Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

MATAUPU AUTŪ | E MAFAI ONA E MALAMALAMA I LE TUSI PAIA

O se Tusi e Ao Ona Malamalama i Ai

O se Tusi e Ao Ona Malamalama i Ai

O le Tusi Paia o se tusi ua leva tele. O le ā le umi? Na amata ona tusia le Tusi Paia i Sasaʻe Tutotonu i le pe ā ma le 3,500 tausaga ua mavae. Pe a fua i ai, o le taimi lenā o le pulega a le aigātupu malosi o Shang o Saina, ma pe tusa ma le sefulu senituri a o leʻi iai le lotu Puta i Initia.—Tagaʻi i le pusa “ Faamatalaga Moni e Faatatau i le Tusi Paia.”

O loo maua i le Tusi Paia tali faamalieloto i fesili e sili ona tāua e faatatau i le olaga

Ina ia avea se tusi ma taʻiala aogā i tagata, e tatau ona malamalamagofie ma aogā lenā tusi iā i latou. O le tulaga moni lenā e faatatau i le Tusi Paia. O loo maua ai tali faamalieloto i fesili e sili ona tāua e faatatau i le olaga.

O se faataʻitaʻiga, po o e taumānatu pe aiseā ua tatou iai i inei? Ua faitau afe tausaga o iso tagata e faatatau i lenei fesili, e oo mai lava i aso nei. Peitaʻi, e maua le tali i uluaʻi mataupu e lua o le tusi o Kenese. O loo taʻua ai i inā “le amataga” po o le faitau piliona o tausaga ua mavae, ina ua amata ona iai lo tatou vateatea lea e aofia ai aniva, fetu, ma le lalolagi. (Kenese 1:1) Ina ua uma, ona faamatala faasolosolo mai loa lea o le auala na aināina ai le lalolagi, maua ai ituaiga ola eseese, ma pe na faapefea ona iai tagata, faapea le fuafuaga o nei mea uma.

TUSIA I SE AUALA E MALAMALAMA AI

Ua aumaia i le Tusi Paia fautuaga aogā ina ia fesoasoani iā i tatou e foʻia ai faafitauli i aso taʻitasi. E faigofie ona tatou malamalama i na fautuaga, ona o vala nei e lua.

Muamua, e manino, tuusaʻo, ma logolelei le gagana o loo faaaogā i le Tusi Paia. Nai lo o le faaaogā o ni faaupuga se tele e lē faavaea pe e lē malamalama i ai, o loo faaaogā i mau o le Tusi Paia upu e patino ma e fesootaʻi i o tatou lagona. Ua faamatalaina manatu e faigatā, i upu e tatou te faaaogāina i aso faisoo.

O se faaaʻoaʻoga, sa faaaogā e Iesu le tele o talafaatusa faigofie e faavae mai i mea e tutupu i olaga i aso faisoo o tagata, ina ia aʻoaʻoina ai ni lesona e pāʻia ai o latou loto. O le tele o nei talafaatusa o loo maua i le Lauga i le Mauga, lea e faamauina i le Mataio mataupu e 5 e oo i le 7. Ua taʻua e se tagata faasalalau lenei lauga “o se lauga e aogā,” ma o lona fuafuaga “e lē ina ia faatumu ai o tatou mafaufau i le tele o manatu, ae ina ia taʻitaʻia ma faatonutonu ai a tatou mea e fai.” E mafai ona e faitauina na mataupu i le pe tusa o le 15 i le 20 minute, ma o le a e maofa ai i le faigofie ma le matuā aogā o na fetalaiga a Iesu.

O le isi vala ua faigofie ai ona malamalama i le Tusi Paia, ona o faamatalaga o loo iai. O le Tusi Paia e lē o se tusi o talatuu po o tala o le vavau. Nai lo o lea, ua taʻua i le The World Book Encyclopedia, o le tele o vaega o le Tusi Paia “e faatatau atu i tagata lauiloa ma tagata lautele,” o ʻtulaga faigatā na latou fesagaʻia, o o latou faamoemoega, lē taulau, ma manumalo.’ E faigofie ona tatou faitau ma malamalama i nei tala e faatatau i tagata moni, o mea na tutupu, ma lesona aogā o loo aumaia ai.—Roma 15:4.

UA MAUA E LE TOʻATELE

Ina ia e malamalama i se tusi, e tatau ona tusia i lau gagana. E lē taumatea ua maua le Tusi Paia i aso nei i se gagana e mafai ona e malamalama i ai, e tusa po o fea e te alaala ai ma po o le ā foʻi lou atunuu. Seʻi o tatou iloilo vala ua aofia ai i le faataunuuina o lenā galuega fitā ma mataʻina.

Faaliliuina. Sa muaʻi tusia le Tusi Paia i le gagana Eperu, Arama ma le gagana Eleni. O lea, e toʻaitiiti le aofaʻi o tagata na mafai ona faitauina. Peitaʻi na faia ni taumafaiga fitā ma le faamaoni a le ʻaufaaliliu ina ia maua le Tusi Paia i isi foʻi gagana. E faafetaia ai a latou taumafaiga, ona o lea ua faaliliuina le Tusi Paia atoa po o se vaega i le pe ā ma le 2,700 gagana. O lona uiga la, ua silia i le 90 pasene o le faitau aofaʻi o tagata, ua mafai ona faitauina se vaega o le Tusi Paia i gagana e latou te malamalama ai.

Lomiaina. Sa tusia uluaʻi tusitusiga o le Tusi Paia i mea e pala gofie, e pei o paʻu o laau ma paʻu o manu. Ae ina ia oo atu le feʻau i isi, sa tatau ona toe tusia ma le faaeteete ni kopi o na tusitusiga. Sa taugatā tele na kopi ma e toʻaitiiti tagata na latou gafatia. Peitaʻi ina ua faia e Johannes Gutenberg masini lomitusi i le silia i le 550 tausaga ua mavae, o lea na televave ai ona salalau atu le Tusi Paia. E tusa ai ma se fua faatatau, e silia i le lima piliona kopi o le Tusi Paia ua tufatufaina atu, a lē o le tusi atoa po o se vaega.

E leai se isi tusi faalelotu e mafai ona faatusatusa atu i le Tusi Paia pe a fua i nei vala. E manino mai, o le Tusi Paia o se tusi e ao ona malamalama i ai. Peitaʻi, o se luʻi le taumafai e malamalama i le Tusi Paia. E ui i lea, o loo maua le fesoasoani. O fea e mafai ona e maua ai lenā fesoasoani, ma o ā aogā e te maua mai ai? E maua tali i le mataupu o loo sosoo mai.