Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

ƆKƆNDƆ WƆ LOWIKO

“Ndjekaka akambo efula me anto ankina!”

“Ndjekaka akambo efula me anto ankina!”

L’OTSHO ɔmɔtshi wɔ widjima wɔ pii, l’enkoko wel’owila w’ase Algerie ndeke loyalaki angala wa l’oloyi w’imayalaka w’ase France, edjinge ambandji yekomaka wolo efula l’owila w’Algerie. La ota l’ɛwɔ, ndjalaka lemi mɔmɛlɛ l’epola kɛmi, mbolama l’ateyi k’ampata y’ovutu. Mbala kɛkɔ kɛmɔ, ndjokaka andjindo wayaye le lemi. Ntateyɛka ndjita lokomba. Layalaki ngo l’ɛnɔnyi djomi l’ɛmɔtshi toko, ntakɔpaki ndjaka onto kana onto ndjaka lemi. Djɛkondeke nfulaka yɛndjɛ ente: “Ndjambe, Ndjambe, onkotshɛ!”

Nkambo djɛ wɔma djɛsɔ djetshikitanyɛka lowiko lɔmi mande ntateyɛka ndapɛyɛ t’Ontongi. Koko lá ntondo kɛ nkɔndɔla kɛnɛ kehetisa l’otsho wɔ pii wɔsɔ, nyokontshika nkɔnyɔkɔndɔla akambo wapomanisa la lemi m’ɔlɛngɛ wɔmi wantshindisa djɛ lemi nkanela edjinge ndɔngɔsɔla oloko wɔmi djɛ mpona Ndjambe.

ELAKANYELO WƐ NTONDO W’IMEKE ME PAPA KƐMI

Mbotshɔka lá 1937 lá Guesnain, ngando kɛmɔtshi k’otshimawɔ mbɔkɔ kelá France. Mande papa kɛmi atshimaki mbɔkɔ, nde andjekɛka djonyi djɛ nkamba olemo wɔ wolo. Papa kɛmi andjekɛka lonkina djɛ ntona akambo wa ntshamba djɛ sii. Mande nde aseelaki lotshungɔ lɔ antshimi yɛ mbɔkɔ wɛnaki ndjolo la ntshamba edjinge l’elemo wɛ wolo. Djɛkondeke nde ingelaka l’oloyi ɔmɔtshi wonanaki djɛ nseela lotshungɔ lolekɔ l’antshimi yɛ mbɔkɔ edjinge nde atshindaki anto djɛ nangha wa grɛvɛ. Nde ayakiyanyɛki má lowiko lɔ dongi mpe loyalaki la w’abe welá mbandja kɛso. Efula kɛwɔ wayalaki la lowiko lɔ wɔlɔ efula koko wakindjɛki mpona nkete djɛ ndɛ edjinge nfalanga me antshimi yɛ mbɔkɔ yɛnaki ndjolo djɛ mba wopo wɔ mbika. Papa atonaka nanghedji djɛ w’abe efula, djɛkondeke ndotatolakanyɛ kaanga nkambo mɔ djelendana l’etolo. Lá nsɔsɔlɔ, totatepelaki kaanga nkambo mɔ djelendana la Ndjambe kaanga lofu .

Edjinge lemi, ntateyɛka ntona akambo wa ntshamba djɛ sii winá wɔ maafulaka. L’anteyi k’akambo w’imakanelaka ente walekɔ nyɛtshi ndeke loyalisa edjinge akambo wa ntshamba djɛ sii w’iyananghelaka angangɛnda wintasɛki lá France. Lataki bale isa wana w’angangɛnda edjinge lasasangaki ndjala esanga lawɔ. Besides, nyɔ kɛmi ayalaki ose Pologne koko ape ose France. Lakombolaki anto wa nkopo yotshikitanyi ndjitansɛ esanga lá vu edjinge nanghelanaka akambo wopo wɔk’ɔmɔ.

NTANTEYƐKA NKANELA EFULA LÁ NKAMBO DJELENDANA L’OKOMA WOLEKƆ LA LOWIKO

Winá wɔ mayalaka ongala

Ewandji wɛ lɛɛta wa ndjingeyɛka l’olemo w’angala lá 1957. Nghɔsɔ ndeke motanemaka l’enkoko wɛ Algerie l’otsho wɔ widjima wɔ pii etengo mɔkɔndɔlaki má djiko. M’ɔkɔngɔ wɔ lemi mbelela la djoyi djɛ wolo ente: “Ndjambe, Ndjambe, onkotshɛ!” Nyɛnaka ampe ongala w’imá onkoko w’antonyi, koko mpunda k’okonda! Ko bale djɛmi ntshitshimaka mbala kɛkɔ kɛmɔ! Nkambo djenkomelisa djɛsɔ, edjinge akambo walendana l’ambandji yɛkɔ yɛsɔ, wantshindaka djɛ lemi ndawopola weepó efula lá nkambo djelendana l’okoma wɔ lowiko. Ntateyɛka ndawopola ente: Lamo oyɛso l’andja? Ndjambe ndakiyanyɛka lá nkambo djɛso? Tongoyala la vu djɛ lotshinda lofu lɔmɔtshi?

M’ɔkɔngɔ, winá w’imakalɔ má mbandji djɛ towembola ambotshi wami, mpomanaka l’Owakɛ wɔ Yehova ɔmɔtshi. Nde ampɛyɛka kɔpi kɛ La sainte Bible, ekadjimwelo kɛ Bible dj’ase Katɔlikɛ lá Falase, k’imatateyɛ mbala winá wɔ makalɔ l’Algerie. Vɛrse dj’ekotisa oloko wɔmi efula nde Ndjiso 21:3, 4. Vɛrse djɛkɔ ntepelaka ante: ‘Iwombo yɛ Ndjambe ingoyala esanga l’anto . . . Edjinge nde angodjola wisɔyi ankfumɔ má wiso wawɔ edjinge nyɔyi kepangoyala lonkina, delo djepangoyala lonkina ayale tɛɛndjɛ, ayale elando, wepangoyala lonkina.’ * Etepela wɛsɔ wenkamoyɛka efula. Ndawopolaka ente, ‘wengokotshama lofu lɔmɔtshi?’ Lá winá wɔsɔ ntewaki kaanga nkambo mɔ ndjelendana la Ndjambe edjinge la Bible.

M’ɔkɔngɔ wɔ lemi ntshika olemo w’angala lá 1959, mpomanaka l’Owakɛ wɔ Yehova ɔmɔtshi wetawɔ François, kanga londjekisa akambo efula wa nsɔsɔlɔ wemá Bible. Ndjɔmbɔmba, nde anyɛnyɛka má Bible ante Ndjambe alekɔ la djiina, djiina djɛkɔnde Yehova. (Yee. 83:18) François ansipisoyɛka lonkina ante Yehova angoyakala sii lá looko, angokadjimola looko paradiso edjinge angokotshɛ etepela welekɔ lá Ndjiso 21:3, 4.

Elakanyelo wɛsɔ wokamaki papoo edjinge wekotaka oloko wɔmi. Koko lonkina ndjalaka la nkɛlɛ k’efula te w’abe edjinge nkɔpaka ndahamɛ l’ɔtɛ wakambo efula w’iyalakanyɛka wapalekɔ lá Bible! Ayalaka etengo ntshindamaka la tokanyi tɔ papa kɛmi edjinge ntakɔpa nkonga lonkina. Nkɔpaka nangha nkambo mɔtshi ngo mbala kɛkɔ kɛmɔ!

François nya tolongo tɔmi tɔ bango tɔ Ewakɛ wɛ Yehova wankotshɛka djɛ nkitshakitshɛ nkɛlɛ kɛmi. Wansipisoyɛka ambɔ olemo w’Okrito wopalekɔ wɔ ndomboyɛ koko wɔ mpɛyɛ anto nkongi má lotshimbo lɔ losango lɔ wɔlɔ l’Onkfumi wɔ Ndjambe. Ɔsɔ ndeke olemo wɔ Yeso ndakambaka edjinge w’indatshikela ambeki wande djɛ nanghaka. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Ndjekaka lonkina djɛ nsawola l’anto lá yopo yɛ wɔlɔ edjinge la nkɔmɛ kaanga ntsha akambo w’awolawɔ wapansasangɛ. Bible ntepelaka ante: ‘Onkambi wɔ Nkfumi apakoke nana mbandji, koko nde ladjɛ ndjala la ndakota te anto ankfumɔ.’—2 Ti. 2:24.

Nanghaka etshikitano wɛ nkekete efula edjinge ndongolaka batisimo lá 1959 djɛ lemi ndjala Owakɛ wɔ Yehova lá losanghanyɛ l’edjingadjinga lɔ lofu lɔmɔ. L’eteyi ndeke ma mpomana la nkaana kɛmɔtshi k’iyetaka Angèle, kanga londjopisa bale. Mbangaka mbembola otshumano wɔ ndingelaka edjinge totshukanaka lá 1960. Nde ayalaka nsɔsɔlɔ mbɔngi kɛ omoto, omoto la djiina, edjinge opapɛyɛ wɔ ntshina w’ime Yehova.—Woo. 19:14.

Lofu lɔ bala djɛso

NDJEKAKA AKAMBO EFULA ME ANTO WALEKƆ LA BALO EDJINGE WEWA AKAMBO EFULA

L’ilá k’ɛnɔnyi efula ndjekaka elakanyelo efula wɛ djonyi me wananyɔ wa balo edjinge wewa akambo efula. Olakanyelo ɔmɔtshi wɔ djonyi efula nde: Djɛ ndonga l’edjito enkfumɔ wɛ wolo ngo ndjala l’okitshakitshɛ edjinge nkamba l’etepela wɛ balo welekɔ lá Woongo 15:22, wetepela ante: ‘Má lotshimbo lɔ andaki efula akambo mbɔngaka.”

Lá France, l’olemo w’edjingadjinga la 1965

Lá 1964, ntateyɛka nyɛna nsɔsɔlɔ kelekɔ l’etepela wefunamisa má lotshimbo lɔ nyuma k’ekina wɛsɔ. L’ɔnɔnyi wɔk’ɔmɔ, ntateyɛka nkamba etengo onami w’edjingadjinga. Lawembolaki ntshumano djɛ nkembɛ edjinge nkotshɛ wananyɔ dj’iwɔ mpikama lá nyuma. Koko, layalaki ngo l’ɛnɔnyi 27 toko, edjinge ntewaki akambo efula. Djɛkondeke lananghaki evunga efula. Koko nanghaka la wolo djɛ mba elakanyelo m’evunga wɛkɔ. Nkambo ndeka ndjonyi nde, ndjekaka elakanyelo efula me ‘andaki’ walekɔ l’akoka edjinge wewa wayi efula.

Mvungɔ nkambo mɔtshi djenkomelisa winá wɔ mayalaka onami w’edjingadjinga wɔ bango. M’ɔkɔngɔ wɔ lemi mbembola otshumano ɔmɔtshi welá Paris, wɔnanyɔ ɔmɔtshi wombotshunda lá nyuma andjopolaka ntsha lemi nkoka nsawola isande ndambo l’iseke. Ndoshimelaka ente: “Ee, tokoka nsawola.”

Nde andjopolaka ante, “Louis, winá wɔ dɔktɛrɛ otshɔnde tolenda anto l’amvulu, wana w’otshɔkande ntolenda?”

Ndokadjimola ente: “Anto walekɔ l’elando.”

nde anshimelaka ante: “Ngo nghɔsɔ. Koko lambɛna ente wɛ ndekaka mpetshɛ winá efula ngo l’anto walekɔ la lonyuma lɔ wɔlɔ, ndjɔmbɔmba ilɔndjɛ y’oloyi wɔ tokokolo tɔl’otshumano. Otshumano wɔso wolekɔ la wananyɔ l’ankaana efula yɛmbɔlɛmba lá nyuma, yɛ bango, kana y’ɛsɔnyi ɛsɔnyi. Iwɔ wangoyala la djedjɛ efula ntsha wɛ mpetshɛ winá nyawɔ, kaanga ntshɔ t’amvulu yɛwɔ djɛ ntɔlɛ iyɛshi.”

Ndjalaka la djedjɛ efula te wɔnanyɔ wɔ ngandji wɔsɔ lá dako djɛnde djɛ wɔlɔ djɛsɔ. Ngandji kɛnde te ɛnkɔkɔ wɛ Yehova kekotaka oloko wɔmi efula. Kaanga iyayale okakasano le lemi djɛ ndjawola ente nanghaka ovunga, ntateyɛka nangha etshikitano mbala kɛkɔ kɛmɔ edjinge nkamba la kɛnɛ kɛ ndanshimela. Nkawoyɛ Yehova lokasa efula m’ɔtɛ wɔ wananyɔ etengo wasɔ.

Lá 1969 edjinge 1973, wansɔnaka etengo onami lá Departɛma djelendana la nkete djɛ ndɛ lá nsanghanyɛ ipe yɛ nkekete y’ewila efula yenanghemisa lá ngando kɛ Colombes, lá Paris. Lá losanghanyɛ lɔ 1973, anto etengo 60 000 wayalaka ladjɛ mba nkete djɛ ndɛ l’ilá k’etsho etano! Ntewa wopo w’isakoke nangha nkambo djɛsɔ. Koko edjinge lasɔ, kɛnɛ kenkotshisa djɛ ndonga nde, dako djelekɔ lá Woongo 15:22, djetepela djɛ mpona dako me anto ankina. Ndɔmbaka dako me wananyɔ wambotshunda lá nyuma wewa akambo walendana la nkete djɛ ndɛ dj’iwɔ nkotshɛ lemi. L’anteyi kɛwɔ ndeke loyalisa wanɛ wewa nsɛsa anyama, wanɛ wewa wayi walendana la nkakatshɛ, wakatshɛka nkete, edjinge wasombaka nkete djɛ ndɛ. Má nkamba esanga, toyalaka l’akoka wa nkotshɛ odjito wɛnamaki etengo onkoko wɔsɔ.

Lá 1973, watetaka lemi isa wadjɛmi djɛ ntokamba lá Betɛlɛ djelá France. Odjito w’iyɔtɔmpɛyɛ l’eteyi woyalaka wolo efula le lemi. Layalaki ladjɛ mpona topo tɔ ntomela wananyɔ welá Afrikɛ lá Cameroun, edjena k’iyashimbe olemo wɔso l’antenyɛ 1970 la 1993 enkanda. Lonkina, ntewaki ntsha langoyala l’akoka wa nkotshɛ olemo wɔsɔ. Mbala imɔtshi wɔnanyɔ wɔlɔndjɛki olemo l’eteyi ɛnaka nkambo ntshɔ ko ankembɛka má nshimela lemi ante: “Wananyɔ waso welá Cameroun walekɔ la djonyi dj’efula djɛ nkete djɛ ndɛ djelá nyuma. Ntshɔ tatomele nkete djɛ ndɛ!” Edjinge kɛsɔ ndeke isananghe.

Iso l’Ewakɛ w’imá Cameroun lá losanganyɛ lotshikitanyi lonanghemisa lá Nigeria lá, 1973

Nanghaka nkɛndɔ efula l’ewila wesukanyi la Cameroun djɛ ntopomana la tokokolo tɔ l’owila wɔkɔ. Ampame walekɔ l’oloko wolo edjinge wewa nama toseke wasɔ, wankotshɛka djɛ ndjewa topo tɔ ntomaka enkanda djɛ wananyɔ ndalongolaka mbala la mbala lá Camerounn. Yehova atshɔkɔlaka welo wɛso. Lá nsɔsɔlɔ, l’ilá k’ɛnɔnyi 20, watasamba kaanga numelo k’Etange k’Olami kɛmɔ edjinge Olimu aso wa Diolelo woposaki mbala kɛmɔ lá ngɔndɔ.

Tolekɔ lá mbembo lá Nigeria lá 1977, is’Angèle l’enami enkina wɛ djingadjinga wemá Cameroun la wadji wawɔ

NDJEKAKA AKAMBO EFULA ME WADJƐMI WƆ NTSHINA

Ntateyɛ má winá w’isawange nsawola nkambo djɛ bala, nyɛnaka ente Angèle alekɔ la wekeka wa wɔlɔ efula. Wekeka wa wɔlɔ wasɔ walekaka nyɛnama papoo lá lowiko lɔso l’etengo antshukanyi. Ndjɔmbɔmba, ngo la nkɔlɔ djɛ bala djɛso, nde anshimelaka dj’iso ndɔmba Yehova lá nkambo djelendana la mposɛ k’efula k’eyalaki laso kɛ nkambela Yehova etengo antshukanyi. Yehova akadjimolaka lɔlɔmbɔ lɔsɔ.

Angèle ankotshɛka lonkina efula djɛ lemi ndeka ndawɛkɛ te Yehova. Ndjɔmbɔmba: Winá w’iyatete tá Betɛlɛ lá 1973, lemi nkaakandaka ladjikɛnde lakɔpaki olemo w’edjingadjinga efula. Koko Angèle amvungolaka ante: Tolambolaka lowiko lɔso le Yehova. Lasɔ topakoke nangha k’enkfumɔ kɛ olonghanyelo wɔnde ɔtɔlɔmbawɔ djɛ nangha? (Heb. 13:17) Ɔsɔngo makɔpɛ ikanyi yɛnde yɛsɔ! Djɛkondeke totshɔka tá Betɛlɛ. Balo djɛ wadjɛmi, ikanyi yɛnde y’ɛdje, edjinge lonyuma lɔ wɔlɔ loyalaki lande lokembɛka bala djɛso edjinge atokotshɛka djɛ ndɔsa akano wa wɔlɔ l’ilá k’efula k’ɛnɔnyi w’ɔsɛnaso esanga.

Is’Angèle tolekɔ lá jardɛ djɛ Betɛlɛ djɛ France

Kaanga winá wɔ sombokoma nkokolo wɔnɛ, Angèle akindjɛ ngo ndjala wadji wɔ wɔlɔ w’ewa nsuka womɛnde. Ndjɔmbɔmba, lá kɛnɛ kelendana l’ankalasa yɛ teokrasi, efula kɛwɔ yenanghema ngo l’Angɛlɛ, djɛkondeke lemi is’Angèle towangaka nangha la wolo djɛ ndjewa otepela wɔsɔ wɔlɔ. Totateyɛka ndjingela ngo l’otshumano w’otepela w’Angɛlɛ kaanga isayalaka l’ɛnɔnyi 70 la ndjape lá winá wɔkɔ. M’ɔtɛ w’edjito wolekɔ la lemi w’ose Kɔmite kɛ filialɛ, ndjeka otepela wɔ bango alekɔ itondo y’okakasano. Koko lemi is’Angèle tokotshana. Winá wɔsɔ woyɛso l’ɛnɔnyi 80 la ndjape, tokindjɛ ndɔngɔsɔla nsanghanyɛ y’otshumano ayale lá Angɛlɛ kana lá Falase. Lonkina, tonangha kenkfumɔ k’okokaso nangha djɛ ndjingelaka nsanghanyɛ edjinge mpoposanyɛka l’otshumano wɔso. Yehova asakolaka welo wɛso w’isananghe djɛ ndjeka Angɛlɛ.

Osako ɔmɔtshi w’isawa, ayalaka lá 2017. Lemi is’Angèle towaka mpeyi kɛ ndjingela lá Nkalasa k’ase kɔmite kɛ filialɛ la wadji wawɔ, kenanghemisa lá Santrɛ k’olakanyelo k’Ewakɛ wɛ Yehova kelá Patterson, lá New York.

Yehova alekɔ nsɔsɔlɔ Wetsha w’ekekete. (Iza. 30:20) Djɛkondeke topakoke nkamɔ djɛ nyɛna wopo wɔ enkambi wɛnde ayale nkokolo kana dɛngɛ, owawɔ elakanyelo wɛ wɔlɔ efula! (Mvu. 4:5-8) Nsɔsɔlɔ, lambosipisoyɛ ente dangala djekameyɛ Yehova edjinge wananyɔ l’ankaana yembotshunda lá nyuma ndɔsaka akano wa wɔlɔ edjinge nkomaka enkambi wɛ Yehova wɛ nkɔmano. Woongo 9:9 ntovungolaka ante: ‘Lakanyɛ kanga yimba, ko nde angoleka ndjala la yimba. Lakanyɛ onto wɔ wɔlɔ ko nde angofudjɛ balo l’akambo efula.’

Mbala imɔtshi, langokanelake nkambo djɛ wɔma djehetisa l’otsho wɔ pii l’enkoko w’Algerie amboheta ɛnɔnyi etengo 60. L’otsho wɔsɔ ntewaki ente nkoka ndoyala la lowiko l’osasa lɔ nghɔnɛ. Ndjekaka akambo efula me anto ankina! Nsɔsɔlɔ Yehova atɔpɛyɛka is’Angèle lowiko lɔ wɔlɔ edjinge l’osasa efula. Djɛkondeke tɔmbɔsa nkano dj’ipa ntshika ndakanyema kaanga lofu me Papa kɛso kel’olongo edjinge me wananyɔ l’ankaana y’awalo la y’ewa akambo efula yowoka ngandji.

^ par. 11 Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo.