Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

NYOWADJƐKE!

Nanghá djɛ ɔrdinatɛrɛ nangha akambo etengo onto, nkambo djɛ wɔlɔ ndo djɛpɔlɔ?—Kɛkɔnge kɛ Bible otepelande?

Nanghá djɛ ɔrdinatɛrɛ nangha akambo etengo onto, nkambo djɛ wɔlɔ ndo djɛpɔlɔ?—Kɛkɔnge kɛ Bible otepelande?

 L’etsho wemboheta, ewandji, weewa akambo wa siansɛ, edjinge weewa akambo tɛknoloji watepelaka efula lá wolo wolekɔ́ la ɔrdinatɛrɛ djɛ nangha akambo etengo onto, etawo lá falase ambɔ: Intelligence artificielle (AI). Watepela ambɔ alekɔ balo mɔtshi djɛ wɔlɔ lombombe, koko walekɔ la wɔma lá wopo wɔ anto yongokamba la wɔkɔ lá yopo yɛpɔlɔ.

  •   “AI alekɔ tɛknoloji kɛmɔtshi keleka wolo lɔɔko kɛnɛ, kelekɔ́ l’akoka wa mbɔngɛ mbiko y’anto lofu la lofu . . . Djɛkondeke, nkoka ndjala ente tokoka ndoyala la wɔma lá elamelo kɛso, nkoka ntshita lotshungɔ lolekɔ́ l’anto la akambo wa onto onkina oyɛnde la lotshungɔ lɔ nangha edjinge nangha dj’ipa anto ndawɛɛkɛ te wa guvɛrnɛma kana ewandji wɛmbɔsɔnama djɛ ndɔndjɛ.”—Kamala Harris, onkambi wɔ presida kɛ États-Unis, 04/05/2023.

  •   Oloyi ɔmɔtshi wɔ wa dɔktɛrɛ edjinge wɔ wa tofulumɛ wel’andja w’otondo, wolendama me Dr. Frederik Federspiel, wafunaka lá nkambo mɔtshi djeposisá lá 09/05/2023 lá BMJ Global Health. a ambɔ: “Intelligence artificielle nkoka mpɛyɛ nkando kɛ wɔlɔ lá akambo walendana tofulumɛ kana l’alemba w’anto, koko nkoka lonkina ntshita alemba w’anto edjinge tokanyi tɔwɔ.”

  •   Anto wambo wanga nkamba epeko kɛkɔ (AI) djɛ ntshanghanyɛ nsango y’engolo. Lako ilá, angoyala wolo dj’anto mba elemo. Anto amɔtshi wewa akambo wa tɛknoloji woka wɔma ambɔ l’etsho weyaye epeko kɛsɔ nkoka ndoyakala mbalaka lá mbiko y’anto.”—The New York Times, 01/05/2023.

 Lá etsho weyaye tongewa ntsha anto wangokamba la balo djɛsɔ lá yopo yɛ wɔlɔ kana yɛpɔlɔ. Kɛkɔnge kɛ Bible otepelande?

Lamo epeko k’anto yomboposɛ okɛwɔ anto wɔma?

 Bible ɛnyɛ lamo anto yopakoke mposɛ balo djɛ bango djɛ tɛknoloji djengonanghema ngo djɛ akambo wa wɔlɔ.

  1.  1. Kaanga winá wɔ anto oyɛwɔ la tokanyi tɔ wɔlɔ, wapakoke nyɛna m’otale ekakasano wɛ akambo w’oposɛwɔ.

    •   ‘Mboka kɛmɔtshi nyɛnamaka lá wiso w’onto ente kelekɔ wɔlɔ, koko lɔkɔngɔ, t’ekomo kɛkɔ ndeke mboka yɛ nyɔyi.’—Woongo 14:12.

  2.  2. Onto ɔmɔtshi apakoke ndjewa ntsha anto amɔtshi wangokamba lá yopo yɛ wɔlɔ kana yɛpɔlɔ ekete kɛmɔ kemboposá.

    •   ‘Langotshikela [elemo wɛmi] onto wongoyɛ m’ɔkɔngɔ wɔmi. Edjinge kangewa ntsha angoyala onto wɔ balo kana w’enkesa? Djɛkondeke apangonangha elemo wɛmi enkfumɔ wɛ wolo wɛ mananghe la wolo edjinge wɛ mɛnyɛ balo l’anse kɛ looko.’—Losanghanyɛ 2:18, 19.

 Wɔma wɔ nghɔsɔ ntɛnyɛka wopo w’oyɛso la djonyi djɛ Ontongi wɔso.

Okokaso ndjɛkɛyɛ oloko na?

 Ontongi wɔso ante apangotshikela anto kana balo mɔtshi djɛ tɛknoloji dj’anto yomboposɛ mbamba kɛ ntshita looko kana anto.

  •   ‘Looko longotshikala lotshinda lotshinda.’—Losanghanyɛ 1:4.

  •   ‘Anto wɔ wɔlɔ wangintasɛ lá looko, edjinge wangotshikala lotshinda lotshinda.’—Yeembo 37:29.

 Má lotshimbo lɔ Bible, Ontongi wɔso ambɔtɔpɛyɛ ɛlɔndjɔlɛ kengotoyakala vu edjinge lowiko lopangoyala la wɔma lá etsho weyaye. Djɛ ndjewa akambo ankina efula wá Bible otepelande, wala djamba “Kakɔna kakoka tokimanyiya dia monga la nshi yayaye y’amɛna?” edjinge “Elikya ya solosolo mpo na mikolo ezali koya.”

a Má djamba: “Threats by Artificial Intelligence to Human Health and Human Existence,” authored by Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana, and David McCoy.