1, 2. Aiseā e ao ai ona tatou manatu i le tatalo o se faaeaga mamalu, ma aiseā e tatau ai ona tatou iloa le aʻoaʻoga a le Tusi Paia i le tatalo?

E MATUĀ laʻitiiti lava le lalolagi pe a fua i le telē o le vateatea. O le mea moni, i le silasila a Ieova “o Lē na faia le lagi ma le lalolagi,” o atunuu e tusa i latou ma sina vai e sisina ifo mai i le pakete. (Salamo 115:15; Isaia 40:15) E ui i lea, ua faapea mai le Tusi Paia: “E latalata Ieova iā i latou uma e valaau atu iā te ia, o i latou uma e valaau atu iā te ia ma le faamaoni. E faia e ia o mea e mananaʻo ai i latou o ē e matataʻu iā te ia, e faafofoga foʻi o ia i a latou alaga.” (Salamo 145:18, 19) Maʻeu se manatu ofoofogia! O loo latalata mai iā i tatou Lē na faia mea uma lava, ma e faafofoga mai a o tatou “valaau atu iā te ia ma le faamaoni.” O se faaeaga mamalu le faalatalata i le Atua i le tatalo.

² Peitaʻi, a tatou mananaʻo e faafofogaina e Ieova a tatou tatalo, e tatau ona tatalo atu iā te ia e tusa ma lona finagalo. E lē mafai ona tatou faia lenā mea seʻi vaganā ai ua tatou malamalama i le aʻoaʻoga a le Tusi Paia i le tatalo. E tāua ona tatou iloa po o ā fa a le Tusi Paia i lenei mataupu, auā o le tatalo e atili ai ona tatou vavalalata atu iā Ieova.

3. O le ā se māfuaaga tāua e ao ai ona tatou tatalo iā Ieova?

³ O se māfuaaga tāua e ao ai ona tatalo iā Ieova, ona ua ia valaaulia i tatou e tatalo atu iā te ia. Ua timaʻi mai lana Afioga: “Aua neʻi popole i se mea, ae ia faailoa atu o outou manaʻoga i mea uma lava i le Atua, i le tatalo ma le faatoga, atoa ma le faafetai; ona leoleoina ai lea o o outou loto ma mafaufau i le filemu mai i le Atua, e silisili i mea uma lava e manatu i ai, e ala iā Keriso Iesu.” (Filipi 4:6, 7) O lea la, aua tatou te manatu māmā i lenei sauniuniga agalelei, mai le Pule Silisili ese i le aoao o mea!

4. E faapefea ona faamalosia la tatou faiā ma Ieova ona o le tatalo e lē aunoa?

⁴ O se isi māfuaaga e ao ai ona tatalo e lē aunoa iā Ieova, auā e faamalosia ai la tatou faiā ma ia. O uō moni e lē seʻiloga e moomia se mea ona talanoa lea. O uō mamae e naunau le tasi i le isi, ma e faamalosia la laʻua faiā pe a fefaasoaaʻi o laʻua manatu, popolega ma faalogona. E faapena foʻi la tatou faiā ma Ieova le Atua. E ala i lenei tusi, ua e iloa ai le tele o aʻoaʻoga a le Tusi  Paia e faatatau iā Ieova, o ona uiga ma lona finagalo. Ua e iloa lelei o ia. E mafai ona faailoa atu ou manatu ma faalogona loloto pe a e tatalo i lou Tamā o i le lagi. O le faia faapea, e atili ai ona e latalata atu iā Ieova.—Iakopo 4:8.

5. E faapefea ona iloa e lē faafofogaina e Ieova tatalo uma lava?

⁵ Pe e faafofogaina e Ieova tatalo uma lava? Ia manatu i ana fetalaiga i le nuu fouvale o Isaraelu i ona pō o le perofeta o Isaia: “E tusa lava pe tele ni a outou tatalo e fai, ou te lē faalogo atu lava i ai; auā ua tutumu o outou lima i le faamasaatoto.” (Isaia 1:15) O lea la, e mafai ona lē faafofogaina e le Atua a tatou tatalo ona o mea tatou te faia. Ina ia talia e le Atua a tatou tatalo, e iai mea e tatau ona tatou faia.

6. Ina ia faafofogaina e le Atua a tatou tatalo, o le ā se laasaga tāua e ao ona tatou ausia, ma e faapefea ona tatou faaalia lenā mea?

⁶ E tāua tele ona tatou faatuatua. (Faitau le Mareko 11:24.) Na tusi le aposetolo o Paulo: “A aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina ai [le Atua], auā o lē e faalatalata atu i le Atua, e tatau ona ia talitonu o loo soifua o ia, ma e na te tauia ē e matuā saʻili iā te ia.” (Eperu 11:6) O le faatuatua moni e lē tau ina iloa o loo soifua le Atua, ma e faafofoga o ia i a tatou tatalo ma tali mai. E iloa le faatuatua i a tatou galuega. E tatau ona manino mai lo tatou faatuatua i o tatou olaga i aso faisoo.—Iakopo 2:26.

7. (a) Aiseā e ao ai ona tatou faaaloalo a o talanoa atu iā Ieova i le tatalo? (e) E faapefea ona tatou lotomaulalo ma faamaoni a o tatalo atu i le Atua?

⁷ E finagalo foʻi Ieova ina ia lotomaulalo ma faamaoni i latou e faalatalata atu iā te ia i le tatalo. E tele māfuaaga e tatau ai ona tatou lotomaulalo pe a talanoa atu iā Ieova. A maua e tagata le avanoa e talanoa ai i se tupu, palemia  po o se peresitene, e latou te talanoa atu i le āva ma le faaaloalo ona o le tulaga maualuga o lea tagata. E tatau la ona sili mamao atu ona tatou faaaloalo a o faalatalata atu iā Ieova! (Salamo 138:6) A fua i ai, o ia “o le Atua, o Lē e ona le malosi uma lava.” (Kenese 17:1) E tatau ona faaali atu i le auala o loo tatou tatalo ai lo tatou lotomaulalo, ma amanaʻia lo tatou tulaga faatauvaa i ona luma. O le lotomaulalo o le a uunaʻia ai i tatou e tatalo ma le faamaoni, ma ʻalofia le tautū i a tatou lava upu.—Mataio 6:7, 8.

8. E faapefea ona tatou gaoioi e tusa ai ma a tatou tatalo?

⁸ Ina ia faafofogaina e le Atua a tatou tatalo, e tatau foʻi ona tatou gaoioi e tusa ai ma a tatou tatalo. E finagalo Ieova ina ia tatou faia mea uma e mafai e tusa ai ma a tatou tatalo. O se faaaʻoaʻoga, pe a tatou tatalo, “Ia e foaʻi mai i le aso nei a matou meaʻai mo le asō,” e tatau la ona tatou galulue malosi i so o se galuega tatou te maua. (Mataio 6:11; 2 Tesalonia 3:10) A tatou tatalo mo le fesoasoani ina ia faatoʻilalo se tuʻinanauga o le tino, e tatau ona tatou taumamao mai tulaga e iʻu ai ina faaosoosoina i tatou. (Kolose 3:5) E lē gata e tatau ona tatou faia mea na, ae e iai foʻi fesili e tatau ona taliina e faatatau i le tatalo.

9. O ai e ao ona tatou tatalo i ai, ma e ala atu iā te ai?

⁹ O ai e ao ona tatou tatalo i ai? Na aʻoaʻo e Iesu ona soo ia tatalo “lo matou Tamā e o i le lagi.” (Mataio 6:9) O lea la, e tatau ona tatou tatalo tau lava o Ieova le Atua. Ae e finagalo Ieova ina ia tatou amanaʻia le tulaga o lona Alo pele e toʻatasi, o Iesu Keriso. E pei ona aʻoaʻoina i le Mataupu e 5, na auina mai Iesu i le lalolagi e fai ma togiola e laveaʻiina i tatou mai le agasala ma le oti. (Ioane 3:16; Roma 5:12) Ua tofia o ia e fai ma Ositaulaga  Sili ma Faamasino. (Ioane 5:22; Eperu 6:20) O lea la, ua faatonuina i tatou e le Afioga a le Atua, ina ia tatou tatalo e ala atu iā Iesu. Na fetalai Iesu: “O aʻu o le ala, o le upu moni ma le ola. E leai se tasi e alu atu i le Tamā pe a lē ui mai iā te aʻu.” (Ioane 14:6) Ina ia faafofogaina a tatou tatalo, e tatau ona tatou tatalo tau lava o Ieova e ala i lona Alo.

10. Aiseā e lē manaʻomia ai ona iai se auala faapitoa e nonofo pe tutū ai a o tatou tatalo?

¹⁰ Pe e tatau ona iai se auala faapitoa e nonofo pe tutū ai a o tatou tatalo? E leai. E lē faafinagaloina e Ieova ni tāga po o ni gaoioiga faapitoa. Ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia e talia e le Atua a tatou tatalo po o le ā lava le tulaga e fai ai. E aofia ai le nofo, punou, tootuli ma le tū. (1 Nofoaiga a Tupu 17:16; Neemia 8:6; Tanielu 6:10; Mareko 11:25) E lē tāua le tulaga tatou te iai e iloa mai e isi, a o le mea tāua, ia saʻo o tatou loto. E mafai ona tatou tatalo lē leoa i nofoaga o loo tatou iai a o fai a tatou feʻau masani o le aso, ma pe a tupu foʻi se faalavelave faafuaseʻi. E faafofoga Ieova i tatalo lē leoa e ui lava e lē o iloa atu e isi tagata.—Neemia 2:1-6.

11. O ā ni o tatou popolega e talafeagai ona tatou tatalo ai?

¹¹ O ā mea e mafai ona taʻua i a tatou tatalo? Ua taʻua i le Tusi Paia: “Po o ā lava mea tatou te talosaga atu ai e tusa ma lona finagalo, e faafofoga mai lava [Ieova] iā i tatou.” (1 Ioane 5:14) O lea la, e mafai ona tatou tatalo i mea uma lava e tusa ma le finagalo o le Atua. Pe e finagalo le Atua ia tatou tatalo i o tatou popolega? Ioe! O le tatalo iā Ieova, e pei lava o le talanoa atu i se uō mamae. E mafai ona ʻsasaa atu o tatou loto’ i le Atua. (Salamo 62:8) E talafeagai foʻi ona tatou ole atu mo le agaga paia, lea e fesoasoani iā i tatou ia faia le mea saʻo. (Luka 11:13) E mafai foʻi ona tatou ole atu mo le taʻitaʻiga a le Atua ina  ia tatou filifili ai ma le atamai, ma maua le malosi e feagai ai ma tulaga ogaoga. (Iakopo 1:5) A tatou agasala, ia talosaga atu e faamagalo i tatou e ala i le taulaga a Keriso. (Efeso 1:3, 7) E lē tatau ona tatou tatalo tau lava o o tatou manaʻoga. E ao ona faaaofia ai isi tagata, e pei o o tatou aiga ma ē o loo tatou tapuaʻi faatasi.—Galuega 12:5; Kolose 4:12.

12. E faapefea ona faamuamua i a tatou tatalo mea e finagalo ai lo tatou Tamā o i le lagi?

¹² E tatau ona faamuamua i a tatou tatalo, mea uma lava e fesootaʻi atu i le finagalo o Ieova le Atua. E tele māfuaaga e tatou te vivii ma faafetai ai iā Ieova mo lona agalelei. (1 Nofoaiga a Tupu 29:10-13) Na fofogaina e Iesu le tatalo faaaʻoaʻo e pei ona tusia i le Mataio 6:9-13, lea na ia aʻoaʻo ai i tatou ia tatalo mo le faapaiaina o le suafa o le Atua. (Faitau.) Ona sosoo lea ma le talosaga ia oo mai le Malo o le Atua, ma faia lona finagalo i le lalolagi e pei ona faia i le lagi. Na faatoʻā taulaʻi lava Iesu i manaʻoga o tagata, ina ua uma ona ia fetalai i mataupu tāua e fesootaʻi atu i le finagalo o Ieova. A faamuamua le Atua i a tatou tatalo, e faaalia ai e lē na o o tatou lava manaʻoga o loo tatou naunau i ai.

13. O ā fa a le Tusi Paia i le umi o se tatalo e fia faafofoga i ai Ieova?

¹³ O le ā le umi e tatau ona tatou tatalo ai? E lē o faatapulaa maia e le Tusi Paia le umi o a tatou lava tatalo po o tatalo i luma o tagata. E mafai ona fai se tatalo puupuu mo le taumafataga, po o se tatalo umi e momoli ai o tatou loto iā Ieova. (1 Samuelu 1:12, 15) Peitaʻi, na taʻusalaina e Iesu tagata faafiaamiotonu, o ē na uumi ma faalialiavale a latou tatalo i luma o tagata. (Luka 20:46, 47) E inosia e Ieova tatalo faapena. O le mea tāua, o le tatalo mai o tatou loto. O lea la, o le umi o se tatalo e fia faafofoga i ai Ieova, e fua i le manaʻoga ma mea o loo tutupu.

14. O le ā le uiga o upu a le Tusi Paia “ia tatalo e lē aunoa,” ma aiseā e avea ai o se faamāfanafanaga?

 ¹⁴ O le ā le tele e tatau ona tatou tatalo ai? Ua timaʻi mai le Tusi Paia “ia finafinau i le tatalo,” ma “ia tatalo e lē aunoa.” (Roma 12:12; 1 Tesalonia 5:17) O na upu e lē uiga faapea, e tatau ona tatou tatalo iā Ieova i le aso atoa. Na i lo lea, ua pulunaunauina i tatou e le Tusi Paia, ina ia tatalo e lē aunoa ma faafetai atu iā Ieova mo lona agalelei, ma ole atu mo lana taʻitaʻiga, faamāfanafanaga ma le malosi. O se faamāfanafanaga lo tatou iloa e lē o faatapulaaina e Ieova le umi ma le tele o a tatou tatalo. A tatou matuā talisapaia lenei faaeaga, o le a lē utuvā ona tatou tatalo i lo tatou Tamā o i le lagi.

15. Aiseā e tatau ai ona tatou faapea atu “Amene” pe a uma le tatalo a le tagata lava ia po o tatalo i luma o le lautele?

¹⁵ Aiseā e ao ai ona tatou faapea atu “Amene” i faaiʻuga o tatalo? O le upu “amene” o lona uiga “o lea lava,” pe “ia faapea ona fai.” Ua faaalia i le Tusi Paia, e talafeagai ona tatou faapea atu “Amene” pe a uma le tatalo a le tagata lava ia po o tatalo i luma o le lautele. (1 Nofoaiga a Tupu 16:36; Salamo 41:13) Pe a tatou fai atu “Amene” i faaiʻuga o a tatou tatalo, ua faamautinoa ai e faamaoni a tatou upu. Pe e lē leoa pe leotele ona tatou fai atu “Amene” i le faaiʻuga o se tatalo a se isi tagata, ua faaalia ai o loo tatou ioe i manatu na taʻua.—1 Korinito 14:16.

16. O le ā e mafai ona tatou mautinoa i ai e uiga i a tatou tatalo?

¹⁶ Pe e tali mai Ieova i a tatou tatalo? Ioe! E mafai ona tatou mautinoa o loo faafofogaina e le “Faafofoga tatalo,” ia tatalo faamaoni a le faitau miliona o tagata. (Salamo 65:2) E eseese auala e tali mai ai Ieova i a tatou tatalo.

17. Aiseā e mafai ai ona faapea atu e tali mai le Atua i a tatou tatalo e ala i agelu ma ana auauna i le lalolagi?

 ¹⁷ E tali mai Ieova i a tatou tatalo e ala i agelu ma ana auauna i le lalolagi. (Eperu 1:13, 14) Ua tele tala e uiga i tagata o ē na tatalo atu i le Atua e fia malamalama i le Tusi Paia, ma e leʻi umi lava ae faafesootaʻi i latou e auauna a Ieova. O na mea tutupu e faamaonia ai le taʻitaʻiga a agelu i le galuega talaʻi o le Malo. (Faaaliga 14:6) Ina ia tali mai i a tatou tatalo mo se fesoasoani, e ono uunaʻia e Ieova se Kerisiano e fesoasoani mai iā i tatou. —Faataoto 12:25; Iakopo 2:16.

18. E faapefea ona tali mai e Ieova tatalo a ana auauna e ala i lona agaga paia ma lana Afioga?

¹⁸ E tali foʻi e Ieova le Atua tatalo a ana auauna e ala mai i lona agaga paia ma le Tusi Paia. E ono tali mai Ieova i a tatou tatalo mo se fesoasoani ina ia feagai ma tofotofoga, i le tuuina mai lea o le taʻitaʻiga ma le malosi e ala i lona agaga paia. (2 Korinito 4:7) E masani lava ona maua i le Tusi Paia tali o a tatou talosaga mo se taʻitaʻiga, lea o loo aumai ai e Ieova le fesoasoani e filifili ai ma le poto. E ono maua ni mau lelei a o fai a tatou lava suʻesuʻega o le Tusi Paia, ma a o faitau foʻi lomiga faa-Kerisiano e pei o le tusi lenei. Tatou te ono mātauina ni manatu o le Tusi Paia o loo tatou moomia, e ala i faamatalaga i sauniga faa-Kerisiano, po o faamatalaga a se toeaina i le faapotopotoga o lē o loo naunau mai iā i tatou.—Kalatia 6:1.

19. O le ā le mea e ao ona tatou manatua pe a aliali mai e lē o taliina a tatou tatalo?

¹⁹ E mafai ona talia e Ieova a tatou tatalo, tusa lava pe e aliali mai ua tuai ona tali mai o ia. Ia manatua, e taliina e Ieova tatalo e tusa ma lona finagalo ma i lana taimi atofaina. E silafia lelei e Ieova o tatou manaʻoga ma le tausiga o i tatou. E masani lava ona finagalo Ieova ia faaauau ona tatou ʻtalosaga, saʻili ma tuʻituʻi atu pea.’ (Luka  11:5-10) O le finafinau faapena, e faailoa atu ai i le Atua le malosi o lo tatou faanaunauga ma le moni o lo tatou faatuatua. E lē gata i lea, e ono tali mai Ieova i a tatou tatalo i se auala iloagatā. O se faaaʻoaʻoga, atonu e tali e Ieova a tatou tatalo e tusa ai o se puapuaga patino, e ala i le foaʻi mai o le malosi e onosaia ai, na i lo le aveesea o lenā puapuaga.—Faitau le Filipi 4:13.

20. Aiseā e tatau ai ona tatou matuā talisapaia lenei faaeaga faapitoa o le tatalo?

²⁰ Maʻeu lo tatou faafetai ona o loo latalata mai Lē na faia le lagi ma le lalolagi, i tagata o ē o valaau atu iā te ia ma le faamaoni! (Faitau le Salamo 145:18.) Ia tatou matuā talisapaia lenei faaeaga faapitoa o le tatalo. O le faia faapea, o le a tatou olioli ai i le faalatalata atili atu iā Ieova, le Faafofoga tatalo.