Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 42

Ongoyalake ‘entshupa djɛ nɛmɛyɛ’?

Ongoyalake ‘entshupa djɛ nɛmɛyɛ’?

‘Balo djem’olongo dekɔ . . . entshupa djɛ nɛmɛyɛ.’—DJA. 3:17.

YEEMBO 101 Tokambe lá osanga (lá Otetela)

LÁ YOPASƐ a

1. Lamo okokawɔ ndjala okakasano leso djɛ nɛmɛyɛ?

 ONGOYALAKE l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ? Nkfumi Davidɛ ayalaki l’okakasano wɔsɔ, djɛkondeke ndalɔmbɛ Ndjambe ante: ‘Tshinda mposɛ kɛ l’eteyi kɛmi djɛ nkɔpa nkɔlɛmɛyɛ.’ (Yee. 51:12) Davidɛ akɔpaki Yehova. Koko, lá winá ɛmɔtshi Davidɛ ayalaki l’okakasano wɔ ndjala la dilɛmɛlɔ, ole iso tolekɔ l’okakasano wɔkɔ. Lamo? Elonga kɛ ntondo nde tokitaka enkfumbo kɛ ntshamba djɛ dilɛmɛlɔ. K’ape, Satana ntotshindaka winá enkfumɔ dj’iso ntɔmbɔkɔ etengo nde. (2 Kɔ. 11:3) K’asato, tolekɔ l’andja wambolola la yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ, ‘yimba ikamba olemo lɔɔko kɛnɛ le anto wapalekɔ la dilɛmɛlɔ.’ (Ɛfɛ. 2:2) Djɛkondeke iso ladjɛ nangha la wolo djɛ nana la ntshamba djɛso djɛ djɔ, la Djabolo edjinge l’andja wanɛ dj’iso ndjala l’akoka wa nɛmɛyɛ Yehova la wanɛ wa ndapɛyɛ lowandji.

2. Kɛkɔnge kesakisola ‘ndjala entshupa djɛ nɛmɛyɛ’? (Dja. 3:17)

2 Wala Djakɔbɔ 3:17. Djakɔbɔ afunaka má wolo wɔ nyuma k’ekina ante: ‘Onto w’olekɔ́ la balo alekɔ entshupa djɛ nɛmɛyɛ.’ Kókanela kɛnɛ kɛ nkambo djɛsɔ osakisolawɔ. Iso ladjɛ nkɔpa la ndjala entshupa djɛ nɛmɛyɛ anto wa Yehova ndapɛyɛ ndambo kɛ lowandji. Lá nsɔsɔlɔ, Yehova apatɔlɔmbɛ djɛ nɛmɛyɛ onto wototshinda djɛ mpendola ɛlɛmbɛ Wɛnde.—Ele. 4:​18-20.

3. Lamo oyɛwɔ nkambo djɛ djonyi le Yehova dj’iso nɛmɛyɛ anto walekɔ́ la lowandji lá djiko djɛso?

3 Akoka ndjala wɔdju leso djɛ nɛmɛyɛ Yehova l’edjena kɛ nɛmɛyɛ anto. Nkambo deka djonyi nde, Yehova angɔpɛyɛke winá enkfumɔ ɛlɔndjɛlɔ kɛ djɔ. (Yee. 19:7) Koko anto walekɔ́ la lowandji wapalekɔ djɔ. Kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, Papa kɛso kel’olongo apɛyɛka ambotshi, ewandji wɛ lɛɛta, la tokokolo ndambo kɛ lowandji. (Woo. 6:20; 1 Te. 5:12; 1 Pɛ. 2:13, 14) Lá nsɔsɔlɔ, winá walɛmɛyɛso ɔlɛmɛyɛso nde Yehova. Nyontshɔ tokolenda wopo w’okokaso nɛmɛyɛ anto wa Yehova ndapɛyɛ ndambo kɛ lowandji, kaanga lá winá ɛmɔtshi okokaso nyɛna ente ɛlɔndjɛlɔ kɛwɔ kelekɔ wolo nkilika.

LƐMƐYƐ AMBOTSHI WAKO

4. Lamo wana efula yopalemɛyɛ ambotshi wawɔ?

4 Elangala l’eseka wambodjingamá me winawɔ ‘wapalekɔ́ la dilɛmɛlɔ te ambotshi wawɔ.’ (2 Ti. 3:1, 2) Ladjikɛnge efula l’anteyi kɛwɔ yopalekɔ́ la dilɛmɛlɔ? Amɔtshi nkanelaka ambɔ ambotshi wawɔ walekɔ ase dongi mpe. Wana ndɔmbamaka djɛ nangha kɛnɛ k’ambotshi wawɔ yopanangaka. Ankina nyɛnaka alako w’ambotshi wawɔ etengo wamboheta lohowe, wapalekɔ kɔɔ, kana wamboleka wolo efula nɛmɛyɛ. Ntsha oyɛnde olangala kana oseka, ongoyawokake nghɔsɔ? Efula ndjalaka l’okakasano wɔ nkamba l’ɔlɛmbɛ wɔ Yehova wɔnɛ: ‘Nyɔlɛmɛyɛ ambotshi wanyo lá wopo wawolama me Nkfumi, ladjikɛnde nkambo djɛsɔ dekɔ wɔlɔ.’ (Ɛfɛ. 6:1) Kɛkɔnge kekoka nkokotshɛ́ djɛ nangha nghɔsɔ?

5. Etengo Luka 2:46-52 ɛnyɛnde, lamo wopo wɔ Yeso ndalɛmɛyɛka ambotshi wande oyɛwɔ nkambo djɛ nkamɔ?

5 Wɛ nkoka ndjeka djɛ ndjala la dilɛmɛlɔ má nkilika ndjɔmbɔmba keleka wɔlɔ, ndjɔmbɔmba kɛ Yeso. (1 Pɛ. 2:21-24) Nde ayalaka onto wɔ djɔ woyalaki l’ambotshi wa ntshamba djɛ djɔ. Koko Yeso alɛmɛyɛka ambotshi wande kaanga yananghaka evunga la yotasipisoyɛki kɛnɛ kɛ ndakɔpaka ntepela lá winá ɛmɔtshi. (Epo. 20:12) Kolenda nkambo mɔtshi djenanghemisá winá wɔ Yeso ndayalaka l’ɛnɔnyi 12. (Wala Luka 2:46-52.) Ambotshi wande wovungɛka lá Jerusalɛmɛ. Yosɛfu nya Mariya ndeke loyaki l’odjito wɔ nshikikɛ ntsha wana wawɔ walekɔ l’anteyi k’anto watakalɔki ta mbandja m’ɔkɔngɔ wɔ fɛtɛ. Winá wɔ Yosɛfu nya Mariya yisolaka Yeso, iwɔ wopangolaka lá wopo wɔ ndatshikala! Yeso akokaka ndawɛnyɛ wopo wɔ nkambo yotayalá djɔ. L’edjena kɛ nangha nghɔsɔ, nde apɛyɛka ambotshi wande ekadjimwelo k’itenyi la kɛ dilɛmɛlɔ. Koko Yosɛfu nya Mariya ‘watasipisoyɛki kɛnɛ kɛ ndashimela.’ Kaanga yayale nghɔsɔ, Yeso ‘akindjɛka ndjala la ntshunamo tewɔ.’

6-7. Kɛkɔnge kekoka nkotshɛ́ elangala l’eseka djɛ nɛmɛyɛ ambotshi wawɔ?

6 Elangala l’eseka nyongoyalake l’okakasano wɔ nɛmɛyɛ ambotshi wanyo, winá wonanghawɔ evunga kana wɔ yopasipisoyɛ tokanyi tɔnyo? Kɛkɔnge kekoka nyokotshɛ́? Ekete kɛ ntondo nyokanele wopo wɔ Yehova oyawokande. Bible ntepelaka ante winá wɔlɛmɛyɛnyo ambotshi wanyo, ‘nkambo djɛsɔ nsasangɛka Nkfumi.’ (Kɔl. 3:20) Yehova ndjewaka ante lá winá ɛmɔtshi ambotshi wapasipisoyɛ tokanyi tɔnyo wɔlɔ wɔlɔ kana iwɔ nyilelaka ɛlɛmbɛ wepalekɔ́ wɔdju nɛmɛyɛ. Koko kaanga oyɛwɔ nghɔsɔ, winá w’ɔsanyo nkano djɛ ndalɛmɛyɛ, nyongoosasangɛke.

7 Ekete k’ape, nyokanele wopo wɔ ambotshi wanyo oyawokawɔ. Winá wɔlɛmɛyɛnyo ambotshi wanyo nyongasasangɛke la nyongapɛyɛke mbamba k’iwɔ nyilela oloko. (Woo. 23:22-25) Nyongoleka ndjala la djokanelo djɛ wɔlɔ la wɔ. Wɔnanyɔ ɔmɔtshi wemá Belgique w’etawɔ Alexandre atepelaka ante: “Winá wɔ mawange nɛmɛyɛ kɛnɛ kɛ ambotshi wami yandɔmbaka, djokanelo djɛso nkomaka wolo. Edjinge toyalaka l’osasa.” Ekete k’asato, kanela lá wopo wɔ ndjala la dilɛmɛlɔ má winá wɔsɔ yongokokotshɛ́ l’etsho weyaye. Paulo, kanga l’intasɛ lá Brésil atepela ante: “Nɛmɛyɛ ambotshi wami ankotshɛ́ka djɛ nɛmɛyɛ Yehova l’anto ankina walekɔ́ la lowandji.” b Otepela wɔ Ndjambe mpɛyɛka elonga kɛ wɔlɔ efula k’oyɛ ladjɛ nɛmɛyɛ ambotshi wako. Wotepela ante: ‘Djɛ akambo wako ankfumɔ mpeta wɔlɔ la djɛ wɛ ntshikala ilá lá looko.’—Ɛfɛ. 6:2, 3.

8. Ladjikɛnge efula k’elangala l’eseka ɔsɔnakawɔ djɛ nɛmɛyɛ ambotshi wawɔ?

8 Efula kɛ elangala l’eseka wɛnaka wopo w’akambo ahetelakawɔ wɔlɔ winá w’oyalawɔ la dilɛmɛlɔ. Luiza, nkaana kenkina kewika lá Brésil ayalaka l’okakasano wɔ nsipisoyɛ má bango lamo ambotshi wande yotawolaki nde ndjala la telefɔnɛ. Pekapeka, ladjikɛnde winande efula wayalaki la telefɔnɛ. Koko masɔ nde ayɛka ndosipisoyɛ ante ambotshi wande yahonaka ngo djɛ ndolama. Winá wɔsɔ alotepela ante: “Nɛmɛyɛ ambotshi wami apalekɔ ngo ngete mombingela nde l’osala, koko oyɛwɔ nde ngo ngete mɔmbɔlɔta nde lohakito lonkotshɛ́ dj’ipa nkfɔ m’otamba.” Elizabeth, nkaana kɛmɔtshi k’oseka kemá États-Unis ayalaki edjinge nde l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ ambotshi wande winá ɛmɔtshi. Nde apakisola ante: “Winá wɔ motasipisoyɛki kɔɔ lamo ambotshi wami ilawɔ ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi, langovungɔke winá wɔ ɛlɛmbɛ wɛwɔ ɛmɔtshi yaname.” Monica, kanga lowika l’Armenie, atepela ante akambo wangohetake winá enkfumɔ wɔlɔ winá w’ɔlɛmɛyɛnde ambotshi wande ndeka winá wɔ ndopaalɛmɛyɛ.

LƐMƐYƐ ‘EWANDJI WEL’ADJIKO’

9. Wopo wɔkɔnge anto efula oyawokakawɔ lá kɛnɛ kelendana la nɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ?

9 Anto efula ndjewaka ambɔ tolekɔ la djonyi djɛ ewandji wɛ lɛɛta edjinge iso ladjɛ nɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wila ‘ewandji welá djiko’ wɛsɔ. (Ɔrɔ. 13:1) Koko ngo anto wakɔ amɔ wangokakandake djɛ nɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ wɛnama etengo wepalekɔ djɔ kana welekɔ wolo efula. Ndjɔmbɔmba, tokolenda nkambo djelendana l’ofutelo wɔ elambo. Lá owila ɔmɔtshi wɔ Europe anto efula wangokanelake ambɔ “lako nyɛtshi ntona mfuta elambo ntsha elambo wɛkɔ wepalekɔ lá lɛdji lɔ djɔ.” Djɛkondeke topakamɔ winá wɛnaso wana wa mbandja wafuta elambo epe kana esato toko l’anteyi k’efula k’elambo wɛlɔmba lɛɛta.

Olakanyelo wɔkɔnge w’owaso me Yosɛfu nya Mariya lá kɛnɛ kelendana la dilɛmɛlɔ? (Lenda itenyi 10-12) c

10. Lamo ɔlɛmɛyɛkaso kaanga ɛlɛmbɛ wɛ sopakɔpɛ?

10 Bible ndjawolaka ante ɛlɛndjɛlɔ kɛ wana w’anto ndjakalaka ndjolo, ladjikɛnde Satana ndeke lɔlɔndjɛ, lako ilá kengotshitana. (Yee. 110:5, 6; Los. 8:9; Luka 4:5, 6) Ntoshimela lonkina ante ‘Onto wonanyɛ lowandji onanyɛnde nde nonghanyi kɛ Ndjambe.’ Má winá wɔsɔ Yehova awola djɛ ewandji wɛ lɛɛta ndɔndjɛ djɛ nkindjɛ ndjila akambo l’ɔnɔnghɔ la atɔlɔmba dj’iso ndalɛmɛyɛ. Djɛkondeke iso ladjɛ ‘ndapɛyɛ kɛnɛ k’oyɛwɔ ladjɛ ndongola,’ ndjɔmbɔmba elambo, dilɛmɛlɔ, la ntshunamo. (Ɔrɔ. 13:1-7) Tokoka ndɔsa ɔlɛmbɛ etengo nkambo djepalekɔ djɔ, dj’onunghu kana djɛ wolo nɛmɛyɛ. Koko iso nɛmɛyɛka Yehova la nde ntoshimelaka djɛ nɛmɛyɛ ewandji wɛsɔ ntsha watɔlɔmba akambo wapatshite ɛlɛmbɛ wɛnde.—Ele. 5:29.

11-12. Etengo yɔmɛnyɛ lá Luka 2:1-6, kɛkɔnge kɛ Yosɛfu nya Mariya yananghe djɛ nɛmɛyɛ ɔlɛmbɛ wolekisá wolo, ko lɔɔla lɔkɔnge loyalisá? (Lenda edjinge asango.)

11 Iso nkoka mba olakanyelo má ndjɔmbɔmba kɛ Yosɛfu nya Mariya, wanɛ wayalisá entshupa djɛ nɛmɛyɛ ewandji welá djiko kaanga lá winá wɔ nkambo djɛsɔ yayale okakasano. (Wala Luka 2:1-6.) Winá wɔ Mariya ndayale la djemi djɛ ngɔndɔ etengo 9, nde nya Yosɛfu wapomanaka la nkambo dj’ilisá dilɛmɛlɔ djɛwɔ l’ohemba. Auguste, kanga lɔlɔndjɛki l’Onkfumi wɔ Ɔrɔma, ilaka ɔlɛmbɛ wɔ onto onkfumɔ ntshɔ ntofuna djiina lá buku. Yosɛfu nya Mariya wayalaka ladjɛ nangha lɔkɛnde l’otale tá Bɛtɛlɛhɛmɛ, lɔ kilɔmɛtrɛ 150 lá ontayimbo w’enkókó efula. Lɔkɛndɔ lɔsɔ loyalaka ndjolo efula pekapeka le Mariya. Antshukami wasɔ wakokaka nkiyana lá kɛnɛ kelendana la vu djɛ Mariya la djɛ wɔna woyalaki lá nkfundu. Iya ntsha lɔnɔ lombotovunda l’amboka? Ndayalaka nde la djemi djɛ Mesiya. Nkambo djɛsɔ djekokaka ndapɛyɛ elonga kɛ mpendola ɔlɛmbɛ wɔ lɛɛta?

12 Yosɛfu nya Mariya watawola ekiyano wɛsɔ ndashimba djɛ nɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ wɛ lɛɛta. Yehova atshɔkɔlaka ntshunamo djɛwɔ. Mariya akomaka lá Bɛtɛlɛhɛmɛ, awotaka wɔna wɔ wɔlɔ, la akotshɛ́ka djɛ prɔfɛsi kɛ Bible nkotshama!—Mika 5:2.

13. Eposelo wɛkɔnge wengoyala má dilɛmɛlɔ djɛso te wananyɔ waso?

13 Winá w’ɔlɛmɛyɛso ewandji welá djiko, anto ankina l’isɔmɛlɛ mbaka wapɔ. Wopo wɔkɔnge? Wopo ɔmɔtshi nde topangowa iluku yɔpɛyɛkawɔ anto wapalɛmɛyɛ ɛlɛmbɛ. (Ɔrɔ. 13:4) Dilɛmɛlɔ djɛso nkoka ntshinda ewandji wɛ lɛɛta djɛ ndjala l’ikanyi yɛ wɔlɔ te Ewakɛ wɛ Yehova. Ndjɔmbɔmba, lá Nigeria, amboheta ɛnɔnyi efula, angala wingelaka lá Mvulu k’Onkfumi lá winá wɔ losanghanyɛ l’otshumano, djɛ ndohona anto wapakɔpɛ mfuta elambo. Koko Kɔmanda kɛwɔ álɔmbaka dj’iwɔ mposa, ko áshimelaka ante: “Ewakɛ wɛ Yehova wapatonaka mfuta elambo.” Winá enkfumɔ wɛ nghɔngɔlɛmɛyɛka ɛlɛmbɛ, ongokotshɛ́ djɛ nama lokumu lɔ wɔlɔ l’Ewakɛ wɛ Yehova, lokumu lokoka nkotshɛ́ winako Akristo lofu lɔmɔtshi.—Mat. 5:16.

14. Kɛkɔnge kekotshisá nkaana kɛmɔtshi djɛ ‘ndjala entshupa djɛ nɛmɛyɛ’ ewandji welá djiko?

14 Koko, ape winá enkfumɔ ndeke yongoyalaka wɔdju nɛmɛyɛ ewandji welá djiko. Joanna nkaana kɛmɔtshi kelá Étas-Unis awolaka ante: “Ayalaki wolo efula le lemi djɛ nɛmɛyɛ, ladjikɛnde boto djɛmi wɛnaka ndjolo efula má ntshamba djɛ sii djɛ ewandji.” Koko Joanna ananghaka la wolo djɛ ntshikitanyɛ ikanyi yɛnde. Nkambo djɛ ntondo djɛ ndananghe nde atshikaka mbala nsango yelá ɛntɛrnɛtɛ y’otshindaki djɛ ndjala l’ikanyi yɛ nyɛtshi te ewandji. (Woo. 20:3) Dj’ape, nde alɔmbaka Yehova djɛ ndokotshɛ́ djɛ nde ndáwɛkɛ te nde koko ape tá otshikitano wɔ ɛlɔndjɛlɔ kɛ wana w’anto. (Yee. 9:9, 10) Dj’asato, nde awalaka wamba amɔtshi welá enkanda wɛso watepela wopo wɔ nsamba ndɔsa opiko lá wayi w’andja wanɛ. (Dj. 17:16) Winá wɔsɔ Joanna atepela ante dilɛmɛlɔ la ntshunamo djɛnde te ewandji welá djiko mbɔpɛyɛ́ “vu l’osasa.”

LƐMƐYƐ ƐLƆNDJƐLƆ KƐ OLONGHANYELO WƆ YEHOVA

15. Lamo okokaso ndjala l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ k’imá olonghanyelo wɔ Yehova?

15 Yehova ntɔlɔmbaka djɛ ‘nɛmɛyɛ wanɛ watɔlɔndjɛ’ l’otshumano. (Heb. 13:17) Kaanga Owandji wɔso Yeso oyɛnde djɔ, wanɛ wakamba la nde lanɛ lá looko wapalekɔ djɔ. Tokoka ndjala l’okakasano wɔ ndalɛmɛyɛ, pekapeka ntsha wambɔtɔlɔmba djɛ nangha nkambo mɔtshi djɛ sopakɔpɛ nangha. Lá mbamba kɛmɔtshi ɔpɔstɔlɔ Pɛtɛlɔ ayalaka l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ. Winá wɔ ondjelo ndoshimela djɛ nde ndɛ nyama yeyalaki mbindo lá nkilika Ɛlɛmbɛ wɛ Mɔsɛ, Pɛtɛlɔ atonaka, ape mbala kɛmɔ, koko isato! (Ele. 10:9-16) Lamo? Ɛlɔndjɛlɔ kɛ bango kɛsɔ ketosasangɛ. Nde ekelaka nangha akambo lá yopo yetshikitanyi. Ntsha Pɛtɛlɔ ayalaka l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ kɛ ondjelo, onto wɔ djɔ, ɔsɔngo yongoleka ndjala okakasano leso djɛ nɛmɛyɛ ɛlɛndjɛlɔ kɛ anto wa ntshamba djɛ djɔ!

16. Kaanga ɔpɔstɔlɔ Poolo ndakoke nyɛna ante ɛlɔndjɛlɔ kɛ yɔpɛyɛ ketayala kɛ balo, kɛkɔnge kɛ ndananghe? (Ele. 21:23, 24, 26)

16 Ɔpɔstɔlɔ Poolo ayalaki ‘entshupa djɛ nɛmɛyɛ’ kaanga winá wɔ ndawaka ɛlɔndjɛlɔ kɛ ndɛnaka ante kepalekɔ kɛ balo. Akristo wa Juda wokaka enunghanungho lá nkambo djɛ Poolo, ambɔ nde alakanyɛki ‘elakanyelo wɛ w’apɔsta lá nkambo djɛ Mɔsɛ’ la koko atalɛmɛyɛki Ɛlɛmbɛ wɛ Mɔsɛ. (Ele. 21:21) Tokokolo tɔ Akristo tɔ Jerusalɛmɛ walɔmbaka Poolo djɛ nde ndɔsa ampame 4 má tɛmpɛlɔ djɛ nde ndáwɛdjɛ piyɔɔ esanga la wɔ lá nkilika ɛlɛmbɛ djɛ nyɛnyɛ ente nde nɛmɛyɛka ɛlɛmbɛ. Koko Poolo ewaki ante Akristo wapalekɔ lonkina l’anse k’ɛlɛmbɛ. La nde atanangha kaanga nkambo mɔ djɛ nyɛtshi. Kaanga yayale nghɔsɔ, Poolo atakakanda djɛ nangha nkambo djɛsɔ. Nde ‘ɔsaka ampame yɛkɔ lofu lɔwɔlamisá edjinge ayawɛdjɛka piyɔɔ esanga la wɔ lá nkilika ɛlɛmbɛ.’ (Wala Elemo 21:23, 24, 26.) Dilɛmɛlɔ djɛ Poolo djekotshɛ́ka djɛ osanga ndjala.—Ɔrɔ. 14:19, 21.

17. Olakanyelo wɔkɔnge wɔ ngombowa má kɛnɛ kekomelisá Stephanie?

17 Nkaana kɛmɔtshi ketawɔ Stephanie ayalaka l’okakasano wɔ wolo djɛ nɛmɛyɛ nkano djɛ wananyɔ wa lɔndjɛ. Nde nya womende wakambaki l’osasa onkfumɔ l’iloyi y’otepela w’angangɛnda. Manyi, biro djɛ filialɛ ayakaka iloyi y’otepela yɛsɔ, ko watomaka nkaana kɛsɔ nya womende tá otshumano w’otepela wɔwɔ wɔ lowotshɔ. Stephanie asuyɛ ante: “Ntakɔpa nkambo djɛsɔ kaanga ndambo daambi. Ntawola ente walekɔ la djonyi dj’ansakodji l’otepela wɔso wɔ lowotshɔ.” Kaanga yayale nghɔsɔ, nde ɔsaka nkano djɛ nsuka ɛlɔndjɛlɔ kɛ bango kɛsɔ. Nde atepela ante: “M’ɔkɔngɔ w’etsho, ndjɛka ndɛna ente wɔsaka nkano djɛ balo. Tokomaka ambotshi wa nyuma w’anto efula wal’otshumano wɔso wapalekɔ́ la nkfumbo l’akambo wa nsɔsɔlɔ. Ndjeka la nkaana kɛmɔtshi kɛhɔlisá lá nyuma koko ambokalɔ ndápɛyɛ lá nsɔsɔlɔ. La koko winá wɔsɔ lambowanga mba winá efula wɛ nangha wekelo w’onto nyɔmɛlɛ.” Nde akfɛ ante: “Ndekɔ winá wɔsɔ la nkfum’oloko kɛ piyɔɔ ladjikɛnde nanghaka kenkfumɔ kɛ makoke nangha djɛ nɛmɛyɛ.”

18. Wapɔ wɔkɔnge w’owaso má ndjala la dilɛmɛlɔ?

18 Iso nkoka ndjeka djɛ ndjala la dilɛmɛlɔ. Yeso ‘ekaka djɛ ndjala la dilɛmɛlɔ,’ ape má akambo wa wɔlɔ, koko ‘má ndjolo yɛ ndɛnyi.’ (Heb. 5:8) Ngo ngete Yeso, mbala efula iso ndjekaka djɛ ndjala la dilɛmɛlɔ má ekakasano wepomana laso. Ndjɔmbɔmba, oyalaka l’okakasano djɛ nɛmɛyɛ, má bango djɛ opela wɔ COVID-19, winá wɔ yatɔlɔmbɛ djɛ ntshika nsanghana lá Mvulu k’Onkfumi la ntshika mpoposanyɛ lá mvulu la mvulu? Koko, dilɛmɛlɔ djɛko nkowombaka, nkokotshɛ́ka djɛ ndjala iwoke imɔ la winako Akristo, la djɛ nsasangɛ Yehova. Winá wɔsɔ isankfumɔ tɔmbɔlɔngɔswama djɛ nɛmɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ kenkfumɔ kɛ nsongowa lá winá wɔ ndjolo k’ekekete. Dilɛmɛlɔ djɛso t’ɛlɔndjɛlɔ kɛsɔ ngowikɛ mbiko yɛso!—Djɔ. 36:11.

19. Lamo ɔkɔpakaso ndjala la dilɛmɛlɔ?

19 Tɔmɛna ente dilɛmɛlɔ ndjakalaka ɛtshɔkɔ wɛ wɔlɔ efula. Koko iso nkɔpaka nɛmɛyɛ Yehova ntondo ladjikɛnde iso ndɔkɔpaka la nkombolaka ndosasangɛ. (1 Dj. 5:3) Topafutaki Yehova lotshinda lá kenkfumɔ k’otonanghelande. (Yee. 116:12) Koko iso nkoka ndɔɔlɛmɛyɛ la nɛmɛyɛ wanɛ wa ndapɛyɛ lowandji lá djiko djɛso. Ntsha iso nɛmɛyɛ, tɔnghɛnyɛ ente tolekɔ ase awalo. Edjinge ase awalo nsasangɛka oloko wɔ Yehova.—Woo. 27:11.

YEEMBO 89 Tekameyɛ, tɔlɛmɛyɛ ko tɔngɔtshɔkwama (lá Otetela)

a Ladjikɛnde tolekɔ ase ntshamba djɛ djɔ isankfumɔ tongoyalake l’okakasano wɔ nɛmɛyɛ winá ɛmɔtshi, kaanga ntsha onto wɔtɔpɛyɛ ɛlɔndjɛlɔ alekɔ la lotshungɔ lɔ nangha nkambo djɛsɔ. Lá djamba djɛnɛ tongoshishima wapɔ wowaka anto walɛmɛyɛka ambotshi wawɔ, ‘ewandji welá djiko’ la wananyɔ walɔndjɛ otshumano w’Akristo.

b Djɛ mba alako wa nsawola l’ambotshi wako lá kɛnɛ kelendana l’ɛlɛmbɛ wɛnɛ ente alekɔ wolo nɛmɛyɛ, lenda djamba djelá jw.org djelekɔ́ l’ɔtɛ wo djoyi ante Comment parler à mes parents des règles qu’ils me fixent ?

c NSAKISO KƐ NTSHANGO: Yosɛfu nya Mariya walɛmɛyɛka ɔlɛmbɛ wɔ César ndile wɔ ntshɔ ntofuna wiina lá buku lá Jerusalɛmɛ. Lɔɔko kɛnɛ Akristo nɛmɛyɛka ɛlɛmbɛ welendana l’ɔkɛndjɛlɔ w’etuka l’etutu, ofutelo w’elambo, edjinge ɛlɛmbɛ wɔsa ‘ewandji welá djiko’ wetolama m’elando.