E te Silafia?

Pe na sosola ese Kerisiano mai i Iutaia, a o leʻi faaumatia Ierusalema i le 70 T.A.?

▪ “Pe a outou iloa foʻi ua siʻosiʻomia Ierusalema e ʻautau, ona outou iloa ai lea ua lata lona faatafunaina. O lea, o ē o i Iutaia ia sosola i mauga, o i latou o i totonu o le aai, ia ō ese.” (Luka 21:20, 21) Na tuuina atu e Iesu na lapataʻiga i ona soo e faatatau i le faaumatiaga o Ierusalema. Pe e iai ni faamaoniga e iloa ai na utagia e soo lapataʻiga a Iesu?

Ina ua mavae le tele o tausaga talu ona maliu Iesu, na ō atu ai ʻautau a Roma na taʻitaʻia e Sesetia Kalusi i le itumalo o Palesitina lea e iai Ierusalema, e osofaʻi tagata fouvale. Na faamaonia lenā osofaʻiga e Josephus, o se tusitala o talafaasolopito mai Iutaia na soifua i lenā taimi. Na siʻomia e ʻautau a Roma Ierusalema, ma mautinoa o le a latou faoa le aai. Peitaʻi, na faafuaseʻi ona toe faatonu e Kalusi lana ʻautau e tuumuli ese. Na taʻua e Eusipio, o se tagata e suʻesuʻe i talafaasolopito o lotu e faapea, na faaaogā e Kerisiano Iutaia le avanoa lenā e sosola ai i Pela, o se aai i vaega maugā o Tekapoli.

I nai tausaga mulimuli ane i le 70 T.A., na toe foʻi ane ai se isi ʻautau a Roma na taʻitaʻia e le taʻitaʻiʻau o Tito, ma faaumatia loa Ierusalema. O le taimi lea na faamāeʻa ai loa e lenei ʻautau a Roma le galuega e leʻi faataunuu e le ʻautau a Kalusi, ma e faitau selau afe tagata Iutaia na lē mafai ona sosola ese, ma na feoti ai.

O ai “atalii o le ʻauperofeta”?

▪ I tala o loo taʻua i le Tusi Paia e faatatau i perofeta o Samuelu, Elia ma Elisaia, o loo taʻua ai “atalii o le ʻauperofeta.” O se faataʻitaʻiga, ina ua faatonuina Elisaia e faauu Ieu e fai ma tupu o Isaraelu, na ia auina atu se tasi o “atalii o le ʻauperofeta” ina ia faia faapea.—2 Tupu 9:1-4.

E talitonu tagata popoto, o lenā faaupuga e faasino atu i se aʻoga po o se vaega o tagata e galulue faatasi, ae e lē o ni atalii moni o le ʻauperofeta. E tusa ai ma le Journal of Biblical Literature, e foliga mai o i latou sa i lenei vaega, sa tuutoina atu i le auaunaga iā Yahweh [Ieova] i lalo o le vaavaaiga a se perofeta sa fai ma o latou tamā faaleagaga. (2 Tupu 2:12) O le tala i le faauuina o Ieu e tatou te iloa ai, “o le auauna a le perofeta” o Elisaia sa auina atu e faauu Ieu.—2 Tupu 9:4.

E foliga mai sa ola “atalii o le ʻauperofeta” i se olaga faafaigofie. O se faataʻitaʻiga, i taimi o Elisaia, sa faanoi ai e se tasi o nei vaega se toʻi ina ia fausia ai o latou fale. (2 Tupu 6:1-5) O nisi o i latou nei e fai aiga, auā o loo i le Tusi Paia se tala e uiga i se fafine ua oti lana tane, o lē na avea ma “atalii o le ʻauperofeta.” (2 Tupu 4:1) Na amanaʻia e tagata Isaraelu faamaoni atalii o le ʻauperofeta, e ala i le faameaalofa atu i ai o meaai.—2 Tupu 4:38, 42.