Le Faasologa Mai o Augātamā

NA AMATA se lauga mataʻina a Setefano i le taʻua o ni nuu moni: “Na faaali [Ieova] i lo tatou tamā o Aperaamo, ina o i Mesopotamia o ia, a o leʻi oo i lona nofo i Karana, ua na fetalai mai foʻi iā te ia, Inā tuua ia . . . a e alu atu i le nuu ou te faasino atu ai iā te oe.” (Ga 7:1-4) Ua faavae mai i lenei poloaʻiga ni mea tāua na tutupu i le Nuu Folafolaina, e aofia ai Aperaamo, Isaako, ma Iakopo, o mea tutupu e fesootaʻi atu i fuafuaga a le Atua ina ia manuia ai tagata.—Ke 12:1-3; Iosua 24:3.

Na valaauina e le Atua Aperaamo (po o Aperamo) mai Uro o Kaletaia, o se aai sa tamaoaiga tele i lenā vaitaimi, e i le ʻauvai i sasaʻe o le vaitafe o le Eufirate. O fea le ala o le a ui atu ai nei Aperaamo? E amata mai i Kaletaia, le nuu sa taʻua foʻi o Sumera po o Senara, e foliga mai e faigofie ona alu saʻo atu lava i sisifo. Aiseā ua agaʻi mamao ai lava i Karana?

E latalata Uro i le tulimanu i sasaʻe o le Laufanua Lauolaola, e taamilo mai i Palesitina seʻia oo i le faatanoa o le vaitafe o Tikarise ma le Eufirate. Atonu sa mālū le tau i lea vaipanoa. I lalo ifo o le piʻoga o le laufanua, o loo iai le Toafa o Suria ma Arapi, e iloagofie lava i mauga maa papaʻe ma le laugatasi lauoneone. Na taʻua e le tusi The Encyclopædia Britannica e faapea, o se “pa na toetoe lava lē masaofia” i le va o le Talafatai o le Metitirani ma le Mesopotamia. O nisi taavale toso atonu sa ui ane mai le Eufirate i Tatemora ma agaʻi atu i Tamaseko, ae e leʻi ui atu Aperaamo ma lona aiga ma ana lafumanu i lenā vao.

Na i lo lenā, na ui atu Aperaamo i le vaitafe o le Eufirate na sopoia le vanu agaʻi i Karana. O inā sa mafai ai ona mulimuli atu i le aualatele agaʻi atu i le alāvai i Karekimisa ma ui atu ai i saute i Tamaseko ma faaauau atu i le mea ua igoa o le Sami o Kalilaia. E agaʻi mai le Via Maris, po o “Le Ala o le Sami” mai Mekito ma oo atu i Aikupito. Peitaʻi, na malaga Aperaamo e ui atu i atumauga o Samaria, ma mulimuli ane tolauapi i Sekema. Ona faaauau lea o lana malaga i saute i le auala maugā. Seʻi o tatou mulimuli atu i lana malaga a o e faitauina le Kenese 12:8–13:4. Ia mātau isi nuu e fesootaʻi atu i ana gaoioiga: Tanu, Tamaseko, Hopa, Mamere, Sotoma, Kira, Peresepa, ma Moria (Ierusalema).—Ke 14:14-16; 18:1-16; 20:1-18; 21:25-34; 22:1-19.

O lou malamalama i vaega eseese o le laufanua o le a iloa atili ai i mea tutupu i soifuaga o Isaako ma Iakopo. O se faataʻitaʻiga, a o iai Aperaamo i Peresepa, o fea na auina atu i ai lana auauna e suʻe mai ai se avā mo Isaako? I le pito lava i luga i Mesopotamia  (o lona uiga, “Nuu i le Va o Vaitafe”) i Patanarama. Seʻi mafaufau i le malaga faigatā a Repeka na alu atu ai i le kamela i le itu i toga, atonu e latalata i Katesa, ina ia feiloaʻi iā Isaako.—Ke 24:10, 62-64.

Na mulimuli ane faia e le la tama o Iakopo (Isaraelu) se malaga umi faapenā, ina ia faaipoipo atu i se tagata tapuaʻi iā Ieova. Na uia e Iakopo se isi auala ina ua toe foʻi atu i lona nuu. Ina ua māeʻa ona ia laasia le ālia o Iapoka e lata i Penueli, na pii ai Iakopo ma se agelu. (Ke 31:21-25; 32:2, 22-30) O le nofoaga lenā na feiloaʻi ai ma Esau, ona alu lava lea o le tagata ia i lona nuu e mau ai.—Ke 33:1, 15-20.

Ina ua faaleagaina Tina le afafine o Iakopo i Sekema, ona siitia atu lea o Iakopo i Peteli. Seʻi manatu i le mamao na ō atu ai atalii o Iakopo e fafaga lana lafumanu, ma le mea na mulimuli ane maua ai i latou e Iosefa! Atonu e fesoasoani le faafanua lenei (ma lea e i le itulau 18-19) e iloa ai le mamao o le va o Peteli ma Totana. (Ke 35:1-8; 37:12-17) Na faatau atu Iosefa e ona uso, i tagata faatauʻoa sa malaga atu i Aikupito. O fea le auala e te manatu sa latou uia ina ua latou aveina o ia e fai ma pologa i Aikupito, lea na iʻu ai i le siitia atu i Aikupito o tagata Isaraelu ma lo latou tuua o Aikupito?—Ke 37:25-28.

[Faafanua i le itulau 7]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

O Malaga a Aperaamo (tagaʻi i le lomiga)

O Malaga a Isaako (tagaʻi i le lomiga)

O Malaga a Iakopo (tagaʻi i le lomiga)

O Aualatele (tagaʻi i le lomiga)

Augātamā (vaaiga lautele)

A4 KOSENA

A5 AIKUPITO

E4 SURA

E5 PARANA

I3 Tamaseko

I3 Tanu (Laisa)

I4 Sekema

I4 Peteli

I4 Heperona (Kiriata-arapa)

I4 Kira

I4 Peresepa

I4 SEIRA

I4 Katesa

I5 ETOMA

O1 Karekemisa

O2 Tatemora

O3 Hopa

U1 PATANARAMA

U1 Karana

F2 MESOPOTAMIA

G2 Nineva

G2 LAUFANUA LAUOLAOLA

G3 Papelonia

L4 KALETAIA

L4 Uro

[Mauga]

I4 Moria

[Vai]

E3 Sami Metitirani (Sami Tele)

[Vaitafe]

U2 Eufirate

G2 Tikarise

Augātamā (i le Nuu Folafolaina)

KANANA

Mekito

KILIATA

Totana

Sekema

Sukota

Maanaima

Penueli

Peteli (Lusa)

Ai

Ierusalema (Salema)

Peteleema (Efarata)

Mamere

Heperona (Makapelu)

Kira

Peresepa

Sotoma?

ITU I TOGA

Reopo?

Pere-laaroi

Katesa

[O Aualatele]

Le Ala o le Sami

Alatele o le Tupu

[Mauga]

Moria

[Vai]

Sami Oona

[Vaitafe ma ālia]

Iapoka

Ioritana

[Ata i le itulau 6]

Vaitafe o le Eufirate e tulata i Papelonia

[Ata i le itulau 6]

Sa nofo Aperaamo i Peresepa ma tausia lafumanu i se nofoaga lata ane

[Ata i le itulau 6]

Ālia o Iapoka