Lendá lá ɔwɔmbɔ w'akambo

Lendá lá akambo lá yombasɛ́

Wɛ ongewake?

Wɛ ongewake?

Wopo wɔkɔnge anto wɛ l’etsho wefunamaki Bible yewaka winá w’ɛnɔnyi l’angɔndɔ yawangaka?

LE ASE Hebero wayalaki lá Looko lɔ Daka, ɔnɔnyi wawangaki winá wɔ yawangaka nkamba la nkona, kɛsɔ k’ananghemaki tá angɔndɔ yetaso l’etsho wɛnɛ ente Ngɔndɔ kɛ djuwa la kɛ djomi.

Kalandriye kɛ angɔndɔ yewalá k’ayalaki la ngɔndɔ 12 (ngɔndɔ kenkfumɔ etsho 29 kana 30) kayalaki itenyi lá ndjɛdjɛ l’ɔnɔnyi wɔ nsɔsɔlɔ wowalemá lá nkilika wopo wɔ looko otshimbande winá. Djɛkondeke yakambaká la topo totshikitanyi djɛ ndjokanyɛ topo tope tɔ mbala ɔnɔnyi tɔsɔ. Wananghaki nkambo djɛsɔ má djakfɛ etsho enkina kana má ndjakfɛ ngɔndɔ kenkina mbala la mbala, mbala imɔtshi lá ntondo kɛ ɔnɔnyi wɔ bango mbanga. Má nangha nghɔsɔ, kalandriye kafɛnaki la deko djɛ nkona la djɛ mvuka.

Koko l’etsho wɛ Mɔsɛ, Ndjambe ashimelaka enkambi wɛnde ante ɔnɔnyi w’ɔtɛmwɛlɔ ladjɛ mbangaka má ngɔndɔ kɛ Abibɛ kana kɛ Nisana, angɔndɔ yɛ lɔɔko kɛnɛ nkoka ndjala l’antenyɛ Ngɔndɔ k’asato kana k’anɛyi. (Epo. 12:2; 13:4) Ovukelo w’asami ndeke loyalaki fɛtɛ kenanghemaki lá ngɔndɔ kɛsɔ.​—Epo. 23:15, 16.

Ondjewi ɔmɔtshi wɔ wayi w’etawɔ Emil Schürer atepelaka l’onkanda wɔnde wɔ Ɔkɔndɔ w’ase Juda l’etsho wɛ Yeso (The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ), ante: “Ayalaki wɔdju ndjewa winá wɔ djakfɛ ngɔndɔ kenkina lá kalandriye. Fɛtɛ kɛ Pasaka kenanghemaki winá wɔ ngɔndɔ amboyala okele lá ngɔndɔ kɛ Nisana (Nisana 14), ayalaki ladjɛ nanghema mbala inkfumɔ ngo m’ɔkɔngɔ wɔ lofu [kana l’eleko kɛ mɔnghaka akishi] winá wɔ otale w’otsho la wɔ mbile ɛlɛmawɔ djɔ djɔ . . . Djɛkondeke, ntsha t’ekomo k’ɔnɔnyi wambɛna ambɔ lofu lɔ Pasaka longokoka lá ntondo kɛ mfu yɛlamaka otsho la mbile nkoka, wakfɛki ngɔndɔ kɛmɔ [kɛ 13] lá ntondo kɛ Nisana nkoka.”

Ewakɛ wɛ Yehova nkambaka la wopo wɔ mbala angɔndɔ yɛsɔ winá wohonawɔ ndjewa datɛ djɛ wɔlɔ djenghonanghema Dambo djɛ Nkɔlɔ djɛ Nkfumi djenanghemaka l’eleko kɛ mɔngha akishi la djɛlamaka la ngɔndɔ kɛ Nisana etsho 14 lá kalandriye k’ase Hebero. Wangewoyɛke ntshumano djel’andja w’otondo datɛ djɛsɔ ndambo lá ntondo. *

Ya wopo wɔkɔnge ase Hebero yewaká winá wɔ ngɔndɔ yashilaka la kɛ bango yawangaka? Lɔɔko kɛnɛ, amboyala wɔdju ndjewa nkambo djɛsɔ má ndenda lá kalandriye k’akishi kana kelá telefɔnɛ kana kelá ntshulantshula nkina. Koko, l’etsho wefunamaki Bible, nkambo djɛsɔ djetayalaki wɔdju nghɔsɔ.

L’etsho wɛtɔngisá mvula k’elola, wɔsaki djɛ ngɔndɔ alekɔ l’etsho 30. (Ewa. 7:11, 24; 8:3, 4) M’ɔkɔngɔ, lá kalandriye k’ase Hebero, ngɔndɔ ketayalaki lonkina ngo l’etsho 30 toko. Lá kalandriye k’ase Hebero, ngɔndɔ kenkina k’awangaki ngo winá wɔ ngɔndɔ kel’olongo owalande. Nkambo djɛsɔ djananghemaki etsho 29 kana 30 m’ɔkɔngɔ wɔ ngɔndɔ kemboheta mbanga.

Lá mbamba kɛmɔtshi, Davidɛ nya Jɔnata watepelaka nkambo djɛ ewangelo kɛ ngɔndɔ kɛ bango má ntepela ambɔ: “Lomi alekɔ wanga wɔ ngɔndɔ.” (1 Sa. 20:5, 18) Nyɛnamaka etengo má ɛtɛndɔ kɛ 11 N.D.D., wakambaki akumi lá ntondo djɛ nshikikɛ ngɔndɔ. Ya wopo wɔkɔnge ase Isariyɛlɛ iyewaka winá wɔ ngɔndɔ kɛ bango ndawangaka? Mishina, osanga w’ɛlɛmbɛ wel’ɛlɔmɔ la nkfumbo dj’ase Juda ntɔpɛyɛka tokanyi tɔmɔtshi. L’eteyi wɛnyɛ ambɔ m’ɔkɔngɔ wɔ ase Juda nkalɔ má lofumbe má Babilɔnɛ, Tominanyi telá djiko t’ase Juda walendanaka la nkambo djɛsɔ. L’ilá kɛ angɔndɔ esambele yenanghemaki wafɛtɛ, ase tominanyi wapomanaki lofu lɔ 30 lɔ ngɔndɔ. Ampame yɛsɔ ndeke loyalaki l’odjito wɔ nshikikɛ winá wɔkɔnge ngɔndɔ kɛ bango ndongowanga. Kɛkɔnge k’akotshɛki djɛ ndɔsa nkano djɛsɔ?

Watshikaki ampame lá ndjena djelá djiko djelá Jerusalɛma djɛ ndendaka t’olongo l’otsho djɛ nyɛna winá wɔ ngɔndɔ kɛ bango ndombowala. Masɔ iwɔ washimelaki ase Tominanyi telá djiko la nkeke la nkeke. Winá wɔ oloyi w’ampame wɔsɔ iyɛnaka tolembetelo tɔ kɔɔ tɛnyɛki ente ngɔndɔ kɛ bango kembowala, iwɔ wewoyɛki anto ambɔ ngɔndɔ kɛ bango kembowanga. Kɛkɔnge kenanghemaki ntsha mvula kana lowonge loyalaka ko anami watɛna wopo wɔ ngɔndɔ kɛ bango ndawale? Lá mbamba kɛ nghɔsɔ, ntsha etsho 30 wembokoka, ngɔndɔ kɛsɔ kakomaki ko kɛ bango kawangaki.

Mishina mpakisolaka ante Tominanyi telá djiko wewoyɛki nkano djɛsɔ má mpɛtshɛ iyɛ l’Onkókó w’etamba w’Olivɛ entshupa la Jerusalɛmɛ. Lá Jerusalɛmɛ la lá ndjena nkina djel’Isariyɛlɛ y’otondo, wakambaki l’iyɛ djɛ ntshanganyɛ losango lɔsɔ. Lá deko djɛwɔlamisá wayɛka ndotateyɛ nkamba l’anto djɛ ntshanganyɛ losango lɔsɔ. Ngɔsɔ ndeke ase Juda wayalaki lá Jerusalɛmɛ, ase Isariyɛlɛ ankfumɔ l’anto ankina iyewaka ambɔ ngɔndɔ kɛ bango kembowanga. Masɔ iyankfumɔ wakokaki nangha fɛtɛ yɛwɔ yɛ deko la deko mbala kɛkɔ kɛmɔ.

Okoka ntana tablo kelekɔ́ la wayi wa djonyi wakoka nkokotshɛ́ djɛ nsipisoyɛ angɔndɔ, afɛtɛ, la deko djelá kalandriye k’ase Hebero.

^ Lenda Etange k’Olami kɛ Ngɔndɔ k’ape 15, 1990, nki. 15, la kɛ Ngɔndɔ k’asamalo 15, 1977, “Weepó w’antangi.”