Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Mataupu Silisili Tau Amio Matou Te Mulimuli Ai

Mataupu Silisili Tau Amio Matou Te Mulimuli Ai

Mataupu Silisili Tau Amio Matou Te Mulimuli Ai

O suiga uiga ese o vaaiga faatatau i amioga mamā, ua talitonu Molimau a Ieova o loo iai sona aafiaga leaga i tagata talavou. E pei ona e iloaina, o se amioga ua taʻua o le amioga fou ua masani nei talu mai le 1960. O se tasi o uluai finauga, a le Epikopo o Egelani i Woolwich, e faapea: “E leai se mea e mafai ona taʻua e ʻsese’ pea lava ia.” Matou te lē ioe ma lea, peitai matou te mananao e faamanino atu matou te lē fia finau ma i latou o ē talitonu i ai. Ua na o lo matou mananao ia faamalamalama po o ā mataupu silisili tau amio o loo matou mulimuli ai ma pe aiseā e faia ai faapea.

O se polofesa lauiloa o aʻoaʻoga faafaifeau i le Iunaite Setete, o Joseph Fletcher, sa faapea mai faatatau i le amioga fou: “E leai se mea e tetee ai i feusuaiga faaulugalii i fafo atu ma le lio o le faaipoipoga, i lenei amioga, ma i nisi tulaga e lelei lea mea.” Ma na faamalamalama atu e Frederic C. Wood, o se polofesa lagolago tau le lotu i le Iunaite Setete, i tagata aʻoga: “E leai ni tulafono faatatau i feusuaiga faaulugalii. Ou te toe taʻu atu: e matuā leai lava ni tulafono. E leai se mea e tatau ona outou fai, po o le lē tatau foi ona faia.”​—Theology Today, Oketopa 1965, itulau 396.

E ui o nei vaaiga i mea tau amioga atonu e taatele, ae ua manatu Molimau a Ieova ua feteenai lea ma le Tusi Paia ma ua faapea ai ona lē tatau. O loo taʻua i la matou tusi o le 1976 Your Youth​—Getting the Best out of It, lo matou tulaga faavae i le Tusi Paia, o loo iloilo ai pe faapefea i mataupu silisili tau amio ona aafia ai amioga. O le mea e mālie ai, ina ua uma ona toe autaluina o lenei tusi e le 100 o tagata aʻoga e 12 tausaga seia oo atu i le 19, sa tusi mai loa se tasi tagata suesue i lana faitioga: “O ausiaga tau amioga mamā e pei ona taʻua i la outou tusi atonu sa aogā i se taimi ua tuanai, peitai ou te masalo ailoga o toe aogā i le taimi nei. O le tupulaga lenei ua sili atu ona malamalama na i lo se isi muamua.”

Ae peitai, e lē foliga mai ia i matou o le taliaina o ausiaga tau amioga fou e “sili atu ona malamalama” ai tagata talavou. I se suesuega talu ai nei o le sili atu i le 160,000 tagata talavou e 13 i le 15 tausaga le matutua, o le 41 pasene o tama ma le 21 pasene o teine ua faia ni feusuaiga faaulugalii. Ma o i latou e 16 i le 18 tausaga le matutua, toeitiiti lava tolu kuata o tama ma le afa o teine na latou faia faapea. Peitai o ā ona taunuuga?

O se faamaʻi tele o maʻitaga o teine talavou. Pe tusa ma le toatasi mai le toasefulu teine talavou e maua i le maʻitaga i le Iunaite Setete i tausaga taitasi​—pe tusa ma le 1,250,000 i le tausaga. Mai lenei aofai, e latalata i le 600,000 e fananau a latou pepe​—a o le isi vaega uma e faapaʻūū. E faapea foi, o le faitau miliona o tagata talavou i tausaga taitasi e maua i se tasi o gasegase afi, e aofia ai ma le gasegase ua faamataʻuina ai le toatele o le herpes. E tusa ai ma mea ua taʻua, matou te talitonu ua iai se mafuaaga lelei ia lē manatu ai i nei tulaga va fealoaloai o ni fua o le ʻfaamalamalamaina.’

Mataupu Silisili Tonu tau Amioga

Ua tele le faaletonu po o ā mataupu silisili tau amio e aʻoaʻo i tagata talavou. E masani ona oi faiaʻoga i le leai o se mautinoa manino faatatau i lenei mea. Ua matou iloatino o nisi o faiaʻoga, ua faanaunau ia latou maua se saolotoga e sili atu ina ia aʻoaʻo atu ai i a latou tagata aʻoga mataupu silisili tonu tau amioga o loo maua i le Tusi Paia. I le avea la o ni Molimau a Ieova, matou te talitonu ma le faamaoni o aʻoaʻoga a le Tusi Paia e tusa ai ma amioga e moni lava e iai sona āuga aogā tau amio.

E vave amata e mātua Molimau ona aʻoaʻo a latou fanau iti i mataupu silisili tau amio a le Tusi Paia, ma e masani ona faaaogāina le tusi Your Youth​—Getting the Best out of It o se fesoasoani. Pe afai e te manao i ai, o le a saunia ma le fiafia e se tasi o au tagata aʻoga Molimau se kopi mo oe. O le a faamasani ai oe i mataupu silisili tau amio o loo matou mulimuli ai, e avatu ai nisi faamatalaga auiliili e tusa ai ma o matou manatu i mataupu o sosoo mai ai.

Feusuaiga a e Leʻi Faaipoipoina: Matou te talitonu faapea, i tulaga uma, o feusuaiga faaleituaiga a o leʻi faaipoipoina, o le faitaaga lava lena, e sese; e lē mamā tau amio. Ua faatonu mai le Tusi Paia: ʻSosola ese i le faitaaga.’ (1 Korinito 6:18) ʻFaamamao ma le faitaaga.’ (1 Tesalonia 4:3) O lo matou manatu o feusuaiga a e leʻi faaipoipoina o se agasala matuiā faasaga i le Atua. Ua fai mai le Tusi Paia: “E faasalaina e le Atua o e faitaaga ma e mulilulua.”​—Eperu 13:4; Faaaliga 21:8.

Tauatane ma Tauafafine: Matou te talitonu foi o le tauatane ma le tauafafine o amioga lē mamā ma le sese. Matau le mea o fai mai ai le Tusi Paia faatatau i tauatane ma tauafafine: “O le mea lea na tuuina atu ai i latou e le Atua i manao e masiasi ai; auā o latou fafine foi, ua latou fesuiai le tu e tatau ma le tu e le tatau; e faapea foi tane, ua tuua e i latou le tu e tatau i le fafine, ina ua mu i lo latou femanaoai; o tane ua fefaiai i latou i mea e masiasi ai.”​—Roma 1:26, 27; 1 Korinito 6:9-11.

ʻAva Malosi: O ʻava malolosi o mea taumafa, ma, pe a pulea faalelei, e mafai ona aogā. (Salamo 104:14, 15; 1 Timoteo 5:23) Ae peitai e mafai ona faaaogāseseina ma e masani ona faia faapena. Matou te talitonu, e pei ona faamamafa mai e le Tusi Paia, o le inu tele i le ʻava o le sese tau amio e matuiā. (Faataoto 20:1; 23:29-35; 1 Korinito 6:9, 10) Matou te faaaloalo foi i le atamai o faipule silisili o loo latou faia tulafono e faatapulaaina ai le faaaogāina o ʻava malolosi e tagata talavou, ma matou te felagolagomai ma nei tulafono.

Vailaau Faasaina: Matou te lē faaaogāina mo se fiafiaga vailaau faasaina e lē mafai ona taofia ma avea ma masani le faaaogāina, e pei o le maruana, heroini, cocaine, LSD, betel nut ma le tapaa, na o ni nai mea na ua taʻua. E talitonu Molimau a Ieova ua sese, mo le faamalieina o manaoga faapito, e faaleagaina ai o latou tino i mea e mafua ona suia ai le mafaufau ma fai ma vaisu, talu ai o loo uunaia mai e le Tusi Paia: “Ia tatou faamamā ia te i tatou i mea uma e leaga ai le tino.”​—2 Korinito 7:1.

Gagana Masoā: O le faaaogāina o gagana masoā matou te manatu e lē o se mea e tatau; e lē ōgatasi ma le faatonuga a le Tusi Paia: “A o le faitaaga ma mea leaga uma, ma le manumanu, aua neʻi taʻua lava ia te outou, . . . ma upu faatauvaa, ma le faaulaula, o mea ia e le tatau.”​—Efeso 5:3, 4.

Faaaloalo mo Faipule Silisili: I le ōgatasi ma mataupu silisili o le Tusi Paia, matou te faatalitalia o le a faaaloalo a matou tagata talavou i faipule silisili uma ua faatuina faaletulafono, e aofia ai faiaʻoga. (Roma 13:1-7; 1 Peteru 2:13-17) Ua fetalai mai Ieova le Atua, o lē na aʻoaʻoina ai a matou fanau ia avatu i ai le faaaloaloga loloto, e tatau ona tatou faamaoni ma tautala ma le moni ma e ao ona manatunatu mamafa mo isi.​—Eperu 13:18; Kolose 3:9; Efeso 4:25; Mataio 7:12.

Tāua o Mataupu Silisili o le Tusi Paia

Ua matou iloa o le mulimuli i mataupu silisili tau amio a le Tusi Paia ua tele ai ona faaleleia olaga o o matou tagata. E ui ina iai o matou faafitauli ma, e moni, e lē lelei atoatoa foi a matou fanau, ae i le tele o mea ua matou saoloto mai i ia amioga leaga tele e pei o le gaoi, pepelo, faaʻoleʻole ma le faatiga i isi. O le tele matou te usiusitai ai ma a matou fanau i tulafono a le Atua, o le tele foi lena ua lē faalavelaveina ai i matou e faamaʻi pipisi o le gasegase afi, tinā e leʻi faaipoipoina, tamaiti to i fale ma le faapaʻū tama, e aunoa foi ma le loto momomo ma loto fuatiaifo ua faasalaina. Matou te talitonu ua tonu le tasi peresitene anamuā o Amerika o John Adams ina ua ia taʻua le Tusi Paia “o le tusi e sili ona lelei lea i le lalolagi.” Matou te talitonu foi i le Peresitene o Abraham Lincoln sa saʻo i lona faapea mai o le taliaina o le Tusi Paia “o le a e ola ma oti ai o se tagata e sili ona lelei ma le fiafia.”

Peitai ane, e pei ona tou silafia, e tele omiga mai la latou tupulaga i fanau ia faia mea o loo fautua faasagatau i ai le Tusi Paia, o lona uiga, ʻtaufetuli ma i latou i se auala paʻū maulalo o le ulavale.’ Ma pe a lē faia faapea e isi, o nisi ua “ofo ai ma faaauau ona faifai ai ia [i latou].” (1 Peteru 4:4, NW) I nisi taimi e tauemua ma amusia a matou talavou ona latou te lē auai i ia ituaiga o amioga e pei o feusuaiga faaulugalii ae leʻi faaipoipoina po o mea faapena. O lea, matou te talisapaia ai pe a lagolagoina e faiaʻoga taumafaiga a a matou fanau ia pipii i mataupu silisili o le Tusi Paia, ma faapea ona avatu ai faalaeiauga i a matou talavou laiti o ē o loo taumafai ia ola e tusa ai ma nei mataupu silisili.

O le a e silafia ai e lē iai se lagona faaogea i o matou tagata talavou ona o faasāsāga o amioga a le Tusi Paia. E ese mai lena, ua faapea mai se tasi talavou Molimau, i le faatusatusa atu o lona olaga ia i latou o i le aʻoga faatasi ma ia: “Pau lava le mea ua ou misia o le tele o faalavelave.” E pei ona matou vaai i ai, o mea e manaomia e le Atua e Ona le Malosi Uma Lava e mo lo matou puipuiga, ma e na o aogā mo i matou pe a utagia ia mea.​—Salamo 19:7-11.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 11]

ʻO le taliaina o le Tusi Paia o le a e ola ma oti ai o se tagata e sili ona lelei.’​—Abraham Lincoln

[Ata i le itulau 8]

Se tusi o loo talanoaina ai le faapefea i mataupu silisili tau amioga ona aafia ai amio. Ua faaaogāina e mātua Molimau e faatonu ai a latou fanau

[Ata i le itulau 9]

Ua ōgatasi amioga fou ma le faateleina o faafitauli va fealoaloai

[Ata i le itulau 9]

E vave amata e mātua Molimau ona aʻoaʻo mataupu silisili tau amioga o le Tusi Paia i a latou fanau iti