Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 32

Kembɛ djawo djɛko te Ontongi

Kembɛ djawo djɛko te Ontongi

‘Djawo alekɔ . . . ilembetelo y’ɛnyɛ djɛ kɛnɛ kɛpɛnama kelekɔ nsɔsɔlɔ.’​—HEB. 11:1.

YEEMBO 11 Etongelo numɛka Ndjambe (lá Otetela)

LÁ YOPASƐ *

1. Kɛkɔnge kɛ ngeeke lá nkambo djelendana l’Ontongi wɔso?

NTSHA ngáfule nde lá nkfumbo k’Ewakɛ wɛ Yehova, mbɔ koko, wɛ ekaka akambo wa Yehova m’ilɛngɛ yɛko. Wɛ ekaka djɛ nde alekɔ Ontongi, alekɔ la wekeka wa wɔlɔ efula, edjinge alekɔ l’ikanyi yɛ wɔlɔ lá nkambo dj’anto.​—Ewa. 1:1; Ele. 17:24-27.

2. Wopo wɔkɔnge anto amɔtshi ɔsakawɔ wanɛ w’awola ambɔ Ontongi alekɔ?

2 Koko, anto efula wapawola ambɔ, Ndjambe alekɔ edjinge nde alekɔ Ontongi. Iwɔ, ndjawolaka ambɔ lowiko loposaka eposaposa, masɔ, lotafulaki ndambondambo má ntongami djɛ tontshitshi djelekɔ la lowiko tii ndokoma ntongami djɛ nkamɔ djelekɔ la lowiko. Efula k’anto k’awólá nkambo djɛsɔ walekɔ andjewi y’enkanda yɛ wɔlɔ. Iwɔ nkoka ntepela ambɔ, wayi wa siansɛ nyɛnyɛka djɛ Bible dekɔ ongolo edjinge wanɛ w’awola ambɔ Ontongi alekɔ, walekɔ anto wapewe enkanda, tawol’awola kana nkesa.

3. Lamo oyɛwɔ djonyi sɔmɛlɛ nkembɛ djawo djɛso?

3 Kɛnɛ ketepela andjewi yɛ wayi imɔtshi ntokomɛka djɛ ndjila ehamo lá djawo djɛso dj’ente Yehova alekɔ Ontongi wɔso wɔ ngandji? Nkambo djɛsɔ ndendanaka efula la donga djetotshinda djɛ ndjawola ente Yehova alekɔ Ontongi. Tongawolake ente Yehova alekɔ Ontongi mande watoshimelaka djɛ ndjawola, ndoo mande tɔsaka winá djɛ nshishima iso sɔmɛlɛ? (1 Kɔ. 3:12-15) Ayale ilá kɛkɔnge kɛ somboyala Ewakɛ wɛ Yehova, sankfumɔ tolekɔ la djonyi djɛ nkembɛ djawo djɛso. Má nangha nghɔsɔ, topangodjimbama má ‘wayi wa filozofi edjinge má akambo w’anyanya wa lokeso’ walakanyɛ anto wapawola Otepela wɔ Ndjambe. (Kɔl. 2:8; Heb. 11:6) Djɛ ntokotshɛ, djamba djɛnɛ ngotepela 1) lamo anto efula yopawola ambɔ Ontongi alekɔ, 2) wopo wɔkɔnge w’okokaso nkembɛ djawo djɛso te Yehova, Ontongi wɔso, la 3) wopo wɔkɔnge w’okokaso nama djawo djɛso wolo.

LAMO ANTO EFULA YOPAWOLA AMBƆ ONTONGI ALEKƆ

4. Lá nkilika Hebero 11:1 la nɔtɛ, l’akambo wakɔnge wapikama djawo?

4 Anto efula nkanelaka ambɔ ndjala la djawo nsakisolaka ndjawola nkambo mɔtshi kaanga lako ilembetelo yeshikikɛ. Koko lá nkilika Bible, djawo djɛ nghɔsɔ mpalekɔ djɛ nsɔsɔlɔ. (Wala Hebero 11:1 la nɔtɛ.) Ɔmbɛna ente ndjawola wayi walekɔ nsɔsɔlɔ koko wapɛnama, ndjɔmbɔmba, Yehova, Yeso, la Onkfumi wel’olongo, mpikama lá tolembetelo toshikikɛ. (Heb. 11:3) Ondjewi ɔmɔtshi wɔ siansɛ wokomasi Owakɛ wɔ Yehova atepelaka ante: “Djawo djɛ Ewakɛ wɛ Yehova mpikama l’akambo w’ashikikɛ, iwɔ wapimɛ yimba l’akambo wa nsɔsɔlɔ walendana la siansɛ.”

5. Lamo efula k’anto awolakawɔ ambɔ lowiko lotayɛ me Ontongi?

5 ‘Ntsha tolembetelo tolekɔ t’ɛnyɛ ente Ontongi alekɔ, lamo anto efula yopawola ambɔ Ndjambe ndeke lotongisa lowiko?’ Ngo mande anto amɔtshi watáshishimaka tolembetelo tɔkɔ iyɔmɛlɛ kaanga ndambo daambi. Robert, kanga lolekɔ win’ɔsɔ Owakɛ wɔ Yehova, ntepelaka ante: “Mande watatepelaki wayi walendana l’etongelo lá nkalasa kaanga ndambo, lakanelaki ente etongelo apalekɔ nkambo djɛ nsɔsɔlɔ. Ngo tii winá wɔ moowaka ɛnɔnyi 20 la moosawolaka isa Owakɛ wɔ Yehova ɔmɔtshi ndeke meewaka ente Bible ntɔpɛyɛka donga djɛ wɔlɔ djɛ ndjawola ente Ndjambe atongaka nkete nkfumɔ.”​—Lenda ipapango “ Losango lɔ djonyi te ambotshi.”

6. Lamo anto amɔtshi yopawola ambɔ Ontongi alekɔ?

6 Anto amɔtshi wapawolaka ambɔ Ontongi alekɔ mande wangotepelake ambɔ iwɔ ndjawolaka ngo kɛnɛ k’okokawɔ nyɛna. Koko lá nsɔsɔlɔ, iwɔ ndjawolaka nkete djepakoke nyɛnama, ndjɔmbɔmba, wolo wɔ osepelo mande walekɔ la tolembetelo t’ɛnyɛ djɛ nkambo djɛsɔ dekɔ nsɔsɔlɔ. Yopo yɛ djawo yetepelama lá Bible mpikama l’onkina lá ‘akambo wa nsɔsɔlɔ wapɛnama.’ (Heb. 11:1) Ndɔmbamaka welo la winá efula djɛ ndjeka tolembetelo tɔ nghɔsɔ isɔmɛlɛ, edjinge anto efula wapakɔpɛ ndjila welo djɛ nangha nkambo djɛsɔ. Onto wopananghe ehonelo djɛ ndjewa tolembetelo tɔsɔ nyɔmɛlɛ nkoka ntepela ante Ndjambe apalekɔ.

7. Adjewi y’enkanda inkfumɔ ndeke lopawola ambɔ Ndjambe atongaka nkete nkfumɔ? Sipisoyɛ.

7 M’ɔkɔngɔ wɔ ndjeka tolembetelo, andjewi yɛ siansɛ imɔtshi wayɛka ndawola ambɔ Ndjambe atongaka nkete nkfumɔ. * Etengo Robert, kanga sotepelaki m’adjiko, anto amɔtshi nkoka mfɛnyɛ ambɔ Ontongi apalekɔ, ngo mande wátálakanyɛ akambo walendana l’etongelo l’inivɛrsite. Koko, andjewi yɛ siansɛ efula wayɛka ndeewa la nkɔpa Yehova. Etengo andjewi yɛ siansɛ yɛsɔ yananghe, isankfumɔ la djɛ nkembɛ djawo djɛso te Ndjambe, ayale nkalasa yɛkɔnge yɛ singela kana edjena k’isafule. Lako onto w’okoka ntonanghela nkambo djɛsɔ.

WOPO W’OKOKƐ NKEMBƐ DJAWO DJƐKO TE ONTONGI

8-9. a) Woopó wɔkɔnge w’ɔkɔpaso nkadjimola win’ɔsɔ? b) Wopo wɔkɔnge wekelo wɔ wayi w’etongelo okokawɔ nkokotshɛ?

8 Wopo wɔkɔnge w’okokɛ nkembɛ djawo djɛko te Ontongi? Nyontshɔ tolende topo tɔnɛyi.

9 Eka wayi walendana l’etongelo. Wɛ nkoka nkembɛ djawo djɛko te Ontongi ma nshishima anyama, etamba, edjinge tɔɔtɔ. (Yee. 19:1; Iza. 40:26) Ntsha wɛ ndjeka nkete djɛsɔ efula, ongoleka ndashikikɛ ente Yehova alekɔ Ontongi. Mbala efula enkanda wɛso welekɔ la wamba wasakisola akambo watshikitanyi walendana l’etongelo. Totámbáke wamba wasɔ kaanga ntsha ongoyalake l’okakasano wɔ ndaasipisoyɛ. Yapɛyɛ tshɛ l’eteyi djɛ djeka kɛnɛ kokokɛ djeka. Edjinge tovungɛke djɛ ndenda lá sitɛ kɛso kɛ jw.org, wavideo wa wɔlɔ efula walendana l’etongelo t’iyɛnyɛ lá nsanghanyɛ yɛ rejɔ l’ɛnɔnyi wemboheta bango.

10. Pɛyɛ ndjɔmbɔmba k’ɛnyɛ wopo wɔ etongelo oshikikɛwɔ ambɔ Ontongi alekɔ. (Ɔrɔma 1:20)

10 Winá w’ekɛ wayi walendana l’etongelo, ila yimba efula lá tolembetelo t’ɛnyɛ djɛ Ontongi alekɔ. (Wala Ɔrɔma 1:20.) Ndjɔmbɔmba, ongeka ente, winá mposɛka yane la esase welekɔ djonyi lá demba dj’onto, koko, esase ɛmɔtshi l’anteyi kɛwɔ welekɔ nyɛtshi. Iso anto tolekɔ la djonyi djɛ namema m’esase wɛsɔ. Ee tolamema! Wopo wɔkɔnge? Looko lolekɔ intanselo kɛso, alekɔ nyɔmɛlɛ la nguwa ketolama, ntepela ente ekoto kɛ ɔzɔnɛ kekakitshɛ esase wɛ nyɛtshi. Winá wotaleke esase wɛ nyɛtshi wimá winá wɛsɔ mpanda, ndeke ekoto kɛ ɔzɔnɛ kɛsɔ yotaleke nuna. Lasɔ, opawola ente ngo onto ɔmɔtshi ndeke lokoka nangha wayi wasɔ edjinge nde ladjɛ ndjala Ontongi wɔ ngandji wolekɔ la balo?

11. Lámpe okokɛ ndjisola wayi wa nsɔsɔlɔ wakembɛ djawo walendana l’etongelo? (Lenda ipapango “ Wayi amɔtshi wakembɛ djawo.”)

11 Okoka ntana akambo efula wa nsɔsɔlɔ wakembɛ djawo walendana l’etongelo má nkamba la Index des Publications des Témoins de Jéhovah la má nangha ehonelo lá jw.org. Okoka mbanga la wamba edjinge la wavideo yelekɔ lá ɔnɔnghɔ w’asawo watepela ambɔ “Onde akatongama kana akaye oyaya?” Wamba wasɔ walekɔ totenyi la walekɔ la wayi wa nsɔsɔlɔ wa nkamɔ walendana l’anyama la ntongami nkina. Walekɔ lonkina la ndjɔmbɔmba y’ɛnyɛ wopo w’ase siansɛ ohonawɔ ndjokola etongelo.

12. Winá w’ekaso Bible, akambo amɔtshi wakɔnge w’oyɛso ladjɛ ndjilaka yimba?

12 Eka Bible. Ondjewi wɔ siansɛ ɔmɔtshi wɔ sotepelaki ndambo mádjiko atawolaki ikanyi y’ente Ontongi alekɔ. Koko m’ɔkɔngɔ, nde ayɛka ndawola ante Ontongi alekɔ. Nde ntepelaka ante: “Djawo djɛmi djetapikama ngo lá kɛnɛ k’imeke má siansɛ. Djepikamaka lonkina má wekelo wɔ la nkɔmɛ nkfumɔ wɔ Bible.” Mbala imɔtshi wɛ omboshiyɛka mba balo djɛ djɔ dj’imá Bible. Kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, djɛ ndjala la djawo djɛ wolo te Ontongi, wɛ ladjɛ nkindjɛ ndjeka Otepela wɔ Ndjambe. (Yos. 1:8; Yee. 119:97) Ila yimba lá wopo wɔ Bible ɔkɔndɔlande akambo wananghemisa l’etsho wemboheta ilá efula lá lɛdji lɔ djɔ. Ila yimba lá prɔfɛsi yɛnde la lá wopo wokana wayi wa l’etenyi. Nangha nghɔsɔ nkoka nkembɛ djawo djɛko dj’ente Ontongi wɔ balo la wɔ ngandji ndeke lokotongisa, edjinge ente Bible alekɔ losango lɔ mende. *​—2 Ti. 3:14; 2 Pɛ. 1:21.

13. Kɔpɛyɛ ndjɔmbɔmba kɛmɔtshi kɛ balo k’otanaso l’Otepela wɔ Ndjambe?

13 Winá w’owalɛ Otepela wɔ Ndambe, lenda wopo w’alako walekɔ leteyi oyewɔ djonyi. Ndjɔmbɔmba, amboheta ilá efula kɛ Bible ndewolá ante ngandji kɛ nfalanga kelekɔ nyɛtshi edjinge ndjakalaka ‘okiyano w’efula.’ (1 Ti. 6:9, 10; Woo. 28:20; Mat. 6:24) Ndjewo kɛsɔ kelekɔ nsɔsɔlɔ tii lɔɔko kɛnɛ? Onkanda ɔmɔtshi w’otepela Enanghedji kelekɔ l’anto wa l’etsho wɛso wɛnɛ ntepelaka ante: “Mbala efula, anto wákánelá ambɔ ndjala la nfalanga efula ndeke ekete keleka djonyi lá lowiko, wapayalaka l’osasa edjinge ndjalaka l’okiyano efula.” Ape ndjewo kelá Bible kɛtɛnyɛ dj’ipa ndjala la ngandji kɛ nfalanga alekɔ nsɔsɔlɔ dako djɛ wɔlɔ efula! Okoka nkanela tɔkfɔ tonkina tɔ Bible tokokotshisa? Ntsha iso ntɔnɔlaka l’alako ankfumɔ walekɔ lá Bible, tɔngɛna ente Ontongi wɔso wɔ ngandji ndjewaka kɛnɛ keleka wɔlɔ leso edjinge tongoyawɛkɛ l’alako wande. (Yos. 1:5) Eposelo wengoyalande, tongotakindjɛka ndjala l’osasa.—Iza. 48:17, 18.

14. Wekelo wɔ Bible yongokolakanyɛ nge lá nkambo djɛ Yehova?

14 Eka Bible l’okoma wɔ ndeka ndjewa Yehova wɔlɔ. (Dj. 17:3) Ntsha wɛ ndjekaka Bible, ongewa lonto lɔ Yehova la wekeka wande w’isolɛ m’etongelo kɛnde. Wekeka wasɔ nyɛnyɛka papoo djɛ walekɔ w’onto wɔ nsɔsɔlɔ koko ape wekeka w’onto ɔmɔtshi wɔ lɔfɛnyɛ. (Epo. 34:6, 7; Yee. 145:8, 9) Winá wɔ ngotaleke ndjewa Yehova, djawo djɛko la ngandji kɛko tende kengofula lonkina, djokanelo djɛnyo djengoyala wolo.

15. Wapɔ wɔkɔnge ngongowa má nshimela anto akambo walendana la Ndjambe?

15 Shimela anto ankina kɛnɛ k’awolɛ lá nkambo djɛ Ndjambe. Má nangha nghɔsɔ, djawo djɛko ngoleka nkemba. Ko otepelaso mo ntsha onto ɔmɔtshi w’ekɛ lande ambila ehamo ante Ndjambe apalekɔ, ko opawa nsakiso kɛ ndɔpɛyɛ? Hona nsakiso kɛpɛyɛ Afunelo lá woopó wɔkɔ m’enkanda wɛso, másɔ, lokosawole nyande. (1 Pɛ. 3:15) Wɛ nkoka lonkina ndjopola Owakɛ wɔ Yehova onkina wombosipisoyɛ nkambo djɛkɔ djɛ nkokotshɛ. Ayale kaanga onto wɔkɔ ndjawola nsakiso kemá Bible kana lako, wɛ ongowa wapɔ má ehonelo w’ingonanghaki. Djawo djɛko ngoleka nkemba. Eposelo wengoyalande, opangodjimbama me anto wɛnama etengo walekɔ l’awalo kana andjewi y’enkanda watepela ambɔ Ontongi apalekɔ.

YALA LA DJAWO DJƐ WOLO!

16. Kɛkɔnge kekoka ntokomela ntsha topakindjɛ nkembɛ edjinge nama djawo djɛso wolo?

16 Ayale ilá kɛkɔnge kɛ sombokambela Yehova, iso ladjɛ nkindjɛ nkembɛ la nama djawo djɛso wolo tende. Lamo? Mande ntsha topawadjisa, djawo djɛso nkoka mpɔla. Etengo sɛnaki, djawo mpikamaka lá tolembetelo tɔ nkete djɛ nsɔsɔlɔ djɛpɛnama. Alekɔ wɔdju nvungɛ kɛnɛ k’isɔpɛnyi. Djɛkondeke, Poolo etaka osambo wɔ djawo ante ‘ovunga wotovundaka lankeke.’ (Heb. 12:1) Ko wopo wɔkɔnge w’okokaso ndjewɔ ilonga yɛsɔ?​—2 Te. 1:3.

17. Okotshɔ wɔkɔnge w’oyɛso la wɔkɔ djonyi djɛ nama djawo djɛso wolo?

17 Ntondontondo, wɔndaka Yehova mbala la mbala djɛ nde nkɔpɛyɛ nyuma kɛnde k’ekina. Lamo? Mande djawo alekɔ djekeka mɔtshi djɛ lowambo lɔ nyuma. (Nga. 5:22, 23) Topakoke nkembɛ la nama djawo djɛso te Ontongi ipa l’okotshɔ wɔ nyuma kɛnde k’ekina. Ntsha iso nkindjɛ ndɔmba Yehova nyuma kɛnde, nde angɔtɔpɛyɛ. (Luka 11:13) Iso nkokaka ndɔmba kaanga ente: ‘Otofudjeyɛ djawo djɛso.’​—Luka 17:5.

18. Lá nkilika Yeembo 1:2, 3, mpeyi kɛkɔnge k’okokaso nsasanga la kɛkɔ?

18 Ládjiko dje lasɔ, nanghaka wekelo wɔko w’onto nyɔmɛlɛ w’Otepela wɔ Ndjambe mbala la mbala. (Wala Yeembo 1:2, 3.) Winá w’iyafunaka Yeembo yɛnɛ, ase Isariyɛlɛ amangha toko ndeke wayalisa la kɔpi k’otondo k’ɛlɛmbɛ wɛ Ndjambe. Koko, ankfumi l’ankfundji wakokaki mba kɔpi yɛsɔ, edjinge mbala la mbala m’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi esambele, nonghanyi k’ɔsamaki djɛ ‘ampame, amato la wana,’ la angangɛnda wayalaki l’Isariyɛlɛ nsanghana edjena kɛmɔ djɛ ndjekameyɛ badji djɛ Ɛlɛmbɛ wɛ Ndjambe. (Mvu. 31:10-12) L’etsho wɛ Yeso, ɛwɔmbɔ w’Afunelo wakokaki ntanema ngo l’ɛwɔ w’anto amangha toko la lá sinagɔnga. Koko, lɔɔko kɛnɛ, anto efula wayokoka mba kɔpi k’otondo kana etatshi k’Otepela wɔ Ndjambe. Ɔsɔ alekɔ nsɔsɔlɔ itondo yɛ mpeyi leso. Wopo wɔkɔnge w’okokaso nyɛnyɛ ente tolekɔ la djedjɛ lá mpeyi kelekɔ laso kɛsɔ kɛ mba Bible?

19. Kɛkɔnge k’oyɛso la djonyi djɛ nama djawo djɛso wolo?

19 Iso nkoka nyɛnyɛ ente tolekɔ la djedjɛ lá mpeyi k’okotshɛso kɛ ndjala l’Otepela wɔ Ndjambe má ndoowalaka mbala la mbala. Topakoke nanghaka wekelo w’onto nyɔmɛlɛ ngo lá pai, ntepela ente ngo winá wɛnaso ente tombowa mbamba. Ntsha iso ndjala l’enkfumbo kɛ nanghaka wekelo wɔ Bible mbala la mbala, djawo djɛso djengokindjɛ ndjala wolo.

20. Nkano djɛkɔnge dj’oyɛso ladjɛ ndɔsa?

20 Lá yopo yetshikitanyi la ‘ase balo edjinge l’andjewi y’enkanda’ wal’andja wanɛ, iso tolekɔ la djawo djɛ wolo djembopikama l’Otepela wɔ Ndjambe. (Mat. 11:25, 26) Eposelo w’owaso m’Afunelo w’ekina wasɔ nde, iso ndjewaka lamo akambo wal’andja wanɛ yotatshitana ngo ntshitana la kɛnɛ kɛ Yehova ndonghonangha lá nkambo djɛsɔ. Djɛkondeke, nyontshɔ tɔshi nkano dj’iso nkembɛka djawo djɛso la nanghaka kenkfumɔ k’okokaso nangha djɛ nkotshɛ anto ankina dj’iwɔ ndjala la djawo te Ontongi. (1 Ti. 2:3, 4) Nyontshɔ tokindjɛ nkongela l’eloko lukuluku winá wɔ nkete nkfumɔ djelekɔ la lowiko lanɛ lá looko yongotepela etepela welekɔ lá Ndjiso 4:11 ambɔ: ‘Yehova Ndjambe kɛso, wɛ ndeke lokoka ndongola lomo . . . mande wɛ ndeke lotongisa nkete nkfumɔ.’

YEEMBO 2 Yehova ndeke Djiina djɛko (lá Otetela)

^ par. 5 Bible ntepelaka papoo ante Yehova Ndjambe alekɔ Ontongi. Koko anto efula wapawolaka nkambo djɛsɔ. Wangotepelake ambɔ lowiko loposaka eposaposa. Kɛnɛ k’otepelawɔ kepangokitshakitshɛ djawo djɛso ntsha iso nangha la wolo djɛ nkembɛ djawo djɛso te Ndjambe la tá Bible. Djamba djɛnɛ ngosipisoyɛ wopo w’okokaso nangha kambo djɛsɔ.

^ par. 7 Lá ankalasa efula, wetsha wapatepelaka ambɔ Ndjambe atongaka nkete nkfumɔ. Wetsha ɛmɔtshi ntepelaka ambɔ nangha nghɔsɔ angoyala etengo ntshinda ambeki la wolo djɛ ndjala la djawo te Ndjambe.

^ par. 12 Kɔmantɛrɛ ndekana 60 y’andjewi y’enkanda ndjila edjinge andjewi yɛ siansɛ w’awola ambɔ etongelo keyalaka ntanemaka lá Index des publications de Témoins de Jéhovah w’etsho wɛnɛ. Lá itɛ yɛ djoyi yetepela ante “Siansɛ,” lenda itɛ yɛ djoyi yetepela ante “savants expriment leur foi en un Créateur.” Kɔmantɛrɛ etengo yɛsɔ nkoka ntanema l’onkina l’onkanda Dibuku di’eyangelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lá itɛ yɛ djoyi yetepela ante “siansɛ la ntshulatshula,” lenda itɛ yɛ djoyi yetepela ante “‘ɛkɔnya’ (Réveillez-vous! ɔnɔnghɔ w’asawo).”

Lenda djamba djelekɔ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante La science et la Bible sont-elles compatibles ?lá Réveillez-vous wɛ Ngɔndɔ k’ape 2011, la djamba djelekɔ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante “Kɛnɛ kata Jehowa kotshamakalá Etange k’olami kɛ Ngɔndɔ 1, 2008.