Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

MATAUPU 7

ʻO le a Iloa ai e Atunuu o Aʻu Lava o Ieova’

ʻO le a Iloa ai e Atunuu o Aʻu Lava o Ieova’

ESEKIELU 25:17

TAULAʻIGA O LE MATAUPU: Lesona mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma atunuu na faifai i le suafa o Ieova

1, 2. (a) Na faapefea ona pei Isaraelu o se mamoe i le lotolotoi o luko? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) O le ā na lolo atu i ai tagata Isaraelu ma o latou tupu?

 NA PEI Isaraelu o se mamoe na iai i le lotolotoi o luko mo le faitau selau o tausaga. Sa faamataʻu ane iā Isaraelu tagata o Amoni, Moapi, ma Etoma i le itu i sasaʻe o le tuaoi. I le itu i sisifo, sa mautū ai le malo o Filisitia o se fili masani o Isaraelu. Ae i le itu i mātū, sa iai Turo o se aai maumea ma malosi na faaautū i ai le tele o fefaatauaʻiga. Peitaʻi i le itu i saute, sa iai le malo o Aikupito mai anamua na pulea e le tupu o Farao, lea na avea ma o latou atua.

2 I taimi na faalagolago ai Isaraelu iā Ieova, na ia puipuia i latou mai i o latou fili. Peitaʻi, a o faagasolo taimi, na lolo atu ona tagata ma o latou tupu i taaʻiga leaga a atunuu na siʻomia ai i latou. O le tupu o Aapo o se tasi o faaaʻoaʻoga o tupu leaga na taaʻinagofie e isi. Sa pule o ia i le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu, ae o le taimi lea o loo avea Iosefatu ma tupu o Iuta. Na faaipoipo Aapo i le afafine o le tupu o Saitonu lea na puleaina le aai tamaoaiga o Turo. O le igoa o lenā fafine o Iesepela, ma na ia maumauaʻi e faaauiluma i Isaraelu le tapuaʻiga iā Paala, ma taaʻina lana tane e matuā faaleagaina le tapuaʻiga mamā.—1 Tu. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) O ai ua uaʻi atu ai nei valoaga a Esekielu? (e) O ā fesili o le a tatou iloiloina?

3 Na lapataʻia e Ieova lona nuu e faatatau i āuga o le lē faamaoni iā te ia. Peitaʻi, ua muta le onosaʻi o Ieova. (Iere. 21:7, 10; Eseki. 5:7-9) I le 609 T.L.M., na toe foʻi mai ai le ʻautau a Papelonia i le Nuu Folafolaina mo le taimi lona tolu. Ua toetoe sefulu tausaga talu ona mavae la latou osofaʻiga mulimuli. Ae o lenei taimi, o le a latou talepe i lalo pā o Ierusalema ma faaumatia ē uma e fouvale iā Nepukanesa. A o amata ona siʻomia le aai ma faataunuuina atoatoa valoaga a Esekielu, ona uaʻi atu loa lea o le perofeta i atunuu na siʻomiaina le Nuu Folafolaina.

O le a tofo atunuu e faifai i le suafa o Ieova i āuga o a latou gaoioiga

4 Na faailoa atu e Ieova iā Esekielu o le a olioli fili o Iuta i le faaumatiaga o Ierusalema, ma o le a latou faasauā i ē e sao mai ai. Ae o atunuu na faifai i le suafa o Ieova ma sauāina pe faasesēina lona nuu, o le a tofo i āuga o a latou gaoioiga. O ā ni lesona aogā e tatou te aʻoaʻoina mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma na atunuu? O le ā se faamoemoe e tatou te mauaina i aso nei mai i valoaga a Esekielu e faatatau i na atunuu?

O Tauaiga na Matuā “Aamu” iā Isaraelu

5, 6. O le ā le faiā a tagata Amonī ma tagata Isaraelu?

5 Na aiga tagata Isaraelu ma tagata o Amoni, Moapi ma Etoma. E ui i le vavalalata o a latou faiā faaleaiga, ae e tele tausaga na latou faileagaina ai tagata o le Atua, ma matuā “aamu” iā i latou.—Eseki. 25:6.

6 Seʻi manatu i tagata Amonī. Na tupuga mai i latou iā Lota le atalii o le uso o Aperaamo, e ala mai i lona afafine laʻitiiti. (Kene. 19:38) Na taitutusa la latou gagana ma le gagana Eperu, ma e foliga mai na malamalama tagata o le Atua i la latou gagana. O le vavalalata o a latou faiā faaleaiga, na faatonuina ai e Ieova tagata Isaraelu e aua le siitaua iā Amoni. (Teu. 2:19) Ae i aso o Faamasino, na ʻau faatasi atu tagata Amonī i le tupu o Moapi o Ekelona ina ia sauāina tagata Isaraelu. (Faama. 3:12-15, 27-30) Mulimuli ane ina ua avea Saulo ma tupu, na osofaʻia ai Isaraelu e tagata Amonī. (1 Samu. 11:1-4) I aso foʻi o le tupu o Iosefatu, na toe ʻau faatasi atu ai tagata Amonī i ʻautau a Moapi ina ia osofaʻia le Nuu Folafolaina.—2 No. 20:1, 2.

7. Na faapefea ona feutagaʻi Moapi ma o latou tauaiga o tagata Isaraelu?

7 Na tupuga mai foʻi tagata Moapi iā Lota e ala mai i lona afafine matua. (Kene. 19:36, 37) Na faatonuina e Ieova tagata Isaraelu e aua le siitaua iā Moapi. (Teu. 2:9) Ae e leʻi agalelei tagata Moapi iā Isaraelu. Nai lo o le fesoasoani i o latou tauaiga na sosola ese mai i le nofo pologa i Aikupito, ae na latou taumafai e taofia i latou mai i le ulu atu i le Nuu Folafolaina. Na aami e le tupu o Moapi o Palako ia Palaamo ina ia fetuu i tagata Isaraelu. Na faamatala atu foʻi e Palaamo iā Palako le auala e faatosina ai tane Isaraelu, ina ia faia amioga lē mamā taufeusuaʻiga ma le ifo i tupua. (Nu. 22:1-8; 25:1-9; Faaa. 2:14) Na faaauau ona sauāina e tagata Moapi o latou tauaiga o tagata Isaraelu mo le tele o tausaga, e oo atu lava i aso o Esekielu.—2 Tu. 24:1, 2.

8. Aiseā na fetalai ai Ieova e uso tagata Etoma ma tagata Isaraelu, ae o le ā na faia e tagata Etoma?

8 Na tupuga mai tagata Etoma iā Esau le uso masaga o Iakopo. O le vavalalata o la latou faiā ma Isaraelu, na fetalai ai Ieova e uso tagata Etoma ma tagata Isaraelu. (Teu. 2:1-5; 23:7, 8) E ui i lea, na tetee tagata Etoma i tagata Isaraelu e amata mai i le taimi na ō ese ai mai i Aikupito, seʻia oo i le faaumatiaga o Ierusalema i le 607 T.L.M. (Nu. 20:14, 18; Eseki. 25:12) I lenā taimi, na olioli tagata Etoma i mafatiaga o tagata Isaraelu, uunaʻia le ʻautau a Papelonia ina ia faatafuna Ierusalema, ma na latou taofia foʻi tagata Isaraelu na sosola ese ma tuuina atu i latou i le fili.—Sala. 137:7; Ope. 11, 14.

9, 10. (a) O le ā na tupu iā Amoni, Moapi, ma Etoma? (e) O ā faaaʻoaʻoga e iloa ai e lē o tagata uma o na atunuu na tetee iā Isaraelu?

9 E leʻi māmā iā Ieova le auala na feutagaʻi ai tauaiga o Isaraelu ma Lona nuu. Na fetalai o ia: “Ou te tuuina atu . . . le fanauga a Amoni i tagata mai i Sasaʻe e fai mo i latou, ma o le a lē toe manatuaina le fanauga a Amoni i nuu.” Na toe fetalai foʻi o ia: “O le a ou faaoo atu le faasalaga iā Moapi, ona latou iloa ai lea o aʻu lava o Ieova.” (Eseki. 25:10, 11) I le pe ā ma le lima tausaga talu ona faaumatia Ierusalema, na amata ai ona faataunuu valoaga ina ua faatoʻilaloina Amoni ma Moapi e ʻautau a Papelonia. Na fetalai Ieova e faatatau iā Etoma, o le a ia ʻfaaumatia tagata ma lafumanu o iai,’ ma “faatafunaina lea nofoaga.” (Eseki. 25:13) E pei ona valoia, na iʻu lava ina lē toe iai Amoni, Moapi, ma Etoma.—Iere. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

10 Peitaʻi, e lē o tagata uma o na atunuu na tetee i tagata o le Atua. O se faaaʻoaʻoga, na taʻua Seleka le tagata Amonī ma Itema le tagata Moapi, o toa o le ʻautau a le tupu o Tavita. (1 No. 11:26, 39, 46; 12:1) Na avea foʻi Ruta le fafine Moapi o sē e tapuaʻi ma le faamaoni iā Ieova.—Ruta 1:4, 16, 17.

Aua neʻi o tatou faagutugutulua e oo lava i mea lāiti

11. O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma Amoni, Moapi ma Etoma?

11 O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma na atunuu? O le lē mataala faaleagaga o tagata Isaraelu, na taaʻina ai i latou i faiga faalotu a o latou tauaiga, e pei o le tapuaʻi iā Paala o Peoro le atua o Moapi, ma Moloka le atua o tagata Amonī. (Nu. 25:1-3; 1 Tu. 11:7) E mafai foʻi ona tupu lenā mea iā i tatou. E tatou te ono fesagaʻia omiga mai i tauaiga lē talitonu o ē e uunaʻia i tatou ina ia faalotolotolua i o tatou talitonuga. O se faaaʻoaʻoga, atonu e latou te lē malamalama i le māfuaaga e tatou te lē faamanatu ai le Eseta, Kerisimasi, po o isi faiga masani e fesootaʻi atu i talitonuga o lotu sesē. E ui lava e lelei o latou faanaunauga, ae atonu e latou te taumafai e uunaʻi i tatou e faagutugutulua i a tatou tapulaa, e tusa pe na o se taimi puupuu e faia ai faapea. Maʻeu le tāua o lo tatou lē lolo atu i na omiga! E pei ona faaalia i le talafaasolopito o Isaraelu, o le faagutugutulua e oo lava i mataupu lāiti, e mafai ona iʻu ai i se tulaga malaia.

12, 13. O ā teteega e tatou te ono fesagaʻia, ae o le ā e mafai ona tupu pe a tatou tutumau ma le faamaoni?

12 E mafai ona tatou aʻoaʻoina se isi lesona mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma tagata o Amoni, Moapi, ma Etoma. Atonu e matuā tetee mai o tatou tauaiga lē talitonu. Na lapataʻi mai Iesu, o le feʻau o loo tatou talaʻia ʻe faatupu ai fevaevaeaʻiga, o le atalii ma lona tamā, o le tama teine ma lona tinā.’ (Mata. 10:35, 36) Na faatonuina e Ieova tagata Isaraelu e aua le finau ma o latou tauaiga, ma e tatou te lē finau foʻi ma o tatou tauaiga lē talitonu. Ae e lē tatau ona faateʻia i tatou pe a tatou fetaiaʻi ma teteega.—2 Timo. 3:12.

13 E tusa pe e lē tetee tuusaʻo mai o tatou tauaiga i le tapuaʻiga iā Ieova, ae e lē tatau ona sili atu a tatou faiā ma i latou nai lo o la tatou faiā ma Ieova. Aiseā? Auā e tatau ona faamuamua Ieova i o tatou loto. (Faitau le Mataio 10:37.) E lē gata i lea, pe a tatou tutumau ma le faamaoni iā Ieova, atonu o le a auai mai i le tapuaʻiga mamā nisi o o tatou tauaiga e pei ona sa faia e Seleka, Itema ma Ruta. (1 Timo. 4:16) O le iʻuga, o le a latou maua foʻi le olioli i le auauna atu i le Atua moni e toʻatasi, ma latou tofo ai i lona alofa ma lana puipuiga.

Na Oo “Faasalaga Ogaoga” i Fili o Ieova

14, 15. Na faapefea ona feutagaʻi Filisitia ma tagata Isaraelu?

14 Na siitia mai tagata Filisitia mai i le motu o Kereta agaʻi i le laueleele lea na mulimuli ane folafola atu e Ieova iā Aperaamo ma ē na tupuga mai iā te ia. Na iai feutagaʻiga a Aperaamo ma Isaako ma nei tagata. (Kene. 21:29-32; 26:1) E oo ane i le taimi na ulu atu ai Isaraelu i le Nuu Folafolaina, ua avea Filisitia ma atunuu malosi ma ua mautū lana ʻautau. Sa latou tapuaʻi i atua sesē e pei o Paala-sepulo ma Takono. (1 Samu. 5:1-4; 2 Tu. 1:2, 3) Na iai taimi na tapuaʻi ai foʻi Isaraelu i na atua.—Faama. 10:6.

15 O le lē faamaoni o Isaraelu, na faataga ai e Ieova tagata Filisitia e pulea lona nuu mo le tele o tausaga. (Faama. 10:7, 8; Eseki. 25:15) E tele faasāsāaga na latou faia i tagata Isaraelu * ma fasiotia le toʻatele o i latou. (1 Samu. 4:10) Peitaʻi, na laveaʻia e Ieova tagata Isaraelu i taimi na latou salamō ma toe foʻi ai iā te ia. Na ia tofia tane e pei o Samasoni, Saulo, ma Tavita e laveaʻia Lona nuu. (Faama. 13:5, 24; 1 Samu. 9:15-17; 18:6, 7) E pei ona valoia e Esekielu, na oo “faasalaga ogaoga” iā Filisitia ina ua osofaʻia e Papelonia lo latou atunuu, faapea ma Eleni mulimuli ane.—Eseki. 25:15-17.

16, 17. O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i mea na tutupu iā Isaraelu ma Filisitia?

16 O ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i mea na tutupu iā Isaraelu ma Filisitia? Ua feagai tagata o Ieova i aso nei ma teteega mai i nisi o atunuu e sili ona malolosi o le lalolagi. Ae e lē pei i tatou o Isaraelu, ua iai so tatou talaaga o le tutumau faamaoni iā Ieova. E ui i lea, e iai taimi e foliga mai ai ua taulau fili o le tapuaʻiga mamā. O se faataʻitaʻiga, i le 1918 na taumafai ai le faigāmalo a le Iunaite Setete e taofia le galuega a tagata o Ieova, e ala i le tuuina atu o se faasalaga faafalepuipui e oo atu i le 20 tausaga i ē na taʻimua i le faalapotopotoga. A o faagasolo le taua lona lua a le lalolagi, na taumafai le vaega a le Nasi a Siamani e tafiesea tagata o le Atua, e ala i le faafalepuipui o le faitau afe ma fasiotia le faitau selau o i latou. Ina ua uma lenā taua, e tele tausaga na tetee ai le Soviet Union i Molimau a Ieova, e ala i le faasala o uso i nofoaga o faasalaga, po o le faaaunuua o i latou i nofoaga maotua o le atunuu.

17 E ono faaauau ona faasā e faigāmalo le galuega talaʻi, faafalepuipui tagata o le Atua, pe oo lava ina fasiotia nisi o i tatou. Pe e tatau ona tatou fefefe pe mou atu ai lo tatou faatuatua? E leai! O le a faasaoina e Ieova ona tagata faamaoni. (Faitau le Mataio 10:28-31.) Ua tatou molimauina le mou atu o faigāmalo malolosi ma pulepuletutū sa iai, ae o loo faaauau pea ona faatoʻateleina tagata o Ieova. Ua toe o se aga ona oo lea i faigāmalo uma faaletagata o le mea sa tupu iā Filisitia, o le a faamalosia i latou ia iloa Ieova. O le a tafiesea foʻi i latou e pei o Filisitia!

E Leʻi Maua se Puipuiga Tumau i le ʻTele o le Tamaoaiga’

18. Na faapeʻī le aai o Turo?

18 Sa avea le aai anamua o Turo * o se tasi o taulaʻiga o fefaatauaʻiga tetele i aso anamua. I le itu i sisifo, sa feoaʻi a latou vaa i le tele o alāvaa mo fefaatauaʻiga i le Sami o Metitirani. Ae i le itu i sasaʻe, sa oo atu fefaatauaʻiga a Turo i laueleele o atunuu mamao. A o faagasolo senituri, sa matuā faateleina le tamaoaiga o Turo mai i fefaatauaʻiga ma nei atunuu mamao. O le mauʻoa o tagata faatauʻoa ma tagata fefaatauaʻi o Turo, na latou manatu ai iā i latou lava o ni perenise.—Isa. 23:8.

19, 20. O le ā le eseesega o tagata o Turo ma tagata Kipeona?

19 I vaitaimi o tupu o Tavita ma Solomona, sa lelei le sootaga a Isaraelu ma tagata o Turo. Sa aumaia mai i Turo tagata tomai ma mea manaʻomia, e fesoasoani i le fausia o le maota o Tavita faapea le malumalu o Solomona. (2 No. 2:1, 3, 7-16) Sa vāai tagata o Turo i le taimi na matuā sologa lelei ai le tulaga o mea i Isaraelu. (1 Tu. 3:10-12; 10:4-9) Sa telē le avanoa na maua e le toʻatele o tagata o Turo e aʻoaʻo ai e faatatau iā Ieova faapea le tapuaʻiga mamā, ma vāaitino ai i faamanuiaga o le auauna i le Atua moni.

20 E ui na maua e tagata o Turo lenā avanoa, ae na faaauau ona latou pupū i meafaitino. E latou te leʻi mulimuli i le faaaʻoaʻoga a le aai malosi o Kanana o Kipeona, lea na faalogo ona tagata i galuega mamana a Ieova ma filifili loa e avea ma ana auauna. (Iosua 9:2, 3, 22–10:2) O le mea moni, na iʻu ina faasagatau tagata o Turo i tagata o le Atua, ma faatauina atu nisi o i latou e avea ma pologa.—Sala. 83:2, 7; Ioe. 3:4, 6; Amo. 1:9.

Aua neʻi o tatou vaai i meafaitino e pei o se pā e puipuia i tatou

21, 22. O le ā na tupu iā Turo, ma aiseā?

21 Na fetalai Ieova i nei tagata tetee e ala mai iā Esekielu: “Turo e, o aʻu lava ou te faasagatau iā te oe ma o le a ou aumaia le tele o atunuu e faasagatau iā te oe, e pei o le fafati mai o galu o le sami. O le a latou soloia pā o Turo ma lepeti ona ʻolo, o le a ou tafi mamā ese foʻi le pefu ma fai o ia ma papa e leai se mea o iai.” (Eseki. 26:1-5) Na talitonu tagata o Turo na maua lo latou puipuiga mai i a latou ʻoa, e pei foʻi ona latou manatu e maua le puipuiga mai i pā o lo latou aai na iai i le motu, lea e 46 mita (150 futu) le maualuluga. Sa tatau ona latou utagia le lapataʻiga a Solomona: “O le tamaoaiga o lē e mauʻoa o lona aai malupuipuia lea; ua pei o se pā malupuipuia i lona lava manatu.”—Faata. 18:11.

22 Na iloa e tagata o Turo e lē moni le puipuiga na maua mai i a latou ʻoa ma pā o lo latou aai, ina ua faataunuuina e le ʻautau a Papelonia ma Eleni valoaga a Esekielu. Ina ua uma ona faaumatia Ierusalema, ona osofaʻia lea e Papelonia o le aai o Turo mo le 13 tausaga. (Eseki. 29:17, 18) Mulimuli ane i le 332 T.L.M., na faataunuuina ai e Alesana le Sili se vala mataʻina o mea na valoia e Esekielu. * Sa aoina e le ʻautau a Alesana toēga o mea mai i le faaumatiaga o le aai autū o Turo, ma lafoina maa, laupapa, ma eleele i le sami ma fausia ai le ala e tau atu i le aai sa iai i le motu. (Eseki. 26:4, 12) Na lepetia e Alesana pā ma faoa le aai, fasiotia le faitau afe o fitafita ma tagatānuu ma faatau atu le faitau afe o tagata e avea ma pologa. Na faamalosia tagata o Turo e iloa Ieova ina ua latou aʻoaʻoina i se auala tigā le lesona, e lē maua le puipuiga tumau i le ʻtele o le tamaoaiga.’—Eseki. 27:33, 34.

E ui i le foliga malupuipuia o Turo, ae na faaumatia lava e pei ona valoia e Esekielu (Tagaʻi i le palakalafa 22)

23. O le ā le lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i tagata o Turo?

23 O le ā le lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i tagata o Turo? Ia aua lava neʻi faasesēina i tatou e “le malosi taufaasesē o le ʻoa,” ma tatou maufaatuatuaina ai meafaitino ma manatu i ai e pei o se pā e puipuia i tatou. (Mata. 13:22) E lē mafai ona tatou “pologa i le Atua atoa ma ʻOa.” (Faitau le Mataio 6:24.) E na o ē e auauna ma le lotoatoa iā Ieova e mauaina le puipuiga moni. (Mata. 6:31-33; Ioa. 10:27-29) O le a faataunuuina atoatoa valoaga e faatatau i lenei faiga o mea, e pei ona faataunuuina moni valoaga e faatatau iā Turo. I lenā taimi, o ē e maufaatuatuaina a latou ʻoa, o le a faamalosia i latou e iloa Ieova pe a faaumatia faiga faapisinisi matapeʻapeʻa ma manatu faapito a lenei lalolagi.

Se Malo Malosi “na Pei o se Fasilaau”

24-26. (a) Aiseā na faatusa ai e Ieova Aikupito i “se fasilaau”? (e) Na faapefea ona lē utagiaina e le tupu o Setekaia le taʻitaʻiga a Ieova, ma o le ā le iʻuga?

24 A o leʻi oo i aso o Iosefa seʻia tau atu i le taimi na osofaʻia ai Ierusalema e Papelonia, sa malolosi taaʻiga faapolotiki a Aikupito i le Nuu Folafolaina. Sa foliga mai ua mautū Aikupito ona ua leva ona iai e pei o se laau ua matua. Ae pe a faatusatusa atu iā Ieova, sa matuā faatauvaa Aikupito ma “na pei o se fasilaau.”—Eseki. 29:6.

25 E lē o le manatu lenā o le tupu lē faamaoni o Setekaia e faatatau iā Aikupito. E ala mai i le perofeta o Ieremia, na uunaʻia e Ieova Setekaia e gauaʻi atu i le tupu o Papelonia. (Iere. 27:12) Na tautō foʻi Setekaia i le suafa o Ieova, e lē fouvale iā Nepukanesa. Peitaʻi, e na te leʻi utagiaina le taʻitaʻiga a Ieova, solia lana tautoga iā Nepukanesa, ma talosaga atu iā Aikupito mo se fesoasoani i le taua ma Papelonia. (2 No. 36:13; Eseki. 17:12-20) Na matuā afāina tagata Isaraelu na faalagolago i le malosi o Aikupito. (Eseki 29:7) Sa pei le malosi o Aikupito o se “meaola lapoʻa o le sami.” (Eseki. 29:3, 4) Ae na fetalai Ieova o le a ia faia iā Aikupito le mea e faia e tagata e puʻea korokotaila i le vaitafe o le Naila, o le a tuuina mātau i lona auvae ma tosoina o ia i le faaumatiaga. O le mea lenā sa ia faia ina ua ia auina atu ʻautau a Papelonia e faatoʻilaloina lenā atunuu mai anamua.—Eseki. 29:9-12, 19.

26 O le ā na tupu i le tagata lē faamaoni o Setekaia? O lona fouvale iā Ieova, na valoia ai e Esekielu o le a aveesea le palealii a lenei “taʻitaʻi amioleaga” ma faamuta lana pulega. Peitaʻi, na faailoa mai foʻi e Esekielu se faamoemoe. (Eseki. 21:25-27) Na faagaeeina o ia e Ieova e valoia, o le a iai se tupu mai i le gafa tautupu e toe nofoia le nofoālii, o “lē ua iai le aiā faaletulafono.” O le a talanoaina i le mataupu o le a sosoo mai, po o ai e faasino atu i ai lē ua iai le aiā faaletulafono.

27. O le ā se lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma Aikupito?

27 O le ā se lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i feutagaʻiga a Isaraelu ma Aikupito? E lē tatau i tagata o Ieova ona maufaatuatuaina malo faapolotiki malolosi, ma manatu e mafai e na malo malolosi ona aumaia le saogalemu moni. Ia faaauau ona lē avea i tatou ma “tagata o le lalolagi” e oo lava i o tatou mafaufauga. (Ioa. 15:19; Iako. 4:4) Atonu e foliga mai e malolosi malo faapolotiki. Peitaʻi, e vaivai e pei o se fasilaau e pei lava o Aikupito anamua. Pagā le pūmoomoo o la tatou vaai pe a tuu atu lo tatou faamoemoe i tagata faatauvaa, nai lo o le maufaatuatuaina o le Pule Silisili Ese i le aoao o mea, o Lē e ona le malosi uma lava!—Faitau le Salamo 146:3-6.

Ia tatou solitū i mataupu faapolotiki e tusa pe na o i tatou (Tagaʻi i le palakalafa 27)

ʻO le a Iloa ai’ e Atunuu

28-30. O le ā le eseesega o le auala ʻo le a iloa ai’ e atunuu Ieova, ma lo tatou iloa o Ieova?

28 I le tusi o Esekielu, e tele taimi na fetalai ai Ieova e faatatau i atunuu, “o le a latou iloa ai o aʻu lava o Ieova.” (Eseki. 25:17) Na taunuu moni na upu i aso anamua ina ua faaoo mai e Ieova le faasalaga i fili o ona tagata. Ae o le a iai foʻi se faataunuuga sili i o tatou aso. E faapefea?

29 E pei o tagata o le Atua i aso anamua, ua siʻomia i tatou e atunuu ua manatu e leai so tatou puipuiga e pei o se mamoe ua tuua toʻatasi. (Eseki. 38:10-13) O le a talanoaina i le Mataupu 17 ma le 18 o lenei lomiga, e lē o toe umi ona osofaʻia lea e atunuu tagata o le Atua. Ae pe a tupu lenā mea, ona iloa ai lea e atunuu o Lē e sili ona malosi. O le a faamalosia i latou e iloa Ieova ma amanaʻia lana pule silisili ese, pe a ia faaumatia i latou i le taua o Amaketo.—Faaa. 16:16; 19:17-21.

30 Peitaʻi, o le a puipuia ma faamanuia i tatou e Ieova. Aiseā? Auā ua tatou faaaogā le avanoa i le taimi lenei e faamaonia atu ai e tatou te iloa Ieova e ala i le usiusitaʻi ma maufaatuatuaina o ia, ma avatu iā te ia le tapuaʻiga mamā lea e na o ia e alagatatau i ai.—Faitau le Esekielu 28:26.

^ O se faaaʻoaʻoga, na faasā e tagata Filisitia le faia o galuega a tagata fai uʻamea i Isaraelu. Na tatau i tagata Isaraelu ona ō i tagata o Filisitia ina ia faamaʻai ai a latou meafaigaluega mo faatoʻaga, ma na taugatā le tau o na auaunaga.—1 Samu. 13:19-22.

^ E foliga mai o le uluaʻi aai o Turo sa fausia i luga o se papa tele e lē mamao ese mai i le talafatai, lea e pe ā ma le 50 kilomita (30 maila) i le itu i mātū o le mauga o Karamelu. Mulimuli ane, sa faalautele atu le aai i le laufanua telē. O le upu Eperu mo le aai, Sur, o lona uiga “Papa.”

^ Na faia foʻi e Isaia, Ieremia, Ioelu, Amosa, ma Sakaria valoaga e faatatau iā Turo ma na faataunuuina uma atoatoa.—Isa. 23:1-8; Iere. 25:15, 22, 27; Ioe. 3:4; Amo. 1:10; Saka. 9:3, 4.