Mataupu 1

Ola mo le Asō ma a Taeao

E amata i lenei lomiga o Le Olomatamata o le a matou lomia faasoloina ai le tusi Lou Talavou​—Mauaina mai ai o le Mea Sili. I lenei lalolagi fenuminumiai e tele faafituali e masani ona faaitiitia ai le fiafia o tagata talavou. Ua faasalalauina nei faamatalaga e fesoasoani i tagata talavou ina ia iloa vaifofo mo nei faafitauli ma mauaina ai le mea sili mai le olaga nei ma i le lumanai.

1-5. Aiseā e tatau ai ona avea le tulaga talavou o se taimi fiafia? Peitai o le ā ua avea ai ma luʻi?

O LOU talavou e ao ona avea o se taimi matagofie o le olaga. O se mea e pei o le vaitau e totogo ai mea i le tausaga. O le talavou o se taimi o le ola faafouina. Ua faasolo ina malosi lou tino ma ua faalauteleina foi lou mafaufau. Ua tatalaina aʻe avanoa e tele ina ia iloaina ai ma ia faia ai mea. O lea, o loo anoanoai ni mafuaaga e pogai ai ona avea ma taimi fiafia ma le tausaafia.

² Peitai pe o le a faapena ea, mo oe? E tele mea e mafai ona fesoasoani pe taofia ai lenei. O nisi o ia mea e leai sau mea e mafai ona fai i ai. Peitai o le tele o ia mea e te mafaia. Ua tusia lenei tusi i le faamoemoe faapea o le a fesoasoani ia te oe ina ia mauaina ai le mea sili mai lou talavou, faatasi ma ona aogā faafualoa.

³ O le talavou o se taimi o luʻi. Atonu e iloa, o le auala o le olaga i aso nei e tele toʻatugā. E manaomia ai le lototele e faafeagai ai ma ia mea. Peitai afai e te vave aʻoaʻoina pe faapefea ona e manumalo i toʻatugā, ona avea ai lea o le vaega o totoe o le auala e sili ona laulelei mo oe. O taimi taitasi e te manumalo mai ai i se faafitauli, o le a tupu aʻe ai lou mautinoa.

⁴ Maeu le sili atu ona lelei o le faafeagai ma le luʻi o le tulaga talavou, na i lo le faatagaina o toʻatugā, omiga ma faafitauli,  e faatosina ese ai oe. E moni, e faigofie lava le na ona e moemiti po o le olegia foi o oe e oe lava faapea o le olaga e ese mai le mea moni o loo iai. Peitai, e lē pine po o le mulimuli ane foi, o i latou o ē faia faapena e mautinoa lava ona fetaiaʻi ma tulaga moni faigata. E ono mafai la ona matuā faigata tele ona toe faamatuu mai ai ma agaʻigaʻi ai i luma. O le a maumau taimi tāua auā, e pei ona faapea mai le muāgagana, na o le faatasi lava ona e talavou.

⁵ O loo e iai tonu nei lava i se taimi o fesuiaiga, se vaitaimi o suiga. Mo se faaaʻoaʻoga, ua agaʻi atu ina tino matua lou tino. Peitai e lē ausia le laasaga lena seia oo i se vaitaimi i le va o le luasefulu ma le luasefulutolu tausaga le matua. E umi pea la se taimi mo oe e te ausia ai le matua taufaalogona ootia. O nisi suiga o loo tutupu i totonu o oe e mafai ona e faalētonu ai po o lou lē mautinoa foi e uiga ia te oe lava. Pe a e faalogoina omiga fou o loo tutupu aʻe i totonu, e faapefea ona e taulimaina ia mea? Ua iloiloina e lenei tusi nei suiga e tutupu i le vaitaimi talavou ma le auala e mafaia ai ia mea ma le manuia. E oo lava ina mafai ona e faafetaiaʻia ma le fiafia luʻi e aumaia e nei mea, auā o ia mea o vaega uma ia o mea tutupu iloga o le avea ma tagata, o se tagata auliuli e ese mai isi​—o Oe.

FESOASOANI MO LE FUAFUAINA O OU LAASAGA

6-9. E mafai faapefea ona e maua aogā e ala i le aʻoaʻoina e faatatau i mea ua faia e isi tagata?

⁶ O nisi taimi atonu e foliga mai ai ua saisaitia tele lou ola, ua tumu i “fai” ma “aua.” Peitai, i le mafaufau atu i ai i se isi auala, a o e itiiti e ia te oe se ituaiga o saolotoga o le a lē toe ia te oe mulimuli ane. Na i lo le amoina o le mamafa o avega tauave uma ua i tagata matutua, e te saoloto lava oe e faaalu le tele o le taimi ina ia mauaina ai le poto ma faalauteleina ai ou agavaa ma tomai. Ua ia te oe taimi e sili ona tele e aʻoaʻo ai ma mafaufau ai i mea ua faia po o mea o loo faia e isi tagata. E mafai ona e aʻoaʻoina ai e uiga i o latou taunuuga manuia ma taunuuga lē taulau, ma mafai ai ona iloa mea na latou faia ai filifiliga atamai po o mea sese faavalevalea. E mafai ona fesoasoani lea ia te oe ina ia iloa ai po o le ā le ala e te fia agaʻi i ai i le ala o le ola.

 ⁷ Pe mafai ona e filifilia lena ala na o oe lava, e aunoa ma se fesoasoani? O le ā le tele o le atamai ua i ai i lena taumafaiga? Tagai i ni faaaʻoaʻoga:

⁸ Seʻi manatu faapea ua e manao e fau se afi o se taavale. Faamata e te amataina i lou faia na o oe lava e aunoa ma lou aʻoaʻoina muamua o le mea e mafai ona taʻu atu ia te oe e inisinia taavale ua iai le poto masani? Afai e te faia faapena, o le ā le ituaiga afi o taavale atonu e maua mai? Pe e te taumafai e suʻi se ofu mo se faafiafiaga e aunoa lava ma le vaai a o suʻiina muammua e se tasi, po o le leai foi o se fua? E mafai ona e seʻi vaai faalemafaufau i le foliga o le a iai le ofu.

⁹ Pe lē toetoe lava ea ona faia e aunoa ma le faapea atu o le olaga faaletagata e sili atu ona lavelave na i lo se afi taavale po o se ofu mo se faafiafiaga?

IA TATALAINA PEA AU LAINA O FESOOTAIGA

10-16. (a) Aiseā ua lagona ai e nisi talavou faapea latou te lē mananao ina ia aʻoaʻoina mai tagata matutua? O le ā lou lagona e faatatau i lena mea? (e) E ese ai mai le faalogo atu i tagata matutua, aiseā tatou te manaomia ai foi se isi puna o faamatalaga e faatatau i le olaga?

¹⁰ O se mea moni faigofie e faatatau i le olaga faapea, o i tatou uma taitoatasi e ati aʻe i mea na aʻoaʻoina ai isi na muamua atu ia i tatou. Peitai e te lē mafaia ona faia lena mea e aunoa ma fesootaiga. A leai ni fesootaiga​—leai ni talanoaga, leai se faitau, leai se mataʻiina o isi ina ia aʻoaʻoina mai ai​—ona leai ai lea o se mauaina o le poto ma le poto masani lena ua maua e isi.

¹¹ Ina ia mauaina le mea sili mai lou talavou e manaomia ona e maua se mea aogā mai mea ua aʻoaʻoina e isi. E aofia ai i lenei, mea e pei o le auala e sili ona tausia lelei ai lou tino, le auala e mauaina  ai ma faatumauina uo lelei moni, taʻiala e fesoasoani e tusa ai ma tuugatala i le va o tama ma teine ma aumoega, ma tali i fesili e faatatau i faaipoipoga, feusuaiga faaleituaiga ma le faaaogāina o ava malolosi po o fualaau oona. O ia mea uma ua iloiloina i lenei tusi.

¹² Peitai atonu o loo e mafaufau e uiga i mea o loo e vaaia i aso nei i le lalolagi ua siomia ai oe. O loo tele le manatu faapito. E toatele tagata ua faia i ai mea i se auala lē tonu. E faapea foi ona anoanoaʻi le taufaaʻoleʻole, polusione, solitulafono, taua, pepelo ma le faatagafai. ʻO lea, se ā e mafai ona ou aʻoaʻoina mai tagata matutua ae semanū ua latou faia le tele o ia gaogaosā?’ atonu o le a e fesili ai faapea.

¹³ E moni, e toatele tagata matutua o aso nei ua tauamoina le tuuaʻiga mo nei tulaga. A lē o le faia o sa latou vaega i sese ua faatinoina po o le mulimuli ai foi ma lagolagoina le faiga o mea ua pogai ai nei tulaga.

¹⁴ I le isi itu, pe ua lē toatele tagata matutua ua faapena foi ona inoino i le vaai atu i le tulaga o loo iai taualumaga o mea e pei foi o oe? Ae semanū, o nei faalavelave e lē faapea na faatoā amata ona tutupu aʻe i totonu o se tupulaga e tasi. A o iai ou mātua i tausaga e pei ona ua e iai nei, sa la vaaia foi le faalotovaivaia o vaaiga o le lalolagi. O le mea moni, mo le afa senituri ua mavae, ae maise lava talu mai le taua muamua a le lalolagi o le 1914-1918, e foliga mai o loo agaʻi atu ai tagata mai lea mala i le isi, e taitasi ona sili atu le faigata ona taulimaina.

¹⁵ E manino lava, e lē avea le tagata matua po o le sili aʻe foi o le poto masani e aumaia ai tali uma o nei fesili tau faalavelave o le olaga.

Pe ana fai o lea, semanū ua agaʻigaʻi atu pea i le lelei mea uma i so o se nofoaga. Peitai ua lē faapea. O lea la, e faaopoopo i le poto masani o isi, pe iai se isi puna o faamatalaga e sili ona lelei ma se fesoasoani e mafai ona e tagofia?

¹⁶ Ioe, e iai. O le a tatou talanoa nei loa i ai.

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

 [Ata Atoa i le itulau 4]