Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MUISAMBO WA KULONGA 18

LOONO 1 Ngikashi ya Yehowa

Kulupila mu lusa lua “Nsushi a nsenga ishima”!

Kulupila mu lusa lua “Nsushi a nsenga ishima”!

“Nsushi a nsenga ishima takakitshi kiakia kilulame su?”KIB. 18:25.

KI’ATUISAMBILA

Mbua kutamisha mpushisho etu mu lusa lua Yehowa na kululama kuaye pabitale lusangukilo lua bantu bashii balulame.

1. Yehowa balongieshe Abalahama dilongiesha kinyi adinyingisha?

 ABALAHAMA t‘analube uno muisambo efuku su ndimune. Bipua bi bungi kumpala, Efile Mukulu batumine muikeyilu buadia kulungula Abalahama’shi akiebe kubutula kibundi kia Sodome na Gomore. Uno muanda ubaadi bukopo bua Abalahama kupusha sunga mbibaadi na lukumiino lui bukopo mui Efile Mukulu. Bayipuishe’shi: “Okayipaa binyibinyi muntu mululame pamune na muntu e bubi? . . . Nsushi a nsenga ishima takakitshi kiakia kilulame su?” Yehowa baadi mulongieshe kuuku aaye a kifulo na luishinko looso dilongiesha aditukuasha na kunyingisha ooso a kuatudi. Efile Mukulu t’anabutule bantu balulame nya.—Kib. 18:​23-33.

2. Nkinyi akitushinkamiisha’shi kiimu kia Yehowa nkilulame na nkia lusa

2 Tui kushinkamisha’shi bikitshino bia kiimu kia Yehowa mbilulame na mbia lusa naminyi? Muanda atuwuku’shi ‘Yehowa amonâ mpâ na bi mu mashimba’ a bantu. (1 Sam. 16:​7, EEM) Mu binyibinyi auku ‘bi mwishimba dia muntu ooso.’ (1 Bf. 8:39; 1 Mya. 28:9) Bino bia binyibinyi abitukaanyisha. Yehowa e na binangu bikile bietu, nyi buakinyi ingi nsaa ta tui balombene kupusha akimutakulaa mu kuata bitshibilo kampanda. Mpoolo mutumibua bakuile pabitale Yehowa Efile Mukulu’shi: “Kiimu ki’Efile Mukulu ki bukopo kupusha!”—Lom. 11:33.

3-4. Ingi nsaa tui kuiyipusha kinyi, na nkinyi ki’atukataluula mu uno muisambo? (Yowano 5:​28, 29)

3 Ingi nsaa tui kuiyipusha nkonko i mumune, na ibeyipuishe Abalahama. Tui kuiyipusha’shi: ‘Kui mushindo wa’shi bantu babaabadi babutule kui Yehowa, bu bantu ba mu Sodome na Gomore basangukie su? Kui mushindo wa’shi bangi ba kuabadi basangukie mu “lusangukilo lua . . . bashi balulame”?’—Bik. 24:15.

4 Tutaluuleyi mpushisho atudi naye pabitale lusangukilo. Binobino, tui bapete mpushisho mupia pabitale akipushisha “lusangukilo lua muwa” na “lusangukilo lua kiimu.” a (Badika Yowano 5:​28, 29.) Uno mpushisho mupia mmuitutakule mu kushintula mianda i bungi, na atuisambila kuno kushintuluka mu uno muisambo na mu ayilondo. Pabitale kiimu kia Yehowa kia kululama, atukesambila kia kumpala kiatush’atuwuku na akupu tuisambile ki’atuwuku.

KIATUSH’ATUWUKU

5. Nkinyi kibatudi bakule mu mikanda yetu kala pabitale bantu babaabadi babutule kui Yehowa mu Sodome na Gomore?

5 Kala, mikanda yetu ibaadi yakule pabitale akikakitshika bua baaba booso babaabadi batshibile kiimu kui Yehowa’shi ta mbalulame. Tubakuile bua bantu babaabadi babutule kui Yehowa, bu bano booso ba mu Sodome na Gomore’shi t’abakasanguka. Anka kuilongiela ngofu na kuela nteko i bungi, nkuibueshe luno lukonko aluamba’shi: Tui kuakula bino na kushinkamisha kooso su?

6. Mbingi bileshesho kinyi bia biimu bia Yehowa kui bantu bashi balulame, na nkinyi kiatush’atuwuku?

6 Mu Bible mui miisambo i bungi ayakula pabitale biimu bia Yehowa bua bantu bashi balulame. Bu kileshesho, Yehowa baadi mubutule bantu, kukaasha nka penda Nowa na kifuko kiaye ku Mpeshi a kabutu. Na dingi baadi mufubishe bena Isalele buabadia kubutula miilo musambobidi ibaadi mu Nsenga ya mulayilo. Akupu batumine muikeyilu umune bua kuipaa basalayi ba bena Asiri 185000 mu bufuku bumune. (Kib. 7:23; Miy. 7:​1-3; Yesh. 37:​36, 37) Mu ino mianda, Bible mmuakule’shi Yehowa mmuate kitshibilo kia’shi muntu ooso a ku bano bantu akafu bua losoo na ta mulombene kusanguka su? Nya, ta mbiabia. Buakinyi atuamba biabia?

7. Nkinyi kiatush’atuwuku pabitale bantu babaadi babutudiibue ku Mpeshi a Kabutu na booso babaabadi bayipe kui bena Isalele pa kutshokola ngoshi ya mu Kanaana? (Tala ki ku kipusu.)

7 Mu bileshesho bibatukatuka mu kumona kunundu, t’atuwuku bibaadi Yehowa mutshibile ooso a ku bano bantu kiimu. Na dingi ta tuwuku su baaba babaadi bayipayibue abakapete mushindo wa kulonga pabitale Yehowa na kuilanga ku mashimba. Apakula Bible bua kipungo kia Mpeshi a kabutu, amba’shi Nowa baadi “mulungudi a kululama.” (2Mp. 2:5) Biabia, bino t’abilesha’shi nsaa ibaadi Nowa apu buno buato bukata baadi muikitshishe bua kulungula muntu ooso baadi na kia kubutudiibua ku Mpeshi a Kabutu mukandu wi buwa nya. Mu mushindo umune, pabitale miilo ibaadi mu Kanaana, t’atuwuku su bantu booso be bubi babapetele mushindo wa kulonga pabitale Yehowa na bashintuula muikeelo wabo.

Nowa na kifuko kiaye babakitshine mudimo wa kuibaka buato bukata. T’atuwuku su mu kiakia kipungo kibaabadi abebaka buato, baadi akunkusha mudimo wa kulungula mukandu wi buwa kui bantu booso babaadi bashaale pa nsenga ishima kumpala kua Mpeshi a kabutu kunoka (Tala kikoso 7)


8. Nkinyi kiatush’atuwuku pabitale bantu ba mu Sodome na Gomore?

8 Tui kuamba naminyi pabitale bantu ba mu Sodome na Gomore? Loota muntu mululame baadi mushaale munkatshi mua bano bantu ba mu Sodome. Biabia, atuwuku su baadi mulungule bantu booso mukandu wi buwa? Nya. Bantu babaadi bubi binyibinyi, kadi babaadi abawuku mianda i buwa su? Tentekiesha’shi bana balume ba mu Sodome babafikile balungula Loota’shi, atuushe beenyi be kuaye balaale nabo. Bible amba’shi kiakia kisaka kia bana balume kibaadi “kubangila ku nsongualume mpaa na ku muntu mukulu.” (Kib. 19:4; 2 Mp. 2:7) Mu binyibinyi, tui bashinkamishe’shi Yehowa Efile Mukulu sha lusa, baadi mutshibile muntu ooso kiimu kia lufu kushi lukulupilo lua lusangukilo su? Nya. Buakinyi atuamba biabia? Muanda Yehowa baadi mushinkamiishe Abalahama’shi sunga muekala bantu Ekumi nta mbutula kiakia kibundi. (Kib. 18:32) Eyendo babaadi bantu bashi balulame, anka Yehowa baadi muibakuashe buabadia kusemuna bushito bua bikitshino biabo abo banabene. Tui kuakula na kishinkamisho kioso’shi ta kui muntu su ngumune a kuabadi akapete “lusangukilo lua . . . bantu bashi balulame su”? Nya, ta tui bia kushinkamisha biabia!

9. Nkinyi kiatush’atuwuku pabitale Solomonyi?

9 Ku lungi lupese namu, atubadikaa mu Bible bua bantu balulame bafikie bu bantu bashi balulame. Bu kileshesho kia Nfumu Solomonyi. Baadi muwukie Yehowa, na mushindo wa ku mulanguila, na Yehowa namu baadi mu muelele miabi i bungi. Anka kunyima, Solomonyi babangile kulanguila b’efile ba madimi. Miluisho yaye ibafitshishe Yehowa munda ngofu, na muilo ushima wa bena Isalele ubakiengiele munda mua bipua bi bungi muanda wa miluisho ya Solomonyi. Bible amba’shi nsaa ibafuile Solomonyi, “bakeekiishe pamune na baamashaaye,” mu baaba bana balume baasha lulamato mubaadi mpaa na Nfumu Davide. (1 Bf. 11:​5-9, 43; 2 Bf. 23:13) Mushindo ubaabadi bamushiikie, aushinkamisha’shi akasanguka su? Bible ta muibiakule nya. Bangi be kunangushena’shi Solomonyi akasanguka muanda Bible amba’shi: “Su muntu baafu, babingishibua ku miluisho yaye.” (Lom. 6:7) Eyendo, kadi bino t’abipushisha’shi booso babafuile abakasanguka nya, muanda kupeta muwa ta kui bu kitungo. Lusangukilo nkia buntu akifiki kui Efile Mukulu sha kifulo. Ekipa nka baaba bakumiina’shi bapete mushindo wa kumufubila bua losoo. (Yob. 14:​13, 14; Yo. 6:44) Solomonyi namu akapete kino kia buntu su? Yehowa ngi awuku lualuulo ku luno lukonko, atue t’atuwuku. Ki’atuwuku nkia’shi Yehowa akakitshi kiakia kilulame.

KI’ATUWUKU

10. Yehowa apushaa naminyi pabitale kubutula bantu? (Esekyele 33:11) (Tala dingi kifuatulo.)

10 Badika Esekyele 33:11. Yehowa p’akiebe kutshibila bantu kiimu, etulungulaa na kalolo kooso bi’epushaa. Mpiele mutumibua baadi muyokielue buadia kufunda mianda i mumune na i babafundile kui mutemuki Esekyele amba’shi: “Yehowa . . . t’akumiina’shi muntu su ngumune abutudibue.” (2 Mp. 3:9) Uno mpushisho mupia a bia binyibinyi, etushinkamiisha’shi Yehowa t’ataa kitshibilo kia kubutula bantu bukidi bukidi muanda’shi e na matalua a kuibikita nya. Yehowa e na lusa lukata, na aleshaa luno lusa pakudi mushindo.

Ku lusangukilo lua bantu bashi balulame, bantu be bungi belekeenelekeene abakapete mushindo wa kulonga pabitale Yehowa (Tala kikoso 10)


11. Mbantu kinyi bash’abakasanguka, na atuwuku biabia naminyi?

11 Nkinyi ki’atuwuku pabitale bantu bash’abakasanguka? Bible atuusha penda bileshesho bipeela. b Yesu baadi mushinkamishe pabitale Yundase Iskariote’shi t’akasanguka. (Maako 14:21; tala dingi Yowano 17:12 na note ya kulonga.) Yundase baadi muukie’shi biabia bi’akitshi bi kufitshisha Yehowa na Muana Aaye munda, kadi baadi nka muibikite pa bukopo. (Tala Maako 3:​29, na note a kulonga.) Mu mushindo umune, Yesu bakuile’shi bangi bakata ba bipuilo babaadi ba mushikue, abakafu kushi kuikala na lukulupilo lua kusanguka. (Mat. 23:33) Na Mpoolo mutumibua baadi mudimushe bantu basumbule lukumiino’shi yawa sh’elanga kuishimba t’akasanguka.—Eb. 6:​4-8; 10:29.

12. Nkinyi ki’atuwuku pabitale lusa lua Yehowa? Tuusha bileshesho.

12 Biabia, nkinyi ki’atuwuku pabitale lusa lua Yehowa? Mmushindo kinyi ubaadi Yehowa muleshe’shi “t’akumiina’shi muntu su ngumune abutudibue”? Mmushindo kinyi ubaadi muleshe lusa luaye kui bano booso babaadi bakite miluisho ikata? Nfumu Davide bakitshine miluisho i bungi ikata, bu lusandi na kuipayishena. Davide pa belangile kuishimba, Yehowa baadi mumufuile lusa ku bilubilo biaye. (2 Sam. 12:​1-13) Nfumu Manase bakitshine mianda i bungi i bubi mu nshalelo aaye. Sunga mbibakitshine ino mianda i bubi, Yehowa baadi mukumiine kuilanga kua uno muana mulume, na Aye nkumufuila lusa na kumulekiela miluisho yaye. (2 Mya. 33:​9-16) Bino bileshesho abitutentekiesha’shi Yehowa aleshaa lusa su amona’shi kui kabingilo ka kuibikita. Akasangula bantu bu bano, muanda mbatundule’shi mbakite miluisho ikata na b’elanga ku mashimba.

13. (a) Buakinyi Yehowa baadi mufuile bena Ninive lusa? (b) Kunyima Yesu namu bakuile kinyi pabitale bena Ninive?

13 Atuwuku dingi Yehowa bi baadi muleshe bena Ninive lusa. Efile Mukulu balunguile Yoona’shi: “Bubi bwabo mbupwe kufika naa kwandi.” Anka nsaa ibabelangile ku miluisho yabo, Yehowa baadi muibafuile lusa na kalolo kooso. Yehowa baadi na lusa lui bungi kukila lubaadi na Yoona. Efile Mukulu baadi mutentekieshe mutemuki Yoona baadi mufiite munda’shi, baaba bena Ninive, “t’abashingûla bi buwa na bi bubi.” (Yon. 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11, EEM) Kunyima Yesu bafubiishe kileshesho kia bena Ninive, bua kulongiesha pabitale kululuma na lusa lua Yehowa. Yesu bambile pabitale bena Ninive babaadi belangie ku mashimba’shi: “Muifuku dia kiimu . . . abakasanguka.”—Mat. 12:41.

14. Nkinyi akikapushisha “lusangukilo lua kiimu,” bua bena Ninive?

14 Abipushisha kinyi p’atuamba’shi bena Ninive “muifuku dia kiimu abakasanguka”? Yesu bakuile’shi akukekala “lusangukilo lua kiimu,” mu mafuku aafiki. (Yo. 5:29) Baadi akuila bipua Kinunu bia Kumunana kuaye, pa bakuile bua ino nsangukilo ibidi “lusangukilo lua balulame na bashi balulame.” (Bik. 24:15) “Lusangukilo lua kiimu,” alukekala bua bantu bashi balulame. Bino abipushisha’shi, kunyima kua bano bantu bashi balulame kusanguka, Yehowa na Yesu abakatala su abakookiela na kutumikila mianda ibabalongo. Su bena Ninive abakasanguka bakapela lulanguilo lui selele lua Yehowa, Yehowa akebabutula. (Yesh. 65:20) Anka bua bano booso abakakumiina kulanguila Yehowa mu lulanguilo lui selele, t’abakebatshibila kiimu kia lufu nya. Abakekala na lukulupilo lua muwa wa ikalayika!—Nda. 12:2.

15. (a) Buakinyi abitungu tulekie kuakula’shi bantu booso ba mu Sodome na Gomore t’abakasanguka? (b) Mmushindo kinyi autungu’shi tupushe mayi e mu mukanda wa Yuda 7? (Tala kashibo akamba’shi: “ Yuda baadi akiebe kuamba kinyi?”)

15 Yesu pabaadi akula bua bena Sodome na Gomore, bambile’shi, abikekala bipeelepeele buabo “muifuku dia kiimu,” kukila baaba bantu abamupele na kupela malongiesha aaye. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luk. 10:12) Baadi akiebe kuamba kinyi? Tui kuamba’shi Yesu baadi mukishekishe mianda pa baadi akula mu uno musuusa? Nya, ta baadi mukishekishe mianda pa baadi akula bua bena Ninive. c Abimueka’shi Yesu baadi muakule bino bishima bimune bua bantu ba mu Sodome na Gomore. “Efuku dia kiimu” dibaadi muteemune pano, nadio dimune dibaadi muakuile bua bena Ninive. Bantu ba mu Sodome na Gomore babakitshine mianda i bubi nka bu ya bena Ninive. Anka bena Ninive babapetele mushindo wa kuilanga ku mashimba. Biabia, tentekiesha bibakuile Yesu pabitale “Lusangukilo lua kiimu.” Mu luno lusangukilo mui mpaa na “baaba bakite mianda ibubi.” (Yo. 5:29) Abimueneka’shi, bangi bena Sodome na Gomore be nkasanguka. Na bakapeta mushindo wa kulongieshibua pabitale Yehowa na Yesu Nkidishitu.

16. Yehowa atalulaa kinyi buadia kuata kitshibilo kia’shi muntu kampanda ngi akasanguka? (Yeelemiya 17:10)

16 Badika Yeelemiya 17:10. Mu uno verse atubadika ki’atuwuku pabitale mushindo wa Yehowa wa kutshiba biimu’shi, misuusa yooso Yehowa “atalûlâ mu mashimba a bantu, atalûlâ mu mitentekyesho yâbo.” Nsaa ya lusangukilo p’ayikalombana mu mafuku aafiki, nka bu bi’akitaa misuusa yooso, Yehowa “akafutu muntu na muntu muîle muikêlo wê.” Yehowa akalesha lusa su kui kabingilo ka kuibikita, su ta ke kuanka t’akalesha lusa nya. Ta tui balombene kuamba’shi muntu kampanda t’akasanguka, anka su atuwuku’shi Bible ebiakula!

NSUSHI A NSENGA ISHIMA AKAKITSHI KIAKIA KILULAME

17. Mu mafuku aafiki, nkinyi akikakitshikila bano bantu booso babafuile?

17 Kasha Adama na Eva babalondele Satana na kutombokiela Yehowa Efile Mukulu, bantu midiyala bakuete kufua. Lufu ‘mmuishikuanyi’ e bubi ngofu! (1 Ko. 15:26) Nkinyi akikakitshikila bano bantu booso? Bungi butshibibue bua bantu 144000 balongi ba Nkidishitu ba sha lulamato, abasanguka bua nkekala na muwa muiyilu kushi kufua dingi. (Kbf. 14:1) Bantu be bungi bushi bua kubadika balume na bakashi ba sha lulamato babaadi bafule Yehowa, abakapete dingi muwa mu “lusangukilo lua . . . bantu balulame,” na abakashala bua losoo pa nsenga su babashala na lulamato mu bipua kinunu bia Kumunana kua Nkidishitu, mpaa na mu kitompuanga kia nfudiilo. (Nda. 12:13; Eb. 12:1) Na dingi mu kiakia kipungo kia Bipua Kinunu, “bantu bashi balulame,” mpaa na baaba bashibaadi babaande kufubila Yehowa sunga babaadi “bakite mianda i bubi,” abakapete mushindo wa kushintuula muikelo wabo na bakekale ba sha lulamato. (Luk. 23:​42, 43) Anka, bikale’shi bangi babaadi n’etombo di bukopo, na kitshibilo kia kutombokiela Yehowa na mpango yaye, bino mbitakule Yehowa mu kuata kitshibilo kia kupela’shi t’abakasanguka.—Luk. 12:​4, 5.

18-19. (a) Buakinyi abitungu tukulupile mu kiimu kia Yehowa ki’akatshibila baaba booso babafuile? (Yeeshaya 55:​8, 9) (b) Nkinyi ki’atukataluula mu muisambo aulondo?

18 Tui kuikala binyibinyi na kishinkamiisho’shi nsaa i Yehowa atshibila bantu biimu, misuusa yooso ataa nka bitshibilo bi buwa su? Oolo! Abalahama bapushishe uno muanda kalolo’shi Yehowa mmupuidikie, nsha binangu bioso, na lusa, “Nsushi a nsenga ishima.” Yehowa mmulongieshe Muana aaye na amupa matalua a kutshibila bantu booso kiimu. (Yo. 5:22) Booso babidi, Yaaya na Muana aaye, abawuku madimi ooso e mu mashimba a bantu. (Mat. 9:4) Mu mianda yooso, abakakitshi nka “bilulame”!

19 Biabia, tuikaleyi na kitshibilo kia kukulupila mui Yehowa na mu bitshibilo biaye bioso. Tuwukieyi’shi ta tui na matalua akutshibila bangi kiimu, anka Aye ngi e nao! (Badika Yeeshaya 55:​8, 9.) Ngi buakinyi, tukulupileyi mui Yehowa na Muana aaye bua biimu bioso bi’abatshibi, na dingi atuwuku’shi Nfumuetu Yesu mmuambule kululama na lusa bia Nshaye mu mushindo upuidikie. (Yesh. 11:​3, 4) Biabia, tui kuamba naminyi pabitale mushindo w’abakatshibila bantu kiimu kui Yehowa na Yesu mu kipungo kia mpombo ikata? Nkinyi kiatush’atuwuku? Na nkinyi ki’atuwuku? Muisambo aulondo aukaluula ku ino nkonko yooso.

LOONO 57 Tulungule bantu ba bipaso byooso

b Pabitale Adama, Eva, na Kayina, tala Kitenta kia Mulami, kia 1/1/ 2013, esak. 12, mayi e kuushi ku’esaki, mu nfualanse.

c Kukishakisha, nkintu ki’abapuandikishaa na muanda wa binyibinyi sunga kukishakisha bua kupa muanda wabakuila kineemo kikata. Anka Yesu bakuile pabitale bantu ba mu Sodome na Gomore’shi ta nkipuandikisho nya, kadi ngua binyibinyi, kuamba’shi ta nkukishakisha nya.