Mataupu Muamua

Le Uiga o le Tusi o Tanielu mo Oe

1, 2. (a) O ā ni mea uigaese sa tutupu o loo faamauina i le Tanielu? (e) O ā ni fesili ua tulaʻi mai i aso nei e uiga i le tusi o Tanielu?

NA FAAMATAʻU atu se tupu malosi na te fasiotia ana auauna popoto ona ua lē mafai ona latou faailoa mai lana miti ma faamatalaina lona uiga. O talavou e toʻatolu o ē na lē ifo atu i se faatusa, na lafoina i le ogaumu aasa ae leʻi mū ai. O se lima na vaaia e le faitau selau o tagata, o tusia ni upu e lē mailoa i le papuipui o le fale o le tupu, a o faia se fiafia tele. Na lafoina e ni tagata faufau leaga se toeaina i le lua o leona, ae e leʻi afāina ai o ia. Na vaaia e se perofeta a le Atua meaola e fā i se faaaliga, ma o latou uiga faavaloaga, o le a faaauau pea mo le faitau afe tausaga.

² Ua na o nisi na o tala ua faamauina i le tusi o Tanielu. Pe tāua ea ona tatou matuā suʻesuʻeina? O le ā se lesona aogā tatou te maua mai i lenei tusi ua autausagā? Aiseā tatou te fia iloaina ai mea na tutupu i le 2,600 tausaga ua mavae?

TANIELU, O SE TUSI MAI ANAMUA MA LONA AOGĀ I ASO NEI

3, 4. Aiseā ua talafeagai ai le popole o le toʻatele mo le lumanaʻi o le fanau a tagata?

³ E tele ina taulaʻi atu le tusi o Tanielu i le puleaina o le lalolagi e malo malolosi, o se mataupu e sili ona aafia ai i tatou i aso nei. Atonu e ioe le toʻatele ua tatou ola nei i aso e sili ona faigatā. Ua lē ʻasa se aso ma se lipoti o tala faanoanoa e uiga i le fanau a tagata, lea ua goto atu lava i le malaia, e ui i taumafaiga manuia faasaienisi ma le tomai faaonapōnei.

 ⁴ Seʻi tagaʻi foʻi: Ua savalia le masina e le tagata, ae e lē mafai ona ia soona savalia magāala o lona lava lalolagi e aunoa ma le fefe. E mafai ona ia teuteuina lona fale i so o se meafale, ae e lē mafai ona ia taofia le faateleina o aiga malepelepe. E mafai foʻi ona ia faasoaina mai ni faamatalaga fou, ae e lē mafai ona ia aʻoaʻoina tagata ina ia fealofani. Na tusi mai se tagata poto i talafaasolopito o Hugh Thomas: “E ui i le poto salalau ma aʻoaʻoga ua iai nei, ae e lē mafai e ia mea ona fesoasoani i le tagata e pulea o ia lava, ma tausia se filemu ma isi tagata.”

5. I le tulaga aoao tetele, o le ā ua iʻu i ai pulega a tagata?

⁵ I le faamoemoe mo le mauaina o se tulaga sologa lelei, ua faamaopoopoina ai e tagata i latou lava i ni faigāmalo eseese. Ae, e leai lava se tasi ua sao mai le moni o upu nei a Solomona: “E pule . . . le tasi tagata i le tasi, e leaga ai o ia lava.” (Failauga 4:1; 8:9) E saʻo, na iai nisi pule sa lelei tele a latou fuafuaga, na latou taumafai e faataunuuina. Ae pagā lea, e leai se tupu po o se peresitene, e leai foʻi se pule faifaamalosi na te aveesea atoatoa le maʻi ma le oti. E lē mafai lava e se tagata ona faafoʻisia le tulaga leaga o iai nei le lalolagi, i le Parataiso lea ua uma ona fuafuaina e le Atua.

6. Aiseā e lē manaʻomia ai e Ieova le lagolagosua a malo faaletagata, e faataunuu ai lona finagalo?

⁶ Peitaʻi, e finagalo malie ma e mafai e Lē na Foafoaina Mea ona foʻia na faafitauli. Na te lē tau manaʻomia se faatagaga a malo faaletagata e faia ai lona finagalo, auā i lana silafaga, o “atu nuu e tusa i latou ma si mea e sisina ifo nai le pakete; e faatatauina i latou e pei o le efuefu i le fua faatautau.” (Isaia 40:15) Ioe, o Ieova o le Pule Silisili Ese i le lagi ma le lalolagi uma. O le pogai lea ua sili atu ai lana pule na i lo se isi lava malo. O le a suitulaga foʻi le Malo o le Atua i pulega faaletagata; auā se manuia tumau o tagata uma. E mautinoa o loo manino le faamatalaina o nei suiga i le tusi o Tanielu.

 SA PELE TANIELU I LE ATUA

7. O ai Tanielu, ma o le ā le silafaga a le Atua iā te ia?

⁷ Sa alofa tele Ieova iā Tanielu, o lē sa auauna o sana perofeta mo le tele o tausaga. Na faamatalaina foʻi e le agelu a le Atua Tanielu, o se tasi “ua alofateleina.” (Tanielu 9:23) O le faaupuga Eperu ua faaliliuina faapea “ua alofateleina” e ono uiga atu i lē ua “pele,” “faaaloalogia,” po o sē ua “faapelepeleina.” Ioe, sa tāua tele Tanielu i le silafaga a le Atua.

8. Na faapefea ona iai Tanielu i Papelonia?

⁸ Seʻi o tatou iloiloina le tulaga uigaese o lenei perofeta faapelepeleina. I le 618 T.L.M., na osofaʻia ai Ierusalema e Nepukanesa le tupu o Papelonia. (Tanielu 1:1) E leʻi umi ae ave faamalosia loa i Papelonia ni talavou atamamai o Isaraelu, faatasi ai ma le perofeta lenei o Tanielu. Atonu o le taimi lea, o loo talavou lava o ia.

9. O le ā le aʻoga na aʻoaʻoina ai Tanielu ma ana uō Eperu?

⁹ Sa aofia ai Tanielu ma ana uō o Hanania, Mesaelu ma Asaria i tagata Eperu sa filifilia mo le tolu tausaga, ina ia “aʻoaʻoina foʻi i latou i tusi ma le gagana a Kaletaia.” (Tanielu 1:3, 4) I manatu o le ʻaupopoto, e foliga mai o lenei aʻoga, e iai se isi mea e sili atu na i lo le na ona aʻoaʻoina o se gagana. E pei la ona taʻua e le polofesa o C. F. Keil: “Sa fuafua ina ia aʻoaʻoina Tanielu ma ana uō i le poto o ositaulaga Kaletaia ma tagata popoto, lea sa aʻoaʻoina i aʻoga a Papelonia.” E mautinoa la na aʻoaʻoina faapitoa Tanielu ma ana uō i galuega faalemalo.

10, 11. O ā ni luʻi sa fetaiaʻi ma Tanielu ma ana uō, ma na faapefea ona fesoasoani i ai Ieova?

¹⁰ O se suiga tele lenei mo Tanielu ma ana uō! Talu ai na latou ola faatasi ma auauna a Ieova i Iuta, a o lenei ua siʻomia i latou e tagata e tapuaʻi i atua ma atua fafine o le vavau. Ae ui i lea, e leʻi fefefe ai nei talavou o Tanielu, Hanania, Mesaelu ma Asaria. Na latou maumauaʻi pea e  tumau i le tapuaʻiga moni, e ui o lea ua luʻia ai lo latou faatuatua.

¹¹ Sa lē faigofie lenei mea. Na tapuaʻi atu le tupu o Nepukanesa iā Matuka, le atua sili o Papelonia. I nisi taimi, sa lē mafai ona usiusitai nei auauna a le Atua i manaʻoga o le tupu. (O se faataʻitaʻiga, tagaʻi i le Tanielu 3:1-7.) Peitaʻi sa iai pea le taʻitaʻiga a Ieova iā Tanielu ma ana uō. Sa faamanuia Ieova iā i latou i le “faautauta ma le atamai i tusi uma lava, atoa ma le poto,” a o faia lenā aʻoaʻoga mo le tolu tausaga. Sa maua foʻi e Tanielu le tomai na te faamatalaina ai uiga o miti ma faaaliga. Na oo ina suʻesuʻeina e le tupu le atamai o nei talavou ma ia iloa ai, “ua sautuasefulu ona sili o lo latou poto i taulāitu, ma vaafaatau uma i lona malo uma lava.”—Tanielu 1:17, 20.

FAALAUILOAINA ATU O FEʻAU MAI LE ATUA

12. O le ā le tofiga faapitoa sa maua e Tanielu?

¹² I tausaga e tele sa iai Tanielu i Papelonia, sa auauna ai o se avefeʻau a le Atua i tupu nei o Nepukanesa ma Pelesara. E tāua tele la le tofiga sa iā Tanielu. Na faataga e Ieova ia Nepukanesa, o lē na fai ma Ana faaoosala, ina ia faaumatia Ierusalema. Ae i se taimi mulimuli ane ona faaumatia foʻi lea o Papelonia. Ioe, ua viiviia e le tusi o Tanielu Ieova, o le Silisili Ese ma le Pule “i le malo o tagata.”—Tanielu 4:17.

13, 14. O le ā le mea na tupu iā Tanielu ina ua uma le paʻū o Papelonia?

¹³ Sa auauna pea Tanielu i le maota o le tupu pe tusa ma se 70 tausaga, seʻia oo i le taimi na paʻū ai Papelonia. Na soifua pea Tanielu i le taimi na toe foʻi atu ai le toʻatele o Isaraelu i o latou laufanua, i le tausaga e 537 T.L.M., e ui e lē o taʻua mai i le Tusi Paia lona auai ma i latou. E mautinoa lava sa galue ai pea o ia seʻia oo i le tausaga lona tolu o le nofoaiga a le tupu o Kuresa, o lē na faavaea le Emepaea  o Peresia. O le taimi lenā, atonu ua tai atoa le 100 tausaga o Tanielu!

¹⁴ Ina ua uma le paʻū o Papelonia, na tusia ai loa e Tanielu mea iloga na tutupu i lona olaga. Ua avea ana faamatalaga o se vaega mataʻina o le Tusi Paia, lea ua taʻua o le tusi o Tanielu. Ae aiseā lava e tatau ai ona tatou uaʻi atu i lenei tusi ua anamuā ona aso?

SE FEʻAU E TASI AE VALALUA

15. (a) O ā vala e lua o loo maua i le tusi o Tanielu? (e) E aogā faapefea iā i tatou tala i mea na tutupu o loo i le tusi o Tanielu?

¹⁵ E lua ni vala eseese o loo taʻua i le tusi o Tanielu. O le vala muamua, o le faamatalaina o tala i mea na tutupu i le taimi lea. A o le isi vala, e faavaloaga. O vala uma nei o le tusi o Tanielu, e mautinoa le faamalosia ai o lo tatou faatuatua. I le ā le auala? O tala o mea na tutupu, o nisi na o tala e sili ona mataʻina i le Tusi Paia, ma ua faaalia mai ai o le a faamanuia ma tausi mai Ieova le Atua, i ē tumau i le faamaoni iā te ia. Sa tutumau pea Tanielu ma ana uō, e ui i tulaga faigatā na lamatia ai o latou ola. O ai lava la e manaʻo e tumau ma le faamaoni iā Ieova i aso nei, e mautinoa o le a faamalosia lona faatuatua, e ala i lona manatunatu loloto i faaaʻoaʻoga a ia talavou.

16. O le ā le lesona aogā tatou te aʻoaʻoina mai i le vaega faavaloaga o le tusi o Tanielu?

¹⁶ O vaega faavaloaga o le tusi o Tanielu, e atiina aʻe ai lo tatou faatuatua, i lona faailoa mai lea, e silafia e Ieova le faagasologa o le talafaasolopito i le tele o senituri, po o le faitau afe o tausaga a o lumanaʻi lona faataunuuina. O se faataʻitaʻiga, na auʻiliʻili mai e Tanielu le tulaʻi ma le paʻū o malo malolosi mai le taimi o Papelonia anamua, seʻia oo mai “i ona pō o le iʻuga.” (Tanielu 12:4) Ua faasino atu foʻi tatou e Tanielu i le Malo o le Atua, i aao o Lana Tupu tofia ma le “ʻau paia,” o se malo e lē faaumatia  e faavavau. O le a faataunuuina atoatoa e lenā malo le fuafuaga a Ieova mo lo tatou lalolagi, ma o le a manuia ai i latou uma o ē fia auauna i le Atua.—Tanielu 2:44; 7:13, 14, 22.

17, 18. (a) E faapefea i le iloiloina lelei o le tusi o Tanielu, ona faamalosia ai lo tatou faatuatua? (e) O le ā le mataupu e ao ona iloiloina, a o leʻi amata ona tatou suʻesuʻeina lenei tusi faavaloaga o le Tusi Paia?

¹⁷ E faafetaia Ieova ona o lona lē natia o le malamalama e uiga i mea o le a tutupu i le lumanaʻi. Na i lo lea, “na te faaalia mea ua lilo.” (Tanielu 2:28) A o tatou manatunatu i le faataunuuga o valoaga o i le tusi o Tanielu, o le a atili faamalosia ai lo tatou faatuatua i folafolaga a le Atua. Tatou te mautinoa, o le a faataunuu lava e Ieova ana fuafuaga i lana taimi atofaina ma le auala e finagalo i ai.

¹⁸ Po o ai lava na te suʻesuʻeina le tusi o Tanielu ma se faanaunauga e fia malamalama, o le a faatuputeleina lona faatuatua. A o leʻi amata ona faia ni suʻesuʻega loloto o lenei tusi, e tāua ona tatou iloiloina faamaoniga ua folasia e faatatau i le tusi, pe saʻo aʻiaʻi. Ua fai mai nisi o le ʻaufaitio e uiga i le tusi o Tanielu, na faatoʻā tusia valoaga o iai ina ua māeʻa ona faataunuuina. Pe e faamaonia ea le manatu o le ʻau lē talitonu? O le a talanoaina le tali i le isi mataupu o sosoo mai.

O Ā MANATU AOGĀ NA E MAUA MAI?

• Aiseā ua avea ai le tusi o Tanielu, o se tusi e aogā mo i tatou i aso nei?

• Aiseā na galulue ai Tanielu ma ana uō i galuega faalemalo a Papelonia?

• O le ā le tofiga faapitoa o Tanielu a o iai i Papelonia?

• Aiseā e tatau ai ona tatou uaʻi atu i valoaga o le tusi o Tanielu?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

 [Ata i le itulau 4]

 [Ata i le itulau 11]