Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MUISAMBO WA KULONGA 34

Longiela ku matemuki a mu Bible

Longiela ku matemuki a mu Bible

“Anka bantu baasha binangu abakapusha.”—NDA. 12:10.

LOONO 98 Bifundwe—mbiyokyelwe n’Efile Mukulu

KI’ABAKUILA MUANKA a

1. Opushaa naminyi pabitale kulonga matemuki a mu Bible?

 BEN ungi nsongua amba’shi: “Nemufule kulonga matemuki a mu Bible.” Okomiinaa namu bino bi’amba su? Su omonaa’shi matemuki a mu Bible e bukopo kupusha? We kumona’shi kuilongiela matemuki a mu Bible akukookieshaa binangu bisumanga. Anka nsaa y’olongo bi bungi pabitale buakinyi Yehowa baadi muele matemuki muiyi diaye, oshintuula mmueneno oobe.

2. Nkinyi ki’atukesambila mu uno muisambo?

2 Mu uno muisambo t’atukataluula penda buakinyi abitungu tulongie matemuki a mu Bible nya, anka atukamono dingi mushindo watudi balombene kuialonga. Atukataluula dingi matemuki abidi e mu mukanda wa Ndaniele na kumona bia kuiapusha bua’shi etukuashe binobino.

BUAKINYI ABITUNGU KULONGA MATEMUKI A MU BIBLE?

3. Abitungu tukite kinyi su atukumiina kupusha matemuki a mu Bible?

3 Abitungu tutekie bukuashi su atukumiina kupusha matemuki a mu Bible. Tubande kutaluula kino kileshesho. Puandikisha’shi buende mu kutemba mu ingi mbalo yosh’owuku kalolo, kadi okuete kuenda na kuuku oobe awuku yaya mbalo kalolo, awuku mbalo yanudi na eshinda dianudia kuyila. Kushi mpaka, wekala na lutumbu bua kuuku oobe bakumiina kuenda n’obe pamune. Mu mushindo umune, Yehowa e nka bu uno kuuku eetu a p’eshimba, awuku mafuku eetu e kumpala kalolo. Biabia, bua kupusha matemuki a mu Bible kalolo, abitungu tuiyishe, tutekie Yehowa bukuashi.—Nda. 2:28; 2 Mp. 1:19, 20.

Kuilongiela matemuki a mu Bible kui kuitukuasha bua kuilumbuula bua mianda ya mu mafuku aafiki (Tala kikoso 4)

4. Buakinyi Yehowa baadi mukumiine’shi matemuki afundibue Muiyi diaye Bible? (Yeelemiya 29:11) (Tala dingi kifuatulo.)

4 Nka bu muledi e buwa, Yehowa akumiina’shi bana baye bekale na muloo mu mafuku aafiki. (Badika Yeelemiya 29:11.) Biabia, mu kuilekeena na baledi ba bana ba bantu, Yehowa mmulombene kuitulungula mianda i buwa ya mu mafuku e kumpala kalolo. Yehowa baadi musangule bantu bua’shi bafunde matemuki Muiyi diaye, buatudia kuuka mianda ikata kumpala kua’shi ikitshikie. (Yesh. 46:10) Biabia, matemuki a mu Bible, nkia buntu kia kifulo akifiki kui Nshetu e muiyilu. Kadi, tui kuuka naminyi’shi matemuki a mu Bible aakalombana binyibinyi?

5. Ba nsongua be kulongiela kinyi ku mianda yabadi bamone kui Max?

5 Ku tulaasa, ba nsongua betu mbefunyishue na bantu be na kaneemo kapeela sunga’shi bash’abaneemeka Bible. Bi’abakula na bikitshiino biabo, mbilombene kutakula ba nsongua Tumonyi tua Yehowa buabadia kuikala na mpaka mu binangu. Tala muanda wabadi bamone kui mukuetu Max. Amba’shi: “Pa naadi nki nsongua nabangile kuela mpaka p’ababaangile baledi bande kundongiesha pabitale lulanguilo lua binyibinyi, na’shi Bible mmuyokielue n’Efile Mukulu.” Baledi baye babakitshiine kinyi? Amba dingi’shi: “Babasheele baumiine nsunga mbinaadi nawuku’shi abibakalakasha.” Baledi ba Max babaadi bamualuule ku nkonko yaye ku bukuashi bua Bible. Max bakitshiine n’aye kintu kampanda. Amba’shi: “Nabangile kuilongiela matemuki a mu Bible pa bupenka,” na “nabangile kuisamba na bangi ba nsongua pabitale yaya mianda inaadi n’elongiela.” Mbipeta kinyi bibatukile? Max amba dingi’shi: “Kunyima kua paapa, naadi mushinkamishe’shi Bible mmuyokielue n’Efile Mukulu!”

6. Abitungu okite kinyi su we na mpaka, na buakinyi?

6 Su obanga kuela mpaka bu Max’shi mianda ya mu Bible ta ngia binyibinyi, t’abitungu’shi opushe buufu nya, abitungu okite mianda bukidibukidi. Muanda mpaka i nka bu nkutu. Su obepuula yaya nkutu, ngilombene kuluisha kintu ki na muulo ukata. Bua kukatusha yaya nkutu mu lukumiino loobe, abitungu weyipushe obe nabene’shi: ‘Nakumiina akiakula Bible pabitale mafuku aafiki su?’ Su oki na mpaka, abitungu welongiele matemuki a mu Bible apue kulombana. We kukita bino mushindo kinyi?

BIA KULONGA MATEMUKI A MU BIBLE

Tutamisheyi lukulupilo luetu mui Yehowa nka bu bibakitshiine Ndaniele, abitungu tulongie matemuki a mu Bible ngofu na kuiyisha kooso, na binangu bi buwa (Tala kikoso 7)

7. Nkinyi kibaadi kikuashe Ndaniele buadia kulonga matemuki? (Ndanyele 12:10) (Tala dingi kifuatulo.)

7 Ndaniele mmuitulekiele kileshesho ki buwa kia mushindo wa kuilongiela matemuki. Ndaniele baadi alongo matemuki na kabingilo ke buwa ka kuuka bia binyibinyi. Ndaniele baadi dingi muiyishe, na baadi awuku’shi Yehowa mmulombene kumukuasha buadia kupusha matemuki, nka su bashaala mu kipuano naye na kumukookiela. (Nda. 2:27, 28; badika Ndanyele 12:10.) Ndaniele baadi muleshe’shi e na kuiyisha p’aye kukulupila ku bukuashi bua Yehowa. (Nda. 2:18) Ndaniele baadi dingi elongiela ngofu. Baadi akimbuula Bifundue biyokielue bibaadi kuanka mu aa mafuku aaye. (Yel. 25:11, 12; Nda. 9:2) We kuambula Ndaniele naminyi?

8. Buakinyi bangi bakuete kupela’shi matemuki a mu Bible t’aalombana, kadi tui kukita kinyi?

8 Nangushena buakinyi olongo matemuki a mu Bible. Kuilongiela koobe kua matemki a mu Bible akukutakulaa bodia kuikala na lukalo lui bukopo lua kuuka bia binyibinyi? Su mbiabia, Yehowa akukuasha. (Yo. 4:23, 24; 14:16, 17) Kadi bangi bantu abalongaa Bible bua tungi tubingilo. Bangi namu abalongaa na lukulupilo lua’shi bapete bishinkamiisho abilesha’shi Bible ta mmuyokielue n’Efile Mukulu. Abanangushena’shi su Bible ta mmuyokielue n’Efile Mukulu, bekuata kitshibilo abo banabene kia ki buwa na ki bubi. Ngi buakinyi abitungu tulongie na binangu bi buwa. Kukatusha biabia, abitungu kuikala n’eyikashi di na muulo bua kupusha matemuki a mu Bible.

9. Abitungu kuikala n’eyikashi kinyi bua kupusha matemuki a mu Bible? Patuula.

9 Ikala na kuiyisha. Yehowa mmulee bua kukuasha bantu beyishe. (Yak. 4:6) Biabia, abitungu tuele nteko bua’shi Yehowa etukuashe buatudia kupusha matemuki a mu Bible. Abitungu dingi tuukie’shi tui na lukalo na bukuashi abutukila kui ndumbuluilo aaye akuete kufubisha, buadia kuitupa bidibua bia mu kikudi pa nsaa ilombane. (Luk. 12:42) Yehowa nyi Efile Mukulu a bulongame, abipushaka’shi kuete afubisha nka penda ndumbuluilo aaye buadia kuitukuasha bua’shi tupushe bia binyibinyi bi Muiyi diaye.—1 Ko. 14:33; Ef. 4:4-6.

10. Muanda wabadi bamone kui Esther aukulongiesha kinyi?

10 Elongiele kalolo. Kia kumpala, sangula butemuki bokumiina kubapu okimbuule bua kuibupusha kalolo. Bino ngi bibakitshiine mukuetu mukashi Esther. Baadi mukumiine matemuki abaabadi abakuila kufika kua Mesiya. Amba’shi: “Pa naadi na bipua 15, nabangile kukimbuula bishinkamiisho bia ano matemuki abaabadi bafunde kumpala kua kipungo kia Yesu.” Biabia bibabadikile mu Mufungofungo wa mu Kalunga kafue, bibaadi bimushinkamiishe. Bamuene’shi: “Angi matemuki a muanka abaadi afundibue kumpala kua Nkidishitu. Biabia, matemuki abaadi muanka abaadi aafiki kui Efile Mukulu.” Esther amba dingi’shi: “Naadi nabadikuula mianda imune imune yaya munda mua nsaa i bungi bua kuiyipusha kalolo.” Anka baadi na muloo wa kuikitshisha kuaye. Ambanyi’shi: “Kunyima kua kubadika matemuki e bungi a mu Bible ngofu, naadi mumone ami nabene’shi Bible e na bia binyibinyi!”

11. Tui kupeta bukuashi p’atushinkamisha atue banabene’shi Bible e na bia binyibinyi naminyi?

11 P’atumono mushindo upue kulombana angi matemuki e mu Eyi di’Efile Mukulu, atutamisha lukulupilo luetu mui Yehowa na mushindo wa kuete kuitukunkusha. Kukatusha biabia, matemuki a mu Bible aetukuasha buatudia kulama lukulupilo lua binyibinyi bua mafuku aafiki, sunga tuafumankana na bitompuanga bi naminyi lelo uno. Tutaluleyi mu kitshibo matemuki abidi ababapuile kutemuka kui Ndaniele apue kulombana lelo uno. P’atuiapusha kalolo, e kuitukuasha bua kuata bitshilo bi buwa.

NGUA YA KIAMO N’EMA I NA BUKITSHISHI KINYI KOODI?

12. ‘Ngwa ya kyamo kisangye n’ema’ ayilesha kinyi? (Ndanyele 2:41-43EEM)

12 Badika Ndanyele 2:41-43. Mu kilotua kibaabadi bapatuluile Nfumu Nabukodonozore kui Ndaniele, ngua ya nkishi ibabamuene kui nfumu, babaadi beyipue na “kyamo kisangwe n’ema.” P’atupuandikisha buno butemuki na angi e mu mikanda bu wa Ndaniele na wa Kibafumbuilue, tui balombene kuamba’shi ngua ayilesha kipuano kia Anglo-Americaine bukome bua nsenga ishima bukuete kukunkusha lelo uno. Pabitale buno bukome bua nsenga ishima, Ndaniele bakuile’shi: “Kipindji kimune kya bwabwa bufumu akikekala bukome, kingi namu kibofule.” Buakinyi kingi namu nkibofule? Ku muanda bantu ba mu buno bufumu, t’abakafubu mu buumune ku muntu na muntu. b

13. Mbia binyibinyi kinyi bi na muulo biatudi balombene kulonga muanda’shi atupusha buno butemuki kalolo?

13 Nka bu biabadi baleshe kui Ndaniele bua kilotua kia nkishi bikishekishe ngua yaye, tui kulonga bia binyibinyi bi bungi bi na muulo. Kia kumpala, Anglo-Americaine bukome bua nsenga ishima, mbaleshe bukome buabo mu mishindo i bungi. Bu kileshesho, États-Unis na Grande-Bretagne babaadi munkatshi mua miilo ibaadi itshokole Ngoshi ya Kumpala na ya Kabidi ya Nsenga ishima. Biabia, buno bukome bua nsenga ishima, bubaadi bubofule na abutungunuka na kubofula pa muanda wa mushikua wi munkatshi muabo abo banabene na bantu baabo. Kia kabidi, buno bufumu bua mu nsenga ishima ngi bua nfudiilo kumunana kumpala kua’shi Bufumu bu’Efile Mukulu, bufikie mu kufudiisha mafumu ooso a bana ba bantu. Sunga angi mafuku ingi miilo yatuka Anglo-Americaine bukome bua mu nsenga ishima bilumbu, yaya miilo t’ayikebupiana. Atuuku’shi ku muanda “ebwe” adilesha Bufumu bu’Efile Mukulu adikafiki bua kusoosa ngua, kipindi kia nkishi kiabadi baleshe bu kipuano kia Anglo-Americaine.—Nda. 2:34, 35, 44, 45.

14. Kupusha butemuki butale ngua ya kiamo n’ema, kui kuitukuasha bua kuata bitshibilo bi buwa naminyi?

14 We mushinkamishe’shi butemuki bua Ndaniele butale ngua ya kiamo n’ema mbua binyibinyi su? Su mbiabia, bino abikala na bukitshishi mu nshalelo oobe. T’okatuulu dingi binangu biobe mu kuikitshisha bua kukimba makuta e bungi, sunga bintu bi bungi bia ku mbidi, muanda owuku’shi kubashaala mafuku apeela bua kuluisha uno ndumbuluilo binobino. (Luk. 12:16-21; 1 Yo. 2:15-17) Kupusha buno butemuki, akukakukuasha dingi bodia kumona muulo wa kulungula mukandu wi buwa na kulongiesha. (Mat. 6:33; 28:18-20) Kunyima kua kulonga buno butemuki, we kuiyipusha obe nabene luno lukonko aluamba’shi: ‘Bitshibilo biande abilesha’shi ne mushinkamishe’shi Bufumu bu’Efile Mukulu abufiki binobino bua kubutula ma guvernema ooso a bana ba bantu su?’

“NFUMU A KUNUNDU” NA “NFUMU A KUUSHI” BE NA BUKITSHISHI KINYI KOODI?

15. “Nfumu a kunundu” na “Nfumu a kuushi” mba nnanyi lelo uno? (Ndaniele 11:40)

15 Badika Ndanyele 11:40. Mu mukanda wa Ndaniele shapitre 11 abakula bua ba nfumu babidi, sunga makome abidi a politike akuete kulua bua’shi umune atshokole mukuabo, aye ashaale amunu nsenga ishima. P’atupuandikisha buno butemuki na angi a mu Bible, atutundula’shi: “Nfumu a kunundu” Russie na baaba bamukuatshishene, na “Nfumu a kuushi” Anglo-Americaine bukome bua nsenga ishima. c

Tui kunyingisha lukumiino luetu na kuleka kuinyongola p’atushinguula’shi mushikua aufiki kui “nfumu a kunundu” na kui “nfumu a kuushi” bua kulombasha matemuki a mu Bible (Tala kikoso 16-18)

16. “Nfumu a kunundu” kuete akitshiina muilo w’Efile Mukulu mianda i bubi mushindo kinyi?

16 Muilo w’Efile Mukulu ushaale mu bukunkushi bua “Nfumu a kunundu,” ukuete kunyingiila kubinguabingua akutukila kui yawa nfumu. Bangi ba Tumonyi tua Yehowa bakuete kukupilua na kuedibua mu nkano bua lukumiino luabo. Buakinyi? Ku muanda bakuetu balume na bakashi abawuku’shi, kubinguabingua kua muilo w’Efile Mukulu akulombasha butemuki bubaabadi bakule kui Ndaniele. d (Nda. 11:41) Kuuka bino nkulombene kunyingisha lukulupilo luetu na kushaala na lulamato kui Yehowa.

17. Nkalakashi kinyi ikuete kufumankana nayo muilo w’Efile Mukulu wi mu bukunkushi bua “Nfumu a kuushi”?

17 Mu mafuku a kala, “nfumu a kuushi” batukile muilo w’Efile Mukulu ngoshi. Bu kileshesho, pankatshi pa siekele a 20, bakuetu be bungi mbedibue mu nkano pa muanda wa buina Nkidishitu buabo na biabash’abatuelakanaa mu mianda ya politike, na bangi bana ba Tumonyi tua Yehowa mbabingibue mu tulaasa ku muanda wa kano kabingilo kamune. Mu bipua bi bungi bishaale, lulamato lua muilo wa Yehowa ushaale mu bukunkushi bua nfumu a kuushi ngupete kutompibua mu ingi mishindo ilekeenelekeene. Bu kileshesho, mafuku a kampanye ka kusangula ba depite, bena Nkidishitu babaadi batompibue bua kukuatshishena bingi bisaka bia politike sunga bantu abakiebe kusangudibua. Bangi sunga tabende mu ku vote, anka mu binangu biabo na mu mashimba aabo, be kuamba’shi lupese lua kisaka kampanda kia politeke lui buwa kukila lungi. Ngi buakinyi bi na muulo ngofu buatudia kushaala bash’abatuelakana mu mianda ya politike su ngimune kushi penda mu bikitshiino bietu kadi mpaa na mu binangu bietu na ku bi’atupusha!—Yo. 15:18, 19; 18:36.

18. Tui kukita naminyi bua mushikua wi pankatshi pa bano ba nfumu babidi? (Tala dingi kifuatulo.)

18 Baaba bashi na lukumiino mu matemuki a mu Bible, abakenyongola ngofu p’abakamono “nfumu a kuushi” bakebuela “nfumu a kunundu ngoshi.” (Nda. 11:40.) Ba nfumu booso babidi be na ma mputu alombene kuluisha bintu bioso bi na muwa pa nsenga. Anka atuuku’shi Yehowa t’ebatadiila bua’shi bino bikitshikie nya. (Yesh. 45:18) Sunga bino biekala abitukalakasha bua mafuku aafiki, mushikua wi pankatshi pa “nfumu a kunundu” na “nfumu a kuushi” aunyingisha lukumiino luetu. Abitushinkamiisha’shi nfudiilo a uno ndumbuluilo e bubi taadi peepi.

TUNGUNUKA NA KUTUULA BINANGU BIOBE KU MATEMUKI

19. Abitungu tuukie kinyi pabitale matemuki a mu Bible?

19 Ta tuiwuku mushindo aukalombana angi matemuki a mu Bible nya. Mpaa na mutemuki Ndaniele ta baadi auku akipushisha mianda ibaadi afundu aye nabene nya. (Nda. 12:8, 9) Biabia, sunga biekala’shi t’atuuku kalolo abikalombana matemuki, bino t’abipushisha’shi aakutua kulombana nya. Kushi mpaka, tui kukulupila’shi Yehowa aketufumbuila kiakia akitungu’shi tuiwukie kalolo pa nsaa ilombane, nka bibaadi muibikite mu mafuku a kala.—Am. 3:7.

20. Mmatemuki kinyi a kukaanya a mu Bible aakalombana binobino, na abitungu tutungunukie na kukita kinyi?

20 Abakeele musaase wa “Butaale na kuiyikela.” (1 Te. 5:3) Makome a politike a mu nsenga ishima, aakalulukila bipuilo bia madimi na kuibibutula bioso. (Kbf. 17:16, 17) Kunyima abakatuku muilo w’Efile Mukulu ngoshi. (Es. 38:18, 19) Ino mianda yooso ayiketutuala ku ngoshi ya nfudiilo ya Armagedone. (Kbf. 16:14, 16) Tui kushinkamisha’shi ino mianda yooso, ayikitshika binobino. Kubanga binobino, tutungunukieyi na kulesha lutumbu luetu kui Nshetu sha kifulo e muiyilu, pa kutuula binangu bietu ku matemuki a mu Bible na kukuasha namu bangi buabadia kukita ya mianda imune.

LOONO 95 Etaata adyende na kutama

a Sunga mianda yanyiisha kuluila naminyi mu nsenga, tui bashinkamishe’shi mianda i buwa ayifiki binobino. Atupete kino kishinkamiisho pa kuilongiela matemuki a mu Bible. Mu uno muisambo, atukataluula tubingilo tukata tua buakinyi abitungu tuilongiele matemuki a mu Bible. Atukataluula dingi mu kitshibo matemuki abidi abaabadi baleshe kui Ndaniele, na kumona biaadi alombene kukuasha ooso a kuatudi nsaa y’atuiapusha kalolo.

b Tala muisambo awamba’shi: “Jéhovah révèle ce qui ‘doit arriver bientôt,’” wi mu Kitenta kia Mulami kia 15/7/2012, kikos. 7-9, mu mfualase.

c Tala muisambo awamba’shi: “Nnanyi mwikale “nfumu a kuunundu” lelo uno?,” wi mu Kitenta kia Mulami kia 5/2020, kikos. 3-4.

d Tala muisambo awamba’shi: “Nnanyi mwikale “Nfumu a kuushi” lelo uno?,” wi mu Kitenta kia Mulami kia 5/2020, kikos. 7-9.