Ia Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

“O le Mea E te Alu i ai, Ou te Alu i Ai”

O LOO savavali faatasi Ruta ma Naomi i se auala umī, e ui i se fanua laugatasi maualuga o Moapi. Ua na o i laʻua i lenei fanua valevalenoa. Seʻi mafaufau i le vaai atu o Ruta ua taugagaifo le lā, ma tilotilo atu i le tinā o si ana tane ma mafaufau, po o fea se mea o le a la mālōlō ai i le pō. E alofa faapelepele o ia iā Naomi, ma o le a ia faia mea uma e na te mafaia e tausia ai o ia.

E tofu nei fafine ma se avega mamafa o loo mafatia ai. Ua tele tausaga talu ona maliu le tane a Naomi, a o lea ua toe mafatia ina ua maliliu lana fanau tama o Kiliona ma Maalona. O loo faavauvau foʻi Ruta, ona o lona toʻalua o Maalona. O loo ō atu faatasi i laʻua ma Naomi i le taulaga o Peteleema i Isaraelu. Ae e iai se mea e eseese ai la la faigāmalaga. Ua toe foʻi atu Naomi i lona nuu moni, ae o loo alu atu ai ma Ruta i se nuu e na te lē iloa. Ua tuua e Ruta lona aiga, lona nuu, o tū masani, faapea ma ona atua.—Ruta 1:3-6.

O le ā ua uunaʻia ai lenei tamaʻitaʻi talavou e faia se suiga tele faapena? O le a faapefea ona ia maua le malosi e ola ai i se olaga fou ma tausia Naomi? A o iloiloina le tali, o le a tatou iloa ai le tele o auala e faaaʻoaʻo ai i le faatuatua o le tamaʻitaʻi Moapi o Ruta. Muamua, seʻi o tatou vāai po o le ā le māfuaaga ua faimalaga atu ai nei fafine i lenei auala umī e agaʻi i Peteleema.

O se Aiga ua Taapeape Ona o Faafitauli

Na ola aʻe Ruta i Moapi, o se nuu laʻitiiti e i le itu sasaʻe o le Sami Mate, e laugatasi ona laufanua, e lē tele ni laau, ma e iai foʻi ni tofē. O “fanua o Moapi” e lafulemu mo faatoʻaga, e oo lava i le taimi na taia ai Isaraelu i se oge. O le mea moni, o le auala lea na feiloaʻi ai Ruta ma Maalona ma lona aiga.—Ruta 1:1.

O le oge na oo i Isaraelu, na manaʻo ai Elimeleka le tane a Naomi, e siitia atu lona aiga i Moapi, ma avea ma tagata o nuu ese. E foliga mai o lenei suiga, na luʻia ai le faatuatua o tagata o le aiga, auā na tatau ona tapuaʻi pea tagata Isaraelu i le nofoaga paia ua filifilia e Ieova. (Teuteronome 16:16, 17) E ui ina mafatia Naomi i le maliu o lana tane, ae na tumau pea lona faatuatua.—Ruta 1:2, 3.

Atonu na toe mafatia foʻi o ia ina ua faaipoipo atu lana fanau tama i fafine Moapi. (Ruta 1:4) Na iloa lelei e Naomi, na tele taumafaiga na faia e Aperaamo le augātamā o lona nuu, ina ia maua se avā a lona atalii o Isaako, mai i ona lava tagata tapuaʻi iā Ieova. (Kenese 24:3, 4) Mulimuli ane, na lapataʻia e le Tulafono a Mose le fanauga a Isaraelu, e aua neʻi faaipoipo atu a latou fanau i tagata o nuu ese, ina neʻi faaliliuina i latou e ifo i tupua.—Teuteronome 7:3, 4. *

Peitaʻi, na faaipoipo atu Maalona ma Kiliona i fafine Moapi. E tusa pe na lē fiafia Naomi, ae e mautinoa na ia faaalia le agalelei moni ma le alofa iā Ruta ma Orepa, o  taʻitoʻalua o lana fanau. Atonu na faamoemoe o ia e iai se aso o le a tapuaʻi ai i laʻua iā Ieova e pei foʻi o ia. E tusa lava po o le ā le tulaga, ae na alolofa tele Ruta ma Orepa iā Naomi. O la latou faiā lelei, na fesoasoani iā i latou i le taimi na tulaʻi mai ai mafatiaga. Na maliliu tane a Ruta ma Orepa, a o leʻi maua ni a la fanau.—Ruta 1:5.

Pe na fesoasoani le tapuaʻiga a Ruta iā te ia a o feagai ma nei mafatiaga? Ailoga. Na tapuaʻi tagata Moapi i le tele o atua, ma o le atua sili, o Kimosa. (Numera 21:29) E foliga mai na aofia i tapuaʻiga a tagata Moapi faiga sauā ma mataʻutia na taatele i na taimi, lea e aofia ai ma le faia o taulaga i tamaiti. E mautinoa na matuā pāʻia le loto o Ruta i so o se mea lava na ia iloa mai iā Maalona po o Naomi, e uiga i le Atua alofa ma agalelei o Isaraelu. E pule mai Ieova e ala i le alofa, ae e lē i le taufaamataʻu! (Teuteronome 6:5) Ina ua maliu le tane a Ruta, atonu na atili vavalalata atu loa o ia iā Naomi, ma faalogologo atu ma le naunau i lenei tinā matua a o ia faamatala Ieova, le Atua e silisili lona mana, o ana galuega matagofie, ma le auala alofa ma agalelei e feagai ai o ia ma ona tagata.

Sa naunau Naomi e fia faalogo i ni tala mai i lona nuu, ma atonu na ia maua se tala mai i  se tagata faatauʻoa e faapea, ua lē o toe oge Isaraelu. Ua amata ona toe fesoasoani mai Ieova i ona tagata. Ua toe oo Peteleema i se tulaga e tusa ma le uiga o lona igoa, o “Le Fale o le Areto.” Ua filifili nei Naomi e toe foʻi i lona nuu.—Ruta 1:6.

O le ā o le a faia e Ruta ma Orepa? (Ruta 1:7) Na vavalalata atu i laʻua iā Naomi a o feagai i latou ma faigatā. Ae e foliga mai na matuā fiafia Ruta i le agalelei o Naomi ma le tumau o lona faatuatua iā Ieova. Ua faimalaga atu nei i Iuta fafine e toʻatolu ua maliliu a latou tane.

O le mea na tupu iā Ruta ua faamanatu mai ai iā i tatou, e oo mafatiaga i tagata faamaoni faapea ma tagata leaga. (Failauga 9:2, 11) Ua faaalia ai foʻi, pe a oo mai mafatiaga, e atamai tele le saʻili atu mo faamāfanafanaga mai i isi, aemaise lava i ē e sulufaʻi atu iā Ieova, le Atua o Naomi.—Faataoto 17:17.

Le Alofa Faamaoni o Ruta

A o faasolo ina mamao le mea ua oo i ai le savaliga a nei fafine, ua iai foʻi se isi mea ua atugalu ai Naomi. Ua mafaufau o ia i fafine e toʻalua o loo latou ō faatasi, ma le alofa na la faaalia iā te ia ma lana fanau tama. E leʻi manaʻo o ia e toe faaopoopo atu nisi avega mamafa iā i laʻua. Pe afai e la te tuua lo la nuu ae ō ma ia, o le ā se mea e mafai ona ia faia mo i laʻua i Peteleema?

O lea na fai atu ai loa Naomi: “Inā ō ia, ia toe foʻi atu e taʻitasi i le aiga o lona tinā. Tau ina ia alofa faamaoni Ieova iā te oulua, e pei ona oulua faia i a oulua tane ua feoti, atoa foʻi ma aʻu.” Na ia faailoa atu foʻi lona faamoemoe ina ia tauia i laʻua e Ieova e ala i le mauaina o ni tane ma ni olaga fou. Ua faapea mai le tala: “Ona sogi atu lea o ia iā i laʻua, ma ua latou fetagisi leotetele.” E faigofie ona iloa le māfuaaga na matuā alolofa tele ai Ruta ma Orepa, i lenei tinā lotoalofa ma le lē manatu faapito. O lea, na la fai atu ai pea: “E leai, ae tatou te ō atu ma oe i lou nuu.”—Ruta 1:8-10.

Peitaʻi, e leʻi faigofie ona talia e Naomi lo la manaʻo. Sa finau malosi atu o ia e faapea e itiiti lava se mea e mafai ona ia faia mo i laʻua i Isaraelu, auā ua lē toe iai sana tane e tausia ona manaʻoga, e lē toe iai sana fanau e faaipoipo i ai nei tamaʻitaʻi, ma e lē o iai se faamoemoe e toe maua sana tane po o ni fanau. Sa ia faailoa atu e faapea ua matuā tigā o ia ona o lona lē mafaia ona tausia o i laʻua.—Ruta 1:11-13.

Na iloa e Orepa le moni o le tala a Naomi, auā o loo iai lona aiga i Moapi, o lona tinā,  ma se fale e nofo ai. E foliga mai e sili ai ona nofo pea i Moapi. O lea, na sogi atu ai o ia ma le faanoanoa iā Naomi ma toe foʻi i lona aiga.—Ruta 1:14.

Ae faapefea Ruta? Na faatatau atu foʻi le faamatalaga a Naomi iā te ia. Peitaʻi, ua tatou faitau i le Tusi Paia e faapea: “A ua pipii atu pea Ruta iā te ia.” Atonu na faaauau pea ona savali Naomi i le ala ae o loo ia iloa mai Ruta o mulimuli atu. Sa finau atu Naomi e faapea: “Faauta! Ua toe foʻi le avā a le uso o lau tane ua oti i lona nuu ma ona atua. Inā toe foʻi faatasi ia ma le avā a le uso o lau tane.” (Ruta 1:15) Ua faailoa mai i upu a Naomi se manatu tāua. Ua toe foʻi Orepa i lona nuu faapea ma “ona atua.” Sa lotomalie o ia e tapuaʻi pea iā Kimosa ma isi atua sesē. Pe na faapena lagona o Ruta?

A o iai na o i laʻua i le ala, sa maumaututū Ruta i ona faalogona. Na tumu lona loto i le alofa iā Naomi, ma le Atua o loo tapuaʻi i ai. O lea na faapea atu ai o ia: “Aua e te finau mai iā te aʻu ina ia ou tuulafoaʻi iā te oe, ia ou lē mulimuli atu iā te oe; auā o le mea e te alu i ai, ou te alu i ai, o le mea e te moe ai i le pō, ou te moe ai foʻi i le pō. O lou nuu e fai ma oʻu nuu, ma o lou Atua, o loʻu Atua foʻi lea. O le mea e te oti ai, ou te oti ai, e tanu ai foʻi aʻu. Ia faapea ona faia e Ieova iā te aʻu ma faaopoopo i ai, pe afai e iai se mea e tuueseeseina ai i taʻua seʻi vaganā le oti.”—Ruta 1:16, 17.

E mataʻina upu a Ruta, auā e ui lava ua mavae le 3,000 tausaga talu ona maliu o ia, ae o loo manatua pea e tagata lana faamatalaga. Ua faaalia mai ai le uiga e tāua tele, o le alofa faamaoni. O le malosi ma le faamaoni o le alofa o Ruta, na pipii atu ai pea iā Naomi i so o se mea na alu i ai. E na o le oti na mafai ona tuueseeseina i laʻua. Na avea tagata o Naomi ma ona tagata, auā na nofosauni Ruta e tuua mea uma na ia iloa i Moapi, e oo lava i ona atua. I le lē pei o Orepa, na fai atu ma le lotoatoa Ruta e faapea, e manaʻo e avea Ieova le Atua o Naomi, ma ona Atua. *

O lea, e na o i laʻua na faimalaga atu i lenei auala umī e agaʻi i Peteleema. I se fua faatatau, e foliga mai e vaiaso atoa le umi o lenei faigāmalaga. E mautinoa lava, na fesoasoani lo la faimalaga faatasi e faamāfanafana ai e le tasi le isi.

E toʻatele tagata ua feagai ma mafatiaga i lenei lalolagi. I nei “aso e sili ona faigatā” e pei ona taʻua i le Tusi Paia, ua tatou feagai ai ma so o se ituaiga o tigā ogaoga ma mafatiaga. (2 Timoteo 3:1) Ua sili atu la ona tāua le faaalia o le uiga ua tatou aʻoaʻoina mai iā Ruta. O le alofa faamaoni, o se ituaiga o alofa e tumau pea e lē faamaamulu, ma o se fesoasoani sili lea i lenei lalolagi ua tumu i mafatiaga. E tatou te manaʻomia lenā uiga i le liʻo o le faaipoipoga, faiā faaleaiga, i faigāuō, faapea ma totonu o le faapotopotoga Kerisiano. O le atiaʻe o lenei ituaiga o alofa, ua tatou faataʻitaʻi ai i le faaaʻoaʻoga mataʻina a Ruta.

 Ruta ma Naomi i Peteleema

O le mea moni, e lē lava lou faapea mai e te alofa faamaoni, ae e tatau ona faamaonia i au gaoioiga. Na maua e Ruta le avanoa e faaalia ai lona alofa faamaoni e lē gata iā Naomi, ae faapea foʻi iā Ieova, o lē ua ia filifilia e avea ma ona Atua.

Ua taunuu nei fafine e toʻalua i Peteleema, o se nuu e tusa ma le ono maila (10 km) le mamao i saute o Ierusalema. E foliga mai sa lauiloa Naomi ma lona aiga i lenā aai, auā na vevesi le aai ina ua logotala, ua toe foʻi mai Naomi. Na pulatoʻa atu nisi o fafine iā te ia ma faapea mai, “Po o Naomi ea lenei?” O le mea moni, ua matuā ese lava ona foliga mai i le taimi na alu ai i Moapi. O ona foliga matua ma lona lē mautonu, ua iloa ai le tele o faigatā ma mafatiaga na feagai ma ia.—Ruta 1:19.

Na faailoa atu e Naomi i ona tauaiga ma ona tuaoi, le oona o mafatiaga ua oo i lona olaga. Sa oo foʻi ina manatu o ia e tatau ona suia lona igoa mai i a Naomi, o lona uiga “O loʻu Matagofie,” iā Mara, lea e uiga atu i le “Oona.” Talofa e, iā Naomi! I le pei o Iopu lea na soifua i se taimi na muamua atu, na manatu foʻi Naomi, o Ieova le Atua ua oo ai mafatiaga iā te ia.—Ruta 1:20, 21; Iopu 2:10; 13:24-26.

A o faamautū nei fafine e toʻalua i Peteleema, sa manatunatu loa Ruta i se auala lelei e na te tausia ai o ia lava, faapea ma Naomi. Sa ia iloa, i le Tulafono a Ieova i le nuu o Isaraelu, o loo iai se sauniuniga alofa mo ē matitiva. Na faatagaina ona ō atu i fanua i le taimi o le seleselega e mulimuli atu i tagata selesele, e ao mai mea na totoe, ma mea o loo i pito o fanua. *—Levitiko 19:9, 10; Teuteronome 24:19-21.

 O le taimi o le seleselega o le karite, atonu o Aperila i le kalena i aso nei, na alu ai Ruta i le fanua e vaai pe e iai se tasi e faatagaina o ia e galue, e tusa ma le sauniuniga mo tagata e aoina mea. Na alu atu Ruta ma le lē iloa i le fanua o Poasa, o sē e maumea e tele ona fanua, ma o se tauaiga o le tane a Naomi ua maliu, o Elimeleka. E ui na tuu atu e le Tulafono iā Ruta le aiā e aoina ai mea, ae e leʻi fia pule ai o ia, ma na talosaga atu i se alii o loo vaaia ē e selesele mo se faatagaga e galue ai. Na ia tuu mai le faatagaga ma na galue ai loa Ruta i le fanua.—Ruta 1:22–2:3, 7.

Seʻi mafaufau, a o mulimuli atu Ruta i ē o loo seleina le karite, e punou ifo o ia ma ao mea ua paʻuʻū po o loo totoe, fusi faatasi, ma laʻu i le mea e sasa ai. O se galuega e faifai lemū, e vaivai ai, ma e sili ona faigatā pe a faasolo i le aoauli. Peitaʻi, na faaauau pea ona galue Ruta, ma e faatoʻā mālōlō lava pe a oo ina solo lona afu, ma alu e ʻai sina meaʻai i le aoauli i se tamaʻi fale e mālōlō i ai le ʻaufaigaluega.

Atonu e leʻi manaʻo Ruta e mātauina o ia e se isi, ae na iʻu ina iloa atu o ia e Poasa ma fesili atu i le alii o loo vaaia le galuega, po o ai lenā tamaʻitaʻi. O Poasa o se tagata e mataʻina lona faatuatua, ma e na te faafeiloaʻia lana ʻaufaigaluega, o ē na galulue i le aso atoa po o tagata ese, e ala i le fai atu o nei upu: “Ia faatasi Ieova iā te outou.” Na tali lelei mai foʻi le ʻaufaigaluega. I le pei o se tamā, na naunau atu ma le alofa lenei tane matua faaleagaga, iā Ruta.—Ruta 2:4-7.

Na taʻua e Poasa Ruta o le “afafine,” ma na fautua atu iā Ruta ina ia faaauau pea ona ao mea mai i lona fanua ma isi fafine talavou o lona aiga, ina ia aua ai neʻi faasoesa atu nisi o le ʻaufaigaluega iā te ia. Na ia faamautinoa ua maua e Ruta se meaʻai i le aoauli, e lē gata i lea, sa ia faamālō ma faalaeiau atu iā te ia. Aiseā?—Ruta 2:8, 9, 14.

Ina ua fesili atu Ruta iā Poasa pe aiseā ua alofa mai ai iā te ia, ae o ia o se tagata aumau, na tali mai Poasa e faapea, ua ia faalogo i tala i mea uma na faia e Ruta mo Naomi le tinā o lana tane. E foliga mai na viiviia e Naomi Ruta a o talanoa ma fafine o Peteleema, ma ua logotala nei iai Poasa. Na ia iloa foʻi ua liliu atu Ruta i le tapuaʻiga iā Ieova, auā na faapea atu o ia: “Tau ina ia tauia e Ieova au gaoioiga, ma ia iai se taui sili ona lelei mo oe mai iā Ieova le Atua o Isaraelu, o lē ua e sulufaʻi ai i lalo o ona apaʻau.”—Ruta 2:12.

Maʻeu le faalaeiauina o Ruta i na faamatalaga! E mautinoa sa filifili o ia e sulufaʻi atu i lalo o apaʻau o Ieova le Atua, e pei o se tamaʻi manulele o loo matuā malupuipuia i lalo o apaʻau o lona tinā. Sa faafetai atu o ia iā Poasa mo faalaeiauga, ma faaauau pea ona galue seʻia oo i le afiafi.—Ruta 2:13, 17.

O le faaalia o le faatuatua o Ruta i ana gaoioiga, o se faaaʻoaʻoga mataʻina lea mo i tatou i aso nei, o ē o loo mafatia i tulaga tau tamaoaiga. E leʻi manatu e tatau ona galue isi mo ia, ae sa talisapaia mea uma na ofo atu mo ia. E leʻi mā e faigaluega mamafa i se taimi umi ina ia tausia ai lē e pele iā te ia, e ui lava ua na o se galuega faatauvaa. Sa ia talia ma le lotofaafetai ma faatatauina le fautuaga atamai i le auala e saogalemu ai i le galuega, ma sa lelei tagata na aufaatasi i ai. O le mea e sili ona tāua, e leʻi galo iā te ia lona sulufaʻiga moni, o lona Tamā lea o Ieova le Atua, o lē e puipuia o ia.

Pe a tatou faaalia le alofa faamaoni e pei o Ruta, ma faataʻitaʻi i lana faaaʻoaʻoga o le lotomaulalo, galue malosi, ma le lototalisapaia, o le a iloa ai e mafai foʻi ona avea lo tatou faatuatua o se faaaʻoaʻoga lelei mo isi. Na faapefea la ona tausia e Ieova Ruta ma Naomi? O le a tatou iloiloina i se taimi o i luma lenā tulaga i se isi mataupu.

[Faaopoopoga i lalo]

[Pusa i le itulau 26]

O se Tamaʻi Tusi Matagofie

Ua faamatalaina le tusi o Ruta e tai pei o se maatāua itiiti, po o se tamaʻi tusi matagofie. E lē pei le tusi o Ruta o le tusi o Faamasino, ona e lē tele ni tala o ni mea na tutupu o loo iai. E fesoasoani le tusi o Ruta e iloa le taimi na tutupu ai nisi o mea o loo i le tusi o Faamasino, lea e muamua i le tusi o Ruta. (Ruta 1:1) O nei tusi e lua, na tusia e le perofeta o Samuelu. Peitaʻi, pe a e faitau i le Tusi Paia, atonu e te ioe i le fetaui lelei o le tulaga o loo iai le tusi o Ruta i le Tusi Paia. Pe a uma ona faitau i le tele o tala i taua, ma osofaʻiga o loo faamauina i le tusi o Faamasino, ona sosoo ai lea ma lenei tamaʻi tusi o loo faamanatu mai ai iā i tatou, e lē taitai ona galo iā Ieova tagata filemu o loo mafatia i faafitauli i aso taʻitasi. O lenei tala puupuu ua maua ai ni lesona aogā e uiga i le alofa, mafatiaga, faatuatua, ma le faamaoni, ia e aogā iā i tatou uma.

[Ata i le itulau 24]

Na faaalia e Ruta lona atamai i le mafuta atu iā Naomi i taimi o mafatiaga

[Ata i le itulau 25]

“O lou nuu e fai ma oʻu nuu, ma o lou Atua, o loʻu Atua foʻi lea”

[Ata i le itulau 27]

Na lotomalie Ruta e galue malosi i se galuega faatauvaa e tausia ai o ia ma Naomi