1. O ā mea o tutupu e tutusa ai uluaʻi Kerisiano ma Molimau a Ieova i aso nei?

 NA LATOU molimau atu ma le maelega, ma na uunaʻia e o latou loto i latou e talia le fesoasoani ma le puipuiga a le agaga paia. E leʻi mafai e sauāga ona taofia i latou mai i le talaʻi atu, ma na matuā faamanuiaina ai i latou e le Atua. O nei mea uma na tutupu i uluaʻi Kerisiano, o loo tutupu foʻi i Molimau a Ieova i aso nei.

2, 3. O le ā le mea e sili atu ona mataʻina i le tusi o Galuega?

² E mautinoa ua faamalosia oe i tala e faamalosia ai le faatuatua, ia o loo maua i le tusi o Galuega a le ʻAuaposetolo i le Tusi Paia! E tāua tala o loo iai, auā e na o le pau lea o le talafaasolopito faagaeeina e uiga i le faa-Kerisiano i le uluaʻi senituri.

³ E 95 igoa o loo taʻua i le tusi o Galuega, e 32 atunuu, 54 aai, ma motu e 9. O se tala mataʻina e uiga i tagata—o tagata lautele, o le ʻaufailotu faamaualuluga, le ʻaufaipolotiki e faalialiavale ma tagata faasauā. Ae sili atu i lenā, o loo taʻua ai foʻi e uiga i o tatou uso ma tuafāfine i le uluaʻi senituri, o ē e lē gata na fetaiaʻi ma faigatā masani o le olaga, ae sa maelega foʻi i le talaʻiina o le tala lelei.

4. Aiseā e tatou te olioli ai i se faiā māfana ma i latou e pei o le aposetolo o Paulo ma Tapita, ma isi molimau faamaoni i aso ua mavae?

⁴ Ua toetoe 2,000 tausaga talu ona faia ma le maelega le galuega talaʻi e aposetolo o Peteru ma Paulo, le fomaʻi pele o Luka, le tagata agaalofa o Panapa, le tagata lototele o Setefano, le fafine agalelei o Tapita, le fafine talimālō o Litia, faapea le toʻatele o isi molimau faamaoni. E ui sa soifua i latou i le tele o tausaga ua mavae, ae e tatou te lagona pea le māfana atu iā i latou. Aiseā? Talu ai, o loo tatou faia le tofiga lava lea e tasi o le faia o soo. (Mata. 28:19, 20) Maʻeu se faamanuiaga mo i tatou i le faia o se sao i lenā tofiga!

5. O fea na amata ai le galuega talaʻi a uluaʻi soo o Iesu?

⁵ Seʻi manatu i le tofiga na avatu e Iesu i lona ʻausoo. Na ia fetalai atu: “O le a maua e outou le mana pe a oo ifo iā te outou le agaga paia, ma o le a fai outou ma molimau iā te aʻu i Ierusalema, i Iutaia uma ma Samaria, ma tuluʻiga uma o le lalolagi.” (Galu. 1:8) Muamua, na faamalosia le ʻausoo  e le agaga paia ina ia molimau atu “i Ierusalema.” (Galu. 1:1–8:3) Ona taʻitaʻiina lea o i latou e le agaga paia, ma molimau atu ai “i Iutaia uma ma Samaria.” (Galu. 8:4–13:3) Mulimuli ane, ona latou molimau atu lea o le tala lelei i “tuluʻiga uma o le lalolagi.”—Galu. 13:4–28:31.

6, 7. I le faatinoina o la tatou faiva, o ā faamanuiaga ua tatou maua e ese mai i o tatou uso i le uluaʻi senituri?

⁶ E leʻi maua e o tatou uso ma tuafāfine i le uluaʻi senituri le Tusi Paia atoa e faaaogā i le galuega talaʻi. Na faatoʻā latou maua le Evagelia a Mataio i le 41 T.A. Na tusia nisi tusi a Paulo a o leʻi māeʻa le tusi o Galuega pe tusa o le 61 T.A., ae peitaʻi, e leʻi iai ni kopi o le Tusi Paia atoa i uluaʻi Kerisiano, po o ni lomiga e tuu mo tagata o loo talaʻi atu i ai. A o leʻi avea ma soo o Iesu, na faalogo Kerisiano Iutaia o faitau Tusitusiga Eperu i sunako. (2 Kori. 3:14-16) Ae ina ia avea ma tagata aʻoga filigā, e tatau ona latou sii maia mau o Tusitusiga Paia na faalogo i ai.

⁷ I aso nei, e tofu le toʻatele o i tatou ma Tusi Paia ma le tele o lomiga faale-Tusi Paia. Ua tatou faia isi ma soo e ala i le faalauiloa atu o le tala lelei i le silia ma le 240 atunuu i le tele o gagana.

8, 9. (a) O le ā na mafai ona faia e soo o Iesu ona o le agaga paia? (e) O le ā ua saunia e le pologa faamaoni ona o le fesoasoani a le agaga o le Atua?

⁸ Ina ua tofia e Iesu ona soo e avea ma molimau, na ia fetalai atu iā i latou: “O le a maua e outou le mana pe a oo ifo iā te outou le agaga paia.” E ala i le taʻitaʻiga a le agaga po o le malosi galue o le Atua, ua mafai ai e soo o Iesu ona auauna o ni molimau i le lalolagi atoa. O le agaga paia na mafai ai e Peteru ma Paulo ona faamālōlō i ē mamaʻi, tutuli temoni, e oo foʻi i le toe faatutūina o ē ua maliliu! Ae peitaʻi, e iai se isi fuafuaga tāua e sili atu pe a maua le mana e ala i le agaga paia. Na mafai ai e le ʻauaposetolo ma isi soo ona folafola atu le poto saʻo e taʻitaʻia ai i le ola e faavavau.—Ioa. 17:3.

⁹ I le aso o le Penetekoso i le 33 T.A., na ʻtautatala ai i gagana eseese’ soo o Iesu, “e pei ona faapogaia e le agaga i latou e tautatala ai.” Ona latou molimau atu lea e uiga i “mea matagofie a le Atua.” (Galu. 2:1-4, 11) E tatou te lē o toe tautatala faavavega i gagana eseese i aso nei. O lea la, e ala i le fesoasoani a le agaga o le Atua, ua saunia ai e le pologa faamaoni lomiga faale-Tusi Paia i le tele o gagana. Mo se faaaʻoaʻoga, ua lomia i masina taʻitasi le faitau miliona o kopi o Le Olomatamata ma le Ala Mai!, ma ua maua foʻi lomiga faale-Tusi Paia ma vitiō i le sili ma le 1,000 gagana, i la tatou upega tafaʻilagi o le jw.org. O nei mea uma, ua mafai ai ona tatou faailoa atu “mea matagofie a le Atua” i tagata o atunuu uma, ituaiga ma gagana eseese.—Faaa. 7:9.

10. Talu mai le 1989, o le ā ua faataunuuina e tusa ai ma le faaliliuga o le Tusi Paia?

¹⁰ Talu mai le 1989, ua uaʻi faapitoa atu ai le pologa faamaoni i le faaliliuina o Le Tusi Paia o le Faaliliuga a le Lalolagi Fou, ina ia maua i le tele o gagana. Ua uma ona faaliliuina le Tusi Paia i le silia ma le 200 gagana ma e faitau miliona  kopi ua lomia—ma le tele o isi kopi o le a lomia mulimuli ane. E na o le Atua ma lona agaga e mafai ai ona taulau nei taumafaiga uma.

11. O le ā ua faataunuuina e tusa ai ma le faaliliuina o lomiga a Molimau?

¹¹ Ua faia le galuega faaliliu e le faitau afe o Kerisiano tauofo, i le silia ma le 150 atunuu. E lē tatau ona faateʻia i tatou i lenei mea, auā e leai se isi faalapotopotoga i le lalolagi o taʻitaʻia e le agaga paia, e ʻavatu se molimau māeʻaeʻa’ i le lalolagi aoao e faatatau iā Ieova le Atua, lana Tupu faa-Mesia ma lona Malo ua faavaeina i le lagi!—Galu. 28:23.

12. O le ā na mafai ai e Paulo ma isi Kerisiano ona latou faia le galuega o le molimau atu?

¹² Ina ua molimau atu Paulo i tagata Iutaia ma tagata o Nuu Ese i Anetioka i Pisitia, na “talitonu foʻi i latou uma o ē ua saunia o latou loto mo le ola e faavavau.” (Galu. 13:48) A o faamāeʻa ona tusia e Luka le tusi o Galuega, “ua talaʻi atu” e Paulo le ʻMalo o le Atua ma saʻoloto e tautala atu, e aunoa ma le faatalatū.’ (Galu. 28:31) O fea o talaʻi ai le aposetolo? O Roma—le laumua o se malo malosi o le lalolagi i lenā taimi! E tusa lava pe e molimau atu e ala i lauga po o se isi auala, ae na faia e uluaʻi soo o Iesu la latou galuega o le molimau atu, e ala i le fesoasoani ma le puipuiga a le agaga paia.

13. Aiseā e tatou te tatalo ai pe a feagai ma sauāga?

¹³ Ina ua feagai uluaʻi soo o Iesu ma sauāga, na latou ōle atu iā Ieova mo le lototele. O le ā le iʻuga? Na faatutumuina i latou i le agaga paia ma maua le malosi e taʻutaʻu atu ai le afioga a le Atua ma le lototele. (Galu. 4:18-31) E mafai foʻi ona tatou ōle atu mo le atamai ma le malosi, e faaauau ai ona molimau atu e ui i sauāga. (Iako. 1:2-8) Ua mafai ai ona faaauau la tatou talaʻiga ona o le faamanuia a le Atua ma le fesoasoani a lona agaga paia. E leai se mea e mafai ona taofia la tatou molimau atu—e oo lava i teteega ogaoga po o sauāga matuitui. Pe a sauāina i tatou, e mafai ona tatou ōle atu mo le agaga paia, le atamai ma le lototele ina ia faalauiloa atu le tala lelei.—Luka 11:13.

14, 15. (a) O le ā le mea na tupu ona o “sauāga na tutupu ina ua oti Setefano”? (e) I o tatou aso, na faapefea ona maua e le toʻatele o tagata i Siberia le upu moni?

¹⁴ Na avatu e Setefano se molimau a o leʻi fasiotia o ia e ona fili. (Galu. 6:5; 7:54-60) Ina ua aliaʻi mai “sauāga e tele” i lenā taimi, ona faataapeapeina lea o le ʻausoo uma i vaipanoa o Iutaia ma Samaria seʻi vaganā ai le ʻauaposetolo. Peitaʻi, e leʻi mafai e na mea ona taofia ai le galuega talaʻi. Na alu Filipo i Samaria ina ia “talaʻi atu le Keriso,” ma na maua ai le tele o iʻuga lelei. (Galu. 8:1-8, 14, 15, 25) E lē gata i lea, ua taʻu mai iā i tatou: “O ē na faataapeapeina ona o sauāga na tutupu ina ua oti Setefano, ua oo atu i Foinie, i Kuperu ma Anetioka, ae e leʻi faailoaina atu le upu i se tasi, seʻi vaganā ai tagata Iutaia. Peitaʻi, na ō mai i Anetioka nisi o i latou na, o ē e mai i Kuperu ma Kurene, ma talanoa atu i tagata e tautatala i le gagana Eleni, ma folafola atu le tala lelei e uiga i le Alii o Iesu.” (Galu. 11:19, 20) I le taimi lenā, o sauāga na iʻu ai ina salalau atu le feʻau o le Malo.

 ¹⁵ I o tatou aso, na tupu ai se mea faapena i le nofoaga sa taʻua muamua o le Soviet Union. Aemaise lava i vaitausaga o le 1950, e faitau afe Molimau a Ieova na ave faapagota i Siberia. Ona e tele nofoaga na faataapeapeina i ai i latou, na faaauau ai pea ona salalau atu le tala lelei i lenā atunuu telē. E leai se auala e ono mafai ai e le toʻatele o Molimau ona maua tupe e totogi ai o latou pasese e faimalaga ai, atonu pe e silia i le 6,000 maila [10,000 km], ina ia folafola atu le tala lelei! Peitaʻi, na māfua ona oo atu i latou i lenā atunuu ona o le malo. Ua faapea mai se tasi uso, “Ona o nei gaoioiga a le malo, ua mafai ai e le faitau afe o tagata faamaoni i Siberia ona maua le upu moni.”

16, 17. I le tusi o Galuega, o le ā le faamaoniga ua tatou maua e tusa ai ma le faamanuia a Ieova i le galuega o le molimau atu?

¹⁶ O le mea moni, na matuā faamanuiaina e Ieova uluaʻi Kerisiano. Na totō ma faasūsū e Paulo ma isi, “a o le Atua na faatupuina.” (1 Kori. 3:5, 6) Ua lipotia mai e le tusi o Galuega faamaoniga o lenā faatelega ona o le faamanuia a Ieova i le galuega o le molimau atu. O le mea moni, “ua tupu pea le afioga a le Atua, ma ua matuā faatoʻateleina pea soo i Ierusalema.” (Galu. 6:7) A o salalau atu le galuega o le molimau, “ua nonofo filemu le faapotopotoga i Iutaia atoa ma Kalilaia ma Samaria, ua faamalosia foʻi i latou; ua faatoʻateleina pea i latou ona o le faamāfanafana mai o le agaga paia, a o savavali ma le matataʻu iā Ieova.”—Galu. 9:31.

¹⁷ I Anetioka i Suria, na faalogo ai tagata Iutaia ma tagata e tautatala i le gagana Eleni, i le upu moni mai molimau lototetele. Ua taʻua i le mau: “Sa iai foʻi le aao o Ieova iā i latou, ma e toʻatele na talitonu ma liliu atu i le Alii.” (Galu. 11:21) E tusa ai ma le faatelega i lenā aai, ua tatou faitau ai e faapea: “Ua tupu pea ma ua salalau atu le afioga a Ieova.” (Galu. 12:24) O le molimau atu ma le maelega o Paulo ma isi i tagata o Nuu Ese, na “matuā tupu tele ai le afioga a Ieova, ma ua manumalo.”—Galu. 19:20.

18, 19. (a) E faapefea ona tatou iloa o loo faatasi le “aao o Ieova” ma i tatou? (e) Faamatala mai se faataʻitaʻiga e faaalia ai e lagolagoina e Ieova ona tagata.

¹⁸ E lē mafesiligia le iai o le “aao o Ieova” iā i tatou i aso nei. O le māfuaaga lenā ua toʻatele ai ē ua talitonu, ma tuuina atu i latou i le Atua e ala i le papatisoga. E lē gata i lea, e na o le fesoasoani a le Atua ma lana faamanuiaga e mafai ona tatou onosaia ai teteega ogaoga—po o sauāga matuitui i nisi taimi—ma taulau manuia ai i la tatou faiva e pei lava ona sa faia e Paulo ma isi uluaʻi Kerisiano. (Galu. 14:19-21) E faaauau pea ona fesoasoani mai Ieova le Atua iā i tatou. E lagolagoina pea e ona “aao o le faavavau” i tatou i taimi o puapuaga. (Teu. 33:27) Seʻi o tatou manatua foʻi, e lē mafai ona tuulafoaʻia e Ieova ona tagata, ona o lona suafa silisili.—1 Samu. 12:22; Sala. 94:14.

¹⁹ O se faataʻitaʻiga: Ona o le molimau atu pea o le uso o Harald Abt, na ave ai o ia e le ʻau Nasi i se nofoaga o faasalaga i Sachsenhausen, i taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Iā Me 1942, na ō atu ai Gestapo i le fale o lona toʻalua o  Elisa, ma ave la laʻua tama teine laʻitiiti, ae puʻea faapagota Elisa. Na ave o ia i le tele o nofoaga o faasalaga. Na faapea mai le tuafafine o Abt, “O tausaga na ou iai i le nofoaga o faasalaga i Siamani, na ou aʻoaʻoina ai se lesona tāua tele. O le lesona, e mafai telē e le agaga o Ieova ona faamalosia oe pe a feagai ma sauāga ogaoga! A o leʻi puʻea faapagota aʻu, na ou faitauina se tusi a se tuafafine na faapea mai, e tusa pe fesagaʻi ma ni tofotofoga e sili ona ogaoga, ae e fesoasoani le agaga o Ieova e faatoʻafilemu oe.” Ua ia faapea atili mai, “Na ou manatu, ua soona faatelē e le tuafafine ana faamatalaga. Peitaʻi ina ua ou tofo foʻi aʻu i ai, o i inā na ou iloa ai le moni o ana upu. Na tupu moni lava lenā mea, ma atonu e lē faigofie ona e talitonu pe afai e leʻi tupu iā te oe. Ae o le mea moni lava lenā na tupu iā te aʻu.”

20. O le ā na faia e Paulo a o taofia o ia i se fale, ma ua faapefea ona faalaeiauina ai nisi o uso ma tuafāfine i lenei mea?

²⁰ Ua faaiʻuina le tusi o Galuega, ae o loo maelega pea Paulo e “talaʻi atu le Malo o le Atua.” (Galu. 28:31) Talu ai na taofia o ia i se fale, e leʻi saʻoloto la o ia e molimau atu mai i lea fale i lea fale i Roma. Ae ui i lea, na faaauau pea ona ia talaʻi atu i ē na asiasi atu iā te ia. I aso nei, o nisi o o tatou uso ma tuafāfine e lē mafai ona tuua o latou fale, atonu ona o le feagai ma maʻi, pe ona o loo tausia i fale mo tagata matutua ona o le tulaga matua. Ae peitaʻi, o loo malosi pea lo latou alofa i le Atua, ma le naunau e molimau atu. Ia tatou tatalo mo i latou ma ia ōle atu foʻi i le Tamā i le lagi, ina ia maua e i latou se avanoa e feiloaʻi ai ma tagata e naunau moni e fia iloa e uiga iā te ia ma ana fuafuaga matagofie.

21. Aiseā e tatau ai ona tatou molimau atu ma se lagona faanatinati?

²¹ E mafai e le toʻatele ona auai i le faiva mai lea fale i lea fale, ma isi vala o le galuega o le faia o soo. O lea, seʻi o tatou faia mea uma e mafai ina ia faataunuu ai la tatou vaega o ni ē e folafola atu le Malo, ma fai se sao i le molimau atu i “tuluʻiga uma o le lalolagi.” E tatau ona tatou faia lenei galuega ma se lagona faanatinati, auā ua manino “le faailoga” o le toe faatasi mai o le Keriso. (Mata. 24:3-14) O lea ia faaaogā tatau le taimi o totoe, auā o loo matuā “tele pea mea e fai i le galuega a le Alii.”—1 Kori. 15:58.

22. O le ā e tatau ona tatou maumauaʻi e fai a o faatalitali atu i le aso o Ieova?

²² A o tatou faatalitali i le “oo mai [o] le aso tele ma le mataʻutia o Ieova,” seʻi o tatou maumauaʻi e faaauau pea ona avatu ma le māeʻaeʻa se molimau faamaoni. (Ioe. 2:31) O le a tatou maua le tele o tagata e pei o tagata Perea, o ē na “taliaina le upu ma le matuā naunau.” (Galu. 17:10, 11) Ia avatu se molimau māeʻaeʻa seʻia oo ina tatou faalogoina upu nei: “Mālō lava le pologa lelei ma le faamaoni!” (Mata. 25:23) Pe afai e faia ma le maelega so tatou sao i le galuega o le faia o soo i aso nei ma faamaoni pea iā Ieova, e mautinoa o le a tatou olioli i le ola e oo i le faavavau, auā ua iā i tatou se faaeaga sili o le “avatu o se molimau māeʻaeʻa” e faatatau i le Malo o le Atua!