Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

ƆKƆNDƆ WƆ LOWIKO

Lemi mpetshɛka Yehova l’edjena kɛ ntondo l’akano wami ankfumɔ

Lemi mpetshɛka Yehova l’edjena kɛ ntondo l’akano wami ankfumɔ

LOFU lɔmɔtshi la nkɛsɛ lá 1984, ntatshɔki t’olemo má mvulu kɛmi má kartie k’ase okfudji kelá Caracas, lá Vénézuéla. Winá wɔ motatshɔka lá mboka, takanelaki lá djamba mɔtshi djeposisa bango l’Etange k’Olami. Djamba djɛkɔ djatepelaki lá kɛnɛ kelendana la wopo wɔ winaso anto ɔtɔsawɔ. Winá wɔ makanela lá nkambo dj’ansukanyi wami, ndawopolaka ente: ‘Ansukanyi wami wangɔndɔsake ngo ngete onto wokambaka lá bankɛ wolekɔ la nfalanga efula? Ndoo wangɔndɔsake etengo onkambi wɔ Ndjambe wokamba lá bankɛ djɛ nsuka nkfumbo kɛnde?’ Nsakiso kiyakoke mpɛyɛ, ketasamba nsasangɛ lemi, djɛkondeke ndɔsaka nkano djɛ nangha nkambo mɔtshi.

Mbotshɔka lá Ngɔndɔ k’atano 19, 1940, lá ngando kɛ Amioûn, lá Leban. M’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi emangha, nkfumbo kɛso tɔsɛkɔka tá ngando kɛ Tripoli, nfulaka lá nkfumbo k’okana ngandji, kewaki, edjinge kɛkɔpaki Yehova Ndjambe. Lá nkfumbo kɛso towotshɔka wana atano, amato asato la mpame ipe, lemi ndeke onvumba. Le ambotshi wami, mpona nfalanga ayalaki nkambo djepe lá lowiko lɔso. Akambo wisalekaka ndaapɛyɛ l’eteyi nde, wekelo wɔ Bible, wingelo wɔ nsanghanyɛ edjinge nkotshɛ anto ankina djɛ ndjewa Ndjambe.

L’otshumano wɔso tayalaki l’Akristo w’ankfutami w’avuta efula. Ɔmɔtshi djiina djɛnde Michel Aboud, nde ndeke lɔlɔndjɛki wekelo w’iyetaka ambɔ wekelo w’onkanda. Nde ndeke lowangisa mpoposanyɛ akambo wa nsɔsɔlɔ w’Akristo lá Liban má bango dj’ɛnɔnyi 1920, nde ekaka akambo wakɔ lá New York. Lemi mvungɔka wopo wɔ ndalɛmɛyamaka edjinge ndakotshɛka eseka epe welongolisa apɔlɔmɛ má nkalasa kɛ Ngiliyadɛ, Anne nya Gwen Beavor. Iwɔ wayɛka ndoyala tolongo tɔso tɔ nsɔsɔlɔ. M’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi akumi, mpomanaka isa Anne l’Étas-Unis. Ndambo m’ɔkɔngɔ, mpomanaka isa Gwen, kanga loyisa ndotshukana nya Wilfred Gooch lokambaki lá Betɛlɛ djelá Anglɛtɛrɛ.

OLEMO W’IPOPOSANYƐ LÁ LIBAN

Ewakɛ wɛ Yehova wayalaki ngo daambi lá Liban, winá wɔ mayalaka ilɛngɛ. Koko l’asasa onkfumɔ táshimelaki anto ankina kɛnɛ k’isewaka má Bible. Tánanghaki nkambo djɛsɔ kaanga ewandji ɛmɔtshi wɛ ntolo iyatonanyɛka. Mvungɔ akambo amɔtshi w’iyatonanghelaka.

Lofu lɔmɔtshi, lemi isa nkaana kɛmi Sana tapoposanyɛki losango lɔ Bible lá etajɛ ɛmɔtshi w’ekekete. Abe amɔtshi ahandaka l’etajɛ l’edjena k’isasawolaka l’anto wa l’eteyi. Mbala imɔtshi w’oshimelaka. Abe wakɔ atateyɛka ntola nkaana kɛmi. Nde atateyɛka mpangɔ edjinge alondolaka Sana l’ɛskaliye ko ahotalaka. Onto ɔmɔtshi etaka ampoloshi lá telefɔnɛ, k’iwɔ wayɛka edjinge la ngandji kenkfumɔ wananghaka djɛ Sana mba bɔki. Iwɔ watɔlaka abe wakɔ, tá biro dj’ampoloshi, l’edjena k’iyotisola ambɔ abe wakɔ ayalaki l’ota. Owandji w’ampoloshi owopolaka ante: “Wɛ olakanyɛ anto nde akambo wa Ndjambe? Ndoo akambo wa lopango?”

Nkambo mɔtshi dj’ovungɔmi nde winá w’otshumano wɔso iyafute bisi djɛ ntshɔ tá ngando kɛmɔtshi k’otale djɛ ntopoposanyɛ losango lɔ wɔlɔ. Tohetshɛka winá wɛ wɔlɔ efula tii winá wɔ abe amɔtshi ndookaka kɛnɛ k’isananghaka edjinge ndatshumanyɛ anto djɛ ntonanyɛ. Iwɔ watɛnyɛka ndjolo, edjinge watofunaka engadji ko papa ahotalaka. Mvungɔ wopo wɔ mɛnyi elongi kɛ nde k’otondo kɛmbɔnyɔka l’ekila. Nde akalɔka lá bisi nya nyɔ kɛso, ko iso wanɛ watshikalisa tokalɔka l’otshutshumalo. Koko mpavungɛki lotshinda kɛnɛ kɛ nyɔ kɛmi ndatepela winá wɔ ndadjolaka papa ekila m’elongi ante: “Yehova, etengo ɔkɔpɛ imeyɛwɔ. Mande wapewe kɛnɛ k’onanghawɔ.”

Lá mbamba kenkina, totshɔka ntowembola boto djɛso l’owila wɔso wɔ lowotshɔ. L’eteyi totanaka evɛkɛ ɔmɔtshi woyalaki la lomo efula l’etolo kɛwɔ, laka ndoyi kɛso kɛ mpame. Evɛkɛ wɔkɔ ewaki djɛ ambotshi wami wayalaki Ewakɛ wɛ Yehova. Kaanga mayalaka ngo l’ɛnɔnyi esamalo toko, nde andjopolaka ante: “Wɛko, ngopalongola batisimo mo?” Ndokadjimolaka ente, ndekɔ ngo ilɛngɛ edjinge djɛ lemi ndolongola ngo lambewa akambo efula wimá Bible la lamboyala la djawo djɛ wolo. Etengo ndotasasanga la nkando kɛ mɔpɛyɛ, nde ashimelaka ndoyi kɛmi kɛ mpame ante mpalekɔ la ntshunamo.

Koko akambo wa nyɛtshi wa nghɔsɔ watokomelisa, wayalaka daambi. Lá tshɛ kɛwɔ, ase Liban ndongwanaka la nkɔpaka anto ankina. Djɛkondeke tosawolaka l’anto ankina efula wayi wemá Bible la tekaka l’anto amɔtshi Bible.

TƆSAKA NKANO DJƐ NSƐKƆ T’OWILA ONKINA

Winá wɔ mingelaka nkalasa, wɔnanyɔ ɔmɔtshi ayɛka má Vénézuéla djɛ ndowembola Liban. Nde ingelaki nsanghanyɛ l’otshumano wɔso edjinge ayɛka ndosawola akambo wa bala nya nkaana kɛmi Wafa. Lako mpeta ilá, watshukanaka ko watshɔka ntintasɛ lá Vénézuéla. L’enkanda windatomelaka papa, Wafa okembɛki djɛ nsɛkɔ nkfumbo k’otondo tá Vénézuéla. Nde ananghaki nghɔsɔ mande nde ayawokaki olengedji. Ekomo ekomo, isankfumɔ toyɛka ndawola ko tɔsɛkɔka t’eteyi!

Tokomaka lá Vénézuéla lá 1953 edjinge tintasɛka lá Caracas, entshupa la mvulu kɛ prezida. Etengo mayalaka ilɛngɛ, lákɔpaki winá wɔ mɛnaka prezida aheeta l’otuka wɔnde w’oshinga efula. Koko atayala wɔdju le ambotshi wami djɛ ndjekesanela l’owila wɔ bango wɔsɔ, nanghedji, etepela, nkete djɛ ndɛ la otshikitanelo wɔ deko. Koko ngo winá wiyawange ndjekela, nkambo mɔtshi djɛ yɛnyi efula mposaka.

Má wadjɛ lɔwɔ tá womɛ lɔwɔ: Papa kɛmi. Nyɔ kɛmi. Lemi lá 1953 winá wɔ nkfumbo kɛmi iyasɛkɔ tá Vénézuéla

NKAMBO MƆTSHI DJƐ YƐNYI EFULA MPOSAKA

Papa kɛmi atateyɛka ndjoka olando. Nkambo djɛsɔ djetokamoyɛka efula, mande nde ayalaki onto woyalaki la demba djɛ wolo edjinge djɛ wɔlɔ. Topavungɔ kaanga etena kɛ ndatate olando lá ntondo kɛ wɔnɛ. Wovundaka la kansɛrɛ kelá nsɔngu ko wowataka epaso. Nkambo djɛ yɛnyi nde, m’ɔkɔngɔ wɔ lobengo lɔmɔ nde avɔka.

Alekɔ wolo ndembetshiyɛ yɛnyi y’isoke. L’etena kɛsɔ layalaki ngo l’ɛnɔnyi 13 toko. Toyalaka la yɛnyi efula, tokaka etengo olongo wombotovukumela. L’ilá k’etsho ɛmɔtshi ayalaka okakasano djɛ nyɔ nkfulumeyɛ nyɔyi kɛ womɛnde. Toyɛka ndɛna ente lowiko ladjɛ nkindjɛ edjinge m’okotshɔ wɔ Yehova tokfulumeyɛka. Winá wɔ mawa ɛnɔnyi 16, mbaka mpɔlɔmɛ djɛ nkalasa yɛ sekɔndɛrɛ lá Caracas, layalaki nsɔsɔlɔ la mposɛ kɛ nsuka nkfumbo kɛmi.

Mama kɛmi k’omoto Sana nya womɛnde, Rubén, wankotshɛka djɛ lemi nfula lá nyuma

Lá winá wɔkɔ, nkaana kɛmi Sana atshukamaka nya Rubén Araujo, kaanga lowisa mpɔlɔmɛ má Nkalasa kɛ Ngiliyadɛ ko akalɔka tá Venezuela. Wɔsaka nkano djɛ nsɛkɔ tá New York. Winá wɔ nkfumbo kɛmi iyɔshi nkano djɛ lemi ndjingela l’inivɛrsite, ntshɔka tá New York djɛ ntintasɛ laka mama kɛmi kɛsɔ nya womɛnde, djɛ ntingela nkalasa m’eteyi. Nkaana kɛmi nya womɛnde wankembɛki djɛ lemi nfula lá nyuma. Lonkina tayalaki la wananyɔ efula wambotshunda lá nyuma l’otshumano wɔso wɔ l’otepela w’Espagnole lá Brooklyn. Wananyɔ ape wa l’anteyi kɛwɔ wimaye ndewa edjinge w’imakɔpaka nde Milton Henschel la Frederick Franz; iyape kɛkɔ wakambaki lá Betɛlɛ djelá Brooklyn.

Lofu l’imalongola batisimo lá 1957

Winá w’ɔnɔnyi wɔmi wɔ ntondo wɔ l’inivɛrsite yelá New York iyayale entshupa djɛ nshila, ntateyɛka nkanela kɛnɛ kimakoke nangha la lowiko lɔmi. Mbalaka edjinge ntɔnɔlaka efula lá wamba wal’Etange k’Olami watepelaki lá nkambo djɛ ekoma w’Akristo okokawɔ ndawilela. Lɛnaki wopo woyalaki tat’ekalo edjinge ase Betɛlɛ wel’otshumano wɔso l’osasa edjinge lakombolaki djɛ ndjala etengo iwɔ. Koko, lá winá wɔsɔ ko ntalongola batisimo. Amboheta ilá efula, lasipisoyɛki djonyi djɛ ndambola lowiko lɔmi te Yehova. Nanghaka nkambo djɛsɔ ko ndongolaka batisimo lá Ngɔndɔ k’asato 30, 1957.

AKANO WA DJONYI EFULA

M’ɔkɔngɔ wɔ lemi ndongola batisimo, ntateyɛka nkanela djɛ ndjala yat’ekalo. Lákɔpaki nsɔsɔlɔ ndjala yat’ekalo, koko l’ɛnaki dj’ɔsɔ angoyala nkambo djɛ wolo efula. Wopo wɔkɔnge makoke nkamba olemo wɔsɔ ko ndingela l’inivɛrsite? Tatomelanaki enkanda lemi isa nkfumbo kɛmi lá nkambo djelendana la ntshika nkalasa ko nkalɔ tá Vénézuéla djɛ ntoyala yat’ekalo.

Nkalɔka tá Caracas lá Ngɔndɔ k’asamalo 1957. Koko, nyɛnaka djɛ lowiko lowikaki nkfumbo kɛmi, lotayala wɔlɔ. Iwɔ wayalaki la djonyi dj’onto wohonaki nfalanga ndaakotshɛ. Iya wopo wɔkɔnge makoke ndaakotshɛ? Mbaka olemo lá bankɛ, koko lakɔpaki nsɔsɔlɔ ndjala yat’ekalo. Ɔsɔ ndeke oyalisa elonga kɛmi kimakalɔ. Ndɔsaka nkano djɛ nangha elemo wɛkɔ epe. L’ilá k’ɛnɔnyi efula lakambaki winá efula lá bankɛ edjinge lakambaki etengo yat’ekalo. Láyalaki l’akambo efula wa nangha edjinge layalaki l’osasa efula!

Ndjɛka ndoyala l’osasa efula, winá wɔ motshukana isa Sylvia, nkaana k’ɔwɔngi efula kimá Allemagne k’oka Yehova ngandji efula. Nde asɛkɔka tá Vénézuéla nya ambotshi wande. M’ɔkɔngɔ w’etsho ɛmɔtshi, towotaka wana ape, wɔ mpame, Miche (Mikel), edjinge w’omoto, Samira. Láyalaki lonkina l’odjito wɔ nama nyɔ kɛmi. Nde ayɛka ndintasɛ laso etena kɛmɔ. Kaanga motshikaka olemo wɔ yat’ekalo djɛ nkotshɛ ehomba wɛ nkfumbo kɛmi, ntatshika ikanyi yɛ ndjala yat’ekalo. Lemi isa Sylvia tɔsaki olemo wɔ yat’ekalo y’itenyi lá winá ɛmɔtshi mfu yɛ vakashi.

NKANO NKINA DJ’EKEKETE

Winá wɔ makanelaka nkambo djɛ motepelaki má bango ko lasɔ wana watashiyɛ nkalasa. Lá nsɔsɔlɔ layalaki la lowiko lɔ wɔlɔ, edjinge anto wakambaki la lemi lá bankɛ wandɔsaki l’odjito. Koko, kɛnɛ k’imalekaka nkɔpa nde, iwɔ ndɔsa lemi etengo onkambi wɔ Yehova. Tokanyi timakanela lofu lɔkɔ totima má wɔɔngɔ. Djɛkondeke, nyitansɛka isa wadjɛmi djɛ nsawola akambo walendana la nfalanga. Ntsha lemi ntshika olemo wɔmi welá bankɛ, wangɔpɛyɛ nfalanga efula. Mande totayala la basa, ntsha iso ntshika lowiko lɔso onghanghunya, tokokaka ndjala la ndambo kɛ nfalanga kisakoke mbika l’ilá k’etsho efula.

Atayala wɔdju djɛ ndɔsa nkano djɛsɔ, koko wadjɛmi wɔ ngandji nya nyɔ kɛmi wansukaka. Djɛkondeke, ndɔsaka nkano djɛ nkalɔ ndjala yat’ekalo lonkina. Ɔsɔ ayalaka nkambo dj’osasa efula! Ɛnamaki etengo mboka kembodjipɔ. Koko ataheta ilá, towaka losango lɔmɔtshi lotokamoyisa efula.

NKAMBO DJƐ WƆLƆ EFULA DJ’ISOTAKANELAKI!

Wɔnaso w’asato, Gabriel, ayalaka nkambo djetokamoyisa

Lofu lɔmɔtshi, dɔkɔktɛrɛ djɛso atoshikikɛka ante Sylvia alekɔ la djemi. Ɔsɔngo nkambo djɛsɔ iyatokamoyɛ! Ɔsɔ ayalaka nkambo dj’osasa efula, koko nkanelaka lá nkano djɛ mɔtshi djɛ ndjala yat’ekalo. Eposelo wɛkɔnge wekokisa ndjala la nkambo djɛsɔ? Ape la ntshatshimba, totshikitanyɛka ekanedji kɛso kɛ yimba edjinge totateyɛka nkongela onto onkina wɔ bango lá nkfumbo kɛso. Koko nkindjɛka ndawopola ntsha langoyala l’akoka wa nkamba etengo yat’ekalo.

M’ɔkɔngɔ w’iso nsawola nkambo djelendana l’ekoma wɛso, tolamaka nkano djɛso djɛ lemi ndjala yat’ekalo lá wɔɔngɔ. Wɔnaso wɔ mpame Gabriel awotshɔka Ngɔndɔ k’anɛyi 1985. Kaanga iyayale nghɔsɔ, nyimaka m’olemo wɔmi wɔ bankɛ edjinge ntateyɛka nkamba etengo yat’ekalo lá Ngɔndɔ k’asamalo 1985. M’ɔkɔngɔ wɔ masɔ, ndjɛkandoyala la mpeyi kɛ nkamba etengo ose kɔmite kɛ filialɛ. Koko filialɛ ketayala lá Caracas, djɛkondeke láyalaki ladjɛ ntshɔ lɔkɛndɔ lɔ kilɔmɛtrɛ 80, mfu ipe kana isato lá lobengo.

TƆSƐKƆKA LONKINA T’EDJENA KENKINA

Biro djɛ filialɛ djayalaki l’owila wɔ La Victoria, djɛkondeke tɔsaka nkano djɛ nsɛkɔ nkfumbo k’otondo tá La Victoria dj’iso ntoyala entshupa la Betɛlɛ. Ɔsɔ ayalaka otshikitano w’ekekete efula. Lemi nkɔpaka nkfumbo kɛmi edjinge ndekɔ djedjɛ efula tewɔ. Eyalelo kɛwɔ keyalaka okotshɔ w’ekekete le lemi. Mama kɛmi k’omoto Baha awolaka djɛ namaka nyɔ kɛso. Mike atshukaka wadji, koko Samira nya Gabriel wakindɛki nyitansɛ ngo laso. Djɛkondeke nsɛkɔ tá La Victoria akomɛka dj’iwɔ ntshika tolongo tɔwɔ telá Caracas. Edjinge, wadjɛmi wɔ ngandji Sylvia ayalaka ladjɛ ndjekela lá ngando kɛ daambi l’edjena kɛ kapitalɛ k’owila w’ekekete, wolekɔ l’anto efula. Ee, edjinge isankfumɔ toyalaka ladjɛ ndjekela djɛ nyitansɛ lá ivuvulu yɛ daambi. Lá nsɔsɔlɔ, alɔmbamaka akambo efula djɛ ndɔsa nkano djɛ nyima má Caracas tá La Victoria.

Koko, akambo watshikitanaka lonkina. Gabriel atshukaka wadji edjinge Samira awangka nfutela mvulu nyɔmɛlɛ l’edjena k’enkina. Masɔ, watetaka isa Sylvia lá 2007 djɛ ntintansɛ esanga l’ase nkfumbo kɛ Betɛlɛ, l’eteyi ndeke oyɛsɔ tii win’ɔsɔ. Mike, wɔnaso wɔ mpame wɔ ntondo akamba win’ɔsɔ etengo ikokolo edjinge walekɔ tat’ekalo nya wadjɛnde, Monica. Gabriel alekɔ ikokolo, edjinge intansɛ nya wadjɛnde Ambra l’Italie. Samira lonkina, alekɔ yat’ekalo, edjinge akotshɛ l’ɛkɔpa lá Betɛlɛ m’otale.

Má wadjɛ lɔwɔ tá womɛ lɔwɔ: Lemi isa wadjɛmi, Sylvia, lá filialɛ kɛ Vénézuéla. Wɔnaso wɔ ntondo, Mike, nya wadjɛnde Monica. Wɔnaso w’omoto, Samira. Wɔnaso w’onvumba Gabriel nya wadjɛnde Ambra

LANGƆSA WOPO W’AKANO WAKƆ AMƆ LONKINA

Ndjalaka ladjɛ ndɔsa akano wa nkekete lá lowiko lɔmi. Koko mpalekɔ l’okiyano lá nkambo djɛsɔ. Langɔsa wopo w’akano wakɔ amɔ lonkina. Ndekɔ la djedjɛ efula lá edjito efula welá nyuma edjinge mpeyi yɛ momowa má nkambela Yehova. L’ilá k’ɛnɔnyi efula, lambɛna djɛ alekɔ djonyi efula nangha djɛ djokanelo djɛso la Yehova ndjala wolo. Ayale kaanga akano w’oyɛso ladjɛ ndɔsa walekɔ ndaambi kana nkekete, nde nkoka ntɔpɛyɛ vu ‘djeleka tokanyi tonkfumɔ.’ (Flp. 4:6, 7) Lemi sa Sylvia tosasanga olemo wɔso w’ekina wokambaso lá Betɛlɛ edjinge toyawokaka ente Yehova atshɔkola akano ankfumɔ w’ɔsaso lá lowiko, mande iso ndoohetshɛka winá enkfumɔ l’edjena kɛ ntondo lá mbiko yɛso.