Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Nineve babadi bamuibakie kalolo mpa na mionima ikata

Oukanga su?

Oukanga su?

Nkinyi kibakitshikile mu Ninive kunyima kua mafuku a Yona?

MU SIEKELE a musambobidi K.B.B., Asiri bafikile Empire mukata mu nsenga ishima, muyile abiakula nshibo ya bintu bia kala ya mu Grande Bretagne Asiri badi mutame kubanga kupana nguba kua Chypre na kutunduka kua Iran, mpa na ku Ejupitu. Ninive nyi baadi kapitale kakata bua nsenga ishima. Babadi abesamuna na mionima ikata, ma jarden ebuwa kubandila, mashibo akata ebuwa, mpa na mashibo a mikanda (Biblioteke). Mfumu Assurbanipal baadi eyitanyina bu mfumu a nsenga ishima, nka bu bangi bafumu boso ba mu Asiri, bu abibilesha bifundue bia ku mudimba bia mu Ninive bia kala. Mu angi mafuku Asiri na Ninive babadi abamueneka nka bu babashi balombene kutshokola kui bungi bufumu.

Empire a bena Asiri nyi baadi na bukome kukila ooso ma Empire mu aa mafuku mu nsenga ishima

Pabamuenekele bena Aasirya bu babapete bukome bui bungi Yehowa batumine mutemuki Sefania buadia kuibalungula’shi: “[Yehowa] . . . Akabutula beena-Aasirya, alekye eumbo dya Ninive disasulwe dishaale dyuume bu kabaaka.” Kukatusha biabia, Naume mutemuki a Yehowa bakuile dingi’shi: “Nyengaanyi kyaamo ky’ebakaanyi, nyengaanyi oolo! . . . Byoso mbipaulwe, byalwishibwa, byasoshibwa! . . . Ooso amumono asuuku pa kwela musaase’shi: ‘Niniive mmutuutshiibwe!’” (Sef. 2:13; Na. 2:9, 10; 3:7) Pa kupusha ano matemuki oso bantu babadi balombene kuiyipusha’shi: ‘Bino mbilombene kukitshika su? Mbalombene kutshokola Asiri Empire mukata su?’ Bibaadi bilombene kukitshika.

Nineve baadi mushale bu mu kabaaka!

Nyi buakinyi kubakitshikile muanda ubashibadi abanagushena! Kunfudilo kua siekele a musambobidi K.B.B., Asiri babadi bamutshokole kui bena Babilone na bena Mèdes. Kubanga paapa, Ninive babadi bamusukie bamuiluiluankana mpa na mu binangu! Ungi mukanda wa betanyina bu Metropolitan wa mu nshibo ya bintu bia kala bia mu États-Unis, wa mu “Moyen Âge” awamkula’shi, “kibundi babadi bekisumbushene bekishika mpa na kuikishika, na bantu abaukila eshina dia kibundi kia Ninive nka mu Bible.” Muyile abiakula societé a bantu abakimbula mianda ya mu Bible ya kala, alesha’shi ku mbangilo kua kipua kia 1800 “ta kubadi muntu badi mulombene kuuka’shi kiakia kibundi kikata kia Asiri kibadi kuanka nya.” Anka mu 1845 Austen Henry Layard ungi muntu akimbuula mianda ya mu Bible babangile ku kimba mbalo ibaadi kibundi kia Ninive. Kuluibishua ku babaadi basangane panka akulesha’shi Ninive badi kibundi kiende mkumo.

Kulombana kua matemuki a mu Bible ababadi bakule pabitale Ninive akunyingisha lukumino luetu’shi kutshikolua kua makome a politike atudi nao binobino akukalombana binyibinyi.​—Nda. 2:44; Kibaf. 19:15, 19-21.