Ua lata ina faaiʻu le faiva a Iesu, ae o loo faaauau pea ona ia faaaogāina talafaatusa e faaalialia ai uiga lē lelei o le ʻautusiupu ma le ʻaufaitaulaga sili. O lea, ua latou mananaʻo ai e fasioti o ia. (Luka 20:19) E ui i lea, o loo faaauau pea ona faaalialia i lumāmea e Iesu o latou uiga moni e ala i se isi talafaatusa:

“Ua faatusaina le malo o le lagi i se tupu na ia saunia se ʻaiga o le faaipoipoga mo lona atalii. Ona ia aauina atu lea o ana pologa e valaau iā i latou na valaaulia i le ʻaiga o le faaipoipoga, ae latou te leʻi fia ō mai.” (Mataio 22:2, 3) Ua faatomua atu e Iesu lana talafaatusa e ala i le taʻua o “le malo o le lagi.” O lona uiga la, o le “tupu” o Ieova le Atua. Ae faapefea le atalii o le tupu, ma i latou ua valaaulia i le ʻaiga o le faaipoipoga? E faigofie ona iloa o le atalii o le tupu o le Alo lea o Ieova, ma o ia lea o loo faamatalaina le talafaatusa. Ae o i latou ua valaaulia, e faasino atu i ē o le a pule faatasi ma le Atalii i le Malo o le lagi.

O ai i latou o le a muamua valaaulia? Seʻi tomānatu, o ai i latou sa talaʻia atu i ai e Iesu ma le ʻauaposetolo le Malo? Sa talaʻi atu i tagata Iutaia. (Mataio 10:6, 7; 15:24) Sa taliaina e le nuu o Isaraelu le feagaiga o le Tulafono i le 1513 T.L.M., ma avea ai i latou ma ē e muamua maua le avanoa e avea ai ma “malo o ositaulaga.” (Esoto 19:5-8) Ae o afea tonu o le a valaaulia ai i latou “i le ʻaiga o le faaipoipoga”? E manino mai na amata lenā valaaulia i le 29 T.A., ina ua amata ona talaʻi atu e Iesu le Malo o le lagi.

O le ā le auala na tali atu ai le toʻatele o tagata Isaraelu i lenā valaaulia? E pei ona faamatalaina e Iesu, e “latou te leʻi fia ō mai.” E toetoe o taʻitaʻi lotu ma tagata Iutaia uma e leʻi taliaina Iesu o le Mesia, ma o ia foʻi o le Tupu tofia a le Atua.

E ui i lea, ua faailoa mai e Iesu e maua e tagata Iutaia se isi avanoa: ʻOna toe aauina atu lea e le tupu o isi pologa ma fai atu i ai, “Ia fai atu i le ʻauvalaaulia: ʻFaauta, o lea ua uma ona ou saunia le ʻaiga, ua fafasi aʻu povi ma manu pepeti, ma o lea ua uma ona saunia mea uma. Ō mai loa i le ʻaiga o le faaipoipoga.’” Ae latou te leʻi ano ane, na alu le tasi e vaai lona fanua a o le isi na alu e vaai lana pisinisi; a o isi, na pupuʻe i ana pologa ma agaleaga iā i latou ma fasiotia.’ (Mataio 22:4-6) E faasino atu lenā faamatalaga i le mea o le a tupu, pe a faavaeina le faapotopotoga Kerisiano. Sa maua pea e tagata Iutaia i lenā taimi le avanoa e iai i le Malo. Peitaʻi, e toetoe o tagata Iutaia uma na teena lenei valaaulia, ma latou sauāina ʻpologa a le tupu.’—Galuega 4:13-18; 7:54, 58.

O le ā le iʻuga o le a oo i le nuu o Isaraelu? Ua faamatala e Iesu: “Ona toʻatamaʻi ai lea o le tupu ma aauina atu lana ʻautau, ua faaumatia ai na tagata fasioti tagata ma susunu lo latou aai.” (Mataio 22:7) O le mea tonu lenā na tupu i tagata Iutaia i le 70 T.A., ina ua faaumatia e ʻautau a Roma “lo latou aai” o Ierusalema.

Pe e avea lo latou teena o le valaaulia a le tupu ma itu e lē mafai ai ona valaaulia so o se tasi? E leai, auā ua toe faaauau mai le faamatalaga a Iesu: ʻOna fai atu lea o le tupu i ana pologa, “O lea ua uma ona saunia le ʻaiga o le faaipoipoga, ae ua lē tatau ma le ʻauvalaaulia. O lea, ia outou ō atu i ala tetele i fafo o le aai, ma valaaulia so o se tasi tou te tau atu i ai, i le ʻaiga o le faaipoipoga.” Ona ō atu lea o na pologa i ala tetele ma faapotopoto mai i latou uma na latou tau i ai, o ē e leaga ma ē e lelei, ma na tumu ai le potu o le ʻaiga o le faaipoipoga ona o ē na taooto e aai.’—Mataio 22:8-10.

O se mea mataʻina, ona na amata ona fesoasoani Peteru i se taimi mulimuli ane i tagata o Nuu Ese, ina ia avea ma Kerisiano moni. O i latou ia e leʻi fananau mai o ni tagata Iutaia, pe liliu atu foʻi i le lotu a tagata Iutaia. I le 36 T.A., na maua ai e le taʻitaʻiʻau Roma o Konelio ma lona aiga le agaga o le Atua, ma maua ai lo latou avanoa i le Malo o le lagi e pei ona taʻua e Iesu.—Galuega 10:1, 34-48.

E lē o i latou uma e auai i le ʻaiga o le a taliaina e “le tupu.” Ua faailoa mai e Iesu lenā tulaga i upu nei: “Ina ua taunuu le tupu e asiasi mālō, na ia iloa ai se tamāloa e lē o ofu i le ofu mo le faaipoipoga. O lea, na ia fai atu ai iā te ia, ʻSole, e faapefea ona e sau i inei ae leai sou ofu mo le faaipoipoga?’ Ae e leʻi tali mai o ia. Ona fai atu lea o le tupu i ana auauna, ʻIa saisai ona lima ma ona vae, ma lafo i fafo i le mea pogisa. O i inā e tagiauē ai ma lilivau ona nifo.’ Auā e toʻatele le ʻauvalaaulia ae e toʻaitiiti ē ua filifilia.”—Mataio 22:11-14.

Atonu e lē o malamalama taʻitaʻi lotu o loo faalogologo atu iā Iesu, i le uiga po o le faatatauga o ana fetalaiga uma. E ui i lea, ua atili ai ona latou feita ma maumauaʻi e fasioti lē o loo faalumaina i latou.