Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

Weepó w’antangi

Weepó w’antangi

Ase Isariyɛlɛ wayalaki l’ekete kenkina kɛ ndɛ l’oswe lá djiko djɛ máná la tofulu t’etawɔ ambɔ ɛntɛntɛ?

Máná ayalaki mma djɛ ase Isariyɛlɛ yaleke ndɛ l’ilá k’ɛnɔnyi 40 w’iyananghe l’osowe. (Epo. 16:35) Yehova ápɛyɛka lonkina tofulu tetawɔ ɛntɛntɛ mbala ipe. (Epo. 16:12, 13; Ew. 11:31) Koko, ase Isariyɛlɛ wayalaki la ndambo kɛ nkete nkina djɛ ndɛ.

Ndjɔmbɔmba, lá mbamba imɔtshi Yehova alɔndjɛka anto wande tá ‘edjena kɛ mpomola’ keyalaki la washi wa nnɔ edjinge la nkete djɛ ndɛ. (Ew. 10:33) Edjena kɛmɔtshi nde, idjena yɛ vu lá Elimɛ, ‘idjena yeyalaki la ntɛkɔ djɛ washi 12 l’atoko 70,’ ape l’ehamo akoka ndjala atoko wetawɔ ambɔ palmier dattier. (Epo. 15:27) Onkanda Plants of the Bible ntepelaka ante atoko w’etawɔ palmier dattier, “waposaki lá djena ntshikitanyi, walekɔ etamba wɛ losowe, . . . welekaki mposɛ oleelo, avuta, la ntshitshi kɛ mpomola le miliyɔ y’anto.”

Mbala imɔtshi ase Isariyɛlɛ wahomolaka lonkina lá edjena kɛ ntshitshi la k’ekekete efula kewama lɔɔko lá djiina djɛ Feiran, ketanemá lá ndjale yelá wɔɔkɔ wɔ Feiran. a Onkanda Discovering the World of the Bible ntepelaka ante: “Wɔɔkɔ wɔkɔ wayalaki otale wɔ kilɔmɛtrɛ 130 edjinge ayalaki wɔɔkɔ woleka otale, wɔlɔ l’ekekete lá Sinayi.” Wakfɛ ante: “Ntsha onto nangha lɔkɛndɔ lɔ kilɔmɛtrɛ 45 má wɔɔkɔ wɔ ndjale kɛsɔ opomanande la océan, nde angokoma lá Feiran. Kelekɔ lá djiko djɛ océan lá mɛtrɛ etengo 610 edjinge otale wɔ kilɔmɛtrɛ 4,8. Edjena kɛkɔ ndola nkfu la atoko edjinge kelekɔ wɔlɔ efula etengo bedji dj’Ɛdɛna. Amboheta nunu dj’ɛnɔnyi, anto wayɛki l’eteyi m’ɔtɛ wɔ nunu dj’atoko w’etawɔ palmier dattier walekɔ́ l’eteyi.”

Atoko w’etawɔ ambɔ Palmier Dattier lá djena djɛ vu djelá Feiran

Winá wɔ yime má Edjipito, ase Isariyɛlɛ wayakalaka onkfuna wɔ lɔsɔpa, nkete dj’ɔsɔpakawɔ onkfuna, akoka ndjala edjinge mbambo imɔtshi la avuta. Lá nsɔsɔlɔ, nkete djɛsɔ ntakoka ntshikala ilá efula. Anto wayakalaka lonkina ‘ɛnkɔkɔ la angɔmbɛ, ntepela ente oloyi w’ekekete wɔ nkakɛndjɛ.’ (Epo. 12:34-39) Koko, m’ɔtɛ wɔ taané la osambo wɔ washi woyalaká l’osowe, anyama efula ikokaka mvɔ. Nkoka ndjala, ase Isariyɛlɛ walɛki nyama imɔtshi, inkina walambolaka elambo, kaanga le tondjandjambe t’engolo. b (Ele. 7:​39-43) Koko, ase Isariyɛlɛ wawongolaka anyama imɔtshi, etengo etepela wɛ Yehova ndaashimela winá wɔ yoopendola ɛnyɛwɔ: ‘Wana wanyo wangoyala alami wa nkakɛndjɛ l’osowe l’ilá k’ɛnɔnyi 40.’ (Ew. 14:33) Djɛkondeke, tokoka ntepela ente wakokaki mba abɛlɛ la ndambo kɛ nkete djɛ ndɛ me ɛnkɔkɔ wɛwɔ koko nkete djɛsɔ djetakokaki ndesɛ anto etengo miliyɔ isato l’ilá k’ɛnɔnyi 40. c

Iya lampe anyama yɛwɔ yakokaka mba oleelo la washi? d Mbala imɔtshi l’etsho wɛsɔ, amvula yatɔngaki efula, edjinge wilo wayalaki efula l’osowe. Etude perspicace des écritures, Vɔlimɛ 1, ntepelaka ante ɛnɔnyi 3 500 lá ntondo, “washi wayalaki efula lá ndjena djɛ ase Isariyɛlɛ yayalaká ndeka l’etsho wɛso wɛnɛ. Wɔkɔ l’apeku wa lɔsɛkɛ wa l’eteyi, walekɔ ilembetelo y’ɛnyɛ papoo ente andjale l’ɛkɛdji wayalaki efula l’etsho wɛ ntondo.” Kaanga yayalaka nghɔsɔ, osowe wayalaki edjena kɛ lɔsɛkɛ la kɛ wɔma efula. (Mvu. 8:14-16) Yehova otasambande ndaaposeyɛ washi má nsese, ntshimi ase Isariyɛlɛ l’anyama yɛwɔ watashiyɛ mvɔ.—Epo. 15:22-25; 17:1-6; Ewa. 20:2, 11.

Mɔsɛ ashimelaka ase Isariyɛlɛ ante Yehova alesɛka máná ‘dj’iwɔ ndjewa ambɔ onto apayalaka la lowiko ngo má nkete djɛ ndɛ toko, koko onto ndjalaka la lowiko má otepela onkfumɔ woposa m’ɔlɔmɔ wɔ Yehova.’—Mvu. 8:3.

a Lenda Etange k‘Olami kɛ Ngɔndɔ k’atano 1, 1992, nki. 24-25.

b Bible ntepelaka mbala ipe yɛ yalambola Yehova nyama l’osowe. Mbala kɛ ntondo ayalaka winá wɔ yilaka ankfundji; mbala k’epe ayalaka winá wɔ Pasaka. Mbala yɛkɔ ipe iyayale nde lá 1512 N.D.D., ɔnɔnyi w’ape wɔ ase Isariyɛlɛ yapose má Edjipito.—Lew. 8:14–9:24; Ew. 9:1-5.

c T’ekomo k’ɛnɔnyi 40 w’iyananghe l’osowe, ase Isariyɛlɛ wasandjaka miliyɔ y’anyama lá mbandji. (Ew. 31:​32-34) Kaanga yayale nghɔsɔ, iwɔ wakindjɛka ndɛ máná, tii yingelá lá Looko lɔ Daka.—Yos. 5:​10-12.

d Lako ekete k’ɛnyɛ ente anyama walɛki máná, ladjikɛnde yatɔnghɔnaka nde lá nkilika lɛdji lɔ onto l’onto ndakokaka ndɛ, koko watalumola anyama.—Epo. 16:15, 16.