaia le ofisa o le lālā.

Na ou taumānatu: ‘⁠E faapefea ona ou faia lenei galuega? E leʻi lelei ni aʻu aʻoga ma e leai foʻi soʻu poto masani.’ Ona na latou mātauina loʻu popole, na fai mai ai nisi o tane matutua iā te aʻu: “Aua e te popole Maurice, o le a fesoasoani Ieova iā te oe. E matou te lagolagoina foʻi oe.” Maʻeu le faalaeiau o na upu! I ni nai masina mulimuli ane, na ou tuufaatasia ai le lipoti o la matou galuega talaʻi o le tausaga i Myanmar, mo le 1967 Yearbook of Jehovah’s Witnesses. I le isi 38 tausaga e sosoo ai, na ou tuufaatasia ai le lipoti o le tausaga mo le atunuu. Ua ou iloa mai i le tele o mea na tutupu, o loo taʻitaʻia e Ieova a tatou galuega.

O se faaaʻoaʻoga, ina ua ou talosaga e avea ma tagata sitiseni o Myanmar, ou te leʻi mauaina se 450 kyats * na manaʻomia e totogi ai loʻu sitiseni, o lea na tuu ai seʻi fai i se isi taimi. Ae i se tasi aso, a o ou pasia le kamupani na ou faigaluega ai i ni tausaga ua mavae, na iloa mai aʻu e lē na avea ma oʻu pule. Na valaau mai: “Raj, sau e avatu lau tupe. Ua galo iā te oe ona ave lau tupe maua o le saofaga ina ua e lē toe faigaluega.” E 450 kyats.

A o ou tuua le kamupani, sa ou mafaufau i mea uma e faaaogā i ai le 450 kyats. Ae talu ai o le aofaʻi tonu lava lea na manaʻomia e totogi ai loʻu sitiseni, na ou manatu ai e finagalo Ieova ia faaaogā lea tupe mo lenā fuafuaga. Ma na aogā tele lenā faaiʻuga. O le avea ma tagata sitiseni, sa mafai ona ou nofo mau i le atunuu, faigofie ona femalagaaʻi, faaulufale mai tusi mai i isi atunuu, ma faatino isi tiute e tāua mo la matou galuega talaʻi i Myanmar.

Se Tauaofiaga i le Itu i Mātū

E oo ane i le 1969, ua olaola la matou galuega talaʻi i le aai o Myitkyina i le itu i mātū o Myanmar, o lea na filifili ai e fai la matou tauaofiaga i lea aai. Ae o le mea sa sili ona faigatā iā i matou, o le mauaina o ni auala e malaga mai ai Molimau uma o loo nonofo i le itu i saute. Na matou tatalo ma talosaga atu i le Pulega o Nofoaafi i Myanmar, ina ia faaavanoa mai ni potu se ono o le nofoaafi. Na matuā faateʻia i matou ina ua talia le talosaga.

Mulimuli ane ua saunia mea uma mo la matou tauaofiaga. I le aso na fuafua e taunuu mai ai le ʻauusufono, na matou ō atu i le aoauli i le mea e taunuu ai nofoaafi, ma le faamoemoe e  taunuu i le 2:30 i le aoauli. A o matou faatalitali, na sau le tagata e vaavaaia nofoaafi ma tuu mai se feʻau e faitauina faapea: “Ua matou aveese potu e ono na talosagaina e le Sosaiete o le Olomatamata.” Na ia fai mai ua lē mafai e le nofoaafi ona toso isi potu e ono pe a oo i aʻega.

O le ā le mea o le a matou fai? Muamua, na matou manatu e toe sui aso e fai ai le tauaofiaga. Ae o lona uiga o le a toe talosaga foʻi nisi pemita, lea e tele ni vaiaso e fai ai! A o matou tatalo faatauanau iā Ieova, ae taunuu loa le nofoaafi. Na matuā faateʻia i matou ina ua vāai atu i potu e ono e tumu i Molimau a Ieova! Na ataata i latou ma talotalo mai. Ina ua matou fesili atu i ai po o le ā le mea na tupu, ae faamatala mai e se tasi, “Na latou aveese potu e ono, ae e lē o o matou potu!”

Mai i le 1967 i le 1971, na faaluaina ai le aofaʻi o Molimau i Myanmar e lata i le 600. O lea na siitia atu ai le ofisa o le lālā i le 1978, i se fale e lua fogāfale. I le 20 tausaga mulimuli ane, ua oo atu le aofaʻi o Molimau i le silia i le 2,500. Na toe faatelē le ofisa o le lālā, ma iā Ianuari 22, 2000, na sau ai John E. Barr mai i Amerika, o se sui o le Vaega Pule o Molimau a Ieova, ma faia le lauga o le faapaiaga o le ofisa e tolu fogāfale, ma fale e nonofo ai ia o loo faaaogā i aso nei.

Toe Tepa i Faamanuiaga

I aso nei e 52 tagata tauofo o loo nonofo ma galulue i le lālā i Yangon, ma e tusa ma le 3,500 Molimau o loo galulue i faapotopotoga ma vaega e 74 i le atunuu. O se fiafiaga iā te aʻu ona na avea si oʻu tinā pele ma Molimau a Ieova i le 1969, a o lata ina maliu o ia.

Na avea Doris Ba Aye, o se paeonia, ma tagata faaliliu i la matou ofisa o le lālā i le pe tusa o le 1965 i le 1967. Muamua atu i le 1959, na auai ai o ia i le vasega lona 32 o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata, o se aʻoga e aʻotauina ai misionare a Molimau a Ieova. O lona aulelei, uiga tausaafia ma le malosi faaleagaga, na ou fiafia ai iā te ia. Na ma faaipoipo i le 1970. E oo mai i le asō o loo ma faamaoni pea iā Ieova ma le tasi i le isi.

Ua silia nei i le 60 tausaga o ou mātauina le fesoasoani a le Atua i le galuega talaʻi i lenei atunuu. Ioe, e silisili ma e tatau ona matuā viiviia o ia. E pei ona ou iloaina i loʻu olaga atoa, o ia o “Lē na faia mea tetele.”—Salamo 106:21.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 27]

I le talaʻiga i Rangoon i Burma, pe tusa o le 1957

[Ata i le itulau 28]

Malaga e auai i se tauaofiaga i Kaleymo i Burma, e lata i le 1980

[Ata i le itulau 29]

Fale fou mananaia o la matou lālā lea na faatelē i le 2000

[Ata i le itulau 29]

Maʻua ma Doris i aso nei

[Ata i le itulau 29]

Maʻua i le talaʻiga mai i lea fale i lea fale