Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

DJAMBA DJƐ WEKELO 7

Waka wapɔ efula má badji djɛko djɛ Bible

Waka wapɔ efula má badji djɛko djɛ Bible

‘Owalakɛ nge?’—LUKA 10:26.

YEEMBO 97 Otepela wɔ Ndjambe ndeke lɔpɛyɛka lowiko (lá Otetela)

LÁ YOPASƐ a

1. Kɛkɔnge k’ɛnyɛ ente Yeso ɔsaki Afunelo la djonyi?

 KƆSA djɛ wɛ ekameyɛ Yeso winá wolakanyɛnde. Mbala la mbala nde awalaki avɛrse w’imá Afunelo w’ekina wasɔ ngo m’ɔtɛ! Lá nsɔsɔlɔ, l’etepela wɛnde wɛ ntondo wɛ ndatepela m’ɔkɔngɔ wɔ batisimo djɛnde la l’etepela ɛmɔtshi w’ekomo wɛ ndatepela lá ntondo kɛ nyɔyi kɛnde, Yeso ndawalakande Afunelo. b (Mvu. 8:3; Yee. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Edjinge l’ilá k’ɛnɔnyi esato la ndambo w’indananghe m’ɔkɔngɔ wɔ batisimo djɛnde la lá ntondo kɛ nyɔyi kɛnde, mbala efula Yeso awalaki edjinge apakisolaki Afunelo lá ntshandjawala.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

Lá lowiko lɔnde l’otondo, Yeso ɛnyɛki djɛ nde nkɔpaka Afunelo edjinge awolaki djɛ Afunelo wakɔ nkfumbola nanghedji djɛnde (Lenda itenyi 2)

2. Kɛkɔnge kekotshisá Yeso djɛ ndjewa Afunelo wɔlɔwɔlɔ winá wɔ ndaafulaka? (Lenda ntshango djelá loposo.)

2 Ɛnɔnyi efula lá ntondo kɛnde mbanga olemo wɔnde w’ipoposanyɛ, Yeso awalaki la ekameyɛki Otepela wɔ Ndjambe mbala la mbala. Ape l’ehamo, nde okaki Yosɛfu nya Mariya wawala Afunelo l’asawo welá nkfumbo wa lofu la lofu. c (Mvu. 6:6, 7) Tokoka ndjala l’eshikikelo ente Yeso asanghanaki nya ase nkfumbo kɛnde lá sinagɔgɛ lá mfu yɛ Saba inkfumɔ. (Luka 4:16) L’eteyi, nde ekameyɛki la nkɔmɛ nkfumɔ winá w’iyawalaka Afunelo. M’ɔkɔngɔ, Yeso ayɛka ndeka mbala Afunelo w’ekina wasɔ nyɔmɛlɛ. Eposelo weyalisa la nkambo djɛsɔ nde, Yeso ewaka Afunelo wɔlɔwɔlɔ, aakɔpaka efula la awolaka dj’iwɔ ndɔndjɛ lowiko lɔnde. Ndjɔmbɔmba, kokanela kɛnɛ k’ehetisá lá tɛmpɛlɔ winá wɔ Ndayalaka ngo l’ɛnɔnyi 12. Wetsha w’ewaki Ɛlɛmbɛ wɛ Mɔsɛ wɔlɔwɔlɔ wakamɔka má ‘ndenda balo djɛ [Yeso] edjinge nsakiso yɛndɛ.’—Luka 2:46, 47, 52.

3. Kɛkɔnge k’ɔkɔpaso nshishima lá djamba djɛnɛ?

3 Kaanga iso nkoka ndjewa la nkɔpa Otepela wɔ Ndjambe má mbalaka Afunelo mbala la mbala. Ko wopo wɔkɔnge w’okokaso mba wapɔ efula má badji djɛso? Iso nkoka mba olakanyelo má kɛnɛ kɛ Yeso ndashimela anto w’ewaki Ɛlɛmbɛ wɔlɔ, ndjɔmbɔmba, amfunyi, Afarisɛ, la Asadukɛ. Ewandji wɛ ntolo wɛsɔ wawalaki Afunelo mbala la mbala, koko watawaki wapɔ má kɛnɛ k’iyawalaka. Yeso ɛnyɛka akambo asato w’ampame yɛsɔ yotananghaki djɛ mba wapɔ má afunelo. Etepela wɛ ndaashimela wengotokotshɛ djɛ mbɔngɛ akoka waso wá 1) nsipisoyɛ kɛnɛ k’owalaso, 2) mba elakanyelo wɛ djonyi welá nyuma, la 3) ndjawola dj’Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ.

WALAKA DJƐ WƐ NSIPISOYƐ

4. Luka 10:25-29 otolakanyɛnde nge lá kɛnɛ kelendana la badji dj’Otepela wɔ Ndjambe?

4 Iso nkɔpaka nsipisoyɛ nsakiso k’akambo w’owalaso l’Otepela wɔ Ndjambe. Ntsha lako, topangowa wapɔ má badji djɛso. Ndjɔmbɔmba, tokolenda djamba djɛ Yeso nya ‘mpame kɛmɔtshi k’ewaki Ɛlɛmbɛ wɔlɔ.’ (Wala Luka 10:25-29.) Winá wɔ mpame kɛsɔ ndowopola kɛnɛ k’oyɛnde ladjɛ nangha djɛ mba lowiko l’etshinda, Yeso ɔlɔndjɛka tá Otepela wɔ Ndjambe má ndowopola ante: ‘Kɛkɔnge kembofunamá lá Ɛlɛmbɛ? Owalakɛ nge?’ Mpame kɛsɔ apɛyɛka nsakiso kɛ wɔlɔ má mbala afunelo watepela djɛ nkɔpa Ndjambe la nkɔpa winako onto. (Lew. 19:18; Mvu. 6:5) Koko, kolenda kɛnɛ kɛ ndatepela masɔ: ‘Oye winámi onto?’ Mpame kɛsɔ ɛnyɛka djɛ nde atasipisoyɛki nsakiso kɛ nsɔsɔlɔ k’akambo wa ndawalaka. Eposelo weyalisa la nkambo djɛsɔ nde, nde atewaki wopo wɔ nkamba l’Afunelo lá yopo yɛ wɔlɔ lá lowiko lɔnde.

Ndjoka kɛnɛ k’owalaso alekɔ akoka w’okokaso ndjeka djɛ ndjala la wakɔ

5. Wopo wɔkɔnge lɔlɔmbɔ la walelo w’ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ otokotshɛwɔ djɛ nsipisoyɛ wɔlɔwɔlɔ akambo w’owalaso?

5 Iso nkoka nsipisoyɛ Otepela wɔ Ndjambe wɔlɔwɔlɔ ntsha iso ndjala la nkfumbo djɛ wɔlɔ djɛ badji. Akambo amɔtshi wakoka nkokotshɛ́ wakinɛ. Lɔmbaka lá ntondo kɛ wɛ mbala. Tolekɔ la djonyi dj’okotshɔ wɔ Yehova djɛ nsipisoyɛ Afunelo, djɛkondeke iso nkoka ndɔlɔmba nyuma kɛnde k’ekina djɛ ntokotshɛ́ dj’iso ndjila yimba yɛso lá kɛnɛ k’owalaso. Masɔ walaká ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ. Kɛsɔ kengokokotshɛ djɛ wɛ ndjoka akambo w’owalɛ. Wɛ nkoka mba wapɔ má mbala la wolo kana má nkilika odio wɔ badji djɛ Bible. Ntsha otekameyɛ etepela m’odio edjinge otáwɛnyi l’onkanda, kɛsɔ nkoka nkokotshɛ́ djɛ wɛ nsipisoyɛ, mvungɔka la mba elakanyelo efula m’Otepela wɔ Ndjambe. (Yos. 1:8) Winá w’oshiyɛ mbala, lɔmba Yehova lonkina djɛ ndokawoyɛ lokasa m’ɔtɛ w’opapɛyɛ w’Otepela wɔnde la lɔmbande akokotshɛ djɛ wɛ nkamba l’akambo wangowalaki.

Lamo mfuna akambo wa djonyi okokotshɛwɔ djɛ nsipisoyɛ la mvungɔ kɛnɛ k’owalɛ? (Lenda itenyi 6)

6. Lamo ndawopola weepó la mfuna tokanyi tɔ djonyi okokawɔ nkokotshɛ́ winá w’owalɛ? (Lenda ntshango.)

6 Akambo ankina ape wangókokotshɛ́ djɛ wɛ nsipisoyɛ Bible wɔlɔ wakinɛ. Yawopola weepó lá kɛnɛ kelendana l’akambo w’owalɛ. Winá w’owalɛ nkambo mɔtshi lá Bible, yawopola weepó wɛnɛ: ‘Anto wakɔna w’otepelawɔ l’ɔkɔndɔ wɔnɛ? Onto wɔkɔna w’otepela? Otepelande nyana, ko lamo? Lampe edjinge winá wɔkɔnge nkambo djɛsɔ yananghema?’ Weepó wɛ nghɔsɔ wengokokotshɛ djɛ wɛ ntɔnɔla la ndjewa tokanyi toleka djonyi lá kɛnɛ k’owalɛ. Lonkina, funaka akambo wa djonyi winá wɔ ngotawale. Winá w’ofunɛ akambo w’owalɛ, ongokanela efula lá akambo wakɔ edjinge kɛsɔ kengokokotshɛ djɛ ndeka ndaasipisoyɛ wɔlɔ. Mfuna angokokotshɛ lonkina dj’ipa wɛ mvungɛ akambo wangowalaki. Wɛ nkoka mfuna weepó, akambo wangowaki má ehonelo wɛko, tokanyi toleka djonyi, wopo w’okokɛ nkamba l’akambo wakɔ lá lowiko lɔko, kana mfuna ngo wopo wɔ ngomboyawoka winá wɔ ngombowala akambo wakɔ. Mfuna nghɔsɔ angokokotshɛ djɛ wɛ nyɛna Otepela wɔ Ndjambe etengo losango lɔ ndombokotomela.

7. Djekeka djɛkɔnge dj’oyɛso la djonyi winá w’owalaso, ko lamo? (Mateo 24:15)

7 Yeso ɛnyɛka djekeka mɔtshi dj’oyɛso la djonyi ntsha tɔkɔpa nsipisoyɛ kɛnɛ k’owalaso m’Otepela wɔ Ndjambe, ntɔnɔ. (Wala Mateo 24:15.) Etawɔ ntɔnɔ nge? Ntɔnɔ alekɔ nkoka djɛ nsipisoyɛ wopo wɔ ikanyi yɛnɛ okanawɔ l’ikanyi inkina la wopo w’otshikitanawɔ l’ikanyi inkina edjinge djɛ nyɛna ekete kɛpɛnama papoo. Lonkina, etengo Yeso ndɛnyɛ, tolekɔ la djonyi djɛ ntɔnɔ djɛ nsipisoyɛ akambo wɛnyɛ ekotshamelo kɛ prɔfɛsi yɛ Bible. Tolekɔ lonkina la djonyi djɛ djekeka djɛsɔ dj’iso ndjala l’akoka wa nsipisoyɛ kenkfumɔ k’owalaso má Bible.

8. Wopo wɔkɔnge w’okokɛ mbalaka la ntɔnɔ?

8 Yehova mpɛyɛka enkambi wɛnde ntɔnɔ. Djɛkondeke, lɔmbande akokotshɛ djɛ wɛ ndjala la djekeka djɛsɔ. (Woo. 2:6) Wopo wɔkɔnge w’okokɛ nangha akambo lá yopo y’okana l’alɔmbɛlɔ wako? Shishima kɛnɛ k’owalɛ la nkɔmɛ nkfumɔ, edjinge lenda wopo w’okanawɔ l’akambo wewɛ ntondo. Djɛ nkokotshɛ́, kamba l’enkanda wɛso, ndjɔmbɔmba Dibuku di’eyangelo dia Ɛmɛnyi wa Jehowa. Epeko kɛsɔ nkoka nkokotshɛ́ djɛ wɛ ndembetela nsakiso k’avɛrse welá Bible la nyɛna wopo w’okokɛ nkamba la wakɔ lá lowiko lɔko. (Heb. 5:14) Winá w’oyalɛ la ntɔnɔ, looka lɔko l’Afunelo longofula.

WALA DJƐ MBA ELAKANYELO WƐ DJONYI WELÁ NYUMA

9. Nsɔsɔlɔ kɛ djonyi kɛkɔnge kelá Afunelo kɛ Asadukɛ yotasipisoyɛki?

9 Asadukɛ wayawekesanyɛki efula la enkanda etano wɛ Afunelo w’Hebero, koko iwɔ watawolaki elakanyelo wɛ djonyi wetanema l’enkanda wefunamisá má ɛlɔndjɛlɔ kɛ nyuma k’ekina wɛsɔ. Ndjɔmbɔmba, tokolenda wopo wɔ Yeso ndelola winá wɔ asadukɛ yowopola nkambo djelendana l’ekfundwelo. Nde awopolaka ante: ‘Nyo nyotawalaka ɔkɔndɔ wɔ Mɔsɛ ndafune lá nkambo djɛ itshitshiko y’ɛnsɛsɛ ante, Ndjambe oshimelaka ante: ‘Lemi ndeke Ndjambe kɛ Abrahama Ndjambe kɛ Izakɛ la Ndjambe kɛ Djakɔbɔ’?’ (Mar. 12:18, 26) Kaanga Asadukɛ yawalaka vɛrse djɛsɔ mbala efula, woopó wɔ Yeso wɛnyɛka ente iwɔ watasipisoyɛki nsɔsɔlɔ kɛ djonyi kel’Afunelo, ntepela ente olakanyelo wɔ ekfundwelo.—Mar. 12:27; Luka 20:38. d

10. Lá akambo wakɔna w’oyɛso ladjɛ ndjila yimba winá w’owalaso?

10 Olakanyelo wɔkɔnge w’owaso m’eteyi? Winá w’owalaso, iso nkɔpaka ndjewa kenkfumɔ kɛ vɛrse kana ɔkɔndɔ wɔ Bible w’owalaso ɔkɔpawɔ ntolakanyɛ. Topakombola nsipisoyɛ ngo elakanyelo wɛ wɔdju toko, koko lonkina wetshimola nsɔsɔlɔ yɛ djonyi edjinge tɔkfɔ tombisamá l’etenyi.

11. Lá nkilika 2 Timɔte 3:16, 17, wopo wɔkɔnge okokɛ mba elakanyelo wɛ djonyi welá nyuma má Bible?

11 Wopo wɔkɔnge w’okokɛ ndjisola elakanyelo wɛ djonyi winá w’owalɛ Bible? Kolenda kɛnɛ kɛ 2 Timɔte 3:16, 17 otepelande. (Wala.) ‘Afunelo ankfumɔ . . . walekɔ djonyi’ djɛ 1) ndakanyɛ, 2) nsembola, 3) ndjila akambo l’ɔnɔnghɔ, la 4) mpɛyɛ dilanyɛ. Wɛ nkoka mba wapɔ ɛnɛyi wɛsɔ kaanga m’enkanda wɛ Bible wɛngopalekaka nkamba la wɛkɔ. Shishima ɔkɔndɔ djɛ nyɛna kɛnɛ k’okolakanyɛwɔ lá nkambo djɛ Yehova, ikanyi yɛnde, kana djɛ tɔkfɔ t’ekina. Lenda wopo w’ɔkɔndɔ wɔkɔ oyɛwɔ djonyi djɛ nsembola. Lenda wopo wɔ avɛrse wasɔ okokotshɛwɔ djɛ ndjewa la ntona nanghedji la nkfumbo djɛ nyɛtshi la djɛ wɛ ntshikala lá mboka kɛ sii. Shishima wopo w’okokɛ nkamba la vɛrse djɛsɔ djɛ ndjila akambo l’ɔnɔnghɔ, kana djɛ nsembola ikanyi yɛ nyɛtshi, mbala imɔtshi, yepomanisá la wɛ l’olemo w’ipoposanyɛ. Hona dilanyɛ djɛ avɛrse wakɔ ɔpɛyɛwɔ dj’ekoka nkokotshɛ́ djɛ wɛ nyɛna akambo etengo Yehova ɛnande. Ntsha wɛ nama akambo anɛyi wasɔ lá wɔɔngɔ, ongowaka elakanyelo wekoka nkokotshɛ́ djɛ wɛ mba wapɔ má badji djɛko djɛ Bible.

AWOLA DJƐ BADJI DJƐKO DJƐ BIBLE NKOTSHIKITANYƐ

12. Lamo Yeso ndopola Afarisɛ ante ‘Nyotawala ente?’

12 Yeso opolaka lonkina ante ‘Nyotawala ente?’ djɛ nyɛnyɛ ente Afarisɛ wayalaki l’ikanyi yɛ nyɛtshi lá kɛnɛ kelendana la Afunelo. (Mat. 12:1-7) e Ngo lá mbamba kɛkɔ, Afarisɛ watepelaka ambɔ ambeki wa Yeso wambotshita ɔlɛmbɛ wɔ Saba. Djɛ ndaakadjimola, Yeso awalaka ndjɔmbɔmba ipe y’imá Afunelo la vɛrse dj’im’onkanda wɔ Hozeya djɛ nyɛnyɛ ente Afarisɛ watasipisoyɛki lamo yile ɔlɛmbɛ wɔ Saba la lonkina watokanaki nkɛtshi. Lamo ampame yɛsɔ yotatshikitana má badji djɛwɔ dj’Otepela wɔ Ndjambe? Ladjikɛnde iwɔ wawalaki Otepela wɔ Ndjambe l’ikanyi yɛ nyɛtshi la yɛ otako. Ikanyi yɛwɔ yɛ nyɛtshi y’apekalaka dj’iwɔ nsipisoyɛ kɛnɛ k’iyawalaka.—Mat. 23:23; Dj. 5:39, 40.

13. Iso ladjɛ mbalaka Bible l’ikanyi yɛkɔnge, ko lamo?

13 Má etepela wɛ Yeso wɛsɔ iso mbaka olakanyelo ente iso ladjɛ mbalaka Bible l’ikanyi yɛ wɔlɔ. Lá lɛdji l’otshikitanyi l’Afarisɛ, iso ladjɛ ndjala l’okitshakitshɛ edjinge entshupa djɛ ndakanyema. Iso ladjɛ ‘ndjawola l’okitshakitshɛ onkfumɔ okonelo w’otepela.’ (Dja. 1:21) Ntsha tolekɔ l’okitshakitshɛ, tongawola djɛ Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ. Ngo ntsha tombotshika ikanyi yɛ nyɛtshi kana y’otako ndeke elakanyelo wɛ Bible welendana la nkɛtshi, djandji, la ngandji okokawɔ ntotshikitanyɛ.

Wopo wɔkɔnge w’okokaso ndjewa ntsha iso ndjawolaka dj’Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ? (Lenda itenyi 14) f

14. Wopo wɔkɔnge w’okokaso ndjewa ntsha tawola djɛ Bible ntotshikitanyɛ? (Lenda ntshango.)

14 Wopo w’onanghelaso anto ankina akambo nyɛnyɛka ntsha nsɔsɔlɔ iso ndjawolaka Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ. Ladjikɛnde Afarisɛ watawola djɛ Otepela wɔ Ndjambe ntshikitanyɛ nanghedji djɛwɔ, iwɔ ‘wahamɛka anto wapalekɔ la lowo.’ (Mat. 12:7) Wopo wɔk’ɔmɔ ndeke, wopo w’ɔsaso la w’onanghelaso anto ankina akambo nyɛnyɛka ntsha iso ndjawolaka dj’Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ. Ndjɔmbɔmba, tongoyalake entshupa djɛ ntepela nanghedji djɛ wɔlɔ djɛnaso le anto ankina, ndo koko tongoyalake entshupa ngo djɛ ntepela evunga wɛwɔ? Tongoyalake la djandji edjinge entshupa djɛ nyimeyɛ, ndo koko tɔnghɔnyɔlake anto ankina la tongalamelake onkomba? Nsakiso yɛso lá weepó wɛsɔ ingɛnyɛ ntsha tongotshikake djɛ kɛnɛ k’owalaso ntshikitanyɛ tokanyi tɔso, nanghedji djɛso, la djalelo djɛso.—1 Ti. 4:12, 15; Heb. 4:12.

BADJI DJ’OTEPELA WƆ NDJAMBE MPƐYƐKA OSASA

15. Wopo wɔkɔnge Yeso ndoyawokaka lá nkambo dj’Afunelo w’ekina?

15 Yeso akɔpaki Afunelo w’ekina, edjinge Yeembo 40:8 ewoyɛka wopo wɔ Yeso ndongoyawoka lá nkambo dj’Otepela wɔ Ndjambe. Itepela ante: ‘Djɛ nangha ɛkɔpa kɛko, wɛ Ndjambe kɛmi, ndeke osasa wɔmi edjinge ɛlɛmbɛ wɛkɔ ndjingela otale l’eteyi kɛmi.’ Ladjikɛnde Yeso akɔpaki Afunelo, nde ayalaka l’osasa edjinge alongaka nkambela Yehova. Kaanga iso, tokoka ndonga edjinge ndjala l’osasa ntsha iso nangha la wolo djɛ mbalaka la nkɔpa Otepela wɔ Ndjambe.—Yee. 1:1-3.

16. Kɛkɔnge kɛngonghonangha djɛ ndeka mba wapɔ má badji djɛko dj’Otepela wɔ Ndjambe? (Lenda ipapango “ Etepela wɛ Yeso nkoka nkokotshɛ́ djɛ nsipisoyɛ kɛnɛ k’owalɛ.”)

16 Lá nkilika etepela la ndjɔmbɔma kɛ Yeso, nyontshɔ tɔlɔngɔsɔlɛ akoka waso wa mbalaka Bible. Iso nkoka mfudjɛ looka lɔso lɔ avɛrse wimá Bible má ndɔmbaka, mbalaka ɔkɔkɛ ɔkɔkɛ, ndawopolaka weepó, la mfunaka elakanyelo wɛ djonyi w’owaso má badji djɛso. Iso nkoka nkamba la ntɔnɔ má ntɔnɔlaka la nkɔmɛ nkfumɔ lá kɛnɛ k’owalaso má nkambaka la enkanda wɛso wesakisola Bible. Iso nkoka mfudjɛ akoka waso wa nkamba l’Afunelo wɔlɔwɔlɔ, kaanga avɛrse wasopaleke nkamba la wakɔ, má mponaka elakanyelo wɛ djonyi welá nyuma w’isama l’ɔkɔndɔ w’owalaso. Edjinge iso nkoka ndjawola dj’Otepela wɔ Ndjambe ntotshikitanyɛ má ndjalaka l’ikanyi yɛ wɔlɔ winá w’owalaso. Ntsha iso ndjila welo djɛ nangha akambo wasɔ, tongowaka wapɔ efula má badji djɛ Bible la tongoleka ndasukanyɛ la Yehova.—Yee. 119:17, 18; Dja. 4:8.

YEEMBO 95 Osase wotaleke mpɛta (lá Otetela)

a Isankfumɔ waatɛmɔla Yehova nanghaka la wolo djɛ mbala Otepela wɔnde lofu la lofu. Anto ankina efula mbalaka Bible, koko iwɔ wapasipisoyɛ kɛnɛ k’owalawɔ. Nkambo djɛsɔ djalaka nsɔsɔlɔ edjinge kaanga le anto amɔtshi wawikaki l’etsho wɛ Yeso. Má nshishima kɛnɛ kɛ Yeso ndashimela wanɛ wawalaki Otepela wɔ Ndjambe, tongowa elakanyelo wengotokotshɛ́ djɛ mba wapɔ má badji djɛso djɛ Bible.

b Lá winá wɔ batisimo djɛnde la wɔ ndakfutama avuta má nyuma k’ekina, ɛnamaka papoo ente Yeso avungɔka lowiko lɔ ndawikaka lá ntondo kɛnde ndjɛ lá looko.—Mat. 3:16.

c Mariya ewaki Afunelo wɔlɔ edjinge aawalaki m’ɔtɛ. (Luka 1:46-55) Mbala imɔtshi, Yosɛfu nya Mariya watayala l’akoka w’iwɔ nsomba kɔpi k’Afunelo kɛwɔ iyɔmɛlɛ. Wayalaki ladjɛ ndjekameyɛ la nkɔmɛ nkfumɔ winá w’iyawalaka Otepela wɔ Ndjambe lá sinagɔgɛ edjinge m’ɔkɔngɔ wavungɔki etepela wɛkɔ.

d Lenda djamba djɛ wekelo djelekɔ l’ɔtɛ wɔ djoyi ante “Yasukanyɛ nya Ndjambe—‘Nde alekɔ Ndjambe . . . kɛ waawika’” lá Etange k’Olami Ngɔndɔ k’ape 1, 2013.

e Lenda lonkina Mateo 19:4-6, lá Yeso ndopola Afarisɛ woopó wɔk’ɔmɔ ante: ‘Nyotawala ente?’ Kaanga yawale ɔkɔndɔ w’olendana l’etongelo, iwɔ watawa olakanyelo m’eteyi lá kɛnɛ kelendana l’ikanyi yɛ Ndjambe lá nkambo djɛ bala.

f NSAKISO KƐ NTSHANGO: Winá wɔ losanghanyɛ lá Mvulu k’Onkfumi, wɔnanyɔ ɔmɔtshi w’okotshɛ́ká lá sonorizasiɔ anangha evunga efula. Koko, m’ɔkɔngɔ wɔ losanghanyɛ, wananyɔ wowandola lá welo wɛ ndilaki l’edjena kɛ mpika wiso ngo l’evunga wɛnde.