Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

ƆKƆNDƆ WƆ LOWIKO

Nanghaka kɛnɛ kimakoke nangha

Nanghaka kɛnɛ kimakoke nangha

L’ILA k’ɛnɔnyi ndekana akumi asato, Donald Ridley aseelaka Ewakɛ wɛ Yehova lá wayi wa dombo. Nde ilaka lɔwɔ la yopo yɛ nsɔsɔlɔ efula djɛ nkotshɛ anto dj’iwɔ nsipisoyɛ djɛ waakɔna elando walekɔ la lotshungɔ lɔ ntona dj’ipa ndjila ekila. Olemo wɔ nyokambe wokotshɛka olonghanyelo djɛ ndjila etshumba lombombe la tominanyi. Ntombe yɛnde iyowetakande Don, nde ayalaki la n’tshipi l’olemo, l’okitshakitshɛ edjinge ikanyi yɛ ndjasambɛ.

Lá 2019, wisolaka Don l’olando ɔmɔtshi wepewama kɔɔ la wopakɔnɔ. Olando wɔkɔ wotatshɔkingo ta nyɛtshi, nde awɔka la Ngɔndɔ k’enanɛi 16, 2019. ɔkɔndɔ wɔnde wɔkɔnɛ.

Mowotshɔ nde lá saint Paul, Minnesota, l’États-Unis lá 1954 lá nkfumbo k’ase Katɔlikɛ keyalaki l’okfudji wopa wɔsɔ. Lemi onyolekɔ wɔna wepe lá nkfumbo kɛ wana atano. ndjingelaka l’ankalasa yɛ tontshitshi y’ase katɔlikɛ. Ndjakimanyɛki w’abe lá misa. Masɔ, lemi ntewaki wayi welá Bible efula. Kaanga mawolaka ente, Ndjambe ketongisa n’kete nkfumɔ alekɔ, lemi ntayalaki la djawo lá wayi wa n’kɛlɛsiya.

NDJƐKA LEKA AKAMBO WA NSƆSƆLƆ

L’ɔnɔnyi wɔ ntondo wɔ moyalaka lá nkalasa yɛ William Mitchell yekawɔ wayi walendana l’ɛlɛmbɛ, Ewakɛ wɛ Yehova wayɛka londenda. Ndjalaka l’olemo efula wɔnangha ladjikɛnde mosolakande n’tshendja, wadji la wome wasɔ wawolaka l’osasa onkfumɔ djɛ londenda mbala kenkina. Wina wiyokalɔ londenda, ndawopolaka wepo epe wɛnɛ: “Ladjikɛnge anto wa wɔlɔ yopaleke ndongela andja wanɛ?” “Kɛkɔnge kɛlɔmbama ndjɛ ndjala l’osasa?” Wampɛyɛka onkanda La verite qui conduit a la vie eternelle edjinge Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo, enkanda wɛsɔ weyalaka la mposo yɛwɔlɔ yɛ washi w’iyɛshi. Nkashimɔka djɛ ndjoka ente Onkfumi wɔ Ndjambe onyolekɔ lowandji loleka djonyi lɔngɔlɔndjɛ looko lonkfumɔ. Nyɛnaka djɛ ɛlɔndjɛlɔ kɛ wana w’anto kembɔkfɔ balakata, la kembonangha djɛ andja ndola kfuu la ndjolo, l’ekakasano, la wayi wapalekɔ sii edjinge la djɛmɔ.

Ndapɛyɛka le Yehova ma bango dj’ɔnɔnyi wɔ 1982 edjinge ndongolaka batisimo l’ekomo k’ɔnɔnyi wɔkɔ lá losanghanyɛ l’ekekete lonanghemisa lá saint Paul Civic Center loyalisa l’ɔtɛ wɔ djamba wɔnɛ: “Akambo wa Nsɔsɔlɔ w’Onkfumi.” Lobengo lonkina nkalɔka tá civic center djɛ ntonangha egzamɛ wɛlɔmbamaki djɛ nkoma avɔka lá Minnesota. Ma bango djɛ Ngɔndɔ kɛ Djomi, washimelaka djɛ ndongaka l’egzamɛ edjinge n’kambo ntshɔ djɛnyɛka djɛ lambokoka nkamba ngete avɔka.

Lá losanganyɛ l’ekekete loyalisa l’ɔtɛ wɔ djamba ante: “Akambo wa Nsɔsɔlɔ w’Onkfumi,” nyɛnanaka la Mike Richardson loyalaki ose nkfumbo kɛ Betɛlɛ djɛ Brooklyn, nde anshimelaka ante Departɛma djolendana la wayi wa Dombo mbonanghema lá mvulu kɛlɔndjɛ olemo wɔso. Mvungɔka etepela wɔ mpame kiyakfute k’ose Etiyɔpiya wotanema lá Elemo 8:36 edjinge ndawopolaka ente: ‘Kɛkɔnge kenshimba djɛ lemi tokamba lá Departɛma djelendana la wayi wa Dombo?’ Djɛkondeke malodjɛ dɛmandɛ djɛ lemi ntokamba lá Betɛlɛ.

Ambotshi wami watakɔpa djɛ lemi ndjala Owakɛ wɔ Yɛhova. Papa andjopolaka wɛlɔ wɛmongowa lá nkamba lá Betɛlɛ ngete avɔka. Ndopakisolaka ente langokamba entengo onto woyapɛyɛ l’ɛkɔpa. Ndoshimelaka ente wangɔpɛyɛka dɔlara 75 lá ngɔndɔ, ɔsɔ ndeke lofalanga liyapɛyɛka ase nkfumbo kɛ Bɛtɛlɛ ngɔndɔ la ngɔndɔ.

M’ɔkɔngɔ wɔ lemi nshiyɛ akambo wiyandɔmbaka l’olemo wɔmi ntateyɛka nkamba lá Betɛlɛ kɛ Brooklyn, New York, lá 1984. Wantomaka djɛ ntokamba lá Departɛma djelendana la wayi wa Dombo. BaIo djɛmawa l’olemo wimakambaka lá tominanyi, djɛmbɔngɛka n’kambo dj’elemo enkina wekongelaki.

ƆWƆNGƐLƆ WƆ MVULU K’ETOMBO KETAWƆ STANLEY

Wopo woyalaki mvulu k’etombo kɛ Stanley wina wiyasombe

Mvulu k’etombo ketawɔ Stanley Theater in Jersey City, New Jersey, kesombamaka lá Ngɔndɔ kɛ Djomi l’Ɔmɔ 1983. Wananyɔ walɔmbaka lotshungɔ lɔ ndɔngɔsɔla eshinga wɛ kura edjinge ɛlɔnda wɛ washi welá mvulu kɛkɔ. Wina wiyɛnana l’ewandji wɛ lɛɛta, wananyɔ wanshimelaka ambɔ wakɔpa nkamba la mvulu k’etombo kɛ Stanley ngete mvulu kɛ nsanghanyɛ yɛ n’kekete yɛ Ewakɛ wɛ Yehova. N’kambo n’tshɔ djeyalaka otondo w’okakasano. Ɛlɛmbɛ wela Jersey City welendana la wopo wɔ nkamba la mvulu watepelaki djɛ, Mvulu k’ɛkɛlɛsiya ladjɛ ndjala ngo l’edjena k’itantshɛ anto. Mvulu k’etombo kɛ Stanley keyalaka l’etena k’onanghawɔ onkanda, djɛkondeke ewandji wɛ ngando iyatone ntɔpɛyɛ lotshungɔ. Wananyɔ waalɔmbaka dj’iwɔ ndenda n’kano n’tshɔ l’onkina, koko watakɔpa.

Lobengo lɔ ntondo limakambe lá Betɛlɛ, olonganyelo atɔlaka n’kambo n’tshɔ tá tominanyi tel’adjiko m’ɔtɛ wiyatone ntɔpɛyɛ lotshungɔ. Ladjikɛnde atayala ila, má nkamba ɛnɔnyi epe lá tominanyi tel’adjiko lá saint Paul, Minnesota ndjekelaka la wayi wa nghɔsɔ. Avɔka waso wɔmɔtshi atepelaka ante wangokambake la mvulu k’etombo kɛ Stanley lá wayi wantshikitanyi, ndjɔmbɔmba ndenda wa filmɛ kana mpoma mizikɛ iyakoko ladjikɛnge oyɛnde nyɛtshi nkamba la kɛkɔ lá wayi w’ɛkɛlɛsiya? Tominanyi tel’adjiko washishimaka n’kambo n’tshɔ edjinge watepelaka djɛ ewandji walekɔ lá Jersey City watalɛmɛyɛ lotshungɔ lɔso lɔ ntɛmɔla. Tominanyi tel’adjiko watshindaka ewandji welá ngando djɛ ntɔpɛyɛ lotshungɔ lɔso lɔ djonyi, edjinge ntateyɛka nyɛna wopo wɔ Yehova ndasakola olonghanyelo wɔnde ma lotshimbo lɔ wayi wa dombo djɛ ntɔla olemo wɔnde tá ntondo. Ndjalaka l’osasa djɛ lemi ndjila lɔwɔ l’olemo wɔsɔ.

Wananyɔ watatsheyɛka olemo w’ekekete w’ɔwɔngɛlɔ wɔsɔ, edjinge wapɛyɛka apɔlɔmɛ wa Nkalasa kɛ Ngiliyadɛ kɛ 79 l’eteyi kɛ Mvulu kɛ nsanganyɛ yɛ n’kekete kelá Jersey City Ngɔndɔ kɛ Djuwa 8, 1985, entshupa l’ɔnɔnyi ɔmɔ m’ɔkɔngɔ w’ɔwɔngɛlɔ wɔsɔ tatsheyɛ. Ndjalaka l’osasa djɛ mpɛyɛ lɔwɔ djɛ ntɔla wapɔ w’Onkfumi tá ntondo lá nkamba lá Depatɛma djelendana la wayi wa Dombo, ndjalaka l’osasa w’efula ndekola esasa enkfumɔ wimawa ma elemo enkina wimakambe ntondo kɛ ndjɛ lá Betɛlɛ. Wina wɔsɔ, lemi ntewaki djɛ Yehova angokamba la lemi lá wayi efula walendana la dombo.

NSEELAKA LONTSHUNGƆ LƆ NSAKELA APE LA NKAWOYƐ EKILA

Lá ɛnɔnyi wɛ 1980, wadɔctɛrɛ edjinge tofulumɛ watayala l’ekfumbo kɛ ndjopola Owakɛ wɔ Yehova wombotshunda ikanyi yɛ nsakela ape la ndjila ekila. Wamato wayalaki la weemi wayalaka l’okakasano efula ladjikɛnde mbala efula toshushi wakanelaki ambɔ wamato wapalekɔ la lotshungɔ lɔ nkilika ɛlɛmbɛ edjinge ntona djɛ ndjila ekila. Toshushi wafɛnyɛki ambɔ ntsha wapowilisa ekila, womoto angovɔ ko wɔna ntshikala otshike.

Lá Ngɔndɔ kɛ Djomi l’Ape 29, 1988, Nkaana Denise Nicoleau ashilaka ekila efula mɔkɔngɔ wɔ nde mbota. Ekila wɛnde wekitaka l’anse kɛ gramɛ 5.0, edjinge dɔctɛrɛ djɛnde owopolaka djɛ nkana angɔkɔpa ndjila ekila. Nkaana kɛso Nicoleau atonaka. La wedjɛ nkɛsɛ, ase opitalo walɔmbaka ishushi imɔtshi djɛ mpɛyɛ lotshungɔ lɔ ndowila ekila. Nsamba ndjopola Nkaana kɛso Nicoleau kana womɛnde lotshungɔ, ishushi yɛkɔ apɛyɛka ase opitalo lotshungɔ lɔ ndowila ekila.

Loshi la tano, Ngɔndɔ kɛ Djomi l’Ape 30, ase opitalo wilaka Nkaana kɛso Nicoleau ekila kaanga womɛnde ndatone edjinge ase nkfumbo akina wayalisa lande l’opitalo. La nkɔlɔ djɛsɔ, ase nkfumbo efula edjinge ikokolo imɔ kana tope wavundamaka m’ɔtɛ wiyatone ndjila Nkaana kɛso Nicoleau ekila. Loshi lɔ Mpɔsɔ la nkɛsɛ, Ngɔndɔ kɛ Djomi l’Ape 31, nsango yima ɛnfɔrmasiɔ la New York edjinge la mbandja y’adjingisa yewoyɛka wopo wiyavunde.

Lemi la Philip Brumley l’etsho wisayalaka elangala

Loshi lɔ kɔtshi la nkɛsɛ, nsawolaka la ishushi y’eyalaki ilɔndjɛ, Milton Mollen. Ndosipisoyɛka n’kambo n’tshɔ edjinge ndoshimelaka djɛ ishushi inkina ndekɔpɛyisa lotshungɔ lɔ iwɔ ndowila ekila dj’ipa ndowopola ikanyi yɛnde. Ishushi Mollen andɔmbaka djɛ lemi ntshɔ tá biro djɛnde l’ɔkɔngɔ wa midi djɛ tosawola lande n’kambo n’tshɔ edjinge ɛlɛmbɛ welendanaki la n’kambo djɛkɔ. Philip Brumley, ilɔndjɛ yɛmi antshindjeyɛka tá biro djɛ ishushi Mollen la n’kɔlɔ djɛkɔ. Ishushi yɛkɔ alɔmbaka djɛ avɔka w’ase opitalo ndoyala esanga l’iso. Tosawolaka djamba dj’ekekete djɛ mpenghanyɛ etepela. Wina ɔmɔtshi, wɔnanyɔ Brumley afunaki akambo amɔtshi walendana l’ɛlɛmbɛ lá inkalupɛ yɛnde edjinge anshimelaka djɛ lemi “nkitshɛ djoyi.” Ɔsɔ ayalaka dako djɛ wɔlɔ efula, ladjikɛnde nyomalaka efula djɛ nyɛna avɔka w’ose opitalo atayala l’elonga.

Ma wandjɛ lɔwɔ tá womɛ lɔwɔ: Richard Moake, Gregory Olds, Paul Polidoro, Philip Brumley, lemi, edjinge Mario Moreno—Wasɔ ndekoyalaki w’avɔka waso loshi lisalombolaka lá tominanyi tel’adjiko tɔ l’Etats-Unis lá ɔnɔnghɔ wɔ Watchtower lá kɔminɛ kɛ Stratton.​—Lenda Wetshɔ! kɛ ngɔndɔ kɛ ntondo 8, 2003, nʼkishi 3-4, 4-5, 6-8, 9-11 lá falase

M’ɔkɔngɔ wɔ wina ngete ɔmɔ, ishushi Mollen atepelaka ante n’kambo djɛnyo ndekongoyala n’kambo djɛ ntondo dj’isongotepela lomi la nkɛsɛ. Wina wɔ isotaposaka má biro djɛnde, ishushi Mollen atepelaka djɛ avɔka w’ose opitalo angoyala “l’olemo wɔ wolo lomi.” N’kambo ntshɔ ɛnyɛki djɛ avɔka w’ose opitalo angoyala l’okakasano djɛ nyɛnya ante iwɔ wayalaki la elonga. Nyɛnaka ngete Yehova ndeke lolonghanyisa ante tongolonga. Ayalaka n’kambo djɛ nkamɔ djɛ nyɛna wopo wɔ Yehova ndakambaka laso djɛ nkotshɛ ɛkɔpa kɛnde.

Tokambaka olemo otsho w’otondo djɛ nkongɛ tokanyi tisakoke ntotepela la nkɛsɛ. Mvulu kɛ tominanyi tel’adjiko keyalaka etshupa la Betɛlɛ kɛ Brooklyn, djɛkondeke avɔka efula l’anteyi kɛ wanɛ wakambaki laso, lá Departɛma djɛ daambi djelendana la wayi wa Dombo wakambaka l’eteyi. M’ɔkɔngɔ wɔ toshushi tɔnɛyi nteekamɛ, iwɔ watepelaka djɛ watakoka mpɛyɛ lotshungɔ lɔ ndjila ekila. Tominanyi te l’adjiko watepelaka djɛ nkaana kɛso Nicoleau ayalaka la elonga edjinge watepelaka ambɔ iwɔ watalɛmɛyɛ lotshungɔ l’olekɔ l’onto, ladjikɛnde w’owilaka ekila ipa ndjopola ikanyi yɛ kanga olando.

Ndambo daambi mɔkɔngɔ, tominanyi tel’adjiko tɔ New York awolaka djɛ nkaana Nicoleau alekɔ la lotshungɔ lɔ ndɔsa m’bɔki ipa la ndjila ekila. Ɔsɔ alekɔ n’kano djɛ ntondo l’anteyi k’akano anɛyi walendana la n’kambo dj’ekila djɔsisa tominanyi tel’adjiko timayale la mpeyi kɛ nsuka. (Lenda ipapango yetepela ante: “ Etshumba wisele lá tominanyi tel’adjiko.”) Nkambaka lonkina esanga la avɔka welá Betɛlɛ l’akambo walendena la nama wana, ndjaka bala, ɛlɛmbɛ wɛ wopo wɔ nkamba la ntatshi djɛ looko edjinge opikelo.

BALA DJƐMI EDJINGE LOWIKO LƆ NKFUMBO

Lemi la waadjɛmi, Dawn

Wina wimapomana la wadjɛmi, Dawn, nde ayalaka womoto loyakisa bala, la wowongolaki wana asato. Nde awaki wopo wɔ ndaasɛnyɛ edjinge ayalaki yat’ekalo. Nde ayalaka l’ekakasano lá lowiko, koko nkamɔka efula wopo wɔndɔshi n’kano djɛ kambela Yehova. lá 1992, tingelaka losanghanyɛ loyalisa l’ɔtɛ wɔ djamba ante “Wawɛmba osase” lonanghemisa lá ngando kɛ New York, edjinge ndɔɔlɔmbaka dj’iso ndjamba. Toshukanaka ɔnɔnyi ɔmɔ m’ɔkɔngɔ. Ndjala la wadji wohetshɛ wina tshɛ Yehova l’etena kɛ ntondo edjinge wonanghaki akambo w’atɔɔla ayalaka otondo wɔ osako wime Yehova le lemi. Dawn ananghelaka akambo wa wɔlɔ ila tshɛ kisayalaka esanga.​—Woo. 31:12.

Wina wisatshukana, wana waayalaki l’ɛnɔnyi, ɔnɛ 11, ɔnɛ 13, edjinge onkina 16. Laakɔpaki ndjala wale wɔ wɔlɔ tewɔ, djɛko ndeke mawalaka la n’tɔnɔ nkfumɔ edjinge l’akambaki l’ekete k’enkfumɔ kimatanaka l’ekanda wɛso kelendana la ndjala ombotshi wówóngola wana wipa wande. Toyalaka l’ekakasano l’ila k’ɛnɔnyi, koko ndekɔ l’osasa ladjikɛnde wana wayɛka ndɔndɔsa ngete ilongo yɛwɔ y’ilawɔ oloko edjinge ngete isekɛwɔ kɛ ngandji. Tawolaki wina onkfumɔ djɛ tolongo tɔ wana waso ndjɛ lá mvulu kɛso edjinge t’asasangaki esanga lawɔ.

Lá 2013, lemi la Dawn tɔsɛkɔka tá Wisconsin djɛ ntokotshɛ ambotshi wambotshunda. N’kambo djɛ nkamwa nde, olemo wɔmi wɔ lá Betɛlɛ w’otashilá. Wandɔmbaka djɛ nkindjɛ mpɛyɛ olonghanyelo wɔso lɔwɔ ngete oto woyapɛyɛ l’ɛkɔpa la wina ɛmɔtshi.

OTSHIKITANO WƆ L’ISHASHIMOYƐ

Lá Ngɔndɔ kɛ Djuwa 2018, djokaka djɛ lamboyala la olando lá mpowo. Dɔctɛrɛ ananghaka egzamɛ, koko nde atakoka ntepela kɛnɛ keyalisa ikɔkɔ yɛ n’kambo n’tshɔ. Mɔkɔngɔ djiko, dɔctɛrɛ nkina andɔmbaka djɛ ntɛnana la dɔctɛrɛ djɛ elando wɛ l’esisa. Lá Ngɔndɔ kɛ Ntondo 2019, dɔctɛrɛ dj’elendana la elando w’elesisa anshimelaka ante mbala imɔtshi wɛ olekɔ la olando wapalekaka nyɛnama, wokoka ndoyala la eposelo ɛmɔtshi wɛ nyɛtshi lá demba dj’ontondo.

Ntshi Isato m’ɔkɔngɔ, wina wimotatombaka etombo wɛ ntasɛkɔlaka lowonge l’ɔkeka, bɔngɔ djɛmi djɛ lɔwɔ lɔ wome djesekɔka. Latombaki etombo wɛsɔ lowiko lɔmi lotondo; etombo wɛsɔ weyalaki ngete yopo yɛmi y’ape yɛ lowiko. Ndjewaka djɛ palekɔ lonkina la akoka wa ntomba etombo wɛsɔ lonkina. Nkamɔka wopo wɔ olando wɔsɔ ndotayalaka wolo, woyalaka la eposelo wɛ nyɛshi lá otepela, lá lɔkɛndɔ edjinge l’akoka wami wa nyɛna n’kete.

Ndekɔ la osasa w’efula djɛ nkamba la balo djɛmi djɛ avɔka djɛ mpɛyɛ lɔwɔ djɛ ntɔla wapɔ w’Onkfumi tá ntondo. Edjinge ndekɔ l’osasa lá wopo wimafune wamba efula lá tojurnalɛ towalaki adɔkɔtɛrɛ, w’avɔka, edjinge toshushi, mpɛyɛka lonkina wamba l’andja w’otondo djɛ nseela lotshungɔ lolekɔ l’ankambi wa Yehova djɛ nsɔna djɛ nangha epaso edjinge bɔki nkina ape la ndjila ekila. Koko lemi ntepelaka wopo w’otepelisa ofunyi ɔmɔtshi wɔ Bible le Luka, lá Luka 17:10 ante: ‘Ose oIemo wanyanya ndeke oyalami. Nanghaka kɛnɛ kimakoko nangha.’