E Mafai e le Tusi Paia Ona Suia Olaga

AISEĀ na avea ai ma Molimau a Ieova se tamāloa na lelei lana galuega faaloia, ma e tupuga mai i se aiga Katoliko e mapolotu? Aiseā na suia ai le olaga o se tagata faatupu faalavelave, ina ia avea ma faifeʻau o se lotu? Faitau i a la tala.

“Ua ou maua ai se malamalamaga loloto i le mea e sesē ma le mea e saʻo.”—SEBASTIÃO ALVES JUNQUEIRA

TAUSAGA FANAU: 1946

ATUNUU: PASILI

TALAAGA: FAAMASINO

OLAGA SA IAI: Sa nonofo lo matou aiga i se vaipanoa e matitiva tagata, e tusa ma le 4 maila (6 km) le mamao mai i le taulaga o Piquete. Na iai se faatoʻaga laʻitiiti a oʻu mātua e tausia ai o matou manaʻoga autū. Ona sa ou aʻoga i Piquete, o lea na ou faatauina ai se uila ina ia faafaigofie ai ona ou alu i le aʻoga. O le taulaga o se nofoaga e mamā ma e lē tele ai le solitulafono, ma o le tele o tamāloloa e faigaluega i le fale e gaosi ai meatau mo le vaegaʻau.

O loʻu sogasogā e suʻesuʻe, na ou au ai i se aʻoga e fausia vaalele mo le vaegaʻau, ma i le 1966 na faauu ai aʻu e avea ma satini. Mulimuli ane, na ou auai i se aʻoga faaloia ma maua ai soʻu tusipasi. Na ou talosaga ina ia avea ma taʻitaʻi leoleo, ma na ou maua lenā galuega i le 1976 ina ua pasi laʻu suʻega a le malo. O nisi o taimi e aofia i laʻu galuega le vaavaaia o le falepuipui, ma e masani ona talosaga atu Molimau a Ieova pe mafai ona talaʻi i pagota, ma e latou te talaʻi mai foʻi iā te aʻu. O aʻu, ou te faaaloalo tele i le Atua, ma na ou maofa ina ua ou iloa o Ieova lona suafa, ma e mafai ona atiaʻe se faauōga ma ia.

Na faasolosolo mālie lava ona maualuga loʻu tulaga i galuega faafaamasinoga. Na pasi se isi aʻu suʻega a le malo i le 1981, ma avea ai loa aʻu ma faamasino i le itumalo. I le 2005, na avea ai aʻu ma faamasino i le faamasinoga e toe apili ai tagi i São Paulo.

SUIA E LE TUSI PAIA LOʻU OLAGA: E leʻi umi ona ou faauu mai i le aʻoga faaloia, ae amata loa ona ou faitau i le Tusi Paia, ma na matuā suia ai oʻu manatu. O aʻu o se tagata Katoliko e mapolotu, ma o nisi o lo matou aiga o ni patele ma o ni epikopō foʻi. E masani ona ou fesoasoani i le patele i le Misasā, e ala i le faitauina o se vaega o le tusi tatalo a o leʻi faia lana lauga. Na matuā lē fiafia loʻu tinā ina ua iloa o loo oʻu faitauina le Tusi Paia, auā e lē masani ai tagata Katoliko. Na taumafai o ia e faalotovaivaia aʻu ma faapea mai o le a leaga loʻu ulu. Peitaʻi, na faaauau  pea ona ou faitau i le Tusi Paia ona ou te iloa e leai se mea e leaga ai.

O le tele o loʻu fia iloa na uunaʻia ai aʻu e faitau le Tusi Paia. Na ou fia iloa atili e faatatau i patele ma o latou tiute tauave. Na ou faitau foʻi i tala e uiga i gaoioiga faalotu mo le saʻolotoga o ē e matitiva, ae ou te leʻi malamalama i manatu faavae o nei gaoioiga, faapea ma manatu o i latou na lagolagoina.

Ae i le taimi e tasi, na tuu mai e laʻu fomaʻi nifo e lotu Puta se tusi na avatu e se tasi iā te ia, e faaulutalaina Did Man Get Here by Evolution or by Creation? * Na ou talia le tusi ma manatu e mafai ona faitauina faatasi ma le tusi The Origin of Species tusia e Charles Darwin. Peitaʻi, na sili ona malolosi, maufaatuatuaina, ma moni manatu o loo i le tusi Did Man Get Here by Evolution or by Creation?, ma na ou iloa ai, e lē faavaea le aʻoaʻoga o le evolusione.

O le faitauina o le tusi e uiga i le evolusione na faateteleina ai loʻu fia iloa, ma atili ai ona ou manaʻo e faitau i nisi o tusi a Molimau a Ieova. Na taʻu mai e se isi iā te aʻu se inisinia e Molimau a Ieova, ma na ou talanoa atu loa iā te ia, ma sa ia tuuina mai ni tusi ou te faitau i ai. O le taimi lenā ou te leʻi manaʻo e suʻesuʻe le Tusi Paia ma se tasi, ona na ou manatu e mafai ona faia e aʻu lava.

Ona o lea ua ou faaipoipo ma ua iai soʻu aiga, na ou manatu ai e lelei pe a ou faitauina le Tusi Paia faatasi ma i latou, ma faia sa matou suʻesuʻega i vaiaso taʻitasi. I le avea ai ma Katoliko, e masani ona faia e lo matou aiga so o se mea mo patele ma epikopō. Ae na ou fiafia i le manatu o loo i le Ioane 14:6: “Ua fetalai atu Iesu [i le soo o Toma]: ʻO aʻu o le ala, o le upu moni ma le ola. E leai se tasi e alu atu i le Tamā pe a lē ui mai iā te aʻu.’” Ina ua ou iloiloina totoʻa lenei mau, na ou iloa ai o le faaolataga mai iā Ieova, e ala mai lea iā Iesu, ae e lē o patele e pei ona matou talitonu i ai.

E lua isi mau o le Tusi Paia na suia ai oʻu manatu e uiga i le lotu Katoliko ma ana aʻoaʻoga. Muamua o le Faataoto 1:7: “O le mataʻu iā Ieova o le amataga lea o le poto. E ʻinoʻino tagata vālea i le atamai ma le aʻoaʻoina.” A o le isi mau o le Iakopo 1:5: “Pe afai ua leai se atamai i se tasi o outou, inā ōle atu pea ia i le Atua, auā o ia na te foaʻi tele mai ma le lē toe taʻutaʻua, ona foaʻiina mai lea iā te ia.” Na ou matuā naunau e maua le poto ma le atamai, ae e leʻi faamalieina i le auai i le lotu, o lea na ou lē toe alu ai i se lotu.

O le tausaga e 1980, na suʻesuʻe ai laʻu avā ma Molimau a Ieova i le Tusi Paia, ma ou te auai foʻi i le suʻesuʻega pe a ou iai i le fale. Na mulimuli ane faia saʻu suʻesuʻega, peitaʻi, na umi se taimi ae faatoʻā avea i maʻua ma Molimau a Ieova. Na papatiso laʻu avā i le 1994, ae na ou papatiso i le 1998.

AOGĀ IĀ TE AʻU: Ua iʻu lelei si aʻu fanau e toʻafā ona na tausia aʻe e tusa ma tapulaa a Ieova. (Efeso 6:4) O loo tausia e oʻu atalii e toʻalua manaʻoga faaleagaga o Molimau i faapotopotoga o loo auauna ai, ma o loo maelega oʻu afafine i le galuega talaʻi. E tele itula e faaalu e laʻu avā e aʻoaʻo ai isi e uiga i le Tusi Paia, ma o loo oʻu fiafia e auauna o se toeaina i laʻu faapotopotoga.

I le avea ma Molimau a Ieova, ua ou maua ai se malamalamaga loloto i le mea e sesē ma le mea e saʻo. I loʻu tulaga o se faamasino, ou te taumafai e faaaʻoaʻo iā Ieova i le auala e feagai ai o ia ma isi, e ala i le iloilo o vala uma o se mataupu, fetuutuunaʻi, ma ia faaalia le  alofa mutimutivale pe a feagai ma faamasinoga e maʻaleʻale.

E ui ina tele faamasinoga tau i faiga sauā, solitulafono, le faileagaina o tamaiti, ma isi solitulafono matuiā ua ou taulimaina, ae e lē o suia ai lava le tigā o oʻu faalogona ona o na mea. Pe a ou matamata i tala fou, ou te lagona le ʻinoʻino i le matuā faatupulaʻia o le amioleaga. O lea, ou te faafetai iā Ieova ona ua ou malamalama i le māfuaaga ua faateteleina ai nei mea, faapea ma le faamoemoe mo se lumanaʻi lelei.

“E leʻi mafai e le falepuipui ona suia loʻu olaga.”—KEITH WOODS

TAUSAGA FANAU: 1961

ATUNUU: AIALANI I MĀTŪ

TALAAGA: FAATUPU FAALAVELAVE

OLAGA SA IAI: Sa ou fanau i le 1961 i Portadown, o se taulaga pisi i Aialani i Mātū. Sa ou ola aʻe i se aiga Porotesano, ma na matou nonofo i ni fale mautotogi e felataʻi ia e nonofo ai tagata Katoliko ma Porotesano. O le toʻatele o aiga e matitiva, ma e latou te faifaimea faatasi.

Sa leaga loʻu olaga. I le 1974, sa ou aafia ai i le tele o faafitauli, ona o faalavelave sa tutupu i lotu ma faiga faapolotiki i Aialani i Mātū. Na matuā leaga le tulaga o mea i lo matou vaipanoa i lenā taimi. O se faataʻitaʻiga, na pule loʻu tamā i se fale fai kapeta, ma i se tasi o pō a o galulue o ia ma nisi o alii Katoliko e toʻalua e matou te tuaoi, na togi ai e se tagata se pomu i totonu o le fale o nei alii, ma fasiotia ai lo la tamā, tinā, ma lo la uso.

Na matuā faateteleina faafitauli ma ua tulaʻi mai ma taua. Na susunuina fale o tagata Porotesano i vaipanoa e tele ai tagata Katoliko, ma e faapena foʻi ona faileagaina tagata Katoliko i vaipanoa e tele ai tagata Porotesano. O le mea lea na iʻu ai ina nonofo na o tagata Porotesano i fale mautotogi na matou tuaoi. E leʻi leva lenā mea, ae faafalepuipui loa aʻu mo le tolu tausaga ona o le auai i faiga faapā pomu.

A o ou iai i le falepuipui, na ma uō lelei ai ma se alii na lauiloa i le lagolagoina o faiga faapolotiki. Sa pei i maʻua o se ʻauso, ma na mulimuli ane oʻu uō sili i lana faaipoipoga. Ae e leʻi mafai e le falepuipui ona suia loʻu olaga po o laʻu uō, auā ina ua tatalaina i maʻua, sa ma toe foʻi lava i faiga faapolotiki, ma ua sili atu ona ma maumauaʻi i ai. O le iʻuga, na toe faafalepuipuiina laʻu uō, ma sa fasiotia o ia i inā.

Na mananaʻo foʻi isi e fasiotia aʻu, ma o se tasi o aso na faapā ai e se isi se pomu i laʻu taavale. Peitaʻi, o na mea na atili ai ona ou maumauaʻi e lagolagoina faiga faapolotiki.

A o faagasolo na taimi, na ou fesoasoani ai  i le tuufaatasia o se polokalame e faatatau i lotu ma faiga faapolotiki i lenā vaitaimi, lea na faasalalau i le televise a Peretania. O lenā polokalame na faateteleina ai oʻu faafitauli. O se faataʻitaʻiga, ina ua ou foʻi mai i le fale i se tasi o pō, na ou iloa ai ua tuua aʻu e laʻu avā, ma e leʻi leva foʻi ae aveesea loʻu atalii mai iā te aʻu. Ou te manatua se tasi o aso na ou tilotilo ai i le faata ma faapea ifo, “Afai o iai se Atua, ia e fesoasoani mai.”

I le Aso Toonaʻi na sosoo ai, na ma fetaui ai ma se tasi o aʻu uō e igoa iā Paulo, o lē ua avea ma Molimau a Ieova, ma na ia talanoa mai e uiga i le Tusi Paia. I le lua aso mulimuli ane, sa ia lafo mai ai se kopi o Le Olomatamata, lea o loo taʻua ai upu a Iesu o loo i le Ioane 18:36, “O loʻu malo e lē mai le lalolagi lenei. Ana mai le lalolagi nei loʻu malo, semanū ua tau aʻu auauna, ina neʻi tuuina atu aʻu i tagata Iutaia. A o lenei, e lē mai i inei loʻu malo.” O na upu na matuā pāʻia ai loʻu loto ma suia ai loʻu olaga mai i lenā aso.

SUIA E LE TUSI PAIA LOʻU OLAGA: Na ma suʻesuʻe ma Paulo i le Tusi Paia, ae na mulimuli ane faaauau e se isi Molimau e suafa iā Pili. Sa faigatā ona aʻoaʻoina aʻu i le Tusi Paia, ma sa tele foʻi aʻu fesili. O nisi taimi ou te aumaia ai ni faifeʻau e faamaonia ai se sesē o Pili. Peitaʻi, na mafai lava ona ou iloa atu upu moni o le Afioga a le Atua.

Ou te manatua se tasi o aso na ou fai ai iā Pili e aua neʻi sau e fai laʻu suʻesuʻega, ona o loo faia se poloka i le auala, ma o le a ave e tagata lana taavale ma susunu. Peitaʻi na sau lava Pili i lana uila, auā e leai ma se isi na fia aveina. I se isi foʻi aso, a o faia la ma suʻesuʻega i loʻu fale, na ō atu ai leoleo ma ni fitafita ma aumaia aʻu e ave i le falepuipui. A o latou taʻitaʻi ese atu aʻu, na valaau mai Pili ou te faatuatua pea iā Ieova, ma na matuā pāʻia ai loʻu loto i na mea.

Sa faateʻia le toʻatele o Molimau a Ieova i le taimi muamua na ou auai ai i le latou sauniga i le Maota mo Sauniga. Sa uumi loʻu lauulu, fai soʻu tautaliga, ma sa ou ofuina se peleue o loo iai le faailoga o le vaega faapolotiki na ou lagolagoina. Peitaʻi, sa ou maofa i le auala agalelei na faafeiloaʻia ai aʻu e Molimau.

E ui lava sa ou suʻesuʻeina le Tusi Paia, ae sa tumau pea ona ou faifaimea ma aʻu uō tuai. Peitaʻi, na faasolosolo mālie lava ona mauaa i loʻu loto upu moni sa ou aʻoaʻoina. Na ou iloa ai, afai ou te fia auauna iā Ieova, e tatau la ona suia aʻu uō ma oʻu manatu i faiga faapolotiki. E leʻi faigofie lenā mea, ae na mafai ona o le aʻoaʻoina o le tele o mea mai i le Tusi Paia, faatasi ma le malosi mai iā Ieova. Sa ʻoti loʻu lauulu, aveese loʻu tautaliga, ma faatau ni ofu fou. O mea foʻi na ou aʻoaʻoina, sa suia ai le auala ou te feagai ai ma isi.

AOGĀ IĀ TE AʻU: Sa tele ina ou faia faiga faatupu faalavelave ma solitulafono i loʻu olaga, ma sa mātaʻitūina aʻu e leoleo. Ae o lea ua suia le tulaga o mea. O se faataʻitaʻiga, i le taimi muamua na ou auai ai i le tauaofiaga a Molimau a Ieova na faia i le taulaga o Navan, na mulimuli mai leoleo iā te aʻu ina ia faamautinoa ou te lē faatupuina ni faalavelave. Ae i le taimi lenei, ua mafai ona ou faimalaga atu i tauaofiaga e aunoa ma le mātaʻitūina o aʻu, ma ua ou saʻoloto e alu i le talaʻiga faatasi ma oʻu uso a Molimau o Paulo, Pili, ma le faapotopotoga atoa.

A o faasolosolo ina faaleleia loʻu olaga, sa faigofie loa ona matou galulue faatasi ma le faapotopotoga. O i inā sa ou feiloaʻi ai i se Molimau e igoa iā Louise, ma na mulimuli ane ma faaipoipo. E lē gata i lea, sa toe faafoʻi mai si oʻu atalii iā te aʻu.

Pe a ou toe mafaufau i loʻu olaga sa iai, ou te matuā faanoanoa lava ona sa ou faapogaia tigā ma faigatā i isi. Ae ou te taʻutino atu e mafai moni lava e le Tusi Paia ona suia tagata e pei o aʻu, mai i se olaga e lē lelei se taʻitaʻiga, i se olaga e iai se fuafuaga ma se faamoemoe.

[Faaopoopoga i lalo]

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

Na matuā lē fiafia loʻu tinā ina ua iloa o loo oʻu faitauina le Tusi Paia